Tài liệu Tho-1954-1975-103-125

Vaên – thô 1954 – 1975 - TTLT Vónh Vieãn 103 : Thô 1954 – 1975 CAÙC VÒ LA HAÙN CHUØA TAÂY PHÖÔNG “Moät caâu hoûi lôùn. Khoâng lôøi ñaùp Cho ñeán baây giôø maët vaãn chau…” Huy Caän A. KIEÁN THÖÙC CÔ BAÛN 1/ Taùm khoå thô ñaàu: Laø phaàn hay nhaát cuûa taùc phaåm. a. Moãi ngöôøi moät veû maët con ngöôøi - Daân toäc chuùng ta khoâng nhöõng chæ coù trí tueä trong ñaùnh giaëc trong vaán ñeà côm aên aùo maëc maø coøn lo laéng ñeán nhöõng vaán ñeà nhaân sinh, vaán ñeà leõ soáng. Chính vì vaäy maø nhöõng ngheä só nhaân daân ñaõ taïo neân nhöõng pho töôïng ñieån hình, coù caù tính rieâng bieät, ñoäc ñaùo. - Nhaø thô ñaõ ñaëc taû töøng göông maët, hình haøi, daùng daáp cuûa caùc vò baèng ngoân ngöõ giaøu chaát gôïi hình, taùc giaû bieát choïn nhöõng chi tieát ñaét nhaát ñeå gôï i cho ngöôøi ñoïc nhieàu suy nghó. + Ñaàu tieân laø vò La Haùn xöông xaåu, gaày moøn, khoâng bieát noãi ñau khoå taâm thöùc naøo giaøy voø maø tröôùc luùc giaûi thoaùt vò La Haùn naøy coøn bò thieâu ñoát, coøn traàm ngaâm tröôùc cuoäc ñôøi. + Veà vôùi Nieát Baøn laø thoaùt khoûi nhöõng kieáp soáng Luaân hoài, theá nhöng vò La Haùn thöù hai khoâng coù ñöôïc moät phuùt bình thaûn ñeå leân coõi Phaät cho thanh thaûn. “Maét giöông sôø söõng; “maøy nhíu xeäch” coù leõ laø chöa kòp giaõn ra vôùi “maét giöông” coøn löu laïi caùi giaây phuùt suy ngaãm tröôùc ñoù. Roài thì “moâi cong chua chaùt” “traùn noåi soùng”, “gaân vaän baøn tay”… cöù y nhö caû quaù trình soâi ñoäng cuûa cuoäc ñaáu tranh giöõa thieän aùc sinh thôøi ñöôïc taùi hieän trong moät khoaûnh khaéc tröôùc khi giaûi thoaùt. + Coù vò döôøng nhö yeân taâm laøm toå trong giaùo lí thoaùt tuïc cuûa nhaø Phaät “chaân tay co xeáp laïi”. “Ñoâi tai roäng daøi ngang goái” trong quan ñieåm daân gian laø chæ ngöôøi taøi, coù ñòa vò vaø phuùc loäc doài daøo. ÔÛ ñaây tai roäng laø ñeå nghe ñuû nhöõng chuyeän buoàn, nhöõng gioâng baõo cuûa ñôøi. + Nhöõng pho töôïng tónh laëng nhöng chöùa chaát ñoäng cuûa cuoäc ñôøi ñaày gioù baõo cuûa chuùng sinh traàm luaân ñau khoå. Duø coù phaûn öùng theá naøo, duø côn baõo noäi taâm noåi leân cuoàn cuoän ra sao thì taát caû cuõng baát löïc heùo moøn, chua chaùt vaø thuï ñoäng “ñau ñôùn coù cöùu ñöôïc ñôøi ñaâu”. b. Cuoäc hoïp laï luøng traêm vaät vaõ – Caùc pho töôïng caù theå hoùa raát cao nhöng khi taäp hôïp thaønh moät quaàn töôïng noù laïi coù moät giaù trò khaùi quaùt hôn. Soá phaän cuûa nhöõng kieáp ngöôøi ñaõ thaønh soá phaän cuûa moät thôøi ñaïi cha oâng traên trôû, baên khoaên nhöng: “Moät caâu hoûi lôùn khoâng lôøi ñaùp Cho ñeán baây giôø maët vaãn chau” - Ñaây laø noãi ñau thöông cuûa daân toäc trong “ñeâm tröôøng daï toái taêm trôøi ñaát” cuûa quaù khöù. Theo taùc giaû trong caùc pho töôïng La Haùn noù toàn taïi traên trôû suy tö cuûa daân toäc, cuûa cha oâng mình göûi gaém. Cha oâng ta ñaõ möôïn chuyeän Phaät maø thoå loä khao khaùt vöôn tôùi haïnh phuùc töï do vaø theå hieän nieàm ñau thöông uaát haän cuûa mình. Vaên – thô 1954 – 1975 - TTLT Vónh Vieãn 104 - Thöïc ra nhöõng noãi ñau traàn theá aáy nhö ñang ngheõn laïi, chöa giaûi thoaùt ñöôïc neân noù traøo leân ñeán cöïc ñieåm vaø “cöù theá maø ñoâng cöùng laïi ôû giöõa chöøng trôøi”, haèn ghi laïi trong töøng thôù goã. 2/ Phaàn coøn laïi: Mang tính chính luaän. - Taùc giaû tìm söï gaïch noái giöõa quaù khöù xöa vaø hieän taïi hoâm nay, giöõa söï beá taéc vaø lôøi ñaùp, giöõa thoaùt tuïc vaø traàn tuïc… vaø khaúng ñònh cuoäc soáng hieän taïi “laø nhöõng ngaøy ñeïp nhaát”. “gioït leä cha oâng cuõng coù ích vôùi ta nhieàu”. “Cha oâng yeâu meán thôøi xöa cuõ… ñöông xuaân” - Taùc giaû khaúng ñònh chæ coù thôøi ñaïi môùi vôùi baûn chaát nhaân ñaïo môùi coù theå hoaù giaûi nhöõng noãi ñau xöa “xua boùng hoaøng hoân, taûn khoùi söông”. 3/ Hai khoå cuoái vaø moät soá caâu trong ñoaïn sau coøn daøn traûi, goø boù, thieáu töï nhieân vì vaäy tö töôûng cuûa chuùng thuyeát phuïc ngöôøi ñoïc keùm hieäu quaû. B. LUYEÄN TAÄP * Ñeà 1: Phaân tích ngheä thuaät mieâu taû pho töôïng trong baøi “Caùc vò La Haùn chuøa Taây Phöông” cuûa Huy Caän. * Baøi vaên tham khaûo Chuøa Taây Phöông laø moät coâng trình kieán truùc coå ñoäc ñaùo döïng treân nuùi Caâu Laâu. Trong chuøa coù nhieàu pho töôïng ñöôïc taïc vôùi trình ñoä ngheä thuaät cao, tieâu bieåu cho ñieâu khaéc Vieät Nam theá kæ XVII, trong ñoù coù möôøi taùm pho töôïng La Haùn ñaët ôû nhaø haønh lang chuøa. Vaø trong nhöõng dòp ñi tìm hieåu di saûn vaên hoùa daân toäc, Huy Caän ñaõ ñeán: “Caùc vò La Haùn chuøa Taây Phöông Toâi ñeán thaêm veà loøng vaán vöông” Huy Caän vaán vöông vôùi caùi höõu tình cuûa cöûa chuøa, vaán vöông vôùi nhöõng böùc hoïa chaïm khaéc ñeïp ö? Hôn theá nöõa laø nhöõng boài hoài, xao xuyeán veà nhaân sinh vaø moät thôøi ñaïi lòch söû maø xaõ hoäi “quaèn quaïi, khoå ñau trong nhöõng bieán ñoäng vaø beá taéc khoâng tìm ñöôïc loái ra”. Coù ngöôøi xem ñoaïn thô naøy laø nhöõng böùc “ñieâu khaéc baèng lôøi” laøm soáng laïi caùc pho töôïng goã chuøa Taây Phöông. Nhöõng ngheä nhaân voâ danh nhöng thieân taøi vaø khoâng deã ai nhaän ra ñieàu aáy. Taát caû nhöõng pho töôïng goã baát ñoäng coù neùt chung: Ai naáy cuõng coù khuoân maët ñau thöông vaät vaõ, quaèn quaïi veà theå xaùc vaø ñaày baõo taùp trong loøng. Bôûi vì cuoäc ñôøi hoï laø ñieån hình cho haøng ngaøn vaïn cuoäc ñôøi ñau thöông, ñang “cuoàn cuoän chaûy döôùi trôøi” Huy Caän ñaõ nghi ngôø: “Haù chaúng phaûi ñaây laø xöù Phaät Maø sao ai naáy maët ñau thöông?” Bôûi vì ñeán nôi xöù Phaät laø moät nôi yeân tónh, vónh haèng khoâng coù beå khoå luaân hoài, trong taâm con ngöôøi khoâng coøn luïc duïc thaát tình vaø soáng thanh thaûn, sieâu thoaùt ôû coõi Nieát Baøn. Nhöng nhöõng pho töôïng maø Huy Caän thaáy laïi khaùc, laïi tróu naëng nhöõng neùt ñau thöông raát ngöôøi. ÔÛ ñoaïn sau nöõa Huy Caän xaùc nhaän ñaây laø: “maët con ngöôøi” chöù khoâng noùi “maët La Haùn”. Coù leõ ñaây khoâng thaät ñuùng laø xöù Phaät chaêng? Ta khoâng theå phuû nhaän nhö theá maø phaûi thaáy roõ caùi ñoäc ñaùo cuûa nhöõng ngheä nhaân taïc töôïng. Baøi thô noùi ñeán Phaät, coõi thoaùt tuïc nhöng noù laïi ñaët ra moät vaán ñeà traàn theá. Moãi böùc töôïng La Haùn neáu nhìn kó chính laø moät loaïi chuùng sinh chöù khoâng laø Phaät, chính laø cuoäc ñôøi traàn truïi hoùa thaân vaøo ñaáy . Chaân dung cuûa nhöõng con ngöôøi ñaõ ñöôïc baøn tay taøi hoa caùc ngheä só taïc thaønh nhöõng ñieån hình xuaát saéc. Vaên – thô 1954 – 1975 - TTLT Vónh Vieãn 105 Trong caùc daùng hình caùc vò La Haùn döôøng nhö noùi leân soá phaän caù nhaân trong moät thôøi ñaïi “Boùng toái ñuøn ra ngoïn khoùi ñen”. “Ñaây vò xöông traàn chaân vôùi tay Coù chi thieâu ñoát taám thaân gaày Traàm ngaâm ñau khoå saâu voøm maét Töø baáy ngoài y cho ñeán nay”. Huy Caän nhö taïc vaøo loøng ñoäc giaû nhöõng ñau ñôùn, vaät vaõ, quaèn quaïi, chua xoùt… OÂng nhö cho ta thaáy aán töôïng gaày coøm, khoâ heùo bôûi ñau khoå cuûa pho töôïng thöù nhaát naøy bôûi vì luoân traên trôû, phaûi thöùc khoâng theå thanh thaûn an giaác ñöôïc, noãi ñau khoå taâm can töø beân trong döôøng nhö phaùt ra moät thöù naêng löôïng ñoäc haïi tieâu hao sinh löïc co ruùt con ngöôøi laïi. Cuoäc ñôøi cuûa moät nhaø tö töôûng chìm ñaém trong nhöõng suy tö, thaáp thoûm ñeán khoâ heùo caû hình haøi. Nhöõng neùt ñaëc taû ñoù haún laø hieän thaân cho nhöõng soá phaän trong cuoäc ñôøi thöïc coù raát nhieàu ñau khoå, toäi nghieäp, heùo moøn, chua xoùt vaø raát muoán caûi bieán noù ñi. Nhaø tö töôûng naøy vôùi nhöõng suy nghó nung naáu trong taâm can coù theå thieâu ñoát caû thaân xaùc, cho thaáy ñöôïc con ngöôøi ñoù phaûi laø con ngöôøi coù nhöõng yù töôûng maïnh meõ vaø saâu saéc. Beân caïnh ñoù ta thaáy tuy laø taâm linh ñang bieán ñoäng nhöng vò naøy vaãn “traàm ngaâm ñau khoå”. Nhaø thô laøm noåi roõ ñöôïc taøi naêng cuûa ngheä só ñieâu khaéc: duøng caùi tónh maø noùi ñeán caùi ñoäng, vöøa khaéc hoaï ngoaïi hình cuõng ñoàng thôøi dieãn taû noäi taâm. Sang pho töôïng thöù hai, khaùc vôùi caùi baát löïc ñaønh yeân vò thì pho töôïng