http://tuhoctoan.net
trÇn kh¸nh ph−¬ng
ThiÕt kÕ bμi gi¶ng
a
n©ng cao − tËP hai
Nhμ xuÊt b¶n hμ néi
1
http://tuhoctoan.net
ThiÕt kÕ bµi gi¶ng
sinh häc 10 : N©ng cao − TËp hai
trÇn kh¸nh ph−¬ng
Nhμ xuÊt b¶n Hμ néi
ChÞu tr¸ch nhiÖm xuÊt b¶n :
NguyÔn kh¾c o¸nh
Biªn tËp:
Ph¹m quèc tuÊn
VÏ b×a:
Tμo thu huyÒn
Tr×nh bµy :
th¸i s¬n − s¬n l©m
Söa b¶n in:
ph¹m quèc tuÊn
In 2000 cuèn, khæ 17 x 24 cm, t¹i XÝ nghiÖp In ACS ViÖt Nam:
Km 10 − Ph¹m V¨n §ång − KiÕn Thôy − H¶i Phßng.
GiÊy phÐp xuÊt b¶n sè: 254 − 2006/CXB/13c TK − 46/HN.
In xong vµ nép l−u chiÓu quý I/2007.
2
http://tuhoctoan.net
PhÇn hai
sinh häc tÕ bμo (TiÕp theo)
Ch−¬ng III
ChuyÓn ho¸ vËt chÊt
vμ n¨ng l−îng trong tÕ bμo
Bµi 21
ChuyÓn ho¸ n¨ng l−îng
I. Môc tiªu
1. KiÕn thøc
• Tr×nh bµy ®−îc c¸c kh¸i niÖm n¨ng l−îng vµ c¸c d¹ng n¨ng l−îng
trong tÕ bµo lµ thÕ n¨ng, ®éng n¨ng. Ph©n biÖt thÕ n¨ng víi ®éng n¨ng
b»ng c¸ch ®−a ra vÝ dô cô thÓ.
• X¸c ®Þnh ®−îc qu¸ tr×nh chuyÓn ho¸ n¨ng l−îng. Cho vÝ dô sù chuyÓn
ho¸ c¸c d¹ng n¨ng l−îng.
• NhËn biÕt ®−îc cÊu tróc ph©n tö ATP vµ chøc n¨ng cña ATP.
2. KÜ n¨ng
RÌn mét sè kÜ n¨ng:
• Ph©n tÝch tranh h×nh, s¬ ®å, ®Ó ph¸t hiÖn kiÕn thøc.
• So s¸nh, kh¸i qu¸t.
• Ho¹t ®éng nhãm, ho¹t ®éng c¸ nh©n.
II. ThiÕt bÞ d¹y − häc
• Tranh h×nh SGK phãng to.
• Tranh phãng to h×nh 21 s¸ch GV trang 104.
3
http://tuhoctoan.net
• Qu¶ t¹ 5 kg, 10 kg.
• S¬ ®å chuyÓn ho¸ vËt chÊt vµ n¨ng l−îng ë tÕ bµo (in vµo giÊy A0).
ChÊt
dinh
d−ìng
®·
hÊp
thô
tÕ bµo
chuyÓn ho¸ vËt chÊt vµ n¨ng l−îng
¤xi
>
<
§ång ho¸
− Tæng hîp chÊt
− TÝch luü n¨ng l−îng
DÞ ho¸
− Ph©n gi¶i chÊt
− Gi¶i phãng n¨ng l−îng
KhÝ CO2
ChÊt th¶i
• S¬ ®å sù chuyÓn ho¸ n¨ng l−îng trong sinh giíi
quang n¨ng
¢ ¢
Quang hîp ë lôc l¹p
thùc vËt
CO2 + H2O
Gluc« + O2
H« hÊp néi bµo
ë ty thÓ
À
ATP
Ho¹t ®éng sèng cña c¬ thÓ
N¨ng l−îng hao phÝ d¹ng nhiÖt
III. Ho¹t ®éng d¹y − häc
1. KiÓm tra
• GV kiÓm tra b¶n thu ho¹ch cña bµi thùc hµnh.
4
http://tuhoctoan.net
2. Träng t©m
• HS hiÓu ®−îc c¸c d¹ng n¨ng l−îng, tr¹ng th¸i tån t¹i cña n¨ng l−îng.
• Sù chuyÓn ho¸ n¨ng l−îng trong tÕ bµo.
3. Bµi míi
Më bµi:
GV giíi thiÖu kh¸i qu¸t kiÕn thøc cña ch−¬ng,bµi, cÇn nhÊn m¹nh:
− Qu¸ tr×nh chuyÓn ho¸ vËt chÊt lu«n g¾n liÒn víi chuyÓn ho¸ n¨ng l−îng.
− Ph©n biÖt vËt chÊt víi n¨ng l−îng
+ VËt chÊt: ChiÕm 1 kh«ng gian nhÊt ®Þnh vµ cã träng l−îng.
