BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH
Võ Thanh Hương
ỨNG DỤNG PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC THEO
DỰ ÁN VÀO TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG KHÁM PHÁ
THẾ GIỚI TỰ NHIÊN CHO TRẺ MẪU GIÁO
5-6 TUỔI TẠI THÀNH PHỐ TRÀ VINH
LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC
Thành phố Hồ Chí Minh – 2020
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH
Võ Thanh Hương
ỨNG DỤNG PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC THEO
DỰ ÁN VÀO TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG KHÁM PHÁ
THẾ GIỚI TỰ NHIÊN CHO TRẺ MẪU GIÁO
5-6 TUỔI TẠI THÀNH PHỐ TRÀ VINH
Chuyên ngành : Giáo dục học (Giáo dục Mầm non)
Mã số
: 8140101
LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC
NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:
TS. VŨ THỊ NGÂN
Thành phố Hồ Chí Minh – 2020
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan, Luận văn Thạc sĩ khoa giáo dục với đề tài: “Ứng
dụng phương pháp dạy học theo dự án vào tổ chức hoạt động khám phá thế
giới tự nhiên cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi tại thành phố Trà Vinh” là công trình
nghiên cứu riêng của tôi, dưới sự hướng dẫn của TS. Vũ Thị Ngân
Tôi xin cam đoan:
- Luận văn là sản phẩm nghiên cứu của tôi
- Các thông tin, số liệu, kết quả nghiên cứu trong luận văn là trung thực,
chưa từng được ai công bố trong bất kỳ phương tiện thông tin đại chúng nào
trước đây.
Tôi xin chịu trách nhiệm về kết quả nghiên cứu của mình
Tác Giả
Võ Thanh Hương
LỜI CẢM ƠN
Tôi xin chân thành cảm ơn gia đình, quý thầy cô, nhà trường và anh, chị,
em đồng nghiệp…đã nhiệt tình hướng dẫn, giúp đỡ và động viên tôi trong quá
trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn. Đặc biệt, tôi xin tri ân sâu sắc
và lời cảm ơn sâu sắc đến: TS. Vũ Thị Ngân đã nhiệt tình định hướng và hướng
dẫn tôi trong suốt quá trình tôi từ khi bắt đầu cho đến khi hoàn thành luận văn.
Xin chân thành cảm ơn Khoa Sư phạm, trường Đại học Trà Vinh và Khoa
Giáo dục mầm non, Phòng Sau đại học của Trường Đại học Sư phạm Thành phố
Hồ Chí Minh đã tạo điều kiện thuận lợi và hỗ trợ cho tác giả trong quá trình làm
việc, học tập và thực hiện luận văn.
Cuối cùng, tôi xin chân thành cảm ơn Ban giám hiệu và GVMN trường
mầm non thực hành Sư phạm Trà Vinh đã tạo nhiệt tình ủng hộ và điều kiện
thuận lợi tôi trong suốt quá trình thử nghiệm.
Tuy đã có nhiều cố gắng trong suốt thời gian thực hiện luận văn tốt nghiệp
nhưng luận văn sẽ không thể tránh khỏi những thiếu sót. Tôi rất mong nhận được
sự góp ý của quý Thầy, Cô, Chị, Em đồng nghiệp và các bạn để luận văn được
hoàn thiện hơn.
Trà Vinh, ngày 29 tháng 5 năm 2020
Tác giả
Võ Thanh Hương
MỤC LỤC
Trang phụ bìa
Lời cam đoan
Lời cảm ơn
Mục lục
Danh mục các chữ viết tắt
Danh mục các bảng
Danh mục các hình
Danh mục các biểu đồ, sơ đồ
MỞ ĐẦU ............................................................................................................... 1
Chương 1. LÝ LUẬN VỀ PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC THEO DỰ ÁN
TRONG
HOẠT
ĐỘNG
KHÁM
PHÁ
THẾ
GIỚI
TỰ NHIÊN CHO TRẺ MẪU GIÁO 5-6 TUỔI ............................ 6
1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề .......................................................................... 6
1.1.1. Lịch sử nghiên cứu PPDH theo DA ở nước ngoài ............................... 6
1.1.2. Lịch sử nghiên cứu PPDH theo DA trong nước ................................... 7
1.2. Khái niệm công cụ ...................................................................................... 9
1.2.1. Khái niệm về dạy học và PPDH ........................................................... 9
1.2.2. Khái niệm về DA và PPDH theo DA ................................................. 11
1.2.3. Khái niệm tổ chức hoạt động khám phá thế giới tự nhiên .................. 15
1.2.4. Khái niệm ứng dụng PPDH theo DA vào tổ chức hoạt động
khám phá TGTN cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi ........................................ 17
1.3. Tổ chức hoạt động khám phá TGTN cho trẻ 5-6 tuổi ............................... 18
1.3.1. Đặc điểm hoạt động khám phá TGTN của trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi ...... 18
1.3.2. Ý nghĩa tổ chức hoạt động khám phá TGTN cho trẻ 5-6 tuổi ............ 20
1.3.3. Mục tiêu hoạt động khám phá TGTN cho trẻ 5-6 tuổi ....................... 23
1.3.4. Nội dung khám phá TGTN cho trẻ 5-6 tuổi ....................................... 25
1.4. Ứng dụng PPDH theo DA trong khám phá TGTN cho trẻ 5-6 tuổi ........ 27
1.4.1. Định hướng đổi mới PPDH ................................................................ 27
1.4.2. Ý nghĩa của PPDH theo DA ............................................................... 29
