Tài liệu Bước đầu nghiên cứu đánh giá tác động đến môi trường của việc phát triển công nghiệp ở thành phố hà nội

LuËn v¨n tèt nghiÖp nguyÔn anh ®øc Lêi më ®Çu §Êt níc chóng ta ®ang cã nh÷ng bíc chuyÓn m×nh ®Ó trë thµnh mét níc c«ng nghiÖp. Vµ Hµ Néi võa lµ Thñ ®«, ®ång thêi còng lµ mét trong nh÷ng trung t©m kinh tÕ xÉ héi cña c¶ níc còng ®· cã nh÷ng bíc ph¸t triÓn ®¸ng kÓ.trong nh÷ng n¨m qua . §iÒu ®ã ®· gãp phÇn to lín vµo c«ng cuéc ph¸t triÓn kinh tÕ cña c¶ níc. Tuy nhiªn, bªn c¹nh nh÷ng t¸c ®éng tÝch cùc nh t¹o ra c«ng ¨n viÖc lµm, c¶i thiÖn ®êi sèng cña ngêi d©n… th× qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ còng ®· g©y ra nhiÒu t¸c ®éng tiªu cùc lµm ¶nh hëng ®Õn m«i trêng tù nhiªn cña thµnh phè Cïng víi c¶ níc Hµ Néi ®ang bíc vµo giai ®o¹n c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸. KÌm theo ®ã lµ sù t¨ng lªn sè lîng c¸c khu c«ng nghiÖp trªn ®Þa bµn thµnh phè Hµ Néi, vµ më réng quy m« cña c¸c c¬ së c«ng nghiÖp cò.. C«ng nghiÖp lµ mét trong nh÷ng ngµnh ®ãng gãp lín nhÊt vµo sù ph¸t triÓn cña Hµ Néi nhng còng lµ ngµnh g©y t¸c ®éng, lµm thay ®æi m«i trêng tù nhiªn nhiÒu nhÊt. Sù ph¸t triÓn nµy dÉn tíi nh÷ng t¸c ®éng rÊt xÊu tíi m«i trêng tù nhiªn vµ m«i trêng sèng cña ngêi d©n, ¶nh hëng tíi søc khoÎ cña hä. V× vËy ®Ó cã thÓ tiÕn hµnh ho¹t ®éng b¶o vÖ m«i trêng cã hiÖu qu¶ th× ®ßi hái ph¶i n¾m b¾t t×m hiÓu ®îc hiÖn tr¹ng « nhiÔm t¹i c¸c khu c«ng nghiÖp ra sao, tõ ®ã míi cã thÓ cã nh÷ng biÖn ph¸p h÷u hiÖu ®Ó cã thÓ b¶o vÖ m«i trêng mét c¸ch cã hiÖu qu¶ nhÊt. Do ®ã, c«ng t¸c t×m hiÓu, ®¸nh gi¸ t¸c ®éng tíi m«i trßng cña c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt c«ng nghiÖp lµ rÊt cÇn thiÕt ®Ó ®¶m b¶o cho sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng cña Thñ ®« . ChÝnh v× vËy trong thêi gian thùc tËp tèt nghiÖp em ®· lùa chän ®Ò tµi “Bíc ®Çu nghiªn cøu ®¸nh gi¸ t¸c ®éng ®Õn m«i trêng cña viÖc ph¸t triÓn c«ng nghiÖp ë thµnh phè Hµ Néi”. khoa kinh tÕ vµ qu¶n lý m«i trêng 1 nguyÔn anh LuËn v¨n tèt nghiÖp ®øc Môc ®Ých nghiªn cøu chÝnh cña chuyªn ®Ò nµy lµ ®a ra nh÷ng sè liÖu vÒ thùc tr¹ng m«i trêng ë thµnh phè Hµ Néi do ¶nh hëng cña c¸c khu , c¸c côm c«ng nghiÖp. Tõ ®ã cã ®îc nh÷ng ®¸nh gi¸ chÝnh x¸c vÒ møc ®é ¶nh hëng cña ph¸t triÓn c«ng nghiÖp tíi m«i trêng gióp nh÷ng nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch cã thÓ ®a ra nh÷ng chÝnh s¸ch gióp cho c«ng t¸c b¶o vÖ m«i trêngx©y dùng Thñ ®« Hµ Néi cña chóng ta ngµy cµng xanh – s¹ch - ®Ñp. Chuyªn ®Ò nµy chØ tËp trung vµo t×m hiÓu vµ nghiªn cøu vÒ c¸c khu côm c«ng nghiÖp ph©n bè trong néi thµnh Hµ Néi nh : Ph¸p V©n, V¨n §iÓn, Mai §éng, …C¸c sè liÖu ®îc sö dông trong chuyªn ®Ò nµy ®îc thu thËp tõ n¨m 1995 ®Õn n¨m 2001. C¸c ph¬ng ph¸p ®îc sö dông ®Ó cã thÓ lµm ®îc chuyªn ®Ò nµy lµ ph¬ng ph¸p thu thËp ®iÒu tra c¸c sè liÖu tõ n¨m 1995 ®Õn n¨m 2001 t¹i c¸c khu c«ng nghiÖp b»ng c¸c ph¬ng ph¸p ph©n tÝch ®iÒu tra vµ thu thËp sè liÖu qua c¸c b¸o c¸o vµ c¸c tµi liÖu tõ n¨m 1995 ®Õn n¨m 2001 Néi dung cña chuyªn ®Ò nµy gåm cã ; Ch¬ng I: C¬ së khoa häc cña viÖc ®¸nh gi¸ ¶nh hëng cña c«ng nghiÖp tíi m«i trêng. Ch¬ng II: ¶nh hëng cña viÖc ph¸t triÓn c«ng nghiÖp ®Õn m«i trêng thµnh phè Hµ Néi Ch¬ngIII: §¸nh gi¸ t¸c ®éng tíi m«i trêng do ph¸t triÓn c«ng nghiÖp ë Hµ Néi Dï ®· cè g¾ng ®Ó thùc hiÖn thËt tèt nhng do n¨ng lùc b¶n th©n vÉn cßn h¹n chÕ, cha cã ®iÒu kiÖn tiÕp xóc thùc tÕ nhiÒu nªn bµi luËn v¨n cña em kh«ng tr¸nh khái nh÷ng sai sãt. KÝnh mong thÇy, c« gi¸o cïng c¸c b¹n gãp ý, söa ch÷a ®Ó bµi luËn v¨n cña em cã thÓ hoµn chØnh h¬n. Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n. Hµ Néi ngµy 30/4/2003 khoa kinh tÕ vµ qu¶n lý m«i trêng 2 nguyÔn anh LuËn v¨n tèt nghiÖp ®øc Sinh viªn NguyÔn Anh §øc Lêi cam ®oan T«i xin cam ®oan néi dung b¸o c¸o ®· viÕt lµ do b¶n th©n thùc hiÖn, kh«ng sao chÐp, c¾t ghÐp c¸c b¸o c¸o hoÆc luËn v¨n cña ngêi kh¸c, nÕu sai ph¹m t«i xin chÞu kû luËt víi nhµ trêng. Hµ Néi, ngµy 30 – 4 – 2003 Ký tªn NguyÔn Anh §øc khoa kinh tÕ vµ qu¶n lý m«i trêng 3 LuËn v¨n tèt nghiÖp nguyÔn anh ®øc Ch¬ng I C¬ së khoa häc cña viÖc ®¸nh gi¸ ¶nh hëng cña c«ng nghiÖp tíi m«i trêng I. VÞ trÝ vµ vai trß cña ngµnh c«ng nghiÖp trong c¬ cÊu ph¸t triÓn kinh tÕ cña mét ®Þa ph¬ng. 1. VÞ trÝ cña ngµnh c«ng nghiÖp. C«ng nghiÖp lµ mét trong nh÷ng ngµnh s¶n xuÊt vËt chÊt cã vÞ trÝ quan träng trong nÒn kinh tÕ quèc d©n. Nã gåm c¸c ngµnh khai th¸c tµi nguyªn thiªn nhiªn, c¸c ngµnh chÕ biÕn kho¸ng s¶n vµ c¸c lo¹i nguyªn liÖu ®éng thùc vËt thµnh nh÷ng t liÖu s¶n xuÊt vµ t liÖu tiªu ding thÝch hîp, c¸c ngµnh c¬ khÝ, c«ng nghiÖp dÖt… C«ng nghiÖp kh¸c víi c¸c ngµnh s¶n xuÊt vËt chÊt kh¸c vÒ nhiÒu mÆt. C«ng nghiÖp dïng ph¬ng ph¸p c¬, lý, ho¸ vµ sinh vËt häc chñ yÕu ®Ó trùc tiÕp t¸c ®éng vµo nguyªn vËt liÖu chÝnh trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt s¶n phÈm. C«ng nghiÖp cã thÓ chñ ®éng s¶n xuÊt liªn tôc kh«ng phô thuéc vµo ®iÒu kiÖn khÝ hËu, cña thiªn nhiªn ®ång thêi tiÕn hµnh thùc hiÖn c¸c giai ®o¹n kh¸c nhau cña qu¸ tr×nh c«ng nghÖ ®Ó s¶n xuÊt ra s¶n phÈm C«ng nghiÖp ®îc ph¸t triÓn nh»m ®¸p øng nhu cÇu ngµy cµng t¨ng cña x· héi vÒ s¶n xuÊt vµ ®êi sèng. Sù ph¸t triÓn cña c«ng nghiÖp quan hÖ mËt thiÕt víi toµn bé nÒn kinh tÕ quèc d©n. Së dÜ c«ng nghiÖp cã vÞ trÝ quan träng nh vËy lµ xuÊt ph¸t tõ nh÷ng lý do sau: - C«ng nghiÖp lµ mét bé phËn hîp thµnh c¬ cÊu c«ng nghiÖp-n«ng nghiÖp-dÞch vô, do nh÷ng ®Æc ®iÓm vèn cã cña nã. Trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ s¶n xuÊt lín, c«ng nghiÖp ph¸t triÓn tõ vÞ trÝ thø yÕu trë thµnh ngµnh cã vÞ trÝ hµng ®Çu trong c¬ cÊu kinh tÕ khoa kinh tÕ vµ qu¶n lý m«i trêng 4 LuËn v¨n tèt nghiÖp nguyÔn anh ®øc - Môc tiªu cuèi cïng cña nÒn s¶n xuÊt x· héi lµ t¹o ra s¶n phÈm ®Ó tho¶ m·n nhu c©ï ngµy cµng cao cña con ngêi. Trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ra cña c¶i vËt chÊt, c«ng nghiÖp lµ ngµnh kh«ng nh÷ng chØ khai th¸c tµi nguyªn mµ cßn tiÕp tôc chÕ biÕn c¸c lo¹i nguyªn liÖu nguyªn thuû ®îc khai th¸c vµ s¶n xuÊt tõ c¸c lo¹i tµi nguyªn kho¸ng s¶n, ®éng thùc vËt thµnh c¸c s¶n phÈm trung gian ®Ó s¶n xuÊt ra s¶n phÈm cuèi cïng nh»m tho¶ m·n nhu cÇu vËt chÊt vµ tinh thÇn cho con ngêi. - Sù ph¸t triÓn cña c«ng nghiÖp lµ mét yÕu tè cã tÝnh quyÕt ®Þnh ®Ó thùc hiÖn qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ toµn bé nÒn kinh tÕ quèc d©n. Trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ lªn nÒn kinh tÕ s¶n xuÊt lín, tuú theo tr×nh ®é ph¸t triÓn cña b¶n th©n c«ng nghiÖp vµ cña toµn bé nÒn kinh tÕ, xuÊt ph¸t tõ nh÷ng ®iÒu kiÖn vµ ®Æc ®iÓm cô thÓ cña mçi níc, mçi thêi kú cÇn ph¶i x¸c ®Þnh ®óng ®¾n vÞ trÝ cña c«ng nghiÖp trong nÒn kinh tÕ quèc d©n, h×nh thµnh ph¬ng ¸n c¬ cÊu c«ng nghiÖp-n«ng nghiÖp-dÞch vô vµ ®Þnh híng tõ chuyÓn dÞch c¬ cÊu ®ã mét c¸ch cã hiÖu qu¶. §ã lµ mét trong nh÷ng nhiÖm vô quan träng cña viÖc tæ chøc nÒn kinh tÕ, nh»m ®¹t ®îc nh÷ng môc tiªu chiÕn lîc ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi cña mçi níc. 2. Vai trß cña c«ng nghiÖp. C«ng nghiÖp lµ ngµnh chñ ®¹o cña nÒn kinh tÕ quèc d©n. Nã cã ¶nh hëng quyÕt ®Þnh ®Õn viÖc ph¸t triÓn lùc lîng s¶n xuÊt vµ quan hÖ s¶n xuÊt. §ång thêi nã lµ mÉu mùc ®Ó c¶i t¹o vµ ph¸t triÓn c¸c ngµnh kinh tÕ quèc d©n, gãp phÇn tÝch cùc chuyÓn nÒ s¶n xuÊt nhá tiÕn lªn s¶n xuÊt lín. C«ng nghiÖp cã vai trß chñ ®¹o v× nã s¶n xuÊt ra t liÖu s¶n xuÊt trang bÞ cho c¸c ngµnh. Th«ng qua viÖc trang bÞ kü thuËt, c«ng nghiÖp gãp phÇn thóc ®Èy viÖc c¶i t¹o vµ ph¸t triÓn c¸c ngµnh kinh tÕ, n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng, ph©n c«ng l¹i lao ®éng x· héi vµ c¶i t¹o c¸ch tæ chøc s¶n xuÊt vµ qu¶n lý cña c¸c khoa kinh tÕ vµ qu¶n lý m«i trêng 5 LuËn v¨n tèt nghiÖp nguyÔn anh ®øc ngµnh theo h×nh mÉu cña m×nh. Qua ®ã, c«ng nghiÖp lµm t¨ng thªm søc m¹nh cña con ngêi ®èi víi thiªn nhiªn, gi¶i phãng lao ®éng khái t×nh tr¹ng thñ c«ng l¹c hËu, thóc ®Èy qu¸ tr×nh x· héi ho¸ lao ®éng lµm cho lao ®éng cã n¨ng suÊt cao h¬n ®Ó x©y dùng x· héi vµ nÒn kinh tÕ míi. Trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ níc ta theo ®Þnh híng XHCN, c«ng nghiÖp lu«n gi÷ vai trß chñ ®¹o tøc lµ ngµnh cã kh¶ n¨ng t¹o ra ®éng lùc vµ ®Þnh híng sù ph¸t triÓn c¸c ngµnh kinh tÕ kh¸c lªn nÒn s¶n xuÊt lín.Vai trß chñ ®¹o ®ã ®îc thÓ trªn c¸c mÆt chñ yÕu sau.: - Do ®Æc ®iÓm cña ph¸t triÓn c«ng nghiÖp, c«ng nghiÖp cã nh÷ng ®iÒu kiÖn t¨ng nhanh tèc ®é ph¸t triÓn khoa häc c«ng nghÖ, øng dông c¸c thµnh tùu khoa häc – c«ng nghÖ ®ã vµo s¶n xuÊt, cã kh¶ n¨ng vµ ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt hoµn thiÖn. Nhê ®ã lùc lîng s¶n xuÊt trong c«ng nghiÖp ph¸t triÓn nhanh h¬n c¸c ngµnh kinh tÕ kh¸c . Do quy luËt “quan hÖ s¶n xuÊt ph¶i phï hîp víi tr×nh ®é vµ tÝnh chÊt cña lùc lîng s¶n xuÊt “, trong c«ng nghiÖp cã ®îc h×nh thøc quan hÖ s¶n xuÊt tiªn tiÕn. TÝnh tiªn tiÕn vÒ c¸c h×nh thøc quan hÖ s¶n xuÊt, sù hoµn thiÖn nhanh vÒ c¸c m« h×nh tæ chøc s¶n xuÊt ®· lµm cho c«ng nghiÖp cã kh¶ n¨ng ®Þnh híng cho c¸c ngµnh kinh tÕ kh¸c tæ chøc s¶n xuÊt ®i lªn nÒn s¶n xuÊt lín theo h×nh mÉu, theo kiÓu c«ng nghiÖp . - Còng do ®Æc diÓm cña s¶n xuÊt c«ng nghiÖp, ®Æc biÖt lµ ®Æc ®iÓm vÒ c«ng nghÖ s¶n xuÊt, ®Æc ®iÓm vÒ c«ng dông s¶n phÈm cña c«ng nghiÖp, c«ng nghiÖp lµ ngµnh duy nhÊt t¹o ra s¶n phÈm lµm chøc n¨ng t liÖu lao ®éng trong c¸c ngµnh kinh tÕ, nã cã thÓ cung cÊp c¶ nguyªn liÖu vµ c¸c lo¹i t liÖu lao ®éng cho nhiÒu ngµnh cña nÒn kinh tÕ quèc d©n . Do ®ã mµ c«ng nghiÖp cã vai trß quyÕt ®Þnh trong viÖc cung cÊp c¸c yÕu tè ®Çu vµo ®Ó x©y dùng c¬ së vËt chÊt cho toµn bé c¸c ngµnh kinh tÕ quèc d©n. khoa kinh tÕ vµ qu¶n lý m«i trêng 6 LuËn v¨n tèt nghiÖp nguyÔn anh ®øc - Tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt, tr×nh ®é trang bÞ c¬ së vËt chÊt - kü thuËt, vµ tr×nh ®é hoµn thiÖn vÒ tæ chøc s¶n xuÊt, h×nh thµnh mét ®éi ngò lao ®éng cã tÝnh tæ chøc, tÝnh kû luËt vµ tr×nh ®é trÝ tuÖ cao, céng víi tÝnh ®a d¹ng cña ho¹t ®éng s¶n xuÊt, c«ng nghiÖp lµ mét trong nh÷ng ngµnh ®ãng g¸op phÇn quan träng vµo viÖc t¹o ra thu nhËp quèc d©n, tÝch luü vèn ®Ó ph¸t triÓn, tõ ®ã, c«ng nghiÖp cã vai trß quan träng gãp phÇn vµo gi¶i quyÕt nh÷ng nhiÖm vô cã tÝnh chiÕn lîc cña nÒn kinh tÕ xÉ héi nh: t¹o viÖc lµm cho lùc lîng lao ®éng, xo¸ bá sù c¸ch biÖt thµnh thÞ n«ng th«n, gi÷a miÒn xu«i víi miÒn nói - Trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ ë níc ta hiÖn nay, §¶ng cã chñ tr¬ng”coi n«ng nghiÖp lµ mÆt trËn hµng ®Çu” gi¶i quyÕt c¬ b¶n vÊn ®Ò l¬ng thùc, cung cÊp nguyªn liÖu ®éng thùc vËt ®Ó ph¸t triÓn c«ng nghiÖp vµ dÈy m¹nh xuÊt khÈu n«ng s¶n hµng ho¸ nh»m t¹o ra nh÷ng tiÒn ®Ò ®Ó thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸. §Ó thùc hiÖn nh÷ng nhiÖm vô c¬ b¶n ®ã, c«ng nghiÖp cã vai trß quan träng trong viÖc cung cÊp c¸c yÕu tè ®Çu vµo”níc, ph©n, cÇn , gièng” b»ng nh÷ng c«ng nghÖ ngµy cµng hiÖn ®¹i ®Ó ph¸t triÓn n«ng nghiÖp, g¾n c«ng nghiÖp chÕ biÕn víi n«ng nghiÖp, ph¸t triÓn c«ng nghiÖp n«ng th«n, ®a n«ng nghiÖp tiÕn lªn nÒn s¶n xuÊt hµng ho¸. - Trong lÜnh vùc vÒ t tëng v¨n ho¸,c«ng nghiÖp còng ®ãng gãp mét phÇn kh«ng nhá. ChÝnh nÒn s¶n xuÊt ®¹i c«ng nghiÖp ®· dÉn tíi viÖc h×nh thµnh nh÷ng ý thøc míi, nh÷ng tËp qu¸n míi cña ngêi lao ®éng. ViÖc lao ®éng cã tæ chøc, cã kû luËt, cã hiÖp ®ång ®· thay thÕ c¸ch lµm ¨n tuú tiÖn, t¶n m¹n cña nh÷ng ngêi s¶n xuÊt nhá tríc ®©y. Trong lÜnh vùc ®êi sèng v¨n ho¸ x· héi, c«ng nghiÖp ®· lµm thay ®æi nh÷ng quan niÖm cò vÒ gia ®×nh, vÒ ph¸p quyÒn, vÒ ®¹o ®øc…Sù biÖt lËp cña c¸c ®Þa ph îng ®îc xo¸ bá ®Ó h×nh thµnh mét thÞ trêng toµn quèc, kÕt hîp kinh tÕ TW víi kinh tÕ ®Þa ph¬ng khoa kinh tÕ vµ qu¶n lý m«i trêng 7 LuËn v¨n tèt nghiÖp nguyÔn anh ®øc trong mét c¬ cÊu kinh tÕ quèc d©n thèng nhÊt. Sù c¸ch biÖt gi÷a thµnh thÞ cã nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn víi vïng n«ng th«n l¹c hËu ®îc xo¸ bá… II. Quan hÖ gi÷a ph¸t triÓn c«ng nghiÖp vµ m«i trêng tù nhiªn. 