+ N¨ng l−îng: lµ kh¶ n¨ng g©y ra nh÷ng biÕn ®æi vËt chÊt lµm cho vËt
chÊt chuyÓn ®éng nghÜa lµ cã kh¶ n¨ng sinh ra c«ng (cã thÓ lµ nhiÖt
n¨ng, quang n¨ng, ho¸ n¨ng, ®iÖn n¨ng, c¬ n¨ng)
− VËt chÊt vµ n¨ng l−îng liªn quan víi nhau theo ph−¬ng tr×nh e = mc2
(m: khèi l−îng, e: n¨ng l−îng, c: tèc ®é ¸nh s¸ng, kh«ng ®æi)
Ho¹t ®éng 1
Kh¸i niÖm vÒ n¨ng l−îng vµ c¸c d¹ng n¨ng l−îng
Môc tiªu:
− HS hiÓu râ kh¸i niÖm n¨ng l−îng.
− NhËn biÕt c¸c d¹ng n¨ng l−îng trong ®êi sèng.
− Ph©n tÝch tr¹ng th¸i tån t¹i cña n¨ng l−îng.
Ho¹t ®éng d¹y − häc
Néi dung
− GV gäi HS lªn b¶ng vµ yªu cÇu:
+ N©ng lÇn l−ît 2 lo¹i t¹ (5 kg, vµ
10 kg) trong thêi gian 1'.
+ So s¸nh kÕt qu¶ vµ gi¶i thÝch
− HS:
+ Thùc hiÖn thao t¸c n©ng t¹ liªn tôc
®èi víi tõng lo¹i t¹ vµ ®Õm sè lÇn.
+ Gi¶i thÝch: Trong cïng 1 thêi gian
sè lÇn n©ng lo¹i t¹ 5 kg ®−îc nhiÒu
5
http://tuhoctoan.net
Ho¹t ®éng d¹y − häc
Néi dung
h¬n vµ tèn Ýt c«ng søc(n¨ng l−îng)
h¬n lo¹i t¹ 10 kg.
− GV hái: Cã nh÷ng lo¹i ho¹t ®éng
nµo liªn quan ®Õn sö dông n¨ng
l−îng?
− HS cã thÓ nªu ®−îc rÊt nhiÒu ho¹t
®éng nh−: co c¬, vËn chuyÓn chñ
®éng c¸c chÊt qua mµng, ch¹y...
− GV hái:
+ N¨ng l−îng lµ g×?
+ H·y kÓ 1 vµi d¹ng n¨ng l−îng mµ
em biÕt?
− HS: nghiªn cøu SGK vµ vËn dông
kiÕn thøc ë líp d−íi tr¶ lêi.
− GV nhËn xÐt ®¸nh gi¸.
a) Kh¸i niÖm:
− N¨ng l−îng lµ ®¹i l−îng ®Æc tr−ng
cho kh¶ n¨ng sinh c«ng.
b) C¸c d¹ng n¨ng l−îng:
− §iÖn n¨ng, quang n¨ng, c¬ n¨ng,
ho¸ n¨ng,..
L−u ý: Dùa vµo nguån cung cÊp
n¨ng l−îng thiªn nhiªn cã thÓ ph©n
biÖt: N¨ng l−îng mÆt trêi, n¨ng
l−îng giã, n¨ng l−îng n−íc..
− §Ó t×m hiÓu tr¹ng th¸i tån t¹i cña
n¨ng l−îng GV yªu cÇu:
+ Quan s¸t h×nh 21.1 SGK trang 71,
h×nh 21 s¸ch GV trang 104
+ Tr¶ lêi c©u hái:
6
c) Tr¹ng th¸i tån t¹i cña n¨ng
l−îng
http://tuhoctoan.net
Ho¹t ®éng d¹y − häc
Néi dung
* N¨ng l−îng tån t¹i ë tr¹ng th¸i
nµo?
* T×m sù kh¸c nhau gi÷a c¸c tr¹ng
th¸i cña n¨ng l−îng?
− HS: Ho¹t ®éng nhãm.
+ C¸ nh©n quan s¸t h×nh, nghiªn cøu
th«ng tin SGK trang 71.
+ Th¶o luËn, thèng nhÊt ý kiÕn, yªu
cÇu nªu ®−îc:
* Hai tr¹ng th¸i cña n¨ng l−îng
* Ph©n tÝch nhËn biÕt ®−îc sù kh¸c
nhau ®ã lµ n¨ng l−îng tiÒm Èn(kÐo
d©y chun, liªn kÕt gi÷a c¸c nguyªn
tö...) vµ d¹ng ho¹t ®éng (chuyÓn
®éng vËt chÊt, c¾t ®øt liªn kÕt...)
− GV yªu cÇu ®¹i diÖn nhãm tr×nh
bµy → líp bæ sung.