1.4.3. Đặc điểm của PPDH theo DA ở trường mầm non.............................. 31
1.4.4. Các giai đoạn xây dựng kế hoạch dạy học theo DA thực hiện
hoạt động khám phá TGTN cho trẻ 5-6 tuổi....................................... 33
Tiểu kết chương 1 .............................................................................................. 39
Chương 2. THỰC TRẠNG TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG KHÁM PHÁ
THẾ GIỚI TỰ NHIÊN CHO TRẺ MẪU GIÁO 5-6 TUỔI
TẠI THÀNH PHỐ TRÀ VINH ................................................... 40
2.1. Nội dung và đối tượng tìm hiểu thực trạng tổ chức hoạt động khám
phá TGTN cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi tại thành phố Trà Vinh ................ 40
2.1.1. Nội dung.............................................................................................. 40
2.1.2. Đối tượng ............................................................................................. 40
2.2. Công cụ tìm hiểu thực trạng .................................................................... 42
2.2.1. Khảo sát thực trạng nhận thức của GVMN về đổi mới PPDH và
nhận thức của GV về PPDH theo DA trong hoạt động khám phá
TGTN cho trẻ 5-6 tuổi ........................................................................ 42
2.2.2. Đánh giá thực trạng sử dụng PPDH và PPDA tổ chức hoạt động
khám phá chủ đề của GVMN ............................................................. 42
2.3. Phân tích kết quả nghiên cứu thực trạng tổ chức hoạt động khám
phá TGTN cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi tại thành phố Trà Vinh ............ 44
2.3.1. Kết quả điều tra về nhận thức của GVMN về đổi mới PPDH và
nhận thức của GV về PPDH theo DA trong hoạt động khám phá
TGTN .................................................................................................. 44
2.3.2. Kết qủa tìm hiểu về nhận thức của GV về việc đổi mới PPDH và
ứng dụng PPDH theo dự án vào tổ chức hoạt động khám phá
TGTN cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi qua PP phỏng vấn .......................... 58
2.3.3. Kết quả thực trạng sử dụng PPDH theo dự án trong tổ chức hoạt
động khám phá TGTN cho trẻ mẫu g iáo 5-6 tuổi. ............................. 65
Tiểu kết chương 2 .............................................................................................. 75
Chương 3. ỨNG DỤNG PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC THEO DỰ ÁN
VÀO TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG KHÁM PHÁ THẾ GIỚI
TỰ NHIÊN
CHO TRẺ MẪU GIÁO 5-6 TUỔI
TẠI
TRƯỜNG THỰC HÀNH SƯ PHẠM TRÀ VINH ...................... 76
3.1. Cơ sở đề xuất thử nghiệm ......................................................................... 76
3.1.1. Cơ sở lí luận ........................................................................................ 76
3.1.2. Nguyên tắc xây dựng phương án thử nghiệm dự án ........................... 78
3.1.3. Đề xuất phương án thử nghiệm ........................................................... 79
3.2. Tổ chức thử nghiệm .................................................................................. 80
3.2.1. Bối cảnh và đối tượng thử nghiệm ...................................................... 80
3.2.2. Dự án khám phá TGTN cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi ............................. 81
3.3. Tổ chức thử nghiệm và kết quả thử nghiệm dự án “lá cây” ..................... 93
3.3.1. Mục đích thử nghiệm .......................................................................... 93
3.3.2. Đối tượng thử nghiệm ......................................................................... 93
3.3.3. Qui trình xây dựng phương án thử nghiệm ......................................... 93
3.4. Các yêu cầu tổ chức thử nghiệm DA........................................................ 94
3.5. Nội dung thử nghiệm ................................................................................ 95
3.6. Kết quả tổ chức thực hiện các kế hoạch ................................................... 97
3.7. Đánh giá thử nghiệm ứng dụng PPDH theo DA “chiếc lá” ................... 105
3.7.1. Mục đích và cách thức thực hiện....................................................... 105
3.7.2. Kết quả tổ chức hoạt động khám phá TGTN theo DA ..................... 108
Tiểu kết chương 3 ............................................................................................ 112
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ......................................................................... 113
TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................... 116
PHỤ LỤC
DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 2.1. Đôi nét về đối tượng điều tra ............................................................ 41
Bảng 2.2. Ý kiến của GVMN về việc đổi mới PPDH....................................... 44
Bảng 2.3. Ý kiến của GVMN về xu hướng đổi mới PPDH .............................. 45
Bảng 2.4. Mức độ sử dụng các PPDH trong quá trình tổ chức hoạt động
khám phá TGTN cho trẻ mầm non ................................................... 47
Bảng 2.5. Ý kiến của GVMN về thực trạng quá trình tổ chức hoạt động
khám phá thế giới tự nhiên cho trẻ mầm non hiện nay .................... 48
Bảng 2.6. Thực trạng về nhận thức của GVMN về PPDH theo DA................. 50
Bảng 2.7. Hình thức tiếp cận về PPDH theo DA của GVMN .......................... 51
Bảng 2.8. Nhận thức của GV về PPDH theo DA.............................................. 53
Bảng 2.9. Mức độ gặp khó khăn của GV khi thực hiện PPDH theo DA. ......... 54
Bảng 2.10. Kết quả phỏng vấn GVMN về việc đổi mới PPDH.......................... 58
Bảng 2.11. Kết quả phân tích về việc ứng dụng PPDH theo DA trong quá
trình khám phá TGTN cho trẻ 5-6 tuổi ............................................. 60
Bảng 2.12. Kết quả phỏng vấn về việc thực hiện PPDH theo DA...................... 63
Bảng 2.13. Kết quả 7 buổi quan sát hoạt động học trong trong chủ đề
“cây xanh và môi trường” và chủ đề “một số loài hoa” cho trẻ
5-6 tuổi .............................................................................................. 65
Bảng 2.14. Kết quả 10 buổi quan sát hoạt động góc trong trong chủ đề
“cây xanh và môi trường” và chủ đề “một số loài hoa” cho trẻ
5-6 tuổi .............................................................................................. 71
Bảng 3.1. Bảng thông tin giáo viên lớp thử nghiệm ......................................... 81
Bảng 3.2. Bảng dự kiến trước về nhận thức của trẻ về “chiếc lá” .................... 85
Bảng 3.3. Bảng điều tra nhận biết của trẻ về “lá cây” ...................................... 99
Bảng 3.4. Kết quả đánh giá quá trình tổ chức hoạt động khám phá TGTN
tự nhiên theo DA............................................................................. 105
Bảng 3.5. Kết quả phỏng vấn về quá trình thực hiện DA ............................... 108
DANH MỤC CÁC HÌNH
Hình 3.1. Hình ảnh một số góc khoa học, sáng tạo ............................................. 98
Hình 3.2. Một số tranh vẽ của trẻ về lá cây ........................................................ 99
Hình 3.3. Nhóm lá kép quan sát và trò chuyện cùng cô .................................... 101
Hình 3.4. Trẻ thực hiện phiếu điều tra cho các lá cây ....................................... 102
Hình 3.5. Một số sản phẩm vẽ về quá trình phát triển của chiếc lá................... 103
Hình 3.6. Một số sản phẩm mô hình vườn rau của bé ....................................... 103
Hình 3.7. Hình ảnh 1 số sản phẩm của trẻ trưng bày sản phẩm ........................ 104
DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ, SƠ ĐỒ
Biểu đồ 2.1. Mức độ gặp khó khăn của GV khi thực hiện PPDH theo DA ........ 56
Sơ đồ 3.1. Dự kiến mạng nội dung cho chủ đề “chiếc lá” ................................... 86
Sơ đồ 3.3. Sơ đồ mạng nội dung sau khi thăm dò sự hứng thú của trẻ ............. 101
1
MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Trong chương trình GDMN 2009 và trong văn bản hợp nhất đã được Bộ
giáo dục thông qua năm 2017 đã chủ trương thực hiện giáo dục cần đổi mới
PPDH, ứng dụng những PPDH mới lấy trẻ làm trung tâm, phát huy tối đa tính
cực, chủ động của người học (Bộ giáo dục và đào tạo, 2017). Hiện nay có rất
nhiều PPDH hiện đại, tích cực, trong đó có phương pháp dạy học theo DA là
phương pháp dạy học tiên tiến được nền giáo dục trên thế giới đề cao. Đặc biệt
là các mô hình giáo dục mầm non kinh điển hiện đại như Reggio Emilia, High
Scope, Lillan Kazt…và các nước có nền giáo dục tiên tiến trên thế giới như Mỹ,
Canađa, Hàn Quốc… sử dụng DA như một phương tiện dạy học mang hiệu quả
cao. Thế nhưng PPDH theo DA đãnđược áp dụng từ rất lâu trên thế giới, từ bậc
mầm non cho đến bậc sau đại học. GV là người hỗ trợ và tạo điều kiện cho trẻ
được hoạt động tích cực, trẻ trở thành một chủ thể hoạt động độc lập. Với mỗi
DA đứa trẻ được phát triển về nhận thức thông qua quá trình khám phá đồng thời
đứa trẻ cũng được phát triển các kỹ năng sống và học tập nhằm tạo ra sản phẩm
như chính cách mà người lớn đang làm. Nhưng điều quan trọng kết quả một DA
không nằm ở sản phẩm cuối cùng mà lại nằm ở quá trình đứa trẻ được làm và
được trải nghiệm như thế nào để tạo ra sản phẩm đó? Dạy học theo DA đứa trẻ
được “học cho hiện tại, học để phát triển năng lực, phẩm chất đang có của trẻ
và học bằng cách làm” (John Dewey, 2009).