naøy boäc loä ra beân ngoaøi caùi noäi taâm giaän döõ, soâi suïc ñaày suy tö: “Coù vò maét giöông maøy nhíu xeäch Traùn nhö noåi soùng bieån luaân hoài Moâi cong chua chaùt, taâm hoàn heùo, Gaân vaën baøn tay maïch maùu soâi” Huy Caän chæ cho chuùng ta thaáy khuoân maët thoâi nhöng taát caû ñeàu baát thöôøng. Khoå thô vôùi haøng loaït ñoäng töø vaø traïng töø dieån taû nhöõng ñoäng taù c vaø traïng thaùi raát caêng thaúng, maïnh meõ. AÁn töôïng cho thaáy nhaø tö töôûng naøy cuõng ñang chöùng kieán cuoäc ñôøi. Nhöõng chuyeån ñoäng cuûa thaân theå bieåu hieän ngay khuoân maët: “maét giöông maøy nhíu xeäch, traùn nhö noåi soùng, moâi cong chua chaùt, gaân vaën, maïch maùu soâi”… Neáu ta chöùng kieán coù leõ ta caûm thaáy toäi nghieäp cho soá phaän. Taïi sao khuoân maët laïi coù nhöõng ñöôøng neùt ñôùn ñau nhö theá? Bôûi vì söï doàn neùn soâi suïc cuûa taâm linh töôûng nhö muoán phaù tung nhöõng giôùi haïn thaân xaùc chòu ñöïng noù: Moät söï traên trôû döõ doäi nhöng cuõng chaúng theå coù moät haønh ñoäng tích cöïc. “Caâu hoûi lôùn” döôøng nhö vaãn rôi vaøo beá taéc, khoâng theå giaûi thích. Noù rôi vaøo bi kòch khoå ñau. ÔÛ pho töôïng thöù ba, nhaø thô chuù yù ñeán tö theá vaø moät hình haøi khaùc laï: “Coù vò chaân tay co xeáp laïi Troøn xoe töïa theå chieác thai non Nhöng ñoâi tai roäng daøi ngang goái Caû cuoäc ñôøi nghe ñuû chuyeän buoàn…” Moät nhaø tö töôûng nöõa cuõng ñang ñi tìm lôøi giaûi thích nhöng theo moät caùch khaùc: AÙn binh baát ñoäng. Traùi nhöõng pho töôïng treân, ôû ñaây con ngöôøi döôøng nhö khoâng coù moät vaän ñoäng naøo caû, maø baét mình thuï ñoäng nhìn cuoäc ñôøi vaø tìm ra cho mình moät lôøi giaûi ñaùp. Vaø vò naøy coù leõ ñaõ hoaøn toaøn xa laùnh ngoaïi giôùi chaêng, ñaõ ñaït ñeán söï tòch lieät, voâ caûm? Vaên – thô 1954 – 1975 - TTLT Vónh Vieãn 106 Khaùi nieäm “töïa theå chieác thai non” raát hay. ÔÛ ñaây, con ngöôøi ñang muoán trôû veà vôùi thôøi hoang sô cuûa noù. (Jeâsu töøng noùi: “Ta khoâng caám caùc con laøm ñieàu aùc, nhöng haõy laøm caùi aùc nhö con treû”. Kinh Thaùnh, kinh Phaät khuyeân moïi ngöôøi haõy soáng hoàn nhieân, voâ tö, khoâng coù xung ñoät thì seõ coù haïnh phuùc. Pho töôïng thöù ba coù yù muoán soáng nhö treû thô nhöng “muõ ni che tai” laøm sao ñöôïc? Nhöõng ngheä nhaân taïc töôïng ñaõ ñaëc bieät dieãn taû moät ñoâi tai khaùc thöôøng “roäng daøi ngang goái”. Ñoâi tai quaù daøi, quaù roäng töôûng ñaày phuùc thoï nhöng laïi soáng trong thôøi ñaïi quaù gheâ gôùm, quaù nhieàu beá taéc neân pho töôïng thöù ba laïi tieáp tuïc “caû cuoäc ñôøi nghe ñuû”chuyeän ñau thöông. Coá tình muoán traùnh noãi khoå, nhöng caøng nhö theá laïi caøng nghe nhöõng noãi ñau cuûa chuùng sinh trong coõi traàn gian. Vaø nhö theá thì pho töôïng naøy vaãn daèn vaët vôùi “Caâu hoûi lôùn chöa lôøi ñaùp”. Caû ba pho töôïng naøy ñeàu coù söï giaøy voø döõ doäi ôû taâm linh roái ren . Taát caû ñeàu tìm nhöõng giaûi phaùp ñeå môû caùnh cöûa cuoäc ñôøi “im æm khoùa” nhöng ñeàu baát haïnh: “Caùc vò ngoài ñaây trong laëng yeân Maø nghe gioâng baõo noå traêm mieàn” Moãi vò La Haùn coù nhöõng neùt raát rieâng laø moät “ngöôøi laï” nhöng laïi laø moät ngöôøi laï ñaõ quen bieát ôû xaõ hoäi ñöông thôøi, xaõ hoäi quaèn quaïi ñau khoå trong nhieàu bieán ñoäng vaø beá taéc khoâng tìm ñöôïc loái ra. Ñaây khoâng phaûi laø moät caù nhaân ñau khoå maø laø moät “nhaân loaïi” cuûa moät quaù khöù ñau thöông, tuï taäp döôùi maùi chuøa naøy. “Moãi ngöôøi moät veû maët con ngöôøi Cuoàn cuoän ñau thöông chaûy döôùi trôøi” Huy Caän vôùi nhöõng caûm xuùc maïnh meõ vaø trí töôûng töôïng phong phuù neân nhìn nhöõng pho töôïng goã baát ñoäng nhö laø nhöõng sinh theå vaät vaõ ñau thöông, taâm linh soâi suïc. Taùc giaû cho thaáy laø cuoäc tuï hoïp cuûa nhöõng chöùng nhaân lòch söû ñaày “laï luøng traêm vaät vaõ…”.Ngoaøi yù muoán nhaán maïnh raèng thaùnh cuõng laø ngöôøi thì caâu thô Moãi ngöôøi moät veû maët con ngöôøi coù leõ laø moät neùt veõ hôi thöøa.Bôûi vì chæ caàn noùi Moãi ngöôøi moät veû … laø ñuû roài. Töø nhöõng pho töôïng naøy, Huy Caän caûm nhaän noãi khao khaùt tìm loái ra cuûa cha oâng trong thôøi ñaïi cuûa ñeâm daøi phong kieán vôùi bao soá phaän baát haïnh, nhöõng bi kòch thaät nhöùc nhoái. Nhöõng baïn ñöông thôøi cuûa “Nguyeãn Du” chaéc coù leõ ñoàng taâm söï vôùi Toá Nhö tieân sinh. “Coå kim haän söï thieân nan vaán” Huy Caän ñaõ mieâu taû caùc pho töôïng vôùi moät ngheä thuaät quan saùt tinh teá vaø khaû naêng mieâu taû giaøu söùc gôïi hình vôùi buùt phaùp giaø giaën, vöøa sinh ñoäng, vöøa coâ ñuùc… Beân caïnh caùi ñoäc ñaùo töø nhöõng pho töôïng, Huy Caän coù gôûi gaém nhöõng aån yù saâu saéc. ÔÛ ñaây yù ñoà chính khoâng loä lieãu, Huy Caän ñaùnh giaù möùc ñau khoå cuûa cha oâng, ca tuïng thôøi kì hieän ñaïi, vaø phaàn naøo tri aâm thôøi ñaïi Nguyeãn Du, laéng tieáng loøng nghe söï thoån thöùc cuûa caùc baïn cuûa Nguyeãn Du caùch ñaây hai traêm naêm. Laéng nghe ñeå maø caûm ôn noãi khoå ñau cuûa cha oâng xöa: “Ñaát nöôùc mình ngheøo hôõi em yeâu Cho ñeán nhöõng gioït leä cha oâng cuõng coù ích cho ta nhieàu” Suy gaãm quaù khöù thaáy beá taéc cuûa cha oâng ñeå chæ ra raèng thôøi buoåi naøy ta coù Ñaûng vaø Ñaûng môû ñöôøng cho moät ñaát nöôùc töï do, töôi ñeïp ñang chôø ta ra tay xaây döïng. Ñeán ñaây, vaøo luùc naøy chuùng ta ñaõ traû lôøi caâu hoûi lôùn cuûa cha oâng bôûi: “Toå quoác bao giôø ñeïp theá naøy chaêng?” Toùm laïi nhìn caùc pho töôïng chuøa Taây Phöông taùc giaû ñaõ thöïc söï caûm xuùc vaø göûi nieàm suy töôûng saâu xa vôùi söï ñoàng caûm thaät saâu saéc! Vaø phaûi chaêng Huy Caän ñaõ thaáu hieåu Vaên – thô 1954 – 1975 - TTLT Vónh Vieãn 107 ñöôïc noãi loøng vaø yù töôûng cuûa caùc ngheä nhaân taøi hoa ngaøy xöa ñaõ göûi vaøo nhöõng pho töôïng ñöôïc xem nhö ñænh cao cuûa ngheä thuaät ñieâu khaéc goã Vieät Nam nhöõng taâm söï ñeán ñau loøng. Cha oâng ta ñaõ beá taéc ñaõ “ñaám naùt baøn tay tröôùc cöûa cuoäc ñôøi” maø “cöûa vaãn ñoùng vaø ñôøi im æm khoaù, nhöõng pho töôïng trong chuøa Taây Phöông khoâng bieát caùch traû lôøi” (Cheá Lan Vieân) thì ngaøy hoâm nay, soáng trong nieàm haïnh phuùc môùi ta môùi thaáy giaù trò cuûa cuoäc soáng hieän taïi. “Coù phaûi cha oâng thì ñeán sôùm chaêng? Vaø chaùu con thì laïi muoän? Daãu coù bay giöõa traêng sao cuõng mô ñöôïc soáng phuùt giaây baây giôø Buoåi ñaát nöôùc Huøng Vöông coù Ñaûng Moãi ngöôøi daân ñeàu ñöôïc thaáy Baùc Hoà” (Cheá Lan Vieân) * Ñeà 2: Bình giaûng moät trong caùc ñoaïn thô sau ñaây” a. “Ñaây vò xöông traàn … ñeán nay” b. “Maët cuùi (…) maët vaãn chau” TIEÁNG HAÙT CON TAØU “Khoâng ai coù theå nguû yeân trong ñôøi chaät Buoåi thuyû trieàu vaãy goïi nhöõng vaàng traêng…” Cheá Lan Vieân A. KIEÁN THÖÙC CÔ BAÛN Baøi thô naøy coù lieân quan ñeán söï kieän kinh teá, xaõ hoäi vaøo naêm 1958 – 1960, ñoù laø phong traøo vaän ñoäng nhaân daân mieàn xuoâi leân xaây döïng kinh teá mieàn nuùi ôû Taây Baéc. Maëc duø baøi thô cuõng “phuïc vuï chính trò” nhöng khoâng phaûi chæ laø minh hoaï. Maø ôû ñaây söï kieän chæ laø moät gôïi yù ñeå nhaø thô theå hieän khaùt voïng veà nhaân daân, ñaát nöôùc vôùi nhöõng kæ nieäm saâu naëng nghóa tình cuûa nhaân daân trong khaùng chieán ñaõ qua. Taùc giaû muoán tìm veà ngoïn nguoàn cuûa hoàn thô. Baøi thô luoân môùi bôûi nhöõng tình caûm vaø khaùt voïng soâi noåi, laéng ñoïng, nhöõng suy ngaãm vaø caûm nhaän veà ñôøi soáng ñöôïc keát tinh laøm ngöôøi ñoïc rung ñoäng vaø thích thuù. Baøi thô noùi ñeán söï trôû laïi Taây Baéc cuûa traùi tim ñaõ gaén boù nhòp ñaäp vôùi vuøng ñaát nuoâi döôõng mình trong khaùng chieán. Cho neân caûm xuùc raát chaân thaønh. Ñieäp töø “möôøi naêm” (Möôøi naêm Taây Baéc, khaùng chieán möôøi naêm, möôøi naêm troøn, möôøi naêm chieán tranh) cuøng vôùi ñieäp töø “nhôù” (9 laàn) ñöôïc laëp raát nhieàu laàn khieán cho baøi thô giaøu chaát suy töôûng khi oân laïi kæ nieäm vaø boäc loä thaùi ñoä chaân thaønh khi trôû veà vôùi Taây Baéc. Nhöng muoán caûm nhaän ñuùng baøi thô coù leõ phaûi chuù yù ñeán nhöõn g töø ngöõ, hình aûnh mang tính bieåu töôïng. Xaùc