− GV ®¸nh gi¸ vµ gióp HS hoµn N¨ng l−îng tån t¹i ë hai tr¹ng th¸i
lµ thÕ n¨ng vµ ®éng n¨ng.
thiÖn kiÕn thøc.
• ThÕ n¨ng:
− Lµ tr¹ng th¸i tiÒm Èn cña n¨ng
l−îng
VÝ dô: VËt nÆng ë ®é cao nhÊt ®Þnh,
n¨ng l−îng c¸c liªn kÕt ho¸ häc.
• §éng n¨ng:
− Lµ tr¹ng th¸i cã liªn quan ®Õn c¸c
h×nh thøc chuyÓn ®éng cña vËt chÊt
vµ t¹o ra c«ng t−¬ng øng.
− GV yªu cÇu: Em h·y lÊy vÝ dô thÓ
hiÖn râ 2 tr¹ng th¸i cña n¨ng l−îng.
− HS cã thÓ vËn dông c¸c hiÖn
t−îng trong cuéc sèng.
7
http://tuhoctoan.net
Ho¹t ®éng d¹y − häc
Néi dung
VÝ dô: B¾n cung tªn, b¾n sóng, ®èt
cñi ®un s«i n−íc...
− GV hái:
ThÕ n¨ng vµ ®éng n¨ng cã liªn quan
víi nhau nh− thÕ nµo?
− HS quan s¸t l¹i tranh 21 vµ nªu
®−îc:
ThÕ n¨ng cã thÓ chuyÓn ho¸ thµnh
®éng n¨ng.
− GV hái thªm:
§éng n¨ng cã thÓ chuyÓn ho¸ thµnh
thÕ n¨ng hay kh«ng? cho vÝ dô.
+ GV gîi ý:
→ C¸c hîp chÊt h÷u c¬ chøa liªn
kÕt.
→ ChÊt h÷u c¬ do c©y xanh tæng
hîp nhê qu¸ tr×nh quang hîp.
− HS tr¶ lêi: §éng n¨ng cã thÓ
chuyÓn ho¸ thµnh thÕ nang. §éng
n¨ng cña mÆt trêi chøa trong chuyÓn
®éng cña c¸c Pr«t«n ¸nh s¸ng nhê
diÖp lôc kÐo H2O, CO2 kÕt thµnh
chÊt h÷u c¬, vµ liªn kÕt ho¸ häc
trong chÊt h÷u c¬ lµ ®éng n¨ng cña
mÆt trêi cÊt gi÷(hay chuyÓn ho¸)
d−íi d¹ng thÕ n¨ng.
− GV bæ sung kiÕn thøc:
8
− C¸c d¹ng n¨ng l−îng cã thÓ
chuyÓn ho¸ t−¬ng hç vµ cuèi cïng
thµnh d¹ng nhiÖt n¨ng.
http://tuhoctoan.net
Ho¹t ®éng 2
ChuyÓn ho¸ n¨ng l−îng
Môc tiªu:
− HS hiÓu kh¸i niÖm chuyÓn ho¸ n¨ng l−îng
− Sù chuyÓn ho¸ n¨ng l−îng trong thÕ giíi sèng.
Ho¹t ®éng d¹y − häc
Néi dung
− GV ®−a mét sè hiÖn tuîng vµ yªu
cÇu HS ph©n tÝch c¸c d¹ng n¨ng
l−îng cã trong ®ã.
+ Ho¹t ®éng cña nhµ m¸y thñy ®iÖn.
+ C¾m ®iÖn → qu¹t ch¹y.
+ Quang hîp tæng hîp chÊt h÷u c¬ ë
thùc vËt.
+ H« hÊp néi bµo (C¶ thùc vËt vµ
®éng vËt)
− HS vËn dông kiÕn thøc ë môc 1 →
trao ®æi nhanh trong nhãm tr¶ lêi:
+ Thuû ®iÖn: C¬ n¨ng (dßng n−íc)
→ ®iÖn n¨ng.
+ Qu¹t ch¹y:§iÖn n¨ng → c¬ n¨ng.
+ Quanghîp: Quang n¨ng(®éng
n¨ng) → ho¸ n¨ng (thÕ n¨ng).
+ H« hÊp: Ho¸ n¨ng (thÕ n¨ng) →
ATP.
⇒ Qu¸ tr×nh quang hîp vµ h« hÊp ë
c¬ thÓ sèng cã sù chuyÓn ho¸ n¨ng
l−îng.
− GV yªu cÇu HS kh¸i qu¸t thµnh
kh¸i niÖm vÒ sù chuyÓn ho¸ n¨ng
l−îng.
9
http://tuhoctoan.net
Ho¹t ®éng d¹y − häc
Néi dung
1. Kh¸i niÖm chuyÓn ho¸ n¨ng
l−îng
ChuyÓn ho¸ n¨ng l−îng lµ sù biÕn
®æi n¨ng l−îng tõ d¹ng nµy sang
d¹ng kh¸c cho c¸c ho¹t ®éng sèng.