Nhà giáo dục Louv đã viết rằng: “Thiên nhiên tạo ra một cảm giác diệu kỳ và
độc đáo cho trẻ mà không có môi trường nào khác có thể có được. Những hiện
tượng xuất hiện trong thiên nhiên hàng ngày khiến trẻ tò mò đặt câu hỏi về mọi thứ
xung quanh” (Robert & Angel, 2016). Trong tác phẩm “Last Child in the Woods:
Saving Our Children from Nature-Deficit Disorder” năm 2006, Richard Louv đã
cho rằng những đứa trẻ ngày nay dành quá ít thời gian cho tự nhiên đến nỗi
chúng mắc chứng rối loạn thiếu hụt tự nhiên, hậu quả là trẻ bị rơi vào tình trạng
căng thẳng và lo lắng, cao hơn tỷ lệ béo phì và nhiều hơn nữa. Tác giả cũng cho
2
thấy môi trường thiên nhiên là một môi trường thúc đẩy trẻ khám phá và trải
nghiệm. Khi khám phá TGTN sẽ giúp trẻ hình thành tình yêu thương với mọi
người xung quanh, yêu quí thiên nhiên, giữ gìn sản phẩm mình làm ra, làm tăng
cường sự chú ý, làm giảm sự căng thẳng, phát triển tính kỷ luật tự giác cao hơn,
tăng cường sự hợp tác với nhau và phát triển thể lực cho trẻ (Richard Louv,
2006). Cho nên việc tổ chức hoạt động khám phá TGTN cho trẻ mầm non theo
DA vừa giúp trẻ tăng thêm sự hứng thú khám phá TGTN đồng thời giúp trẻ phát
triển toàn diện theo mục tiêu chung của giáo dục mầm non hiện nay.
Tỉnh Trà Vinh là địa phương có điều kiện thiên nhiên giàu có và phong
phú. Nếu GVMN có đủ nhận thức và được tạo điều kiện thuận lợi để ứng dụng
phương pháp dạy học theo DA vào tổ chức hoạt động khám phá thế giới tự
nhiên thì tạo cơ hội học tập mới và nâng cao chất lượng giáo dục.
Xuất phát từ những lí do trên, chúng tôi quyết định lựa chọn đề tài “Ứng dụng
phương pháp dạy học theo DA vào tổ chức hoạt động khám phá thế giới tự
nhiên cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi tại thành phố Trà Vinh”.
2. Mục tiêu nghiên cứu
Tổ chức thử nghiệm 1 phương án ứng dụng PPDH theo DA vào tổ chức
hoạt động khám phá TGTN cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi tại một trường mầm non
công lập ở thành phố Trà Vinh.
3. Đối tượng, khách thể nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu: ứng dụng PPDH theo DA vào tổ chức hoạt động
khám phá thế giới tự nhiên cho trẻ mẫu giáo 5 - 6 tuổi tại thành phố Trà Vinh.
Khách thể: Quá trình tổ chức hoạt động khám phá TGTN cho trẻ 5-6 tuổi
4. Giả thuyết nghiên cứu
Nếu xây dựng được 1 phương án khả thi nhằm ứng dụng PPDH theo DA
vào tổ chức hoạt động khám phá thế giới tự nhiên cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi thích
hợp với điều kiện môi trường thiên nhiên ở thành phố Trà Vinh, thì sẽ giúp giáo
viên MN mạnh dạn, tin tưởng sử dụng PP theo DA.
3
5. Nhiệm vụ nghiên cứu
- Hệ thống hóa cơ sở lý luận về PPDH theo DA trong hoạt động khám phá
thế giới tự nhiên cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi.
- Khảo sát thực trạng GVMN tổ chức hoạt động khám phá thế giới tự nhiên
cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi tại thành phố Trà Vinh.
- Đề xuất và thử nghiệm ứng dụng 1 PPDH theo PPDH theo DA vào tổ
chức hoạt động khám phá thế giới tự nhiên cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi tại tại một
lớp ở trường Thực hành Sư phạm Trà Vinh.
6. Phạm vi nghiên cứu
Khảo sát khoảng 127 GVMN tại một số trường mầm non tại thành phố Trà
Vinh. Thử nghiệm 1 DA trong chủ đề về thế giới tự nhiên cho trẻ mẫu giáo 5-6
tuổi ở trường Thực hành Sư phạm thành phố Trà Vinh.
7. Phương pháp nghiên cứu
7.1. Phương pháp nghiên cứu lý luận
Xây dựng các khái niệm, các nội dung chính liên quan đến đề tài: PPDH
theo DA, hoạt động khám phá TGTN, tổ chức hoạt động khám phá thế giới tự
nhiên cho trẻ 5-6 tuổi.
Tìm hiểu đặc điểm và nội dung tổ chức hoạt động khám phá TGTN cho trẻ
5-6 tuổi. Đồng thời nghiên cứu quá trình tổ chức hoạt động dạy học theo DA, từ
đó xây dựng qui trình tổ chức dạy theo DA trong quá trình khám phá TGTN cho
trẻ 5-6 tuổi.