ñaùng nhaát coù leõ laø “con taøu” vaø “Taây Baéc”. Chuùng ta bieát trong thöïc teá thì chöa coù moät ñöôøng taøu vaø con taøu naøo leân Taây Baéc caû. Cho neân hieän töôïng trong baøi laø do taùc giaû saùng taïo neân vaø noù coù tính bieåu töôïng. “Con taøu” chính laø khaùt voïng ra ñi, ñeán vôùi nhöõng mieàn xa xoâi ñeán vôùi nhaân daân, ñaát nöôùc vaø cuõng coøn laø ñeán vôùi mô öôùc vaø nhöõng ngoïn nguoàn cuûa caûm höùng ngheä thuaät. Vaàng traêng chính laø bieåu töôïng cuûa caùi ñeïp, caùi thô vaø ngheä thuaät. Neáu hieåu nhö treân ta môùi khoâng bôõ ngôõ vôùi nhöõng caâu thô… “Taøu ñôïi nhöõng vaàng traêng” “Taøu goïi anh ñi, sao chöa ra ñi? Chaúng coù thô ñaâu giöõa doøng ñoùng kheùp, taâm hoàn anh chôø gaëp anh treân kia”. Vaên – thô 1954 – 1975 - TTLT Vónh Vieãn 108 Coøn “Taây Baéc” ngoaøi yù nghóa laø vuøng ñaát cuï theå, noù coøn gôïi ñeán nhöõng mieàn ñaát xa xoâi cuûa ñaát nöôùc, nôi coù nhöõng kæ nieäm khoâng theå queân cuûa tình ngöôøi trong khaùng chieán, nôi maø cuoäc soáng nhaân daân raát gian lao nhöng naëng nghóa tình. Nôi aáy ñang vaãy goïi ta. Ta coù theå hieåu hình aûnh bieåu töôïng naøy thoâng qua boán caâu thô laøm ñeà töø. Thöïc teá “Taây Baéc” vaø “Con taøu” noù coù tính khaùi quaùt vaø vöôït leân tính cuï theå. Tuy nhieân ñeå cho hai hình töôïng coù tính bieåu töôïng treân ñöôïc nhaát quaùn, taùc giaû coøn duøng nhieàu hình aûnh coù tính aån duï khaùc nöõa taïo neân heä thoáng cho baøi thô (vaàng traêng, traùi chín, maët hoàng em..) B. LUYEÄN TAÄP I. Ñeà baøi: 1/ Bình giaûng ñoaïn thô: “Nhôù baûn söông giaêng (…) queâ höông” 2/ Bình giaûng khoå thô ñeà töø ñeå töø ñoù phaân tích baøi thô “Tieáng haùt con taøu” cuûa Cheá Lan Vieân. II. Baøi laøm: BAØI LAØM 1 Neáu Huy Caän laø nhaø thô cuûa trieát lí. Toá Höõu möôït maø vôùi aâm höôûng cuûa nhöõng laøn ñieäu tröõ tình maø saâu saéc thì Cheá Lan Vieân laïi laø moät chaát gioïng laï taùo baïo vaø ñaày trí tueä. Nhaø pheâ bình vaên hoïc Nguyeãn Ñaêng Haïnh ñaõ coù laàn nhaän xeùt “Thô Cheá Lan Vieân voán dó laø moät ngöôøi phuï nöõ ñeïp. Theá nhöng oâng ta ñeo quaù nhieàu trang söùc vaøo khieán ngöôøi ta khoù gaàn, ngöôøi ta khoâng thaáy heát ñöôïc veû ñeïp voán coù cuûa noù, chæ coù moät ít caù nhaân môùi tieáp xuùc ñöôïc, thô oâng thöôøng thieân veà trí tueä vaø giaøu chaát trieát lí, suy töôûng”. Coù theå noùi Tieáng haùt con taøu laø khuùc haùt yeâu thöông cuûa moät taám loøng höôùng veà nguoàn coäi khi ñaõ hoùa thaân “taâm hoàn ta laø Taây Baéc chöù coøn ñaâu”. Ñaëc bieät laø ñoaïn thô: “Nhôù baûn söông giaêng, nhôù ñeøo maây phuû … Tình yeâu laøm ñaát laï hoùa queâ höông” Trong giai ñoaïn 1955 – 1964 cuøng vôùi Nguyeãn Khaûi, Nguyeãn Tuaân, Toâ Hoaøi… Cheá Lan Vieân thöùc tænh khoûi kieáp “soáng hôø”, “thoaùt tuïc”, “vui cuøng traêng gioù, nguû cuøng sao”, hoøa mình vaøo nhòp soáng chung cuûa daân toäc trong nhöõng ngaøy ñaàu sô sinh cuûa ñaát nöôùc. Nhaø thô yù thöùc roõ nhieäm vuï cuûa ngöôøi caàm buùt vaø höôùng tôùi cuoäc soáng môùi baèng moät taâm hoàn khaùt khao maõnh lieät qua Tieáng haùt con taøu. Cuøng vôùi noãi nhôù noãi khaùt khao veà Taây Baéc: “Xöù thieâng lieâng röøng nuùi hoùa anh huøng”, nhöõng kæ nieäm ngaøy naøo veà tình nghóa daân quaân caû nöôùc laïi ñöôïc soáng daäy trong taâm tö taùc giaû. Nhaø thô nhôù “thaèng em lieân laïc”, “ngöôøi anh du kích”, nhôù meá: “Naêm con ñau meá thöùc moät muøa daøi”. Nhaân daân ñöôïc hieän ra trong quaàng saùng aáp aùm cuûa nghóa tình ruoät thòt, ñaáy laø nhöõng ngöôøi anh vôùi “chieác aùo naâu suoát moät ñôøi vaù raùch”, nhöõng ngöôøi meï “löûa hoàng soi toùc baïc” ñaõ heát loøng cöu mang ñuøm boïc chôû che taùc giaû trong nhöõng ngaøy ñaàu cuûa cuoäc khaùng chieán. Nhöõng ngöôøi meï, ngöôøi anh khoâng laø “nuùm ruoät röùt ra”, nhöng taám loøng cuûa nhaân daân ñaùng quyù ñaùng troïng ñeán döôøng naøo! Coù theå ta môùi thaáy ñöôïc tình caûm tha thieát maø nhaø thô daønh cho nhaân daân ñuùng hôn laø daønh cho Taây Baéc. Nhôù baûn söông giaêng, nhôù ñeøo maây phuû Vaên – thô 1954 – 1975 - TTLT Vónh Vieãn 109 Nôi naøo qua loøng laïi chaúng yeâu thöông Vaãn nhöõng gioïng ñieäu raát quen ñaày gôïi caûm vaø cuûa suy töôûng, caâu thô ngôõ nhö raát laï maø vaãn ñaäm ñaø noãi nhôù veà Taây Baéc. Phaûi roài chæ ôû Taây Baéc môùi coù “baûn söông giaêng”, coù “ñeøo maây phuû”. Noãi nhôù töø nhöõng hình aûnh cuï theå töø nhöõng ngöôøi meï, ngöôøi anh, nhöõng ñöùa em xa laï maø gaén boù töïa ruoät raø ñöôïc khaùi quaùt vaø baát ngôø nhaân leân thaønh moät chaân lí: Khi ta ôû chæ laø nôi ñaát ôû Khi ta ñi ñaát boãng hoùa taâm hoàn Coù leõ trong nhöõng chaân lí cuûa ñôøi thöôøng, ñaây ñuùng laø moät chaân lí dung dò vaø saâu saéc nhaát. Nheï nhö khoâng “hình töôïng thô trong ñoaïn thô treân ñaõ vaän ñoäng töø caûm xuùc ñeán suy töôûng. Töø nhöõng tình caûm nhôù thöông maûnh ñaát con ngöôøi, taùc giaû ñaõ naâng caûm xuùc leân thaønh moät suy nghó. Ranh giôùi giöõa caûm xuùc vaø suy nghó ñaõ bò vöôït qua nheï nhaøng laøm cho caâu thô vöøa rung ñoäng veà caûm xuùc vöøa laéng saâu suy nghó ”. (Haø Minh Ñöùc) Thaät vaäy ñoaïn thô treân coù caùi gì ñoù thaät moâng lung, mô hoà nhö moät thöù traùi chín ñoû laáp loù giöõa vöôøn xanh gôïi cho ta bieát bao haùo höùc, suy töôûng. Ngöôøi ñoïc nhö cuøng chung doøng taâm töôûng cuûa nhaø thô nhôù veà nhöõng mieàn ñaát ñaõ qua vaø ñaõ soáng, nhôù veà nhöõng con ngöôøi tuy “khoâng phaûi hoøn maùu caét” nhöng “troïn ñôøi con nhôù maõi ôn nuoâi”. Phaûi chaêng chính sôïi daây nghóa tình aáy ñaõ laøm soáng laïi maûnh ñaát ngôõ nhö voâ tri maø: “Khi ta ôû ñaát chæ laø nôi ñaát ôû” Chính nghóa tình saâu naëng daân quaân ñaõ hoùa thaân vaøo maûnh ñaát khieán cho noù cuõng coù taâm hoàn. “Khi ta ñi ñaát boãng hoùa taâm hoàn” Vieát veà noãi nhôù khoâng chæ coù Cheá Lan Vieân, Toá Höõu cuõng ñaõ töøng höôùng veà Vieät Baéc vôùi taám loøng cuûa ñöùa con xa: “Nhôù gì nhö nhôù ngöôøi yeâu Traêng leân ñaàu nuùi, naéng chieàu löng nöông Nhôù töøng baûn khoùi cuøng söông Sôùm khuya beáp löûa ngöôøi thöông ñi veà Nhôù töøng röøng nöùa bôø tre Ngoøi Thia, Soâng Ñaùy, suoái Leâ vôi ñaày…” (Vieät Baéc) Phong caùch quen thuoäc cuûa Toá Höõu laø hay taû caûnh ñeå gôïi tình. OÂng taû caûnh nuùi röøng Vieät Baéc nhö muoán khôi laïi nhöõng tình caûm löu luyeán ngaøy xöa vôùi vuøng röøng nuùi chieán khu. Coøn vôùi Cheá Lan Vieân thì töø nhöõng hoaøi nieäm veà Taây Baéc, nhaø thô cuûa trí tueä ñaõ ñuùc keát, chieâm nghieäm ñöôïc cho mình moät chaân lí raát rieâng: “Khi ta ôû chæ laø nôi ñaát ôû Khi ta ñi ñaát boãng hoùa taâm hoàn” Maïch thô ñang vaän ñoäng moät caùch ñeàu ñaën theo doøng suy töôûng ñoät nhieân bò chaën ñöùng laïi bôûi noãi nhôù “boãng” traøn veà. Nhaø thô daønh haún moät ñoaïn thô ñeå vieát cho “em”: “Anh boãng nhôù em nhö ñoâng veà nhôù reùt Tình yeâu ta nhö caùnh kieán hoa vaøng Nhö xuaân ñeán chim röøng loâng trôû bieác Tình yeâu laøm ñaát laï hoaù queâ höông” Vaên – thô 1954 – 1975 - TTLT Vónh Vieãn 110 Ñoaïn thô nhö moät noát ñeäm raát laï sang ngang doøng taâm töôûng. Vaâng, laï ngay töø caâu ñaàu: “Anh boãng nhôù em nhö ñoâng veà nhôù reùt” Ngöôøi ta hay duøng töø “boãng” ñeå chæ nhöõng gì xaûy ra ñoät ngoät vaø baát ngôø. Theá maø ôû ñaây “anh” chæ vöøa “boãng nhôù em” maø noãi nhôù ñaõ ñöôïc ñònh hình khaù saâu saéc: “ñoâng veà nhôù reùt”. Caâu thô döôøng nhö coù caùi gì ñoù phi logic nhöng vaãn raát ñuùng vôùi logic cuûa tình yeâu. Ai ñoù ñaõ noùi “tình yeâu bieán thieân nhö moät haøm soá” coù leõ ñuùng! Nhaø thô ñöa ra moät loaït so saùnh veà tình yeâu giöõa anh vaø em nhö “ñoâng veà nhôù reùt” nhö “caùnh kieán hoa vaøng” nhö “xuaân ñeán chim röøng loâng trôû bieác”. Giöõa muoân vaøn ñònh nghóa veà tình yeâu phaûi chaêng Cheá Lan Vieân ñang tìm cho mình moät ñònh nghóa môùi veà tình yeâu? Tình yeâu laø theá ñoù phaûi chaêng nhaø thô ñang ñònh nghóa tình yeâu thoâng qua nhöõng so saùnh taùo baïo ñaày baát ngôø. Vaø cuõng chính söï so saùnh linh ñoäng aáy ñaõ taïo neân moät giaù trò môùi trong voâ vaøn caùch nghó