− GV yªu cÇu HS: ViÕt s¬ ®å vµ 2. ChuyÓn ho¸ n¨ng l−îng trong
ph©n tÝch chuyÓn ho¸ n¨ng l−îng thÕ giíi sèng
trong hÖ sinh th¸i.
− HS vËn dông kiÕn thøc sinh häc
líp 9 vµ kÕt hîp kiÕn thøc ë môc II
SGK trang 72.
+ ViÕt s¬ ®å chuçi, l−ìi thøc ¨n..
+ Ph©n tÝch sinh vËt tiªu thô (®éng
vËt, ng−êi) lÊy n¨ng l−îng tõ thøc ¨n
(thùc vËt), sö dông n¨ng l−îng ®Ó
ho¹t ®éng vµ th¶i nhiÖt vµo m«i
tr−êng.
− HS tr×nh bµy vµ líp nhËn xÐt.
− GV treo s¬ ®å: ChuyÓn ho¸ vËt
chÊt vµ n¨ng l−îng ë tÕ bµo, chuyÓn
ho¸ n¨ng l−îng trong sinh giíi vµ
kh¾c s©u kiÕn thøc:
+ Dßng n¨ng l−îng trong thÕ giíi
sèng b¾t ®Çu tõ n¨ng l−îng mÆt trêi,
®i theo 1 chiÒu.
+ Sù chuyÓn ho¸ trong tÕ bµo lµ qu¸
tr×nh ®ång ho¸, dÞ ho¸.
+ N¨ng l−îng dù tr÷ trong c¸c liªn N¨ng l−îng ¸nh ¸ng mÆt trêi (®éng
kÕt ho¸ häc.
thùc vËt
n¨ng) ⎯⎯⎯⎯⎯
ho¸ n¨ng
→
quang hîp
+ Trong c¬ thÓ sinh vËt cã nhiÒu qu¸
tr×nh ®ßi hái n¨ng l−îng th−êng trong c¸c liªn kÕt ho¸ häc (thÕ
n¨ng)
xuyªn.
10
http://tuhoctoan.net
Ho¹t ®éng d¹y − häc
Néi dung
ng−êi, ®éng vËt
n¨ng l−îng dÔ sö
⎯⎯⎯⎯⎯⎯→
tiªu ho¸, ho
hÊp néi bμo
dông ATP
ho¹t
⎯⎯⎯
→ sinh c«ng
®éng
⎯⎯→ nhiÖt n¨ng ⎯⎯→ th¶i vµo
• Liªn hÖ: T¹i sao con ng−êi khi
ho¹t ®éng kh«ng bÞ nãng lªn nhanh
chãng vµ qu¸ møc nh− chiÕc xe m¸y
khi ch¹y?
m«i tr−êng.
Ho¹t ®éng 3
ATP − §ång tiÒn n¨ng l−îng cña tÕ bµo
Môc tiªu: HS tr×nh bµy cÊu tróc vµ vai trß cña ATP.
Ho¹t ®éng d¹y − häc
Néi dung
− GV nªu vÊn ®Ò d−íi d¹ng c©u
hái:
+ ATP lµ g×?
+ ATP cã vai trß nh− thÕ nµo trong
tÕ bµo?
+ T¹i sao nãi ATP lµ ®ång tiÒn
n¨ng l−îng cña tÕ bµo?
− HS: nghiªn cøu th«ng tin vµ h×nh
21.2, 21.3 SGK trang 72, yªu cÇu
nªu ®−îc:
+ CÊu tróc cña ATP
+ Vai trß chÝnh cña ATP
+ Sö dông ATP cho c¸c qu¸ tr×nh
cÇn n¨ng l−îng nh− viÖc tiªu dïng
tiÒn tÖ hµng ngµy.
− §¹i diÖn nhãm tr×nh bµy → líp
bæ sung.
11
http://tuhoctoan.net
Ho¹t ®éng d¹y − häc
Néi dung
− GV nhËn xÐt ®¸nh gi¸ vµ yªu cÇu
HS kh¸i qu¸t kiÕn thøc.
a) CÊu tróc ATP (A®ªn«zintiph«tph¸t)
− Gåm: A®ªnin, ®−êng 5C (Rib«z¬),
3 nhãm Ph«tph¸t
+ Ph©n tö ®−êng 5C lµm khung
+ 2 liªn kÕt Ph«tph¸t ngoµi cïng lµ
liªn kÕt cao n¨ng mang nhiÒu n¨ng
l−îng dÔ bÞ ph¸ vì ®Ó gi¶i phãng
n¨ng l−îng.
− GV bæ sung kiÕn thøc:
+ 1 liªn kÕt cao n¨ng bÞ ph¸ vì gi¶i
phãng 7,3 KCal/ ph©n tö gam, gÊp
2 lÇn 1 ph¶n øng ho¸ häc trung
b×nh trong tÕ bµo.