1. M«i trêng tù nhiªn vµ vai trß cña nã ®èi víi ph¸t triÓn. M«i trêng tù nhiªn trªn hµnh tinh hiÖn nay bao gåm: - KhÝ quyÓn cã cÊu t¹o phøc t¹p víi nhiÒu tÇng, líp khÝ kh¸c nhau, trong ®ã mçi tÇng khÝ quyÓn lµ mét hçn hîp c¸c chÊt khÝ cã nång ®é vµ thµnh phÇn kh¸c nhau, cã t¸c ®éng m¹nh yÕu kh¸c nhau ®Õn sù sèng cña con ngêi. - Thuû quyÓn bao gåm c¸c tÇng níc kh¸c nhau trong c¸c ®¹i d¬ng, s«ng ngßi, ao hå, níc ngÇm trong lßng ®Êt, kÓ c¶ sù sèng trong c¸c ®¹i d¬ng, s«ng ngßi ®ã. - §Þa quyÓn lµ líp vá tr¸i ®Êt, bao gåm bÒ mÆt tr¸i ®©t, cïng víi sù sèng vµ c¸c tai nguyªn kho¸ng s¶n n»m trong lßng ®Êt. M«i trêng tù nhiªn lµ nÒn t¶ng cÇn thiÕt kh«ng thÓ thiÕu ®îc cho sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña con ngêi vµ ph¸t triÓn s¶n xuÊt, ®Æc biÖt lµ s¶n xuÊt c«ng nghiÖp. §iÒu ®ã thÓ hiÖn ë chç: - Cung cÊp vµ b¶o ®¶m kh«ng gian cÇn thiÕt cho sù ph¸t triÓn cña c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt c«ng nghiÖp nh: ®Êt ®ai, kh«ng gian cÇn thiÕt cho tæ chøc vµ ph©n bè s¶n xuÊt c«ng nghiÖp. - Lµ c¬ së nguyªn liÖu, n¨ng lîng cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt c«ng nghiÖp. Tõ c¸c d¹ng vËt chÊt trong tù nhiªn díi d¹ng tµi nguyªn thiªn nhiªn, qua ho¹t ®éng chÕ biÕn c«ng nghiÖp chóng ®îc biÕn thµnh c¸c lo¹i s¶n phÈm cã Ých cho con ngêi. Nh÷ng tµi nguyªn tù nhiªn ®îc ding lµm c¬ së nguyªn liÖu c«ng nghiÖp bao gåm: khoa kinh tÕ vµ qu¶n lý m«i trêng 8 LuËn v¨n tèt nghiÖp nguyÔn anh ®øc + Nguån tµi nguyªn cã thÓ t¸i sinh lµ c¸c lo¹i ®éng thùc vËt. §Æc ®iÓm cña nguån nµy lµ cã kh¶ n¨ng t¸i sinh ph¸t triÓn. Chóng cã s½n trong tù nhiªn vµ hÕt søc ®a d¹ng phng phó. Khi sö dông c¸c nguån nµy vît qua giíi h¹n nhÊt ®Þnh ngang b»ng víi tèc ®é t¸i sinh chóng sÏ trë thµnh nguån tµi nguyeen khan hiÕm, ph¸ vì nh÷ng c©n b»ng tù nhiªn. + Nguån tµi nguyªn kh«ng t¸i sinh lµ c¸c lo¹i kho¸ng s¶n. §Æc ®iÓm cña lo¹i nµy lµ khi khai th¸c sö dông tr÷ lîng sÏ gi¶m theo quy m« vµ tèc ®é khai th¸c. Trong m«i trêng tù nhiªn c¸c lo¹i tµi nguyªn nµy ®îc h×nh thµnh qua mét qu¸ tr×nh biÕn ®æi l©u dµi díi t¸c ®éng cña nh÷ng quy luËt tù nhiªn. Víi tèc ®é khai th¸c vµ sö dông cña con ngêi nh hiÖn nay lín h¬n hµng tr¨m ngh×n lÇn tèc ®é h×nh thµnh cña chóng, tÊt yÕu sÏ dÉn tíi chç c¹n kiÖt. Sö dông tiÕt kiÖm triÖt ®Ó nguån tµi nguyªn kho¸ng s¶n lµ mét ®ßi hái cÊp b¸ch trong s¶n xuÊt c«ng nghiÖp hiÖn nay. + Nguån tµi nguyªn Ýt thay ®æi sö dông cho nhiÒu ho¹t ®éng s¶n xuÊt kh¸c nhau nh níc, kh«ng khÝ, ®Êt. NÕu nh tríc ®©y, khi s¶n xuÊt c«ng nghiÖp cßn ph¸t triÓn ë tr×nh ®é vµ tèc ®é thÊp, nguån tµi nguyªn nh níc, kh«ng khÝ cã thÓ coi lµ v« h¹n, nhng ngîc l¹i ngµy nay chóng ®· trë thµnh c¸c nguån lùc khan hiÕm, do bÞ « nhiÔm nghiªm träng vµ gi¶m nguån níc s¹ch, tû lÖ oxy cÇn thiÕt cho sù sèng. + Nguån tµi nguyªn tiÒm n¨ng hay cßn gäi lµ tµi nguyªn t¬ng lai, mµ ë tr×nh ®é kü thuËt hiÖn nay cha biÕt ®Õn hoÆc cha khai th¸c sö dông ®îc. 2. Ph¸t triÓn s¶n xuÊt c«ng nghiÖp vµ t¸c ®éng cña nã ®Õn m«i trêng tù nhiªn. 2.1. Ho¹t ®éng s¶n xuÊt c«ng nghiÖp vµ vÊn ®Ò sö dông tµi nguyªn C«ng nghiÖp lµ ngµnh s¶n xuÊt vËt chÊt to lín ®ãng vai trß chñ ®¹o, quyÕt ®Þnh sù ph¸t triÓn cña c¸c ngµnh kh¸c vµ cña toµn bé nÒn kinh tÕ. §¹i khoa kinh tÕ vµ qu¶n lý m«i trêng 9 LuËn v¨n tèt nghiÖp nguyÔn anh ®øc diÖn cho ph¬ng thøc s¶n xuÊt tiÕm bé, cho sù øng dông c¸c thµnh tùu khoa hc kü thuËt vµo s¶n xuÊt b»ng nh÷ng ph¬ng ph¸t c«ng nghÖ vµ ph¬ng tiÖn kü thuËt hiÖn ®¹i, c«ng nghiÖp khai th¸c sö dông c¸c nguån tµi nguyªn trong m«i trêng tù nhiªn, biÕn chóng thµnh nh÷ng s¶n phÈm cã Ých ®¸p øng nhu cÇu cña con ngêi.. C¸c qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp t¹o ra nh÷ng vßng tuÇn hoµn , chu chuyÓn míi cña vËt chÊt n¨ng lîng trong hÖ thèng”s¶n xuÊt – m«i trêng”. Mèi quan hÖ gi÷a s¶n xuÊt c«ng nghiÖp vµ m«i trêng tù nhiªn ®îc biÓu diÔn theo s¬ ®å sau: C¸c doanh nghiÖp c«ng nghiÖp Kü thuËt, c«ng nghÖ sö dông M«i trêng tù nhiªn S¶n xuÊt c«ng nghiÖp lµ qu¸ tr×nh biÕn ®æi vËt chÊt tõ d¹ng tù nhiªn cña nã thµnh d¹ng vËt chÊt cã gi¸ trÞ sö dông kh¸c nhau, lµ c¸c lo¹i s¶n phÈm ®¸p øng