veà tình yeâu. Vôùi caâu thô töôûng chöøng nhö raát ngoâ ngheâ: “Anh boãng nhôù em nhö ñoâng veà nhôù reùt” Nhöng roõ raøng caâu thô coù moät söï so saùnh ñaày gôïi caûm veà baûn chaát cuûa muøa ñoâng laø giaù reùt. Coù reùt möôùt môùi laø tieát ñoâng, nhaát laø muøa ñoâng Taây Baéc. Do ñoù, neáu anh coù em, anh môùi tìm ñöôïc chính mình. Vaø neáu khoâng coù em, anh khoâng phaûi laø anh. Hôn nöõa caùi giaù reùt coøn gôïi ñeán nhu caàu caàn coù nhau: “Caùi reùt ñaàu muøa anh reùt xa em Ñeâm nay laïnh chaên chia laøm hai nöûa Nöûa ñaép cho em ôû vuøng bieån laïnh Nöûa ñaép cho mình ôû phía khoâng em” Tình yeâu ñeán baát ngôø ñaõ trôû neân saâu thaúm chæ “boãng” nhôù thoâi maø noãi nhôù ñaõ thieát tha nhö thaät. Vaø caùi giaây phuùt “boãng” aáy ñaõ giuùp hoï tìm thaáy nhau vaø tìm thaáy chính mình. Döôùi maét ta, tình yeâu boãng hieän ra lung linh saéc maøu, giaûn dò maø thieâng lieâng ñeán nhöôøng naøo. Theo noãi nhôù cuûa tình yeâu, Cheá Lan Vieân trieát lí luùc naøo ta chaúng hay: “Tình yeâu laøm ñaát laï hoùa queâ höông” Thaät giaûn dò maø cuõng thaät saâu saéc, thì ra trong tình yeâu rieâng daønh cho em coøn coù caû tình yeâu ñoái vôùi queâ höông ñaát nöôùc.Vaø chuùng ta cuõng chôït nhaän ra raèng caøng bieát yeâu thöông nhöõng ñieàu rieâng tö, ta caøng yeâu queâ höông tha thieát hôn. Ñeán ñaây ta chôït nhaän ra maïch vaän ñoäng cuûa baøi thô thaät ñaëc bieät; nhö traêm soâng ñoå veà bieån caû, maïch caûm höùng luoân luoân vaãn höôùng veà nhaân daân vaø ñaát nöôùc. Nhöõng vaàn thô ñeïp nhaát laø nhöõng vaàn thô vieát veà tình yeâu, veà queâ höông ñaát nöôùc. Rieâng baøi “Tieáng haùt con taøu” coù theå noùi Cheá Lan Vieân ñaõ raát thaønh coâng vôùi tình caûm trong saùng, chaân thaønh, tha thieát ñöôïc theå hieän qua trí töôûng töôïng phong phuù vaø khaû naêng lieân keát, saùng taïo taùo baïo, baát ngôø. BAØI LAØM 2: “Tu… oa…Tu…oa”. Moät tieáng coøi taøu ngaân daøi trong söông sôùm. Thoâi thuùc. Giuïc giaõ. Moät chuyeán taøu nöõa laïi ra ñi… OÂ hay ! nhöõng con taøu, nhöõng “Tieáng haùt con taøu”. Ñaâu ñaây trong khoâng gian tónh mòch boãng vang leân nhöõng vaàn thô töï tình. “Taây Baéc ö? Coù rieâng gì Taây Baéc Khi loøng ta ñaõ hoùa nhöõng con taøu Khi Toå Quoác boán beà leân tieáng haùt Vaên – thô 1954 – 1975 - TTLT Vónh Vieãn 111 Taâm hoàn ta laø Taây Baéc chöù coøn ñaâu” Taây Baéc, moät ñòa danh coù leõ khoâng maáy xa laï ñoái vôùi moãi chuùng ta. Noù laø mieàn Taây cuûa Toå quoác, nôi coù ñòa danh chieán tröôøng Ñieän Bieân Phuû noåi tieáng. Nôi ñaây coøn laø khaùt voïng cuûa nhöõng ai muoán “cuøng ñoå moà hoâi, cuøng soâi gioït maùu” vôùi nhaân daân caàn lao. “Taây Baéc ö ? Coù rieâng gì Taây Baéc” “Thaät laø Taây Baéc ñaáy ö? Khoâng ! Ñaâu chæ rieâng gì Taây Baéc. Laï luøng thay ! Moät söï thaät laïi thoaùng chuùt nghi ngôø? Taïi sao vaäy? Coù gì khoù hieåu ñaâu! Vaãn laø Taây Baéc ñaáy thoâi nhöng baây giôø khoâng phaûi laø moät “Taây Baéc chìm trong bieån maùu” nhö thuôû naøo. Taây Baéc ngaøy nay ñang cuoàn cuoän nhòp soáng môùi döïng xaây Taây Baéc, Taây Baéc nôi ñang treo lô löûng nhöõng muøa traêng, nhöõng traùi traêng chín vaøng. Taây Baéc chính laø Nhaân Daân, laø Ñaát Nöôùc, laø suoái nguoàn cuûa söï saùng taïo ngheä thuaät. Taây Baéc laø nôi aån chöùa nhöõng ñeà taøi bao la. Taây Baéc, nôi aáy coù bieát bao kæ nieäm vaø tình ngöôøi trong khaùng chieán. Taây Baéc, muoân ngaøn sôïi nhôù sôïi thöông vaán vöông loøng ngöôøi… Taây Baéc coù taát caû nhöõng gì anh caà n. Vaäy thì taïi sao anh khoâng ñeán vôùi Taây Baéc ñi? Nhöõng con taøu kia ñang ngöôïc luoàng tìm veà Taây Baéc, taïi sao anh laïi chaúng “hoùa nhöõng con taøu”. “Khi loøng ta ñaõ hoùa nhöõng con taøu”? Vaâng. Khi aáy seõ chaúng coù gì caûn noåi böôùc chaân anh. Khi aáy ñoái vôùi anh ñaâu ñaâu cuõng laø Taây Baéc. Vaø kia “khi Toå quoác boán beà leân tieáng haùt” thì taâm hoàn anh ñoù, taâm hoàn anh chính laø Taây Baéc “chöù coøn ñaâu”. Anh haõy ñeán vôùi Taây Baéc ñi, ñeán vôùi ngöôøi meï lôùn cuûa daân toäc. Chaéc chaén nôi aáy anh seõ gaëp laïi chính mình, moät con taøu xuoâi ngöôïc vôùi nhöõng chuyeán ra ñi. Loøng anh laø con taøu, loøng anh cuõng muoán ra ñi, muoán vöôït ga naøy, qua ga khaùc ñeå lao vaøo bieån lôùn cuoäc ñôøi. Taây Baéc ñoù, hoàn anh ñoù. Leân Taây Baéc thaät ra laø anh ñang trôû veà vôùi hoàn mình ñaáy thoâi! “Taây Baéc ö? Coù rieâng gì Taây Baéc Khi loøng ta ñaõ hoùa nhöõng con taøu” Caâu hoûi khoâng lôøi ñaùp aáy phaûi chaêng laø moät lôøi töï chaát vaán chính mình? Töïa nhö khi nhaéc ñeán soùng laø nhaéc ñeán muoân vaøn gôïn soùng laáp laùnh, nhaéc ñeán traêng laø nhaéc ñeán trieäu sao oùng aùnh treân trôøi, thì ñaây, nhaéc ñeán con taøu laø nhaéc ñeán moät chuyeán ñi xa. Ñi ñeå khaùm phaù nhöõng khung trôøi môùi. “Khi Toå quoác boán beà leân tieáng haùt” Toå quoác leân tieáng haùt hay chính loøng anh ñang ca khuùc haân hoan? Ñaát nöôùc giôø ñaõ “thay aùo môùi”, moïi ngöôøi naùo nöùc baét tay vaøo coâng cuoäc xaây döïng ñaát nöôùc, queâ höông. Leõ naøo anh laïi ngaây ngöôøi ra ñoù. Ñoïc ñoaïn thô ta vöøa vui söôùng vöøa ngôõ ngaøng. Khoâng coøn ñaâu nöõa boùng daùng moät thi só laõng maïn than khoùc döôùc thaùp Chaøm ñoå naùt, tröôùc nhöõng böùc töôïng vuõ nöõ ngöôøi Chaøm ñaõ hoen oá reâu phong. Ñaõ qua roài moät thanh nieân möôøi baûy tuoåi vôùi maét nhìn oaùn haän “Mang chi xuaân ñeán gôïi theâm saàu”. Ruõ boû lôùp voû uyû mò yeáu meàm, Cheá Lan Vieân ñaõ thöïc söï soáng vôùi chính mình: “Con taøu leân Taây Baéc anh ñi chaêng Baïn beø anh ñi anh giöõ trôøi Haø Noäi Anh coù nghe gioù ngaøn ñang ruõ goïi Ngoaøi cöûa oâ? Taøu ñoùi nhöõng vaàng traêng” Neáu baïn coù dòp naøo ñoù ñeán vôùi “laâu ñaøi thô” Cheá Lan Vieân trong giai ñoaïn ñoåi ñôøi sau naøy baïn seõ baét gaëp hình aûnh ñaát nöôùc – moät Taây Baéc thu nhoû heát söùc thuù vò – Khaùi nieäm Taây Baéc ôû ñaây bao goàm caû quaù khöù, hieän taïi. Taây Baéc coøn laø Toå quoác, giang sôn, laø “Muøa nhaân daân giaêng luùa chín rì raøo”. Taây Baéc ñang môøi goïi con ngöôøi ñeán vôùi noù, chieám lónh Vaên – thô 1954 – 1975 - TTLT Vónh Vieãn 112 noù… Hình nhö vaêng vaúng ñaâu ñaây lôøi moät ngheä só “coù moät con taøu leân Taây Baéc, anh ñi chaêng con taøu cuûa toâi ñang “ñoùi nhöõng vaàng traêng” vaø toâi ñaõ ra ñi roài. Coøn anh, taâm hoàn cuûa chính anh goïi anh ñi, anh coù ñi khoâng? Coù nhöõng taâm hoàn hoï ñang muoán môû roäng ñeå ñeán vôùi Taây Baéc, rieâng anh thì sao? Baïn beø cuûa nhöõng nhaø vaên, hoï ñaõ leân ñoù roài. Theá maø anh, anh laïi chæ giöõ moät goùc trôøi nhoû beù, anh cöù khö khö oâm laáy Haø Noäi “haøo hoa”. Anh coù bieát ñaâu ngoaøi cöûa oâ anh ôû ;nhöõng caùi ñeïp, caùi thi töù, caùi ñeà taøi maø anh khoâng coù ñang vaãy goïi anh. Anh laø ngöôøi saùng taïo ngheä thuaät, anh yù thöùc ñöôïc raèng “khoâng coù thô giöõa loøng ñoùng kheùp” theá thì ñaát nöôùc meânh moâng chôø ñôïi treân kia sao anh chöa ra ñi? Lôøi traùch moùc cöù maõi thì thaàm, nheï nhaøng roài ñoät ngoät chuyeån sang moät lôøi môøi goïi hay ñuùng hôn laø moät lôøi khuyeân. “Ñaát nöôùc meânh moâng ñôøi anh nhoû heïp Taøu goïi anh ñi sao chöûa ra ñi Chaúng coù thô ñaâu giöõa loøng ñoùng kheùp Taâm hoàn anh chôø gaëp anh treân kia”. Nhö vaäy, vaãn coù moät caùi nuùt giuùp chuùng ta hieåu veà chuû theå tröõ tình. Taâm hoàn anh cuõng muoán ra ñi, muoán veà vôùi Taây Baéc. Khao khaùt ñöôïc veà Taây Baéc ñeå nghe Toå quoác “boán beà leân tieáng haùt”, ñeå ñöôïc nghe “muøa nhaân daân giaêng luùa chín rì raøo”… Roài nhaän ñöôïc lôøi môøi thoáng thieát, anh ñaõ quyeát ñònh trôû veà. “OÂi khaùng chieán! Möôøi naêm qua nhö ngoïc Nghìn naêm sau coøn ñuû söùc soi ñöôøng Con ñaõ ñi nhöng con caàn vöôït nöõa Cho con veà gaëp laïi meï yeâu thöông” Vaäy laø… cuoái cuøng anh cuõng ñaõ ñöôïc veà vôùi queâ xöa, ñöôïc taän höôûng caùi haïnh phuùc ngoït ngaøo khi trìu meán goïi hai tieáng “Taây Baéc”. “Möôøi naêm qua nhö ngoïn löûa” hoøa mình vaø nhoû maùu treân maûnh ñaát queâ höông, hoï Cheá ñaõ göûi ôû nôi aáy bao nieàm thöông, noãi nhôù. Xa