+ HÇu nh− c¸c ph¶n øng thu nhiÖt
trong tÕ bµo cÇn Ýt h¬n 7,3 KCal/
ph©n tö gam n¨ng l−îng ho¹t ho¸
nªn ATP cung cÊp ®ñ n¨ng l−îng
cho tÊt c¶ c¸c ho¹t ®éng cña tÕ bµo.
+ Qu¸ tr×nh tæng hîp vµ thuû ph©n
ATP x¶y ra th−êng xuyªn trong tÕ
bµo sèng.
+ Ngoµi ATP lµ chÊt giµu n¨ng
l−îng trong tÕ bµo cßn cã NADH
vµ FADH2 (lµ c¸c C«enzim) ®ãng
vai trß lµ nguån dù tr÷ n¨ng l−îng.
* Liªn hÖ: Mïa hÌ vµo buæi tèi, c¸c
em hay nh×n thÊy nh÷ng con ®om
®ãm ph¸t s¸ng nhÊp nh¸y gièng
nh− ¸nh s¸ng ®Ìn. Em h·y gi¶i
thÝch hiÖn t−îng nµy?
12
b) Vai trß cña ATP
+ ATP cã kh¶ n¨ng cung cÊp ®ñ
n¨ng l−îng cho tÊt c¶ mäi ho¹t ®éng
cña tÕ bµo.
+ Sinh tæng hîp c¸c chÊt.
+ Sinh c«ng c¬ häc (co c¬).
+ DÉn truyÒn xung thÇn kinh.
+ VËn chuyÓn c¸c chÊt qua mµng.
http://tuhoctoan.net
Ho¹t ®éng d¹y − häc
Néi dung
− GV l−u ý: Cã thÓ HS sÏ kh«ng tr¶
lêi ®−îc hoÆc tr¶ lêi ¸nh s¸ng nhÊp
nh¸y ë ®om ®ãm cã thÓ lµ do mét
sè tÕ bµo ®Æc biÖt ë bông cã kh¶
n¨ng ph¸t s¸ng → GV cÇn gi¶i
thÝch:
+ ChØ cã con ®om ®ãm ®ùc míi
ph¸t s¸ng vµo thêi k× sinh s¶n ®Ó
thu hót con c¸i.
+ §Ó ph¸t s¸ng ®−îc ®om ®ãm ®ùc
®· sö dông nhiÒu ®ång tiÒn n¨ng
l−îng b»ng c¸ch thuû ph©n ATP t¹o
ra ¸nh s¸ng l¹nh (kh«ng to¶ nhiÖt)
nhÊp nh¸y.
+ NÕu ®om ®ãm t¹o ra ¸nh s¸ng
th«ng th−êng b»ng c¸ch ®èt dÇu
mì nh− chóng ta ®èt nÕn th× nhiÖt
to¶ ra ®ñ ®Ó thiªu ch¸y chóng tr−íc
khi gÆp ®−îc con c¸i.
IV. Cñng cè
• HS ®äc kÕt luËn SGK trang 73.
• Em h·y thiÕt kÕ s¬ ®å biÓu thÞ sù chuyÓn ho¸ n¨ng l−îng trong thÕ
giíi sèng.
V. DÆn dß
• Häc bµi tr¶ lêi c©u hái SGK trang 73.
• ¤n tËp kiÕn thøc vÒ ®ång ho¸, dÞ ho¸, sù biÕn ®æi c¸c chÊt trong èng
tiªu ho¸ d−íi t¸c dông cña enzim (phÇn sinh häc 8).
13
http://tuhoctoan.net
Bµi 22
Enzim vμ vai trß cña enzim
trong qu¸ tr×nh chuyÓn ho¸ vËt chÊt
I. Môc tiªu
1. KiÕn thøc
• Tr×nh bµy ®−îc kh¸i niÖm, vai trß, vµ c¬ chÕ t¸c dông cña enzim.
• X¸c ®Þnh ®−îc c¸c nh©n tè ¶nh h−ëng tíi ho¹t tÝnh cña enzim.
2. KÜ n¨ng
RÌn mét sè kÜ n¨ng:
• Quan s¸t, ph©n tÝch, so s¸nh.
• Kh¸i qu¸t, tæng hîp.
• VËn dông kiÕn thøc vµo thùc tÕ.
II. ThiÕt bÞ d¹y − häc
• Tranh h×nh SGK phãng to.
• H×nh 22 s¸ch GV trang 108 in vµo b¶n trong
• S¬ ®å: Sù ®iÒu chØnh c¸c chu tr×nh Enzim.
• S¬ ®å chuyÓn ho¸ vËt chÊt vµ n¨ng l−îng ë tÕ bµo (bµi 21).