nhu cÇu cña con ngêi. Nguån tµi nguyªn khai th¸c ®îc trong m«i trêng tù nhiªn trong s¶n xuÊt ®îc biÕn ®æi thµnh s¶n phÈm. Nhng kh«ng ph¶i tÊt c¶ tµi nguyªn khai th¸c ®îc, s¶n xuÊt c«ng nghiÖp ®Òu biÕn thµnh s¶n phÈm cã Ých cho tiªu dïng, mµ mét phÇn quay trë l¹i tù nhiªn díi d¹ng chÊt th¶i c«ng nghiÖp. Lîng chÊt th¶i nµy phô thuéc vµo b¶n th©n s¶n xuÊt c«ng nghiÖp vµ tr×nh ®é c«ng nghÖ dïng trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ®ã. Ngoµi ra, c¸c s¶n phÈm do c«ng nghiÖp chÕ biÕn ra sau mét thêi gian ®a vµo tiªu dïng còng h háng, mÊt dÇn gi¸ trÞ vµ quay trë l¹i tù nhiªn díi djng chÊt th¶i tiªu thô. Nh vËy toµn bé hÖ thèng “S¶n xuÊt c«ng nghiÖp – M«i trêng” nh÷ng yÕu tè ®Çu vµo lµ tµi nguyªn cña m«i trêng vµ c¸c yÕu tè ®Çu ra lµ chÊt th¶i. XÐt vÒ mÆt vËt chÊt, kh«ng cã sù thay ®æi vÒ khèi lîng mµ chØ cã sù thay ®æi vÒ chÊt cña c¸c khoa kinh tÕ vµ qu¶n lý m«i trêng 10 nguyÔn anh LuËn v¨n tèt nghiÖp ®øc yÕu tè vËt chÊt sau mçi chu tr×nh s¶n xuÊt tiªu dïng. Chóng kh«ng mÊt ®i mµ chØ biÕn ®æi tõ d¹ng nµy sang d¹ng kh¸c vµ cuèi cïng ®Òu quay trë l¹i tù nhiªn díi d¹ng chÊt th¶i tiªu dïng. Toµn bé chu tr×nh biÕn ®æi mµ c«ng nghiÖp t¸c ®éng vµo m«i trêng cã thÓ thÊy râ qua s¬ ®å: M«i trêng tµi nguyªn S¶n xuÊt c«ng nghiÖp ChÊt th¶i CN S¶n phÈm cã Ých Qu¸ tr×nh tiªu dïng ChÊt th¶i 2.2. Qu¸ tr×nh ph¸t triÓn c«ng nghiÖp vµ ¶nh hëng cña nã ®Õn m«i trêng tù nhiªn. Cïng víi qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña c«ng nghiÖp, møc ®é t¸c ®éng cña nã ®Õn m«i trêng tù nhiªn còng ngµy cµng t¨ng lªn nhanh chãng. Khi loµi ngêi xuÊt hiÖn cïng víi c¸c ho¹t ®éng lao ®éng s¶n xuÊt s¬ khai cña m×nh ®· t¸c ®éng vµo tù nhiªn, khai th¸c, sö dông c¸c nguån tµi nguyªn phôc vô cho nh÷ng ho¹t ®éng sèng, qua ®ã lam biÕn ®æi nh÷ng nÐt ®Çu tiªn cña m«i trêng tù nhiªn. Tuy nhiªn nh÷ng biÕn ®æi do con ngêi t¹o ra tríc kia rÊt nhá bÐ, b¶n th©n m«i trêng tù nhiªn cã kh¶ n¨ng tù phôc håi, duy tr× tr¹ng th¸i c©n b»ng tù nhiªn trong mét thêi gian dµi. M·i cho ®Õn thÕ kû 18 khi cuéc khoa kinh tÕ vµ qu¶n lý m«i trêng 11 LuËn v¨n tèt nghiÖp nguyÔn anh ®øc c¸ch m¹ng c«ng nghiÖp x¶y ra, c«ng nghiÖp trë thµnh mét ngµnh s¶n xuÊt vËt chÊt ®éc lËp, ngµy cµng chiÕm vÞ trÝ quan träng trong nÒn kinh tÕ, quyÕt ®Þnh kh¶ n¨ng vµ tèc ®é phat triÓn cña c¸c ngµnh kh¸c. Nh÷ng thµnh tùu khoa häc kü thuËt ®îc nhanh chãng ®a vµo s¶n xuÊt c«ng nghiÖp ®· t¸c ®éng m¹nh mÏ ®Õn m«i trêng. Sù ph¸t triÓn víi tèc ®é cao cña c«ng nghiÖp ®· t¸c ®éng rÊt m¹nh ®Õn m«i trêng, lµm biÕn ®æi m«i trêng t nhiªn. Sù phong phó vµ ®a d¹ng cña c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt c«ng nghiÖp, víi mét hÖ thèng ngµnh nghÒ ngµy cµng t¨ng, ®· t¹o ra hµng lo¹t nh÷ng sù t¸c ®éng kh¸c nhau vµo m«i trêng tù nhiªn. 2.3. Nh÷ng t¸c ®éng chñ yÕu cña c«ng nghiÖp hiÖn nay ®Õn m«i trêng Quy m« cña s¶n xuÊt c«ng nghiÖp t¨ng kh«ng ngõng vµ víi tèc ®é rÊt nhanh. Hµng lo¹t c¸c ngµnh c«ng nghiÖp míi ra ®êi , sè lîng c¸c doanh nghiÖp c«ng nghiÖp xuÊt hiÖn ngµy cµng nhiÒu, ®· khai th¸c sö dông tµi nguyªn víi mét khèi lîng lín h¬n tríc rÊt nhiÒu lÇn, lµm cho nguån tµi nguyªn trë nªn c¹n kiÖt. C«ng nghiÖp khai th¸c kho¸ng s¶n ph¸t triÓn nhanh, nh»m ®¸p øng nhu cÇu cña c¸c ngµnh chÕ biÕn kh¸c ®· t¸c ®éng trùc tiÕp, to lín vµo m«i trêng tù nhiªn, ph¸ huû bÒ mÆt tr¸i ®Êt, lµm thay ®æi ®Þa h×nh, nhiÒu nguån tµi nguyªn bÞ sö dông l·ng phÝ. C«ng nghiÖp ho¸ còng lµm t¨ng lîng tiªu dïng n¨ng lîng trong s¶n xuÊt vµ trong tiªu dïng. NÒn kinh tÕ chuyÓn dÇn sang dùa trªn c¬ së tiªu dïng n¨ng lîng cao. C«ng nghiÖp ph¸t triÓn cµng nhanh th× møc tiªu dïng n¨ng lîng cµng lín. VÝ dô, n¨m 1990, tiªu dïng ë c¸c níc ph¸t triÓn lín gÊp 4 lÇn c¸c níc trung b×nh, vµ 15 lÇn so víi c¸c níc kÐm ph¸t triÓn. C«ng nghiÖp n¨ng lîng ph¸t triÓn tõ nhiÒu nguån nguyªn liÖu kh¸c nhau ®· g©y ra nh÷ng lo¹i chÊt th¶i ®éc h¹i kh¸c nhau nh: than dÇu, SO2, CO2, NH, ®iÖn tõ trêng… khoa kinh tÕ vµ qu¶n lý m«i trêng 12 nguyÔn anh LuËn v¨n tèt nghiÖp ®øc C¸c