Taây Baéc, giôø laïi leân vôùi Taây Baéc, phaûi chaêng ñoù laø haïnh phuùc tuyeät vôøi nhaát. Haïnh phuùc ñoù ñaõ hôn moät laàn ñöôïc hoï Cheá nhaéc ñeán trong moät baøi thô khaùc: “OÂi caùi thuôû loøng ta yeâu Toå quoác Haïnh phuùc naøo khoâng haïnh phuùc ñaàu tieân” Haïnh phuùc ñaàu tieân khi ñöôïc khoaùc leân ngöôøi maøu aùo thö sinh nho nhaõ ñaõ ñöôïc Thanh Tònh mieâu taû xuaát thaàn trong moät “ngaøy ñi hoïc”. Haïnh phuùc ñaùng nhôù cuûa tình yeâu trong: “Caùi thuôû ban ñaàu löu luyeán aáy Ngaøn naêm hoà deã maáy ai queân” Khuaáy ñoäng khoâng ít trong thô Theá Löõ, Xuaân Dieäu… Haïnh phuùc vónh haèng ngaøy Chuùa saùng theá, noãi nieàm khao khaùt cuûa con ngöôøi mong gaëp Chuùa ñaõ ñöôïc nhaéc nhieàu trong “Thaùnh vònh” haïnh phuùc buoåi ñaàu gaëp laïi Nhaân Daân ñöôïc hoï Cheá veõ laïi baèng nhöõng neùt buùt kì aûo tuyeät vôøi: “Con gaëp laïi nhaân daân nhö nai suoái cuõ Coû ñoùn gieâng hai chim eùn gaëp muøa Nhö ñöùa treû thô ñoùi loøng gaëp söõa Chieác noâi ngöøng boãng gaëp caùnh tay ñöa” “Ñaát nöôùc goïi ta hay loøng ta goïi? Vaên – thô 1954 – 1975 - TTLT Vónh Vieãn 113 Tình em ñang mong, tình meï ñang chôø Taøu haõy voã duøm ta ñoâi caùnh voäi Maét ta theøm maùi ngoùi ñoû traêm ga”. Ñoäc ñaùo thay! Môû ñaàu baèng moät caâu hoûi vaø keát thuùc laïi laø moät khuùc thaéc maéc hay ñuùng hôn laø moät söï baên khoaên: Ñaát nöôùc ñang goïi ta hay chính loøng ta ñang goïi ta? Caâu traû lôøi laø khoâng caàn thieát. Vì taát caû chuùng ta ñeàu bieát raèng ñaát nöôùc, nhaân daân vaø taùc giaû ñaõ hoøa laøm moät; tuoân chaûy thaønh baûn tình ca yeâu thöông, khaùt voïng vaø ñaày moäng töôûng. “Ai daùm baûo con taøu khoâng moäng töôûng, Moãi ñeâm khuya taøu khoâng uoáng moät vaàng traêng”. Baøi thô ngaân leân giai ñieäu cuûa baûn giao höôûng, cuoán con ngöôøi veà vôùi kæ nieäm, veà vôùi tình ngöôøi… vaø keát thuùc vôùi moät lôøi thoâi thuùc, moät khuùc haùt leân ñöôøng… C. TÖ LIEÄU Tröôùc caùch maïng chuùng toâi coù ñi nhöng thöïc teá khoâng vaøo. Thaáy phong caûnh, nuùi soâng, traêng gioù, phoá phöôøng, nhöng caùi thöïc teá laø nhaân daân thì khoâng thaáy “Nhaân daân ôû quanh ta maø ta chaúng thaáy”,hay thaáy raát mô hoà, coù khi sai leäch. Nhöng baây giôø ñi vaøo thöïc teá, chính laø ñi vaøo Toå quoác, ñi vaøo nhaân daân, vaø thaáy roõ nhaân daân ñang laøm ra lòch söû. Thaáy roõ nhaân daân ñang cöùu soáng caû sinh maïng cuûa chính mình. “Chuùng toâi yeâu trang giaáy, nhöng coøn yeâu hôn nöõa caùi ôû ñaèng sau trang giaáy, yeâu nhöõng con ngöôøi”. (Cheá Lan Vieân) SOÙNG “Em trôû veà ñuùng nghóa traùi tim em Laø maùu thòt ñôøi thöôøng ai chaúng coù Vaãn ngöøng ñaäp luùc cuoäc ñôøi khoâng coøn nöõa Nhöng bieát yeâu anh caû khi ñaõ cheát roài.” Xuaân Quyønh A. KIEÁN THÖÙC CÔ BAÛN 1/ Bieån, soùng … laø nhöõng ñoái töôïng cuûa thieân nhieân. Söï to lôùn, huyeàn aûo trong söï vaän ñoäng khoâng ngöøng nghæ vaø khaû naêng toàn taïi Vónh Haèng nhö vuõ truï ñaõ laøm cho noù coù khaû naêng dieãn ñaït ñöôïc khaùi nieäm tình yeâu: Moät phaïm truø “bieán aûo nhö hö voâ, nhö laø raát thöïc”moät mô öôùc maø con ngöôøi göûi gaám: “Sau khi anh cheát roài, tình yeâu coøn maõi maõi”. ÔÛ khoå moät Xuaân Quyønh ñaõ phaùt hieän tính ñoái cöïc trong moät chænh theå: Ngaøy vaø ñeâm, buoàn vui, döõ doäi vaø eâm dòu, oàn aøo vaø laëng leõ cuûa “soùng”.Ñaây chính laø taâm hoàn ñang yeâu töï nhaän thöùc veà nhöõng bieán ñoäng khaùc thöôøng cuûa loøng mình vaø noù khao khaùt ñöôïc ra bieån meânh moâng ñeå giaûi thích traïng thaùi khoâng bình thöôøng nhöng voán dó raát thöôøng aáy khi “noãi khaùt voïng tình yeâu” laø “boài hoài trong ngöïc treû”. Cöù nhö moät caâu chuyeän coå tích: Con soùng ôû moät nôi naøo ñoù treân ñaát lieàn, noù khoâng lyù giaûi ñöôïc baûn chaát cuûa mình, noù tìm ra bieån lôùn, sau ñoù noù laïi tìm veà vôùi bôø ñeå thoaû noãi khao khaùt cuûa noãi nhôù. Noãi nhôù raát “con gaùi” nhöng cuõng raát maõnh lieät, noù deã thöông hoàn haäu nhöng ñaém saâu nghó suy chín chaén: “ em nghó veà bieån lôùn”. Noãi nhôù aáy thao thöùc trong thôøi gian : “ Daãu Vaên – thô 1954 – 1975 - TTLT Vónh Vieãn 114 xuoâi veà phöông baéc, Daãu ngöôïc veà phöông nam” vaø noù coù moät phöông ñònh höôùng khaù laï “ Höôùng veà anh moät phöông”Noãi nhôù aáy coù nhieàu caáp ñoä nhieàu cung baäc noù coù theå bieåu loä ra hoaëc ñaém saâu nhö: con soùng “ döôùi loøng saâu” hoaëc “treân maët nöôùc”. - “ÔÛ ngoaøi kia ñaïi döông” khoâng chæ moät con soùng rieâng tö maø “ traêm ngaøn con soùng” trong quaàn theå soùng cuõng da dieát nhôù bôø, cuõng hy voïng maõnh lieät seõ vöôït qua moïi thöû thaùch nghieät ngaõ: “con soùng naøo chaúng tôùi bôø.Duø muoân vôø i caùch trôû”.Chính vì theá, maø caùi rieâng, khi tan trong caùi chung noù trôû thaønh baát töû, chuû theå tröõ tình mô öôùc: “ Laøm sao ñöôïc tan ra … coøn voã”. - Coù nhöõng caâu thô moäc maïc deã thöông nhö söï boái roái cuûa treû con: - “Soùng baét ñaàu töø gioù… khi naøo ta yeâu nhau.” Caøng tìm hieåu tình yeâu baèng caùch truy nguyeân coäi reã ñeå giaûi thích thì tình yeâu caøng khoù naém baét vaø ñoä chính xaùc laø caùch hieåu ñuùng ñaén nhaát. - Coù nhöõng luùc hình aûnh tröôøng duï “Soùng” ñaõ khoâng theå chöùa ñöïng heát caûm xuùc trong loøng, nhaø thô xuaát hieän xöng “em” vaø goïi “anh”. Loøng em nhôù ñeán anh, Caû trong mô coøn thöùc. 2/ Nhöõng caâu thô cuoái nhö chuøn xuoáng saâu laéng; khi nghó ñeán noãi khaùt voïng tình yeâu tuoåi treû seõ bò quy luaät nghieät ngaõ cuûa thôøi gian ñaøo thaûi. Nieàm haïnh phuùc gaén vôùi aâu lo khaéc khoaûi. Nhaø thô mô öôùc ñöôïc soáng vónh haèng khi hoùa thaân thaønh soùng “ Giöõa bieån lôùn tình yeâu” baát chaáp doøng chaûy cuûa thôøi gian “Ñeå ngaøn naêm coøn voã”. Trong baøi “ Bieån” cuûa Xuaân Dieäu, caùc phaïm truø thôøi gian vónh cöûu cuõng ñöôïc oâng nhaéc nhieàu nhö theå hieän moät noãi khaùt khao ñeå cho thôøi gian löu cöûu maõi maõi tình yeâu. B.LUYEÄN TAÄP: Ñeà 1: Qua baøi thô Soùng, veû ñeïp taâm hoàn cuûa ngöôøi phuï nöõ trong tình yeâu ñöôïc theå hieän nhö theá naøo? (2ñ) Ñeà 2: Bình giaûng baøi thô “Soùng” cuûa Xuaân Quyønh (5ñ) * GÔÏI YÙ TRAÛ LÔØI: Ñeà 1: Qua baøi thô Soùng, ta coù theå caûm nhaän ñöôïc veû ñeïp taâm hoàn cuûa ngöôøi phuï nöõ trong tình yeâu. Ngöôøi phuï nöõ aáy maïnh baïo, chuû ñoäng baøy toû nhöõng khaùt khao yeâu ñöông maõnh lieät vaø nhöõng rung ñoäng raïo röïc trong loøng mình. Ngöôøi phuï nöõ aáy thuûy chung, nhöng khoâng coøn nhaãn nhuïc cam chòu nöõa. Neáu “soâng khoâng hieåu noãi mình” thì soùng döùt khoaùt töø boû nôi chaät heïp ñoù ñeå “ Tìm ra taän beå”, ñeán caùi cao roäng, bao dung.Ñoù laø nhöõng neùt môùi meû “ hieän ñaïi” trong tình yeâu. Taâm hoàn ngöôøi phuï nöõ ñoù khao khaùt, khoâng yeân laëng. “ Vì tình yeâu muoân thuôû – coù bao giôø ñöùng yeân”(Thuyeàn vaø Bieån ).Nhöng ñoù cuõng laø moät taâm hoàn thaät trong saùng, thuûy chung voâ haïn. Quan nieäm tình yeâu nhö vaäy raát gaàn guõi vôùi moïi ngöôøi vaø coù goác reã trong taâm thöùc daân toäc. Ñeà 2: Neáu nhö Xuaân Dieäu ñaõ töøng thoån thöùc vì tình yeâu, daâng hieán troïn ñôøi cho tình yeâu, chaïy voäi vôùi thôøi gian ñeå ñöôïc yeâu thì Xuaân Quyønh cuõng theá, cuõng töøng thaáp thoûm, lo aâu, ñau khoå vì yeâu. Nhöng duø sao ñi nöõa, laø phaän nöõ nhi neâ n ngöôøi raát ít toû ra taùo baïo, quaù maïnh Vaên – thô 1954 – 1975 - TTLT Vónh Vieãn 115 daïn nhö Xuaân Dieäu. Ñoïc thô Xuaân Quyønh, ta thöôøng baét gaëp hình aûnh con soùng, chieác thuyeàn noùi hoä tình yeâu… Cuõng vì leõ aáy, suy cho cuøng ñaây chæ laø nhöõng chaát lieäu dung dò, bình thöôøng nhaát trong cuoäc soáng song laïi chöùa ñöïng bieát bao laø aån yù, bieát bao laø aån tình maø Xuaân Quyønh muoán baøy toû. Chuùng ta ñaõ ñeán vôùi “soùng” cuûa Xuaân Quyønh ñeå thöôûng thöùc töøng vò thöông, vò nhôù cuûa moät ngöôøi phuï nöõ ñang yeâu. Ngöôøi ta thöôøng ví raèng tình yeâu laø moät boâng hoa kì dieäu! Vaâng! Quaû ñuùng nhö theá, tình yeâu chöa bao giôø ñi theo moät höôùng xaùc ñònh. Cuõng coù luùc, ngöôøi ta nhìn nhaän tình yeâu laø caây ñaøn muoân