øc chÕ ng−îc
C¬ chÊt
ban ®Çu
Enzim 4
A
B
Enzim 1
C
Enzim 2
D
Enzim 1
Ho¹t ho¸ khai mµo
14
E
S¶n
phÈm
cuèi cïng
http://tuhoctoan.net
Bæ sung kiÕn thøc:
− Enzim ®−îc sö dông theo 2 c¸ch: Thø nhÊt lµ kh«ng t¸ch enzim khái
nguyªn liÖu mµ chØ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho ho¹t ®éng cña 1 hoÆc
mét sè enzim cã s½n trong nguyªn liÖu ®Ó chóng chuyÓn ho¸ c¸c chÊt
cã cïng trong nguyªn liÖu Êy theo h−íng ta mong nuèn, Thø 2 lµ t¸ch
enzim khái nguyªn liÖu ë d¹ng chÕ phÈm ®Ó sö dông khi cÇn thiÕt,
®©y lµ c¸ch phæ biÕn vµ ngµy cµng ph¸t triÓn dÉn ®Õn h×nh thµnh
ngµnh c«ng nghÖ enzim ë nhiÒu quèc gia.
− PhÇn lín enzim trong tÕ bµo lµ nh÷ng Pr«tªin cã cÊu tróc bËc 4, ë
nh÷ng ®iÒu kiÖn x¸c ®Þnh ph©n tö cña chóng cã thÓ ph©n ly thuËn
nghÞch t¹o c¸c phÇn d−íi ®¬n vÞ, ho¹t ®é enzim bÞ gi¶m hoÆc mÊt
hoµn toµn. ë nh÷ng ®iÒu kiÖn thÝch hîp c¸c phÇn d−íi ®¬n vÞ l¹i cã
thÓ kÕt hîp l¹i víi nhau vµ ho¹t ®é xóc t¸c cña enzim ®−îc phôc håi.
− Enzim cã trung t©m ho¹t ®éng (TTH§): T¹i ®ã mét phÇn nhá cña
ph©n tö enzim chøa c¸c nhãm chøc trùc tiÕp kÕt hîp víi c¬ chÊt, tham
gia trùc tiÕp trong viÖc h×nh thµnh c¾t ®øt c¸c liªn kÕt ®Ó t¹o thµnh s¶n
phÈm ph¶n øng. Gi÷a c¬ chÊt vµ TTH§ t¹o thµnh nhiÒu t−¬ng t¸c yÕu
do ®ã cã thÓ dÔ dµng bÞ c¾t ®øt trong qu¸ tr×nh ph¶n øng ®Ó gi¶i phãng
enzim vµ s¶n phÈm ph¶n øng.
− Nhê t¸c ®éng liªn kÕt ho¸ häc riªng cña c¬ chÊt, ®Þnh h−íng ®óng vµ
mang 2 c¬ chÊt l¹i víi nhau nªn enzim lµm gi¶m n¨ng l−îng ho¹t ho¸
®Ó h×nh thµnh c¸c liªn kÕt ho¸ häc míi do ®ã ph¶n øng tiÕn hµnh
nhanh chãng h¬n nhiÒu.
− B¶n th©n enzim kh«ng bÞ biÕn ®æi cã thÓ sö dông nhiÒu lÇn trong c¸c
ph¶n øng cña tÕ bµo. Nhê ®Èy nhanh c¸c ph¶n øng ho¸ häc riªng biÖt
nªn enzim x¸c ®Þnh tiÕn tr×nh chuyÓn ho¸ vËt chÊt trong tÕ bµo.
III. Ho¹t ®éng d¹y − häc
1. KiÓm tra
• N¨ng l−îng lµ g×? N¨ng l−îng ®−îc chuyÓn ho¸ trong thÕ giíi sèng
nh− thÕ nµo?
• ATP lµ g×? T¹i sao nãi ATP lµ ®ång tiÒn n¨ng l−îng cña tÕ bµo?
15
http://tuhoctoan.net
2. Träng t©m
• C¬ chÕ t¸c dông cña enzim
• Nh©n tè ¶nh h−ëng tíi ho¹t tÝnh cña enzim.
3. Bµi míi
Më bµi: GV cã thÓ tiÕn hµnh theo nhiÒu c¸ch
− GV yªu cÇu HS viÕt s¬ ®å sù biÕn ®æi c¸c chÊt (Tinh bét, Pr«tªin,
LipÝt) thµnh chÊt ®¬n gi¶n hoµ tan d−íi t¸c dông cña enzim vµ hái:
Enzim lµ g×? Enzim cã vai trß nh− thÕ nµo trong chuyÓn ho¸ vËt chÊt.
− GV nªu vÊn ®Ò thùc tÕ g©y høng thó cho HS: T¹i sao khi ¨n thÞt bß
kh« víi ném ®u ®ñ dÔ tiªu ho¸ h¬n lµ khi ¨n thÞt bß kh« riªng?
⇒ Dùa vµo ý kiÕn cña HS, GV dÉn d¾t vµo bµi
Ho¹t ®éng 1
T×m hiÓu chuyÓn ho¸ vËt chÊt
Môc tiªu: HS hiÓu vµ tr×nh bµy ®−îc kh¸i niÖm chuyÓn ho¸ vËt chÊt, c¸c
qu¸ tr×nh c¬ b¶n cña chuyÓn ho¸ vËt chÊt (§ång ho¸, dÞ ho¸)
Ho¹t ®éng d¹y − häc
− GV hái:
+ ThÕ nµo lµ chuyÓn ho¸ vËt chÊt?