7.2. Phương pháp điều tra bằng phiếu anket
- Mục đích: Nhằm khảo sát thực trạng tổ chức hoạt động khám phá TGTn
và nhận thức của GVMN về PPDH theo DA trong hoạt động khám phá thế giới
tự nhiên.
- Nội dung: Chúng tôi sẽ xây dựng bảng hỏi gồm 3 vấn đề như sau: Thực
trạng về việc đổi mới PPDH tại một số trường mầm non ở tỉnh Trà Vinh, thực
trạng sử dụng các PPDH tổ chức các hoạt động khám phá thế giới tự nhiên ở
thành phố Trà Vinh, nhận thức của GV về PPDH theo DA trong tổ chức hoạt
động khám phá TGTN cho trẻ mầm non.
4
- Cách thực hiện: Xây dựng phiếu điều tra dành cho các GV thuộc thành
phố trà vinh. Tiến hành gửi các phiếu khảo sát đến các GV ở một số trường tại
thành phố Trà Vinh bằng hình thức phát trực tiếp phiếu điều tra. Đối tượng được
gửi phiếu chủ yếu là các khối trưởng và tất cả các GV đã từng hoặc đang tham
gia dạy cho trẻ 5-6 tuổi.
+ Thu nhận lại các phiếu. Nếu số lượng phiếu thu ở lần 1 chưa đủ số lượng
(tối thiểu là 127 phiếu) thì chủ nhiệm đề tài sẽ gửi phiếu tiếp tục lần 2 ở một số
trường còn lại thuộc thành phố Trà Vinh.
7.3. Phương pháp quan sát
Nhằm tìm hiểu và đánh giá việc sử dụng các sử dụng PPDH theo dự án vào
tổ chức hoạt động khám phá thế giới tự nhiên cho trẻ 5-6 tuổi tại trường Thực
hành Sư phạm thành phố Trà Vinh.
- Nội dung: Tiến hành quan sát các hoạt động của cô và trẻ từ thứ hai đến
thứ sáu trong các chủ đề có liên quan đến thế giới tự nhiên như: Chủ đề thực vật
vì thời gian thực hiện chủ đề nằm trong khoảng thời gian khảo sát thực trạng.
- Các thực hiện: Tiến hành xây dựng các biên bản quan sát, lập kế hoạch
quan sát. Phương tiện gồm có: các biên bản, quay phim, chụp ảnh để làm minh
chứng cho kết quả thu được trên cơ sở được sự đồng ý của phụ huynh và với lời
cam kết bảo mật thông tin cho trẻ và cô giáo.
Lựa chọn ngẫu nhiên 1 lớp để quan sát (lớp lá 2) tiến hành quan sát trong 2
tuần từ thứ 2 đến thứ 6, với chủ đề “cây xanh và môi trường sống” (thời gian
thực hiện 1 tuần từ ngày 16/12/2019 đến ngày 20/12/2019) và chủ đề “một số
loại hoa” (thực hiện 1 tuần từ ngày 23/12/2019 đến 27/12/2019) quan sát tất cả
các hoạt động trong ngày của các bé và cô giáo. Tìm hiểu xem thực trạng tổ chức
các hoạt động khám phá thế giới thực vật của cô và trẻ để từ đó đánh giá được sự
hứng thú, sự phát triển của trẻ.
Tiếp tục sử dụng phương pháp phỏng vấn sâu. Nhằm mục đích làm rõ hơn
một số vấn đề như sau: suy nghĩ của GV về mục tiêu đổi mới phương pháp giáo
dục, thực trạng tổ chức hoạt động khám phá thế giới tự cho trẻ 5-6 tuổi hiện nay,
5
hiểu biết và suy nghĩ của GV về việc ứng dụng PPDH theo DA vào tổ chức hoạt
động khám phá thế giới tự nhiên cho trẻ 5-6 tuổi. Phỏng vấn với 1 cán bộ quản
lý chuyên, 1 khối trưởng lớp lá và 2 GV khối lá của trường thực hành Sư phạm
để tìm hiểu rõ về một số thông tin cần được làm rõ hoặc kiểm chứng thông tin ở
bước 1. Các buổi phỏng vấn sẽ được tiến hành bao gồm 2 giai đoạn: trước khi
tiến hành thử nghiệm và sau khi đã tiến hành thử nghiệm.
7.4. Phương pháp thử nghiệm
Mục tiêu: Thử nghiệm và đánh giá 1 phương án ứng dụng PPDH theo DA
vào tổ chức hoạt động khám phá thế giới tự nhiên cho trẻ 5-6 tuổi tại trường
Thực hành Sư phạm thành phố Trà Vinh.
Nội dung: Thử nghiệm 01 DA tại trường Thực hành Sư phạm Trà Vinh.
Cách thực hiện: Xây dựng kế hoạch thử nghiệm. Thực hiện các DA và
điều chỉnh kế hoạch thực hiện theo thực tiễn. Đánh giá kết quả thực hiện dự án.