nh©n tè ¶nh hëng C¸c ngµnh M«i trêng c«ng nghiÖp M«i trêng M«i trêng ®Êt níc kh«ng khÝ 1. C«ng nghiÖp - T¸c ®éng trùc - Lµm t¨ng nång ®é - T¸c ®éng xÊu ®Õn khai th¸c tµi tiÕp, to lín vµo BOD, COD, PO4-, m«i trêng kh«ng khÝ, nguyªn, kho¸ng m«i s¶n trêng tù SO2, CO2…trong lµm t¨ng nång ®é bôi nhiªn, ph¸ huû bÒ níc trong kh«ng khÝ mÆt tr¸i ®Êt, lµm - Lµm gi¶m chÊt kthay ®æi ®Þa h×nh. îng níc - Sö dông l·ng phÝ tµi nguyªn - Khai th¸c qu¸ nhiÒu tµi nguyªn, tµn c¸nh ph¸ nhiÒu rõng ®Çu nguån, g©y ra xãi mßn, s¹t lë ®Êt… lµ nguyªn nh©n cña thiªn tai, lò lôt. 2. C«ng nghiÖp - H»ng n¨m th¶i - Trong nh÷ng n¨m - Lµm t¨ng nång ®é ho¸ chÊt mét lîng lín vµo gÇn ®©y toµn thÕ CO2,SO2,NH…trong m«i trêng ®Êt giíi sö dông kho¶ng kh«ng khÝ - Nh÷ng ho¸ chÊt 60.000 ho¸ chÊt sö dông kh«ng hÕt trong ®ã 6.000 chÊt l¹i thÊm vµo ®Êt ®îc coi lµ ®éc h¹i. g©y hËu qu¶ - Trong níc th¶i ë khoa kinh tÕ vµ qu¶n lý m«i trêng 13 nguyÔn anh LuËn v¨n tèt nghiÖp ®øc nghiªm träng , c¸c c¬ së c«ng g©y khã kh¨n cho nghiÖp ho¸ chÊt vÉn mét sè vïng trång cßn nhiÒu ®éc tè nh: c©y n«ng nghiÖp kim lo¹i nÆng, Fe, Mn, Pb, axÝt, SO2, NO2… 3. C«ng nghiÖp - Ph¸ huû, g©y xãi - Th¶i vµo níc nhiÒu n¨ng lîng Sö dông nhiÒu mßn ®Êt ë mét sè lo¹i chÊt th¶i ®éc nguån nguyªn liÖu n¬i do khai th¸c h¹i lµm « nhiÔm kh¸c nhau ®· g©y ra qu¸ møc tµi tÇng níc mÆt vµ níc nhiÒu lo¹i chÊt th¶i nguyªn. ngÇm ®éc h¹i nh: than dÇu, SO2, NO2, NH, ®iÖn tõ trêng… 4. C«ng nghiÖp - Th¶i ra nhiÒu - Lµm suy gi¶m chÊt - G©y ra mét sè t¸c vËt liÖu x©y chÊt th¶i r¾n khã lîng c¸c tÇng níc ®éng xÊu ®Õn m«i tr- dùng tiªu huû g©y nguy do chÊt th¶i x©y êng kh«ng khÝ nh h¹i cho m«i trêng dùng t¨ng nång ®é bôi, ®Êt. t¨ng møc ån vît qu¸ quy ®Þnh cho phÐp 5. C«ng nghiÖp - C¸c chÊt cÆn b· - Lµm « nhiÔm m«i - C¸c chÊt th¶i g©y ra chÕ biÕn l¬ng sau khi chÕ biÕn trêng níc mïi khã chÞu nh H2S, thùc, thùc phÈm kh«ng ®îc xö lý NH4… tèt g©y « nhiÔm m«i trêng ®Êt , lµm chua, mÆn ®Êt 6. C«ng nghiÖp - Níc th¶i c«ng - Lµm t¨ng nång ®é nhÑ nghiÖp nhÑ khoa kinh tÕ vµ qu¶n lý m«i trêng chøa bôi trong kh«ng khÝ 14 nguyÔn anh LuËn v¨n tèt nghiÖp ®øc (dÖt, nhuém…) mét sè chÊt ®éc h¹i -T¨ng nång ®é c¸c khi ch¶y vµo c¸c ao khÝ SO2, CO2, CO, hå trong thµnh phè Nox… - T¨ng hµm lîng Coliform, Niken..trong níc 2.4. Mét sè nguyªn nh©n c¬ b¶n trong ph¸t triÓn c«ng nghiÖp dÉn ®Õn « nhiÔm m«i trêng. 2.4.1. Do quy tr×nh c«ng nghÖ. Quy m« vµ tèc ®é s¶n xuÊt c«ng nghiÖp t¨ng nhanh dÉn ®Õn tèc ®é khai th¸c sö dông tµi nguyªn vµ lîng chÊt th¶i vµo m«i trêng t¨ng lªn. Tuy nhiªn, nguyªn nh©n c¬ b¶n vµ quan träng nhÊt dÉn ®Õn « nhiÔm m«i trêng t¨ng lªn nhanh chãng lµ do tr×nh ®é c«ng nghÖ sö dông trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt c«ng nghiÖp vµ tr×nh ®é c«ng nghÖ xö lý chÊt th¶i cßn bÞ h¹n chÕ bëi tr×nh ®é khoa häc c«ng nghÖ hiÖn t¹i. Tµi nguyªn thiªn nhiªn kh«ng mÊt ®i, chóng chØ biÕn ®æi h×nh th¸i vµ tÝnh chÊt cña chóng qua qu¸ tr×nh s¶n xuÊt c«ng nghiÖp vµ trë l¹i tù nhiªn díi d¹ng chÊt th¶i. Tr×nh ®é c«ng nghÖ sÏ cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh ®Õn lîng chÊt th¶i c«ng nghiÖp t¹o ra. C«ng nghÖ cao cho phÐp tËn dông ®îc c¸c chÊt cã Ých trong tµi nguyªn, biÕn chóng thµnh s¶n phÈm phôc vô nhu cÇu cña con ngêi. Khèi lîng vµ thµnh phÇn chÊt th¶i phô thuéc chÆt chÏ vµo lo¹i c«ng nghÖ sö dông. Thùc tr¹ng c«ng nghÖ trong mét sè ngµnh c«ng nghiÖp hiÖn ®ang lµ mét vÊn ®Ò ®¸ng lo ng¹i h¹n chÕ n¨ng suÊt lao ®éng vµ chÊt lîng s¶n phÈm. Cô thÓ lµ: tr×nh ®é c«ng nghÖ vµ thiÕt bÞ cña ngµnh ®iÖn tö thÊp h¬n so víi c¸c níc trong khu vùc kho¶ng tõ 15 – 20 n¨m. PhÇn lín c¸c thiÕt bÞ c«ng nghÖ cña ngµnh c¬ khÝ ®· qua sö dông trªn 20 n¨m, l¹c hËu vÒ kü thuËt, ®é khoa kinh tÕ vµ qu¶n lý m«i trêng 15 LuËn v¨n tèt nghiÖp nguyÔn anh ®øc chÝnh x¸c kÐm, quy tr×nh s¶n xuÊt khÐp kÝn, thiÕu sù chuyªn m«n ho¸. C«ng nghÖ vµ thiÕt bÞ s¶n xuÊt ®éng c¬ ®iªzen chñ yÕu ®îc dÇu t tõ nh÷ng n¨m 60 vµ 70 vµ cã tû lÖ ®Çu t ®æi míi rÊt h¹n chÕ. Kho¶ng 30% s¶n lîng clinker ®îc