+ Sù chuyÓn ho¸ vËt chÊt ë tÕ bµo
gåm nh÷ng qu¸ tr×nh nµo?
− HS: Nghiªn cøu SGK trang 74, s¬
®å chuyÓn ho¸ vËt chÊt vµ n¨ng
l−îng ë tÕ bµo, kÕt hîp víi kiÕn thøc
sinh häc líp 8 tr¶ lêi:
+ Kh¸i niÖm chuyÓn ho¸ vËt chÊt.
+ Hai qu¸ tr×nh ®ång ho¸ vµ dÞ ho¸.
− Mét vµi HS tr×nh bµy → Líp bæ
sung.
− GV nhËn xÐt vµ yªu cÇu HS kh¸i
qu¸t kiÕn thøc.
16
Néi dung
http://tuhoctoan.net
Ho¹t ®éng d¹y − häc
Néi dung
a) Kh¸i niÖm:
Sù chuyÓn ho¸ vËt chÊt trong tÕ bµo
bao gåm tÊt c¶ c¸c ph¶n øng sinh
ho¸ diÔn ra trong tÕ bµo cña c¬ thÓ
sèng. §ã lµ c¸c ph¶n øng ph©n gi¶i
c¸c chÊt sèng ®Æc tr−ng cña tÕ bµo
thµnh c¸c chÊt ®¬n gi¶n ®ång thêi
gi¶i phãng n¨ng l−îng vµ c¸c ph¶n
øng tæng hîp c¸c chÊt sèng ®Æc
tr−ng cña tÕ bµo ®ång thêi tÝch luü
n¨ng l−îng.
b) Thùc chÊt qu¸ tr×nh chuyÓn ho¸
vËt chÊt lµ 2 qu¸ tr×nh: §ång ho¸
vµ dÞ ho¸.
− HS lÊy vÝ dô ®Ó thÊy ®ång ho¸ vµ
dÞ ho¸ lµ 2 qu¸ tr×nh m©u thuÉn
nh−ng thèng nhÊt, s¶n phÈm cña qu¸
tr×nh nµy lµ nguyªn liÖu cña qu¸
tr×nh kia.
− §ång ho¸ lµ qu¸ tr×nh tæng hîp
c¸c chÊt vµ tÝch luü thÕ n¨ng.
− DÞ ho¸ lµ qu¸ tr×nh ph©n gi¶i c¸c
chÊt vµ gi¶i phãng n¨ng l−îng.
+ S¶n phÈm cña quang hîp lµ chÊt
Gluc« míi tæng hîp.
+ Gluc« lµ nguyªn liÖu cña qu¸ tr×nh
h« hÊp.
− GV giíi thiÖu: C¸c qu¸ tr×nh
chuyÓn ho¸ chÝnh trong mäi sinh vËt
®Òu theo con ®−êng t−¬ng tù nhau.
+ Dùa vµo ph−¬ng thøc ®ång ho¸
chia sinh vËt thµnh 2 nhãm (Sinh vËt
tù d−ìng vµ sinh vËt dÞ d−ìng).
+ Dùa vµo ph−¬ng thøc dÞ ho¸ cã
thÓ chia sinh vËt thµnh 2 nhãm
(Nhãm sinh vËt −a khÝ vµ nhãm sinh
vËt kÞ khÝ).
17
http://tuhoctoan.net
Ho¹t ®éng d¹y − häc
Néi dung
+ Dùa vµo nguån cung cÊp c¸c bon
chia thµnh nhãm: Quang tù d−ìng,
ho¸ tù d−ìng...
* GV dÉn d¾t: Trong qu¸ tr×nh
chuyÓn ho¸ vËt chÊt enzim cã vai trß
quan träng ⇒ Nghiªn cøu enzim ë
ho¹t ®éng 2.
Ho¹t ®éng 2
Enzim vµ c¬ chÕ t¸c ®éng cña enzim
Môc tiªu: HS hiÓu vµ tr×nh bµy ®−îc cÊu tróc enzim, c¬ chÕ t¸c ®éng vµ
ph©n tÝch c¸c nh©n tè t¸c ®éng ®Õn ho¹t tÝnh cña enzim.
Ho¹t ®éng d¹y − häc
− GV nªu c©u hái:
Néi dung
1. CÊu tróc enzim
+ Enzim lµ g×? H·y kÓ mét vµi enzim
mµ em biÕt?
+ Enzim cã cÊu tróc nh− thÕ nµo?
− HS nghiªn cøu th«ng tin SGK trang
74 môc 1 vµ kÕt hîp víi kiÕn thøc sinh
häc líp 8 tr¶ lêi:
+ Enzim lµ chÊt xóc t¸c sinh häc.