ñieäu gaûy leân muoân baûn nhaïc tình, coù khi traàm boång thieát tha, coù khi ngheïn ngaøo ñau ñôùn, cuõng coù khi e aáp, nuõng nòu, deã thöông. Thì ñaây, trong baøi thô naøy, tình caûm cuûa nhaân vaät “Em” cuõng bieán thieân nhö theá! “Soùng” laø thô nguï ngoân, moät theå thô raát phuø hôïp ñeå keå veà moät huyeàn thoaïi tình yeâu ñaày aêm aép nhöõng taâm traïng khaéc khoaûi , nhöõng cung baäc tình caûm vaø vì theá baøi thô deã daøng ñöôïc phoå nhaïc. Soùng! – laø moät hình töôïng aån duï, laø phöông tieän boäc loä tình caûm cuûa nhaân vaät “Em”: “Döõ doäi vaø dòu eâm OÀn aøo vaø laëng leõ Soùng khoâng hieåu noåi mình Soùng tìm ra taän beå OÂi con soùng ngaøy xöa Vaø ngaøy sau vaãn theá … Boài hoài trong ngöïc treû” Moät caâu chuyeän coå tích veà tình yeâu ñöôïc nhaø thô Xuaân Quyønh keå laïi. Caâu chuyeän baét ñaàu töø moät con soùng nhoû chaúng bieát xuaát phaùt töø ñaâu, soùng hieän ra nhö moät con ngöôøi coù noäi taâm nhieàu bieán ñoäng. Hai traïng thaùi taâm hoàn ñoái laäp nhau, giaèng xeù nhau, buoàn vui laãn loän. Soùng chaúng hieåu taïi sao mình laïi cöù “döõ doäi” roài “dòu eâm”, “oàn aøo” roài “laëng leõ”. Phaûi chaêng soùng ñang yeâu, yeâu aâm thaàm, laëng leõ? Vaâng! Moät tình caûm ñang raïo röïc trong traùi tim ngöôøi con gaùi, laøm sao ai coù theå “ñònh nghóa ñöôïc tình yeâu”. Moät buoåi chieàu moäng? Moät laàn gaëp gôõ? Moät phuùt xao ñoäng trong taâm hoàn ? Ngöôøi con gaùi hay chính nhaân vaät “Em” trong baøi ñang coá tìm caâu giaûi ñaùp cho tình yeâu, cho söï baâng khuaâng, ñoái laäp cuûa loøng mình. Vaø roài chæ coøn moät loái thoaùt: con soùng phaûi tìm ra taän beå cuõng nhö “Em” ñi tìm nguoàn goác cuûa tình yeâu. Taâm hoàn con ngöôøi laø moät coõi meânh moâng voâ taän. Laøm sao ta coù theå ñi xuyeân suoát heát caùi coõi voâ taän aáy. Vaø ngay chính trong luùc coõi loøng ñang buøng leân ngoïn löûa yeâu thöông thì coâ gaùi treû laïi caøng traên trôû, baâng khuaâng, khaéc khoaûi, daèn vaët vôùi chính loøng mình. Phaûi vöôït khoûi caùi giôùi haïn chaät heïp naøy, phaûi lao mình vaøo chaân trôøi bao la, nhöõng mieàn voâ taän ñeå hieåu roõ loøng mình. Con soùng ñaõ rôøi bôø ra ñi, ñi thaät xa, coá tìm hieåu vaø soi mình vôùi nhöõng con soùng khaùc ñeå bieát ñöôïc söï huyeàn dieäu cuûa tình yeâu, maø hieän taïi ñoái vôùi soùng vaãn coøn laø moät bí maät. Tình yeâu laø gì ö? Vaên – thô 1954 – 1975 - TTLT Vónh Vieãn 116 Moät nhaø thô Phaùp ñaõ töøng khaúng ñònh: “tình yeâu laø ñieàu maø con ngöôøi khoâng theå hieåu noåi”. Vaø theá roài con soùng vaãn ñi tìm maõi, tìm maõi: “OÂi con soùng ngaøy xöa Vaø ngaøy sau vaãn theá Noãi khaùt voïng tình yeâu Boài hoài trong ngöïc treû” Tình yeâu cuõng nhö con soùng, vaãn vónh haèng vôùi thôøi gian vaø tuoåi treû. Xuaân Dieäu ñaõ töøng noùi: “Haõy ñeå treû con noùi caùi ngon cuûa keïo haõy ñeå tuoåi treû noùi hoä tình yeâu” Tình yeâu gaén lieàn vôùi tuoåi treû. Tuoåi treû laø traùi tim daøo daït , ña caûm vaø raïo röïc nieàm yeâu thöông chaát soáng. Chính vì theá, maø caùi khaùt voïng tình yeâu cöù boài hoài trong ngöïc treû, noù cöù thuùc ñaåy tuoåi treû ñi tìm chaân lyù yeâu ñöông, cuõng nhö con soùng “ngaøy xöa vaø ngaøy sau vaãn theá”.Tuy nhieân, caâu thô “boài hoài trong ngöïc treû ” laø moät caâu thô chöa chín.Thaät ra ngöïc treû hay ngöïc giaø… ñeàu noàng naøn vaø boài hoài tröôùc tình yeâu. Song, soùng vaø em cöù tìm maõi maø chaúng hieåu mình, chaúng theå hieåu ñöôïc tình yeâu. Soùng chính laø ñieån hình cuûa söï nhaän thöùc veà caùi “quy luaät” khoâng theå caét nghóa ñöôïc tình yeâu: “Soùng baét ñaàu töø gioù Gioù baét ñaàu töø ñaâu Em cuõng khoâng bieát nöõa Khi naøo ta yeâu nhau”. Soùng baét ñaàu töø gioù – Vaâng! Gioù baét ñaàu töø ñaâu? Tình yeâu baét ñaàu töø ñaâu? – “Em”cuõng khoâng bieát nöõa. Ñoïc nhöõng caâu thô naøy, ta chôït hình dung caùi laéc ñaàu nheø nheï nhö moät söï baát löïc cuûa coâ gaùi. Trong khi ngöôøi con gaùi coá ñi tìm coäi nguoàn tình yeâu thì tình yeâu trôû thaønh troø chôi uù tim, khoâng taøi naøo naém baét ñöôïc. Vaø theá laø, muoân ñôøi tình yeâu vaãn laø söï bí hieåm. Tình yeâu cuûa “Em” giôø ñaây trôû thaønh noãi nhôù da dieát, giaøy voø. Noù choaùng ñaày caû khoâng gian, noù chieám caû taàng saâu vaø beà roäng, noù traûi daøi trong moïi thôøi gian. Phaïm Ñình An ñaõ nhaän xeùt: “Tình yeâu trong thô Xuaân Quyønh khoâng döøng laïi ôû möùc ñoä yeâu buoåi ñaàu giaûn ñôn hoø heïn, non nôùt, ngoït ngaøo, maø laø tình yeâu haïnh phuùc, tình yeâu gaén boù vôùi cuoäc soáng chung vôùi nhieàu ñoøi hoûi ôû chieàu saâu tình caûm, vôùi nhieàu chöùng minh cuûa thöû thaùch, mang ñaäm daáu aán traùch nhieäm”. Chính vì theá maø tình yeâu cuûa ngöôøi “Em”. ÔÛ ñaây coù theå noùi khoâng coøn boàng boät maø khaù chín chaén, coù söï can thieäp cuûa lyù trí, coù yù thöùc veà maët tình caûm. AÁy theá maø trong loøng ngöôøi con gaùi vaãn troãi daäy maõnh lieät moät noãi nhôù muoân hình, muoân saéc: “Con soùng döôùi loøng saâu Con soùng treân maët nöôùc OÂi con soùng nhôù bôø Ngaøy ñeâm khoâng nguû ñöôïc” Noãi nhôù cuûa “Em”, cuûa tình yeâu döõ doäi ñöôïc khôûi ñaàu töø nhöõng caùi cao caû lôùn lao, khoâng tuûn nguûn vaø taàm thöôøng chuùt naøo! Noãi nhôù aáy da dieát, cuoán laáy taâm hoàn ngöôøi con gaùi! Vôùi Xuaân Quyønh laø theá: moïi con soùng ñeàu coù bôø, muïc ñích laø voã vaøo bôø, neân khi soùng xa bôø thì phaûi nhôù bôø, ngaøy ñeâm khoâng nguû ñöôïc. Cuõng nhö soùng, noãi nhôù veà “Anh” vaãn daøo leân maõnh lieät: Vaên – thô 1954 – 1975 - TTLT Vónh Vieãn 117 “Loøng em nhôù ñeán – Anh Caû trong mô coøn thöùc” Tình yeâu ñeán, tình yeâu mang theo moät noãi nhôù voâ bôø ñeán vôùi “Em”, choaùng ngôïp taâm hoàn “Em”. Tình yeâu ñaõ trôû neân ñaäm ñaø ñeán theá, vaø noãi nhôù laïi caøng da dieát mieân man. “Coù khoâng gian naøo daøi hôn chieàu daøi noãi nhôù, coù moät khoaûng meânh moâng naøo saâu thaúm hôn tình yeâu…”. Vaâng! Laøm sao ño ñöôïc noãi nhôù, laøm sao ño ñöôïc tình yeâu! “Em” vaãn nhôù ñeán “Anh”, chæ nhôù veà phöông anh maø thoâi: “Daãu xuoâi veà phöông Baéc Daãu ngöôïc veà phöông Nam Nôi naøo em cuõng nghó Höôùng veà anh moät phöông”. Tình yeâu thaät huyeàn dieäu! Ñieàu ñaùng noùi laø “Em” bieát chuû ñoäng, bieát göûi trao noãi nhôù veà höôùng xaùc ñònh: Phöông anh! – Phöông cuûa tình yeâu: “rôïp trôøi thöông aáy maáy maøu xanh suoát, maø em nghieâng heát aáy maáy veà phöông anh, maø em nghieâng heát aáy maáy veà phöông anh…”. Tình yeâu cuûa ngöôøi phuï nöõ thaät maõnh lieät nhöng cuõng thaät trong saùng, dung dò, moät tình yeâu thuyû chung vaø troïn veïn. Song, ñeå toaøn veïn moái tình aáy, con soùng phaûi vöôït qua muoân ngaøn caùch trôû: “ÔÛ ngoaøi kia ñaïi döông Traêm ngaøn con soùng ñoù Con naøo chaúng tôùi bôø Duø muoân vôøi caùch trôû” Con soùng muoán tôùi bôø, phaûi vöôït qua bao gioâng toá, baõo buøng. Em muoán höôùng veà anh, phaûi vöôït qua bao caïm baãy cuoäc ñôøi. Suy cho cuøng, tình yeâu phaûi caàn thöû thaùch toâi luyeän môùi thaáy roõ giaù trò thöïc söï cuûa noù. Tình yeâu muoán toàn taïi cuõng phaûi coù söï ra ñi vaø trôû laïi, phaûi coù söï doài leân, laéng xuoáng ñeå cuoái cuøng trôû veà vôùi tình yeâu hoàn nhieân thuôû ñaàu. Chính tình yeâu cuûa anh ñaõ giuùp cho em vöôït qua taát caû, ñoùn nhaän moät tình yeâu vónh cöûu – tình yeâu lôùn lao vaø cao thöôïng, khoâng mang maøu saéc vò kæ, rieâng reõ maø laø hoaø trong caùi chung vaø ôû trong caùi chung meânh moâng aáy, caùi rieâng seõ toàn taïi maõi maõi: “Laøm sao ñöôïc tan ra Thaønh traêm con soùng nhoû Giöõa bieån lôùn tình yeâu Ñeå ngaøn naêm coøn voã” Tình yeâu seõ tröôûng thaønh ñaèm thaém hôn vaø seõ vónh haèng trong caùi ñeïp cuûa taïo hoaù. Baøi thô keát thuùc roài maø nhòp ñieäu eâm aùi, nheï nhaøng cuûa tình yeâu vaãn coøn vöôùng ñoïng ñaâu ñaây. Baøi thô thaønh coâng khoâng chæ trong vieäc mieâu taû hình töôïng “ Soùng” maø coøn boäc loä moät tình yeâu thaät soâi noåi, noãi khao khaùt tình yeâu cuûa moät nhaø thô nöõ. Ñaây chính laø neùt môùi meû trong thô ca hieän ñaïi Vieät nam. Trong raát nhieàu loaøi