t¹o ra tõ nh÷ng nhµ m¸y cã c«ng nghÖ cò kü vµ l¹c hËu vµ c«ng nghÖ s¶n xuÊt ë hÇu hÕt c¸c c¬ së nghiÒn xim¨ng ®Òu ë møc díi trung b×nh. PhÇn lín thiÕt bÞ c«ng nghÖ s¶n xuÊt giÊy in b¸o, giÊy in bao b× l¹c hËu tõ 3-5 thËp kû, s¶n xuÊt giÊy in, viÕt ®· qua sö dông trªn 20 n¨m. C«ng nghÖ l¹c hËu ®îc ®Çu t tõ vµi chôc n¨m tríc víi quy m« nhá trong ngµnh thÐp chiÕm kho¶ng 53% s¶n lîng toµn ngµnh, c«ng nghÖ trung b×nh chiÕm kho¶ng 16% vµ c«ng nghÖ tiªn tiÕn chiÕm kho¶ng 31%. Tr×nh ®é c«ng nghÖ vµ thiÕt bÞ s¶n xuÊt c¸c lo¹i ho¸ chÊt c¬ b¶n hiÖn t¹i rÊt l¹c hËu vµ cã quy m« s¶n xuÊt nhá tõ vµi tr©m tÊn/n¨m ®Õn tèi ®a hµng chôc ngµn tÊn/n¨m trong khi ®ã quy m« s¶n xuÊt cña c¸c níc trong khu vùc ®· ®¹t tõ vµi chôc ngµn tÊn/n¨m ®Õn hµng tr¨m ngµn tÊn/n¨m. M¸y mãc vµ c«ng nghÖ s¶n xuÊt ph©n bãn hÇu hÕt lµ l¹c hËu, ®· sö dông trªn 25-30 n¨m. C¸c nhµ m¸y sîi, dÖt, nhuém trong ngµnh dÖt may míi thay thÕ ®îc kho¶ng 30% c«ng nghÖ thiÕt bÞ hiÖn ®¹i, cßn l¹i kho¶ng 70% c«ng nghÖ thiÕt bÞ ®· sö dông trªn 20 n¨m vµ hÇu nh ®· hÕt khÊu hao. Ngoµi ra, vÊn ®Ò chuyÓn giao c«ng nghÖ cßn nhiÒu h¹n chÕ. KÕt qu¶ kh¶o s¸t gÇn ®©y ë 90 doanh nghiÖp c«ng nghiÖp víi 147 c«ng nghÖ ®îc chuyÓn giao cho thÊy chÊt lîng vµ hiÖu qu¶ chuyÓn giao c«ng nghÖ cßn h¹n chÕ do thiÕu sù lùa chän c«ng nghÖ tèi u, tr×nh ®é c«ng nghiÖp cha phï hîp vµ ®Æc biÖt lµ gi¸ trÞ chuyÓn giao phÇn mÒm vÒ bÝ quyÕt c«ng nghÖ cßn rÊt thÊp( tû lÖ phÇn mÒm chØ chiÕm 17%, ®Çu t trang thiÕt bÞ 83%). Cã thÓ ®¸nh gi¸ chung tr×nh ®é c«ng nghÖ vµ trang thiÕt bÞ cña ngµnh c«ng nghiÖp níc ta ë møc trung b×nh yÕu, so víi c¸c níc c«ng nghiÖp ph¸t khoa kinh tÕ vµ qu¶n lý m«i trêng 16 LuËn v¨n tèt nghiÖp nguyÔn anh ®øc triÓn lµ l¹c hËu tõ 2 ®Õn 3 thÕ hÖ; tû lÖ trang thiÕt bÞ kü thuËt cò, c«ng nghÖ l¹c hËu vµ trung b×nh chiÕm 60-70%, c«ng nghÖ tiªn tiÕn vµ hiÖn ®¹i kho¶ng 30-40%. §iÒu nµy lµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n chÝnh lµm ¶nh hëng tíi m«i trêng. 2.4.2. Do c«ng t¸c qu¶n lý. Ngoµi nguyªn nh©n chñ yÕu lµ do c«ng nghÖ l¹c hËu th× viÖc yÕu kÐm trong c«ng t¸c qu¶n lý còng lµ mét nguyªn nh©n kh«ng kÐm phÇn quan träng. C«ng t¸c qu¶n lý Nhµ níc vÒ m«i trêng vÉn cßn nhiÒu bÊt cËp, ®éi ngò c¸n bé qu¶n lý cßn thiÕu qu¸ nhiÒu kh«ng ®ñ ®Ó cã thÓ gi¸m s¸t vµ kiÓm tra ®îc ®Çy ®ñ c¸c ho¹t ®éng cña c¸c c¬ së c«ng nghiÖp ®ang ho¹t ®éng. Bªn c¹nh ®ã, do cßn h¹n chÕ vÒ tr×nh ®é hiÓu biÕt vµ kü n¨ng thùc hµnh cña ®éi ngò kü s, c¸n bé kü thuËt vµ c«ng nh©n vËn hµnh yÕu kÐm nªn hiÖu suÊt sö dông c¸c lo¹i m¸y mãc thùc tÕ trong c¸c c¬ së c«ng nghiÖp chØ ®¹t tèi ®a 7080% c«ng suÊt, nhiÒu d©y chuyÒn thiÕt bÞ ®· qua sö dông cã øng dông c«ng nghÖ tù ®éng ®iÒu khiÓn nh÷ng còng chØ ®¹t hiÖu suÊt sö dông 50-60%. TiÕp ®Õn, do hÖ thèng v¨n b¶n ph¸p quy qu¶n lý m«i trêng do c¸c c¬ quan cã thÈm quyÒn ban hµnh vÉn cßn cha ®Çy ®ñ, cha ®Ò cËp ®Õn tÊt c¶ c¸c vÊn ®Ò liªn quan ®Õn m«i trêng. HÖ thèng tæ chøc qu¶n lý m«i trêng cha ®¸p øng ®îc nhiÖm vô nÆng nÒ vµ phøc t¹p trong qu¶n lý m«i trêng, lùc lîng c¸n bé qu¶n lý m«i trêng cßn thiÕu vÒ sè lîng, yÕu vÒ tr×nh ®é. §Çu t cho c«ng t¸c b¶o vÖ m«i trêng cßn qu¸ nhá bÐ so víi yªu cÇu, c«ng t¸c kÕ ho¹ch ho¸ b¶o vÖ m«i trêng cßn yÕu. ChÝnh v× vËy mµ kh¶ n¨ng tuyªn truyÒn vÒ ý thøc b¶o vÖ m«i trêng cho c¸c tÇng líp d©n c cßn gÆp nhiÒu khã kh¨n, cha t¹o cho hä ®îc nh÷ng nhËn thøc ®óng ®¾n vÒ m«i trêng. III. ThiÕt lËp m« h×nh thÓ hiÖn mèi quan hÖ gi÷a GDP/ngêi cña Hµ Néi vµ nång ®é c¸c khÝ th¶i do c«ng nghiÖp g©y ra khoa kinh tÕ vµ qu¶n lý m«i trêng 17 nguyÔn anh LuËn v¨n tèt nghiÖp ®øc 1. Mèi quan hÖ gi÷a tèc ®é t¨ng trëng GDP vµ nång ®é ph¸t th¶i c¸c khÝ trong kh«ng khÝ Trong nh÷ng n¨m qua cïng víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña c¶ níc th× Hµ Néi cã nh÷ng bíc tiÕn ®¸ng kÓ. Víi sù t¸c ®éng tÝch cùc cña qu¸ tr×nh c¶i c¸ch m«i trêng ®Çu t vµ kinh doanh, c¸c biÖn ph¸p khuyÕn khÝch vµ hç trî cña Nhµ níc, sù chñ ®éng linh ho¹t vµ s¸ng t¹o cña c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt c«ng nghiÖp ViÖt Nam ®· ®¹t ®îc nh÷ng kÕt qu¶ næi bËt: tèc ®é t¨ng gi¸ trÞ s¶n xuÊt b×nh qu©n kh¸ cao, tû träng cña khu vùc c«ng nghiÖp trong GDP liªn tôc t¨ng, c¬ cÊu ngµnh c«ng nghiÖp cã xu híng dÞch chuyÓn theo híng t¨ng dÇn, c¸c trung t©m c«ng nghiÖp ®îc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn m¹nh t¹i c¸c vïng kinh tÕ träng ®iÓm. Hµ Néi còng n»m trong xu thÕ ph¸t triÓn ®ã. C¸c ngµng c«ng nghiÖp ë Hµ Néi còng chiÕm tû träng ngµy cµng cao trong c¬ cÊu GDP cña toµn thµnh phè . Cô thÓ lµ N¨m Tû lÖ chiÕm GDP cña c«ng nghiÖp 1996 1997 1998 1999 2000 34,9 35,3 36,1 37,5 38,5 Nguån: Thèng kª kinh tÕ x· héi 2001 Tuy nhiªn, vÊn ®Ò g× còng cã hai mÆt, cïng víi qu¸ tr×nh ph¸t triÓn c«ng nghiÖp th× nång ®é c¸c khÝ ®éc h¹i, c¸c chÊt th¶i r¾n…còng t¨ng lªn ®¸ng kÓ. Tû träng ®ãng gãp cña c«ng nghiÖp t¨ng lªn th× møc ®é « nhiÔm còng cã phÇn t¨ng tû lÖ thuËn víi nã. Së dÜ x¶y ra ®iÒu nµy lµ bëi v× ë c¸c khu c«ng nghiÖp cha cã nh÷ng chÝnh s¸ch ph¸t triÓn thÝch hîp, cha cã sù g¾n kÕt gi÷a c«ng nghiÖp nguyªn liÖu víi c«ng nghiÖp chÕ biÕn s¶n phÈm cuèi cïng, tèc ®é ®æi míi c«ng nghÖ cha theo kÞp víi yªu cÇu ph¸t triÓn…ChÝnh v× vËy mµ ta cã thÓ kh¼ng ®Þnh r»ng gi÷a sù ph¸t triÓn GDP/ngêi vµ møc ®é ph¸t th¶i ë c¸c khu c«ng nghiÖp cã mèi quan hÖ víi nhau. khoa kinh tÕ vµ qu¶n lý m«i trêng 18 LuËn v¨n tèt nghiÖp nguyÔn anh ®øc 2. M« h×nh thÓ hiÖn mèi quan hÖ gi÷a GDP/ngêi cña Hµ Néi vµ nång ®é c¸c khÝ th¶i do c«ng nghiÖp g©y ra. Ta cã thÓ xem xÐt mèi quan hÖ gi÷a sù t¨ng trëng GDP/ngêi vµ nång ®é c¸c khÝ th¶i ®éc h¹i, còng nh c¸c lo¹i chÊt th¶i kh¸c dùa vµo ph¬ng ph¸p håi quy vµ t¬ng quan. Ph¬ng ph¸p håi quy vµ t¬ng quan lµ mét ph¬ng ph¸p thêng ®îc sö dông ®Ó nghiªn cøu mèi liªn hÖ t¬ng quan. Ph¬ng ph¸p nµy nh»m gi¶i quyÕt hai nhiÖm vô nghiªn cøu sau ®©y: - Thø nhÊt lµ c¸c ®Þnh ph¬ng tr×nh håi quy, tøc lµ biÓu diÔn mèi liªn hÖ díi d¹ng mét hµm sè. §Ó gi¶i quyÕt nhiÖm vô nµy ®ßi hái ph¶i ph©n tÝch ®Æc ®iÓm, b¶n chÊt cña mèi liªn hÖ gi÷a c¸c hiÖn tîng ®Ó chän d¹ng hµm sè phï hîp – gäi lµ ph¬ng tr×nh håi quy vµ tÝnh to¸n c¸c tham sè cña ph¬ng tr×nh nµy. - Thø hai lµ ®¸nh gi¸ tr×nh ®é chÆt chÏ cña mèi liªn hÖ t¬ng quan, tøc lµ nghiªn cøu xem xÐt mèi liªn hÖ gi÷a c¸c hiÖn tîng chÆt chÏ hay láng lÎo. NhiÖm vô nµy ®îc thùc hiÖn qua viÖc tÝnh to¸n hÖ sè t¬ng quan, tû sè t¬ng quan… ë ®©y ®Ó xem xÐt mèi quan hÖ gi÷a sù t¨ng trëng GDP/ngêi vµ nång ®é c¸c khÝ th¶i ®éc h¹i ta dïng mèi liªn hÖ t¬ng quan tuyÕn tÝnh gi÷a hai tiªu thøc sè lîng. Ta cã thÓ thay thÕ ®êng håi quy thùc tÕ b»ng ®êng hhåi quy lý thuyÕt lµ mét ph¬ng tr×nh ®êng th¼ng: y = a + b.x x Trong ®ã: x: trÞ sè cña tiªu thøc nguyªn nh©n y x : trÞ sè cña tiªu thøc kÕt qu¶ a,b: c¸c tham sè quy ®Þnh vÞ trÝ ®êng håi quy lý thuyÕt. Tham sè a, b ®îc tÝnh nh sau: khoa kinh tÕ vµ qu¶n lý m«i trêng 19 LuËn v¨n tèt nghiÖp nguyÔn anh ®øc xy − x. y b= δ2 a= y −b.x Sau khi ®· tÝnh ®îc a, b th× ta sÏ ®îc hµm sè thÓ hiÖn mèi quan hÖ gi÷a hai hiÖn tîng cÇn xÐt. Vµ ®Ó d¸nh gi¸ tr×nh ®é chÆt chÏ cña mèi liªn hÖ t¬ng quan tuyÕn tÝnh ta cã thÓ dïng hÖ sè t¬ng quan r: δx r = b. δy HÖ sè t¬ng quan lÊy gi¸ trÞ trong kho¶ng: r∈ [-1;1] - Khi r mang dÊu d¬ng ta cã t¬ng quan thuËn gi÷a x vµ y, ngîc l¹i khi mang dÊu ©m ta cã t¬ng quan nghÞch. - Khi r =1(hoÆc r=-1) th× gi÷a x vµ y cã mèi liªn hÖ hµm sè - Khi r cµng gÇn 1(hoÆc –1) th× liªn hÖ t¬ng quan cµng chÆt chÏ. - Khi r = 0 th× gi÷a x vµ y kh«ng cã liªn hÖ tuyÕn tÝnh 3. Dù b¸o nång ®é c¸c khÝ th¶i dùa vµo ph¬ng tr×nh håi quy Trªn c¬ së d·y sè thêi gian, ngêi ta t×m mét hµm sè(gäi lµ ph¬ng tr×nh håi quy) ph¶n ¸nh sù biÕn ®éng cña hiÖn tîng qua thêi gian cã d¹ng tæng qu¸t nh sau: yt = f(t,a0,a1,..,an) Trong ®ã: yt : møc ®é lý thuyÕt a0,a1,..,an: c¸c tham sè t: thø tù thêi gian ë ®©y ta sö dông ph¬ng tr×nh ®êng th¼ng yt = a0 + a1t ¸p dông ph¬ng ph¸p b×nh qu©n nhá nhÊt sÏ cã hÖ ph¬ng tr×nh sau ®©y ®Ó x¸c ®Þnh gi¸ trÞ cña tham sè a0 vµ a1 khoa kinh tÕ vµ qu¶n lý m«i trêng 20