+ Mét sè enzim: Amilaza, PÐpsin,
TrÝpsin..
+ CÊu tróc: Cã trung t©m ho¹t ®éng
− HS tr×nh bµy trªn s¬ ®å h×nh 22.1 ⇒
líp nhËn xÐt bæ sung.
− GV ®¸nh gi¸ vµ gióp HS hoµn thiÖn
kiÕn thøc.
• Enzim: lµ chÊt xóc t¸c sinh häc
®−îc tæng hîp trong tÕ bµo sèng.
Enzim lµm t¨ng tèc ®é cña ph¶n
18
http://tuhoctoan.net
Ho¹t ®éng d¹y − häc
Néi dung
øng mµ kh«ng bÞ biÕn ®æi sau
ph¶n øng.
a) CÊu tróc:
− Thµnh phÇn lµ Pr«tªin hoÆc
Pr«tªin kÕt hîp víi chÊt kh¸c (gäi
lµ C«enzim).
− Enzim cã vïng trung t©m ho¹t
®éng.
+ TTH§ lµ chç lâm xuèng hay 1
khe nhá ë trªn bÒ mÆt cña enzim
®Ó liªn kÕt víi c¬ chÊt.
− GV yªu cÇu HS ph©n biÖt: Enzim, + CÊu h×nh kh«ng gian cña enzim
C«enzim, c¬ chÊt vÒ thµnh phÇn vµ vai t−¬ng øng víi cÊu h×nh cña c¬
chÊt.
trß.
− GV cã thÓ gi¶ng gi¶i thªm vÒ trung + TTH§ lµ n¬i enzim liªn kÕt t¹m
t©m ho¹t ®éng cña enzim ë môc bæ thêi víi c¬ chÊt.
− C¬ chÊt lµ chÊt chÞu t¸c dông
cña
enzim t−¬ng øng.
− GV th«ng b¸o d¹ng tån t¹i cña
b) D¹ng tån t¹i cña enzim trong
enzim.
tÕ bµo:
sung kiÕn thøc
+ Hoµ tan trong tÕ bµo chÊt.
+ Liªn kÕt chÆt chÏ víi nh÷ng bµo
quan x¸c ®Þnh.
− GV ®−a kh¸i niÖm n¨ng l−îng ho¹t 2. C¬ chÕ t¸c ®éng cña enzim
ho¸ ®Ó HS cã thªm kiÕn thøc gi¶i thÝch
c¬ chÕ t¸c ®éng cña enzim.
− GV nªu vÊn ®Ò: §å thÞ n¨ng l−îng
ho¹t ho¸ (H×nh 22.2 SGK trang 75)
cho em biÕt ®iÒu g×?
− HS: Quan s¸t ®å thÞ dùa vµo giíi h¹n
n¨ng l−îng ho¹t ho¸ tr¶ lêi.
19
http://tuhoctoan.net
Ho¹t ®éng d¹y − häc
Néi dung
+ Khi kh«ng cã enzim xóc t¸c ®Ó t¹o
s¶n phÈm cÇn n¨ng l−îng ho¹t ho¸
lín.
+ Khi cã enzim xóc t¸c ®Ó t¹o s¶n
phÈm cÇn n¨ng l−îng ho¹t ho¸ nhá
h¬n rÊt nhiÒu.
+ Cã sù liªn quan gi÷a enzim xóc t¸c
vµ n¨ng l−îng ho¹t ho¸ ⇒ hay enzim
lµm gi¶m n¨ng l−îng ho¹t ho¸.
− GV hái: N¨ng l−îng ho¹t ho¸ lµ g×?
− HS cã thÓ tr¶ lêi: N¨ng l−îng ho¹t
ho¸ lµ n¨ng l−îng cÇn cho ph¶n øng.
− GV bæ sung kiÕn thøc.
− GV yªu cÇu HS: Gi¶i thÝch c¬ chÕ
t¸c ®éng cña enzim
− HS: + Quan s¸t tranh c¬ chÕ t¸c
®éng cña enzim, chuçi c¸c ph¶n øng
enzim trªn mµng.
+ Ph©n tÝch c¸c b−íc t¸c ®éng cña
enzim.
+ ViÕt s¬ ®å biÓu thÞ chuçi c¸c ph¶n
øng enzim
− HS tr×nh bµy trªn s¬ ®å → Líp theo
dâi nhËn xÐt vµ bæ sung
− L−u ý: HS th−êng chØ viÕt ®−îc s¬
®å nh− sau:
20
• N¨ng l−îng ho¹t ho¸
Lµ n¨ng l−îng cÇn thiÕt ®Ó khëi
®Çu cho ph¶n øng ho¸ häc
(Th−êng lµ nhiÖt) ⇒ Enzim lµm
gi¶m n¨ng l−îng ho¹t ho¸ cña
ph¶n øng ho¸ häc b»ng c¸ch t¹o
nhiÒu ph¶n øng trung gian.
- Xem thêm -