hoa thì boâng hoa Xuaân Quyønh toûa ra moät höông thôm rieâng, moät caùch caûm nhaän rieâng veà soùng – bieån trong tình yeâu. Tình yeâu nhö con soùng meânh mang, voâ taän, song caùi ñích cuoái cuøng cuõng laø moät tình yeâu thöù nhaát, vónh haèng maõi maõi. Vaên – thô 1954 – 1975 - TTLT Vónh Vieãn 118 ÑAÁT NÖÔÙC “Nhöõng ngöôøi daân naøo ñaõ goùp teân OÂng Ñoác, OÂng Trang, Baø Ñen, Baø Ñieåm Vaø ôû ñaâu treân khaép ruoäng ñoàng goø baõi Chaúng mang moät daùng hình, moät ao öôùc moät loái soáng oâng cha…..” Nguyeãn Khoa Ñieàm A. KIEÁN THÖÙC CÔ BAÛN: 1/ Tìm hieåu veà baøi thô: - Taùc giaû tieâu bieåu cho theá heä caùc nhaø thô treû cuûa nhöõng naêm choáng Myõ . Trong thô cuûa hoï noåi baät yù thöùc tuoåi treû, vai troø vaø traùch nhieäm cuûa mình trong thôøi ñaïi vaø ñaëc bieät laø söï nhaän thöùc cuûa hoï ñoái vôùi ñaát nöôùc vôùi nhaân daân vaø vôùi cuoäc khaùng chieán cuûa daân toäc. - Chuû ñeà “ Ñaát nöôùc”bao truøm trong thô Vieät Nam 1945-1975. Tuy nhieân, baøi thô naøy ñöôïc vieát trong thôøi kyø choáng Myõ neân noù mang daáu aán cuûa moät thôøi vôùi caùch nhaän caûm cuûa theá heä treû qua chính nhöõng traéc nghieäm trong cuoäc khaùng chieán choáng Myõ. Coát loõi cuûa nhöõng baøi thô naøy laø tö töôûng nhaân daân ñaõ chi phoái toaøn boä nhöõng caûm höùng chuû ñaïo cuõng nhö caâu töù vaø hình töôïng thô. - Vaøo nhöõng naêm cuoái cuûa cuoäc khaùng chieán choáng Myõ haøng loaït caùc tröôøng ca ra ñôøi. Ñieåm khaùc bieät laø caùc taùc phaåm naøy khoâng döïa vaøo coát truyeän töï söï maø noù vieát theo söï vaän ñoäng yù thöùc cuûa taùc giaû. “Maët ñöôøng khaùt voïng” laø söï thöùc tænh cuûa thanh nieân trí thöùc thaønh thò Mieàn Nam tröôùc hieän tình cuûa ñaát nöôùc. Hoï nhaän roõ keû thuø, yù thöùc veà ñaát nöôùc veà nhaân daân ñoàng thôøi ñeà ra traùch nhieäm cho theá heä laø phaûi ñöùng daäy tranh ñaáu. Baøi thô naøy laø söï caûm nhaän, phaùt hieän veà ñaát nöôùc trong caùi nhìn toång hôïp vaø toaøn veïn, noù mang ñaäm tö töôûng nhaân daân. Baøi thô ñaõ söû duïng caùc yeáu toá cuûa vaên hoùa, vaên hoïc daân gian moät caùch saùng taïo vaø raát thích hôïp vôùi tö töôûng nhaân daân cuûa taùc phaåm. 2/ Phaàn thöù nhaát: + Boán caâu thô ñaàu vieát daøi ra nhöõng caâu vaên xuoâi eâm aû, nhö lôøi keå chuyeän coå tích, traàm laéng, tha thieát, ngoït ngaøo.Moãi caâu thô ñeàu coù töø “ Ñaát nöôùc”vaø do ñoù, caû boán caâu bò chi phoái, bò cuoán huùt, bò beän chaët bôûi caùi chuû ñeà ñaát nöôùc. Nhöõng caâu thô daøi, meânh moâng, khoâng coù söï hieäp vaàn. Noù laø moät caâu chuyeän keå. + Ñoaïn thô môû ñaàu bình dò taïo neân moät söï gaàn guõi thaân thieát chöù khoâng trang troïng doõng daïc nhö Nguyeãn Traõi trong “Bình Ngoâ Ñaïi Caùo”. Ñaát nöôùc trong tröøu töôïng, noù ôû ngay trong cuoäc soáng cuûa chuùng ta. Töø lôøi keå cuûa Meï, mieáng traàu cuûa baø cho ñeán phong tuïc taäp quaùn raát rieâng ( “toùc bôùi sau ñaàu”). Ñaát nöôùc laø tình nghóa thuûy chung cuûa cha meï, laø haït gaïo ta aên haøng ngaøy, laø caùi keøo, caùi coät trong nhaø v.v … + Hai caâu thô ñoùng vaø kheùp cuûa ñoaïn ñaàu taïo döïng ñöôïc khoâng khí. “Khi ta lôùn leân” laø thôøi ñieåm hieän taïi “Ñaát nöôùc ñaõ coù roài” laø thôøi gian quaù khöù. “Ñaát nöôùc coù töø ngaøy ñoù”laø ñaåy ñoái töôïng vaøo doøng thôøi gian hun huùt xa xaêm. Ñieàu khaúng ñònh veà ñaát nöôùc laø “ Coù roài” “Coù töø ngaøy ñoù” “Coù trong nhöõng caùi ngaøy xöûa ngaøy xöa”… Ñaát nöôùc vöøa cuï theå vöøa huyeàn aûo. Vaên – thô 1954 – 1975 - TTLT Vónh Vieãn 119 + Tieáp ñoù laø söï nhaän caûm Ñaát nöôùc töø caùc phöông dieän ñòa lyù – lòch söû. Taùc giaû ñònh nghóa Ñaát nöôùc khoâng gioáng caùc nhaø chuyeân moân veà lòch söû – ñòa lyù ñaõ ñaønh maø cuõng khoâng ñònh nghóa theo höôùng khaùi quaùt trong “ Bình Ngoâ Ñaïi Caùo” cuûa Nguyeãn Traõi. Taùc giaû chia caét thaønh toá “ Ñaát”vaø “Nöôùc”trong baûn thaân töø “ Ñaát nöôùc”.Caùch chieát töø naøy coù theå daãn tôùi söï giaûi thích sai laàm hoaëc giaûn ñôn hoaù khaùi nieäm. Nhöng tö duy ngheä thuaät laïi laøm cho ñònh nghóa ñaát nöôùc trôû neân voâ cuøng sinh ñoäng vaø ñoäc ñaùo ( ñaát nöôùc ñaõ ñöôïc cuï theå hoaù cao ñoä vaø ñem ñeán moät thoâng baùo raát môùi meû coù taùc ñoäng ñeán tình caûm thaåm myõ cao). - Ñaát nöôùc ñöôïc caûm nhaän treân phöông dieän khoâng gian vaø thôøi gian, ñòa lyù vaø lòch söû: Thôøi gian ñaèng ñaüng Khoâng gian meânh moâng Töø huyeàn thoaïi: Laïc Long Quaân vaø AÂu Cô Ñeû ra ñoàng baøo ta trong boïc tröùng Cho ñeán truyeàn thuyeát vua Huøng vaø ngaøy gioã Toå ( 10 -3 aâm lòch). Haøng naêm aên ñaâu laøm ñaâu Cuõng bieát cuùi ñaàu nhôù ngaøy gioã Toå ( Truyeàn thuyeát vua Huøng ñaõ ñöôïc nhaéc laïi ôû phaàn hai cuûa baøi thô: Chín möôi chín con voi goùp mình döïng ñaát Toå Huøng Vöông). Keát hôïp vôùi söï khaúng ñònh “Ñaõ coù roài” ôû treân kia, taùc giaû muoán noùi leân beà daøy, chieàu saâu lòch söû cuûa nöôùc Vieät nam chuùng ta. Veà maët khoâng gian ñòa lyù ñaát nöôùc khoâng chæ laø nuùi röøng: “Con chim phöôïng hoaøng bay veà hoøn nuùi baïc”khoâng chæ laø bieån caû: “Con caù ngö oâng moùng nöôùc bieån khôi” maø coøn laø caùi khoâng gian raát gaàn guõi vôùi cuoäc soáng moãi ngöôøi. Ñaát laø nôi anh ñeán tröôøng Nöôùc laø nôi em taém Ñoù laø nôi naûy nôû tình yeâu löùa ñoâi. Ñaát nöôùc laø nôi em ñaùnh rôi chieác khaên trong noãi nhôù thaàm (moät khoâng gian raát nhoû, chæ coù hai ngöôøi bieát, hai ngöôøi hay). Ñoù cuõng laø khoâng gian sinh toàn cuûa coäng ñoàng daân toäc qua bao nhieâu thôøi gian, bao nhieâu theá heä: Nhöõng ai ñaõ khuaát Nhöõng ai baây giôø Yeâu nhau vaø sinh con ñeû caùi Gaùnh vaùc phaàn ngöôøi ñi tröôùc ñeå laïi Daën doø con chaùu chuyeän mai sau Taùc giaû ñaõ söû duïng nhöõng caâu ca dao, nhöõng noäi dung cuûa truyeàn thuyeát daân gian vôùi moät ngoân ngöõ raát töï nhieân nhuaàn nhò. Chính vì theá maø nhöõng caâu thô vöøa coù caù tính saùng taïo môùi meû vöøa mang neùt gaàn guõi thaân thöông. - Cha meï thöông nhau baèng göøng cay muoái maën - Ñaát nöôùc laø nôi em ñaùnh rôi chieác khaên trong noãi nhôù thaàm (Baøi ca dao: “ Khaên thöông nhôù ai, khaên rôi xuoáng ñaát”…) Vaên – thô 1954 – 1975 - TTLT Vónh Vieãn 120 + Tìm giaù trò cuûa ñaát nöôùc treân caùi khoaûng roäng cuûa khoâng gian vaø caùi chieàu daøi chieàu saâu cuûa thôøi gian (moät khoâng gian coù tính chaát ñòa lyù vaø moät thôøi gian coù tính chaát lòch söû). Ñaát nöôùc laø söï thoáng nhaát caùc phöông dieän vaên hoaù truyeàn thoáng, phong tuïc caùc ñôøi thöôøng haøng ngaøy vaø caùi vónh haèng maõi maõi, giöõa söï soáng cuûa caù theå vaø söï soáng cuûa coäng ñoàng… YÙ thô taäp trung vaøo tuï ñieåm cuoái cuøng cuûa tö töôûng trong Phaàn moät cuûa baøi thô. Trong anh vaø em hoâm nay Ñeàu coù moät phaàn cuûa ñaát nöôùc Thì ra ñaát nöôùc coù trong moãi caù nhaân, ñaát nöôùc keát tinh trong moãi con ngöôøi. Bôûi vì moãi caù nhaân khoâng chæ laø rieâng mình maø coøn laø cuûa ñaát nöôùc. Moãi cuoäc ñôøi ñeàu thöøa höôûng ñöôïc nhöõng giaù trò vaät chaát vaø tinh thaàn cuûa daân toäc. Cho neân taùc giaû nhaén nhuû chuùng ta phaûi coù traùch nhieäm vôùi ñaát nöôùc. Lôøi nhaén nhuû aáy laø vôùi “em”neân noù coù tính chaát taâm söï rieâng tö khoâng leân gaân giaû taïo theo kieåu “giaùo huaán”. Em ôi em Ñaát nöôùc laø maùu xöông cuûa mình Phaûi bieát gaén boù vaø san seû Phaûi bieát hoaù thaân cho daùng hình xöù sôû Laøm neân ñaát nöôùc muoân ñôøi… 3/ Phaàn thöù hai cuûa baøi thô: Tö töôûng cô baûn cuûa phaàn naøy laø tö töôûng ñaát nöôùc cuûa nhaân daân. + Caùch nhìn nhöõng thaéng caûnh cuûa ñòa lyù coù chieàu saâu cuûa söï phaùt hieän môùi meû (Nhöõng ngöôøi vôï … nuùi soâng ta). - Caûnh thieân nhieân kyø thuù ñaõ gaén boù maùu thòt vôùi ñôøi soáng daân toäc. Noù ñöôïc nhöõng theá heä, nhöõng lôùp ngöôùi ñi tröôùc tieáp nhaän vaø caûm thuï qua taâm hoàn, qua caûnh ngoä cuûa nhöõng hoaøn caûnh, cuûa nhöõng cuoäc ñôøi, cuûa lòch söû daân toäc. Neáu khoâng coù ngöôøi vôï chôø choàng trong nhöõng cuoäc chieán tranh li taùn thì khoâng coù Ñaù Voïng Phu. Neáu khoâng coù truyeàn