7.5. Phương pháp thống kê toán học
- Mục tiêu: Để tổng hợp và phân tích các dữ liệu đã thu thập được nhằm có
đánh giá về mặt định lượng.
- Nội dung: Đánh giá về thực trạng về nhận thức của GV về phương pháp,
việc sử dụng các phương pháp và mức độ khả thi của PPDH theo DA trong hoạt
động khám phá thế giới tự nhiên.
- Các thực hiện: Tính phần trăm trong phương pháp điều bằng phiếu anket,
phương pháp quan sát và phương pháp thử nghiệm, sử dụng phần mềm Excel.
8. Dự kiến đóng góp mới của đề tài
8.1. Về lí luận: Đề tài làm rõ những vấn đề lí luận về các nội dung PPDH
theo DA trong tổ chức hoạt động khám phá TGTN cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi.
8.2. Về thực tiễn: Đề tài làm rõ thực trạng nhận thức và sử dụng PPDH
theo DA của GV MN tại một số trường mầm non tại Trà Vinh trong việc tổ chức
hoạt động động khám phá thế giới tự nhiên cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi. Xây dựng
qui trình tổ chức hoạt động khám phá TGTN cho GV tại trường Thực hành Sư
phạm Trà Vinh.
6
Chương 1. LÝ LUẬN VỀ PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC THEO DỰ ÁN
TRONG HOẠT ĐỘNG KHÁM PHÁ THẾ GIỚI TỰ NHIÊN
CHO TRẺ MẪU GIÁO 5-6 TUỔI
1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề
1.1.1. Lịch sử nghiên cứu PPDH theo DA ở nước ngoài
Dạy học theo DA không phải là mới đối với nền giáo dục trên thế giới, nó
bắt đầu từ thế kỷ XVI có nguồn gốc từ Châu Âu (ở Pháp, Ý). Đến thế kỷ XX,
các nhà sư phạm Mỹ đã xây dựng cơ sở lí luận cho PPDH này (Nguyễn Tuấn
Vĩnh, 2018). J. Dewey (1997) cho rằng “học bằng làm” đã châm ngòi cho một
công cuộc đổi mới giáo dục, thay đổi cách giáo dục truyền thống thụ động mà
chuyển dạy học dựa vào cảm hứng học tập, thúc đẩy sự trải nghiệm, từ đó phát
huy tính tích cực chủ động và sáng tạo của người học. Đây là yếu tố thiết yếu
của dạy học theo dự án.
Năm 1918, W.H.Kilpatrick (1918) đã cho ra đời ấn phẩm mang tên “The
project method”, trong tác phẩm của mình tác giả đã cố gắng làm rõ khái niệm
về “DA học tập” và chứng minh tầm quan trọng của PPDH theo DA.
Khi nghiên cứu về PPDH theo DA thì không thể thiếu Lilian G. Katz
(1932) là một trong những tác giả tiêu biểu và có nhiều đóng góp trong quá trình
nghiên cứu PPDH theo DA cho đối tượng trẻ mầm non. Với các tác phẩm như:
Young investigators: The Project Approach in the early years (Lilian G. Katz &
Judy Harris Helm, 2001), Engaging Children's Minds: The Project Approach
(Lilian G. Katz & Sylvia C. Chard, 2000)...
J.H.Helm và S.C.Chard là một trong những cộng tác viên với Kats trong
một số công trình nghiên cứu và phát triển PPDH theo DA dành cho lứa tuổi
mầm non. Helm và Chard còn tiếp tục các công trình nghiên cứu của mình với
các đối tượng với các trẻ có nhu cầu đặc biệt và điều này chứng minh về sự “sức
mạnh” của PPDH theo DA thông qua tác phẩm: The Power of Projects meeting
contemporary challenges in early childhood classrooms - strategies and
7
solutions (Judy Harris Helm & Sallee Beneke, 2002).
Tiêu biểu cho các mô hình, PPDH hiện đại sử dụng dự án làm một phương
tiện dạy học hiệu quả là PP giáo dục Reggio Emilia do Loris Malaguzzi đã xây
dựng nên phần lý thuyết. Với lịch sử được hình thành từ vùng quê nghèo đổ nát
sau chiến tranh của Ý, có thể nói PPDH dành cho “trẻ em nghèo”, PPDH của
những bà mẹ không có điều kiện chăm sóc và giáo dục con cái. Phương pháp
này giúp trẻ phát triển tự nhiên các mối quan hệ chặt chẽ với thiên nhiên xung
quanh của chúng là trung tâm của triết lý. PP giáo dục Reggio Emilia trong
GDMN nhấn mạnh các DA hợp tác. Những đứa trẻ sẽ cùng nhau thực hiện một
điều mới mẻ gì đó và trình bày những gì chúng đã học cho cha mẹ, GV và cho
nhau (Maryne Valentine, 2006).
PPDH theo DA là mô hình dạy học rộng lớn được thực hiện ở nhiều mô
hình khác nhau. Tuy nhiên, trong phạm vi đề tài tập trung nghiên cứu và cách
thức tiếp cận một phần đặc điểm và qui trình thực hiện theo Reggio Emilia vào
một phần của chương trình giáo dục mầm non tại tỉnh thành phố Trà Vinh.
1.1.2. Lịch sử nghiên cứu PPDH theo DA trong nước
Trong những năm gần đầy, PPDH theo DA bắt đầu du nhập vào Việt Nam
và các nhà sư phạm bắt đầu nghiên cứu cách thức áp dụng PPDH này tại một số
trường từ cấp bậc mầm non đến sau cấp bậc sau đại học. Tuy nhiên, PPDH này
vẫn chưa được nhiều nhà nghiên cứu, giáo dục đầu tư nghiên cứu thích đáng.
Trong quyển “Lí luận dạy học hiện đại (Cơ sở đổi mới mục tiêu - nội dung
và PPDH)” của tác giả Bernd Meier và Nguyễn Văn Cường, tác phẩm “Dạy và
học tích cực một số phương pháp và kĩ thuật dạy học” của tác giả Nguyễn Lăng
Bình (chủ biên) & Đỗ Hương Trà…Các tác giả nghiên cứu chung về các PPDH
tích cực đang được áp dụng hiện nay trên thế giới và PPDH theo DA được giới
thiệu là một trong những phương pháp giáo dục hiệu quả chứ không đi chuyên
sâu vào PPDH theo DA dành cho trẻ mầm non.
Theo tác giả Lưu Thị Thu Thủy đã có những nghiên cứu tổng quát về
PPDH theo DA và tác giả cho rằng PPDH này đã xuất hiện khá lâu ở Mỹ và
8
cũng có thể nói đây là một PPDH “cũ người nhưng mới ta”. Tuy nhiên, việc áp
dụng PPDH theo DA tại Việt Nam đặc biệt tại các tỉnh nhỏ vẫn chưa được nhiều
GV biết đến và áp dụng thành công. Với điều kiện tự nhiên đa dạng và phong
phú như Việt Nam, GVMN có thể tổ chức các hoạt đông trãi nghiệm đó ngay tại
trường học, các trang trại hoặc cánh đồng bên cạnh trường học mà không phải
tốn kém các chi phí đi lại (Lưu Thị Thu Thủy, 2015).
Tác giả Nguyễn Tuấn Vĩnh (2018) đã đưa ra khái niệm về PPDH theo DA
và cũng có đánh giá rất cao về PPDH này. Và tác giả cho rằng việc ứng dụng
PPDH này vào các trường mầm non sẽ giúp thúc đẩy sự phát triển giáo dục đang
cần đổi mới theo xu hướng chung xã hội hiện nay. Tuy nhiên tác giả chưa định
hướng cụ thể cách tiếp cận PPDH này vào chương trình giáo dục.
Tại Hà Nội, trong luận văn thạc sĩ của Hồ Thị Minh Hường (2017) với đề
tài “đánh giá hiệu quả việc sử dụng hình thức dạy học theo DA tại trường Mầm
non VSK” và kết quả nghiên cứu cho thấy PPDH theo DA giúp trẻ đạt kết quả tốt
về tâm trí và các mục tiêu giáo dục theo chương trình của Bộ giáo dục và Đào
tạo, về hình thức dạy học cũng đạt kết quả khả quan như: thu hút phần lớn sự
hứng thú, tích cực và chủ động của trẻ. Đề tài trên cũng chưa nêu được những
điều kiện và tiêu chí thực hiện hay hướng dẫn GVMN cách thức thực hiện PPDH
theo DA tại Hà Nội hay tại các cơ sở giáo dục tại Việt Nam nói chung.
Trong luận văn thạc sĩ của Tuyết Ly (2014) với đề tài “Thử nghiệm mô hình
dạy học theo DA với trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi tại thành phố Cà Mau” tác giả có
công trình nghiên cứu và thử nghiệm mô hình dạy học này theo Lilian G. Katz ở
một số trường mầm non tại thành phố Cà Mau. Kết quả nghiên cứu cho thấy trên
90% GV và trên 50% cán bộ quản lý chưa từng nghe đến PPDH này (Lý Tuyết
Ly, 2014). Chứng tỏ PPDH theo DA vẫn còn rất mới lạ đối nhiều GVMN và
trường mầm non hiện nay.
Trong những năm gần đây thì PPDH này đã xuất hiện khá nhiều tại các
trường mầm non như: Hệ thống trường mầm non Steame Garten Mầm Non
Happy Time, trường Mầm non Chìa Khoá Vàng – Golden Key, Hệ thống
9
Trường Quốc tế Việt Úc (VAS), trường Quốc tế Anh Renaissance... Tuy có
nhiều trường đã và đang áp dụng PPDH theo DA nhưng vì chúng ta vẫn có sự
hướng dẫn cụ thể nên việc ứng dụng PPDH trên vẫn còn nhiều bất cập trong việc
kiểm tra, đánh giá chất lượng giáo dục, với câu hỏi “liệu các trường có thực hiện
đúng PPDH theo dự hay chưa?” Điều khiến chúng ta cần quan tâm tiếp theo đó
là các trường áp dụng PPDH theo DA chủ yếu là ở các trường mầm non tư thục
và các thành phố lớn, còn ở những tỉnh nhỏ thì GV vẫn chưa nghe đến hoặc chưa
từng áp dụng PPDH này, vì thế nên trong giáo dục hiện nay có sự khác biệt và
chênh lệch rất lớn về chất lượng giáo dục (Đặng Hồng Phương, 2017)
Bên cạnh đó cũng có khá nhiều tác giả nghiên cứu về PPDH theo DA trong
các luận văn thạc sĩ, tiến sĩ ở các cấp bậc khác, chuyên ngành khác như: Nguyễn
Thị Minh Khai, Nguyễn Ngọc Trang, Lê Khoa… các tác giả chỉ nguyên cứu ở
một số lĩnh vực có liên chuyên ngành giảng dạy như: Dạy hóa học ở trường
Trung học Phổ thông, đào tạo công nghệ thông tin trình độ Cao đẳng, dạy học
kiến thức về sản xuất và sử dụng điện năng cho trẻ Trung học Phổ thông…
Từ lịch sử nghiên cứu vấn đề trên, PPDH theo DA vẫn chưa được áp dụng
phổ biến mà chủ yếu chỉ được nghiên cứu ở mức độ cá nhân, tập thể nhỏ. Song
đó dấu hiệu đáng mừng vì PPDH theo DA được một số nhà giáo dục hiện nay
đánh giá cao, thử nghiệm và áp dụng thành công. Hiện nay, các tài liệu có được
chủ yếu được chuyển dịch từ các tài liệu nước ngoài do những tác giả có nhu cầu
viết bài nghiên cứu dịch ra. Để có thể áp dụng được PPDH này một cách rộng rãi
và phổ biến cần có nhiều tác giả và sự đầu tư nghiên cứu một cách thỏa đáng
nhằm đề ra qui trình thực hiện, tiêu chí đánh giá kết quả PPDH theo DA.
1.2. Khái niệm công cụ
1.2.1. Khái niệm về dạy học và PPDH
1.2.1.1. Khái niệm về dạy học
Tác giả Trương Xuân Huệ (2014) “Dạy là hoạt động của GV không chỉ là
hoạt động truyền thụ cho học sinh những nội dung đáp ứng được các mục tiêu đề
ra mà còn hơn nữa là hoạt động giúp đỡ, chỉ đạo và hướng dẫn học sinh. Học,
10
theo nghĩa rộng nhất, được hiểu là quá trình cơ bản của sự phát triển nhân cách
trong hoạt động của con người, là sự lĩnh hội sức mạnh bản chất người đã được
đối tượng hóa trong các sản phẩm của hoạt động con người”.
Tác giả Phan Trọng Ngọ (2005) thì cho rằng “học là quá trình tương tác
giữa cá thể với môi trường, kết quả là dẫn đến sự biến đổi bền vững trong nhận
thức, thái độ hay hành vi của cá thể đó. Dạy là sự truyền lại của thế hệ trước cho
thế hệ sau những kinh nghiệm mà xã hội đã sáng tạo và tích lũy được qua các thế
hệ. Dạy và học là hai mặt không thể tách rời của phương thức tồn tại và phát
triển của xã hội và cá nhân”.
Theo tác giả Vũ Thị Ngân (2006) “Dạy học là một bộ phận của quá trình sư
phạm, được tổ chức trong trường mầm non bằng những phương pháp sư phạm
đặc biệt, thông qua những tác động qua lại có chủ đích và được thay đổi một
cách có trình tự giữa GV và trẻ em, nhằm trang bị cho trẻ hệ thống kiến thức
mang tính khoa học và hình thành hệ thống kĩ năng áp dụng, vận dụng kiến thức
vào thực tiễn cuộc sống và hoạt động. Bản chất của quá trình dạy học cho trẻ
mầm non là quá trình nhận thức của trẻ em trong điều kiện sư phạm”.
Các tác giả trên đã đưa ra quan điểm khá giống nhau về “khái niệm dạy
học”, đồng quan điểm với các tác giả Trương Xuân Huệ, Vũ Thị Ngân ở chỗ dạy
học là quá trình tổ chức, điều khiển và hướng dẫn của GV nhằm giúp học sinh là
người tích cực, chủ động như vậy mới đúng theo quan điểm giáo dục hiện nay.
Riêng tác giả Vũ Thị Ngân đã cho chúng ta một khái niệm cụ thể về dạy học ở
trường mầm non cần có những phương pháp sư phạm đặc biệt bởi trẻ mầm non
có những đặc điểm riêng biệt rất khác so với các lứa tuổi lớn hơn.
Như vậy, kết luận về khái niệm dạy học trong trường mầm non nói riêng và
khái niệm dạy học nói chung là một bộ phận của quá trình sư phạm trong
trường mầm non. Đó là quá trình tương tác giữa GV và trẻ trong môi trường
được tổ chức nhằm đảm bảo đạt được các mục tiêu đã đề ra.
- Xem thêm -