thuyeát vua Huøng döïng nöôùc thì khoâng caûm nhaän ñöôïc söï linh thieâng vaø huøng vó cuûa caûnh quan nuùi ñoài truøng ñieäp…. Ñoaïn thô ñaõ khaùi quaùt: “Vaø ôû ñaâu treân khaép ruoäng goø baõi… nuùi soâng ta” + Taùc giaû “nhìn vaøo boán nghìn naêm Ñaát Nöôùc” khoâng ñieåm laïi caùc thôøi ñaïi haøo huøng nhö Nguyeãn Traõi (traûi töø Trieäu, Ñinh… ) nhö Cheá Lan Vieân (nöôùc Vieät Nam nghìn naêm Ñinh, Lyù, Traàn, Leâ, thaønh nöôùc Vieät nhaân daân trong maùt suoái) maø nhaán maïnh ñeán voâ vaø n nhöõng con ngöôøi voâ danh. Trong boán nghìn lôùp ngöôøi gioáng ta löùa tuoåi Hoï ñaõ soáng vaø cheát Giaûn dò vaø bình daân Khoâng ai nhôù maët ñaët teân Nhöng hoï ñaõ laøm ra Ñaát nöôùc + Tö töôûng coát loõi vaø tuï ñieåm laø ôû phaàn cuoái. “Ñaát nöôùc naøy laø Ñaát nöôùc nhaân daân” - Vì laø cuûa nhaân daân neân noù laø “Ñaát Nöôùc cuûa ca dao thaàn thoaïi”. Ñaây laø moät ñònh nghóa giaûn dò maø khaù ñoäc ñaùo. Vaên – thô 1954 – 1975 - TTLT Vónh Vieãn 121 - Taùc giaû choïn ba daãn chöùng trong ca dao thaàn thoaïi ñeå noùi veà truyeàn thoáng cuûa nhaân daân, cuûa daân toäc. + “Yeâu em töø thuôû trong noâi” töùc laø tình yeâu raát ñaém say. “Bieát quí coâng caàm vaøng…” laø bieát quí troïng tình nghóa. “Bieát troâng treû”… nhaéc tôùi tích Thaùnh Gioùng ñeå noùi ñeán söï quyeát lieät trong caê m thuø vaø trong chieán ñaáu. (Huy Caän ñaõ töøng phaùt hieän ñöùc tính coù veû nhö ñoái laäp naøy cuûa daân toäc Vieät Nam: “Löng ñeo göôm tay meàm maïi buùt hoa Trong vaø thöïc saùng hai bôø suy töôûng Soáng hieân ngang maø nhaân aùi chan hoøa” Maëc daàu boán ngaøn naêm chöa heà ngôi taét ngoïn löûa chieán tranh, nhieäm vuï chieán ñaáu luoân luoân saün saøng trong moïi theá heä ngöôøi Vieät. Caùi gì ñaõ taïo cho nöôùc Vieät Nam toàn taïi maø khoâng xoùa nhoøa baûn saéc cuûa mình? Caùi gì ñaõ taïo cho con ngöôøi Vieät Nam coù moät truyeàn thoáng vaên hieán röïc rôõ? Chính laø Nhaân daân Vieät Nam ñaõ soáng raát ñoân haäu, ñôøi thöôøng, soáng giaøu tình nghóa ngay caû nhöõng khi hoaøn caûnh lòch söû phaù vôõ ñôøi soáng bình thöôøng ñoù. Daân Vieät Nam phaûn öùng quyeát lieät khi coù keû thuø nhöng hoï khoâng phaûi laø keû hieáu chieán: “Troàng tre” laø ñeå töï veä chöù khoâng phaûi öa ñoå maùu! + Tö töôûng “Ñaát nöôùc cuûa nhaân daân” ñaõ coù töø raát laâu. Ñeán nhöõng vaàn thô cuûa Nguyeãn Ñình Thi, Hoaøng Caàm… ñaõ hình thaønh raát roõ. Nhöng ñeán thôøi kyø choáng Mó tö töôûng naøy ñöôïc Nguyeãn Khoa Ñieàm nhaän thöùc saâu saéc hôn, thaém thía hôn bôûi vai troø cuõng nhö söï ñoùng goùp hi sinh voâ bôø beán cuûa nhaân daân trong cuoäc chieán tranh laâu daøi vaø aùc lieät naøy. 4/ Ñaát nöôùc laø baøi thô tröõ tình – chính luaän: Noù coù söï keát hôïp hai yeáu toá höõu cô cho neân laøm taäp trung vaø noåi roõ tö töôûng cuûa taùc giaû. + Taùc giaû thaønh coâng trong vieäc taïo ra khoâng khí gioïng ñieäu, khoâng gian vaø thôøi gian thích hôïp ñeå ñöa vaøo theá giôùi gaàn guõi, bay boãng cuûa ca dao daân ca, cuûa truyeàn thuyeát vaø ñôøi soáng vaên hoùa cuûa daân toäc. Ñoàng thôøi cuõng caûm nhaän moät tö duy môùi meû vaø hieän ñaïi trong nhöõng caâu thô phoùng khoaùng, töï do (ñieàu ñaëc bieät laø baøi thô raát ít vaàn, noù coù “chaát thô” nhôø vaøo vieäc xaây döïng hình aûnh, vaøo gioïng ñieäu traàm boång vaø chuyeån ñoåi…). + Tuy nhieân nhieàu choã chaát tröõ tình vaø chính luaän khoâng keùo dính vôùi nhau khieán cho khi baøi thô khaù naëng neà, khi thì caûm xuùc traøn lan döôøng nhö khoâng kieåm soaùt ñöôïc. Nhieàu choã coøn truøng laëp, daøn traûi, nhieàu hình aûnh vaø caùch lí giaûi chöa thaät söï môùi meû vaø saâu saéc. B. LUYEÄN TAÄP Ñeà 1: Phaân tích ñoaïn trích “Ñaát nöôùc” (Trích tröôøng ca Maët ñöôøng khaùt voïng) cuûa Nguyeãn Khoa Ñieàm). * Gôïi yù I. Nguyeãn Khoa Ñieàm laø moät trong nhöõng baøi thô tieâu bieåu cho theá heä treû nhöõng naêm choáng Mó – theá heä coù nhöõng ñoùng goùp noåi baät vaøo thô ca Vieät Nam nhöõng naêm naøy, ñaõ ñem ñeán cho thô tieáng noùi tröõ tình cuûa tuoåi treû (Leâ Anh Xuaân, Nguyeãn Myõ , Baèng Vieät, Xuaân Quyønh, Vuõ Quaàn Phöông, Phaïm Tieán Duaät, Nguyeãn Duy, Nguyeãn Khoa Ñieàm, Thanh Thaûo, Höõu Thænh v.v…). Trong thô cuûa lôùp nhaø thô naøy noåi baät leân söï töï yù thöùc cuûa tuoåi treû veà vai troø, Vaên – thô 1954 – 1975 - TTLT Vónh Vieãn 122 traùch nhieäm cuûa mình trong cuoäc chieán ñaáu vaø söï töï yù thöùc saâu saéc veà ñaát nöôùc, veà nhaân daân qua nhöõng traûi nghieäm cuûa chính mình. - Trong thô thôøi choáng Mó, chuû ñeà Ñaát nöôùc voán laø chuû ñeà bao truøm. Nhöõng caûm nhaän veà Ñaát nöôùc cuûa caùc nhaø thô treû thôøi kyø naøy coù nhöõng neùt rieâng bieät mang daáu aán cuûa söï traûi nghieäm baèng chính cuoäc soáng cuûa mình. Ñaëc bieät ôû thô, nhöõng caây buùt tröïc tieáp caàm suùng (Tre Vieät Nam cuûa Nguyeãn Duy, Löûa ñeøn cuûa Phaïm Tieán Duaät, tröôøng ca Nhöõng ngöôøi ñi tôùi bieån cuûa Thanh Thaûo, Ñöôøng tôùi thaønh phoá cuûa Höõu Thænh…) - Trong söï caûm nhaän veà Ñaát nöôùc cuûa caùc nhaø thô treû choáng Mó coát loõi laø tö töôûng veà nhaân daân: Nhaân daân laø ngöôøi taïo döïng neân Ñaát nöôùc, laø ngöôøi gaùnh chòu nhöõng gian lao laøm neân chieán coâng vó ñaïi maø heát söùc thaàm laëng, voâ danh. “Ñaát nöôùc” laø chöông V trong tröôøng ca Maët ñöôøng khaùt voïng: söï thöùc tænh cuûa theá heä treû caùc thaønh thò mieàn Nam, vaø roäng ra, söï töï nhaän thöùc cuûa tuoåi treû Vieät Nam trong nhöõng naêm chieán tranh naøy laø ñi ñeán söï löïa choïn quyeát ñònh: ñöùng veà phía nhaân daân, Toå quoác, chia seû vaän meänh vaø traùch nhieäm vôùi daân toäc trong cuoäc ñaáu tranh thieâng lieâng ñeå giaûi phoùng vaø baûo veä Ñaát nöôùc. Caùi rieâng bieät, ñoäc ñaùo cuûa ñoaïn thô naøy laø söï caûm nhaän, phaùt hieän veà Ñaát nöôùc trong moät caùi nhìn toång hôïp, toaøn veïn, mang ñaäm tö töôûng nhaân daân, söû duïng phong phuù caùc yeáu toá cuûa vaên hoùa, vaên hoïc daân gian moät caùch saùng taïo vaø raát thích hôïp vôùi tö töôûng nhaân daân cuûa taùc phaåm II. PHAÂN TÍCH: 1/ Caûm nhaän veà Ñaát nöôùc: a) Ñoaïn thô veà Ñaát nöôùc baét ñaàu moät caùch raát bình dò, taïo moät söï gaàn guõi, thaân thieát maø khoâng baét ñaàu moät caùch trang troïng. Ñaát nöôùc ôû ngay trong cuoäc soáng cuûa moãi gia ñình chuùng ta, töø lôøi keå chuyeän cuûa ngöôøi meï, mieáng traàu cuûa baø, caùc phong tuïc taäp quaùn quen thuoäc (toùc meï thì bôùi sau ñaàu) cho ñeán tình nghóa thuyû chung cuûa cha meï, haït gaïo ta aên haøng ngaøy, caùi keøo caùi coät trong nhaø… Taát caû nhöõng ñieàu ñoù laøm cho Ñaát nöôùc trôû thaønh caùi gaàn guõi, thaân thieát, bình dò trong cuoäc soáng haèng ngaøy cuûa con ngöôøi: “Khi ta lôùn leân Ñaát nöôùc ñaõ coù roài Ñaát nöôùc coù trong nhöõng caùi ngaøy xöûa ngaøy xöa meï thöôøng hay keå. Ñaát nöôùc baét ñaàu vôùi mieáng traàu baây giôø baø aên Ñaát nöôùc lôùn leân khi daân mình bieát troàng tre maø ñaùnh giaëc”. b) Tieáp ñoù laø söï caûm nhaän Ñaát nöôùc töø caùc phöông dieän ñòa lyù – lòch söû. Taùc giaû khai thaùc caùc thaønh toá cuûa Ñaát nöôùc. Vieäc tìm veà töø goác cuûa töø Ñaát nöôùc laø ñeå khai thaùc caùch quan nieäm coù neùt rieâng bieät cuûa daân toäc ta veà khaùi nieäm naøy. ÔÛ nhieàu ngoân ngöõ khaùc, Ñaát nöôùc thöôøng ñöôïc caáu taïo töø nhöõng goác laø nôi sinh, queâ höông… Nhöng trong tieáng Vieät, Ñaát nöôùc goàm hai yeáu toá hôïp thaønh “Ñaát” vaø “Nöôùc”. Caùch truy tìm töø goác, caùch “chieát töï” coù theå daãn ñeán nguy cô hieåu sai laïc yù nghóa, hoaëc maùy moùc giaûn ñôn khi giaûi thích caùc khaùi nieäm khoa hoïc. Nhöng ôû ñaây, tö duy ngheä thuaät cho pheùp caùch phaân tích vaø caûm nhaän theo caùc phöông dieän khoâng gian vaø thôøi gian, ñòa lyù vaø lòch söû (Thôøi gian ñaèng ñaúng – Khoâng gian meânh moâng). Töø huyeàn thoaïi Laïc Long Quaân vaø AÂu Cô, truyeàn thuyeát Huøng Vöông vaø ngaøy gioã Toå ñaõ noùi leân chieàu saâu lòch söû cuûa Ñaát nöôùc Vieät Nam. Veà maët khoâng gian ñòa lí, Ñaát nöôùc khoâng chæ laø nuùi soâng, röøng beå (con chim Phöôïng Hoaøng… con caù Ngö OÂng,…) maø