Tài liệu Đảm bảo bền vững về môi trường để thực hiện chiến lược xóa đói giảm nghèo ở việt nam

B¸o c¸o nµy lµ kÕt qu¶ cña mét qu¸ tr×nh tham kh¶o ý kiÕn c¸c c¬ quan ®èi t¸c cña ChÝnh phñ (MPI, c¸c Vô Côc vµ c¬ quan thuéc MARD nh­ ICD, FPD, FDD, CERWASS, MOSTE/NEA, MOC, Côc khÝ t­îng thuû v¨n, CEMMA), c¸c c¬ quan qu¶n lý ë ®Þa ph­¬ng (C¸c Chi Côc kiÓm l©m, Së NN vµ PTNT, Së KHCN vµ MT, c¸c CERWASS cÊp tØnh) cña tØnh Ninh B×nh vµ thµnh phè H¶i Phßng, Trung t©m s¶n xuÊt s¹ch h¬n ViÖt Nam, c¸c tæ chøc NGO trong n­íc (Eco-Eco, CRP), c¸c nhµ tµi trî song ph­¬ng vµ ®a ph­¬ng trong lÜnh vùc m«i tr­êng (JICA, Ng©n Hµng ThÕ giíi, UNICEF, UNIDO vµ UNDP), cïng víi c¸c c¸n bé cña WWF Ch­¬ng tr×nh §«ng D­¬ng. C¸c b¶n th¶o tr­íc ®©y cña b¸o c¸o nµy ®· ®­îc söa ®æi bæ sung sau kÕt qu¶ cña Héi th¶o “Môc tiªu ph¸t triÓn ViÖt Nam” ®­îc tæ chøc t¹i H¶i Phßng tõ ngµy 17 ®Õn ngµy 19 th¸ng 9 n¨m 2001 (víi sù tham gia cña MPI, UNDP, CRP, CRS, Ng©n Hµng ThÕ Giíi, DFID, vµ WWF) vµ kÕt qu¶ cña cuéc häp nhãm c«ng t¸c vÒ m«i tr­êng cña ChÝnh phñ c¸c nhµ tµi trî vµo ngµy 27 th¸ng 9 n¨m 2001 t¹i Hµ Néi (víi sù tham gia cña CIEM/MPI, MARD/ICD/CERWASS, MOSTE/NEA, Trung T©m s¶n xuÊt s¹ch h¬n ViÖt Nam, UNDP vµ WWF). C¸c nhËn xÐt b»ng lêi vµ b»ng v¨n b¶n ®· ®­îc c¸c c¸ nh©n vµ tæ chøc sau ®©y tham gia: bµ NguyÔn ThÞ Thanh B×nh vµ «ng NguyÔn Xu©n HoÌ (MARD/CERWASS), «ng Vò V¨n MÔ (MARD/ICD), «ng TrÇn V¨n Hïng (MARD/FIPI), «ng Phan Trung DiÔn (MARD/FDD), «ng §oµn Minh TuÊn (MARD/FPD), «ng Bïi Xu©n §oan (MOC), «ng Lª Hoµng S¬n, «ng TrÇn Hång Hµ, «ng NguyÔn V¨n Th¸i, bµ Hå ThÞ V©n (GEI/MPI), bµ NguyÔn ThÞ Thä (MOSTE/NEA), bµ T¨ng ThÞ Hång Loan (Trung T©m s¶n xuÊt s¹ch h¬n ViÖt Nam), bµ NguyÔn ThÞ KiÒu Dung (CIEM/MPI), bµ TrÇn ThÞ Thanh Ph­¬ng, «ng Andrew Steer, «ng Patchamuthu Illangovan (Ng©n hµng thÕ giíi), «ng Henrik Franklin (Uû ban Ch©u ©u) bµ NguyÔn Ngäc Lý vµ «ng Klaus Greifenstein (UNDP), «ng Chander Badloe (UNICEF), «ng Koos Neefjes (Oxfam Hång K«ng), «ng Chris Gilson (Tæ chøc Cøu Trî Thiªn chóa gi¸o), «ng Ph¹m Anh TuÊn (Trung t©m xóc tiÕn khuyÕn n«ng), «ng Martin Geiger vµ bµ Hoµng Ph­¬ng Th¶o (WWF). Nhãm lµm viÖc chÝnh cho b¸o c¸o nµy bao gåm: «ng Craig Leisher (nhãm tr­ëng vµ t¸c gi¶ chÝnh b¸o c¸o), «ng Martin Geiger, bµ Hoµng Ph­¬ng Th¶o (WWF). bµ Mai ThÞ Hång T©m ®· hç trî viÖc hoµn thiÖn b¸o c¸o cuèi cïng. WWF xin tr©n träng c¶m ¬n bµ NguyÔn Ngäc Lý vµ bµ Dagmar Schumacher (UNDP) ®· mêi mét tæ chøc phi chÝnh phñ quèc tÕ ho¹t ®éng trong lÜnh vùc m«i tr­êng tham gia vµo qu¸ tr×nh quèc gia ho¸ Môc tiªu ph¸t triÓn quèc tÕ vÒ M«i tr­êng. WWF ®· cè g¾ng khuyÕn khÝch sù tham gia vµ chÝnh x¸c tíi møc cao nhÊt trong qu¸ tr×nh x©y dùng vµ so¹n th¶o b¸o c¸o nµy. Tuy vËy, do thêi gian cã h¹n nªn b¸o c¸o cßn cã thÓ cã mét sè sai sãt trong qu¸ tr×nh ph©n tÝch, thùc tÕ. C¸c t¸c gi¶ rÊt c¶m ¬n nh÷ng ®ãng gãp nhËn xÐt vµ chØnh söa cña ®éc gi¶. “Ngµy xu©n con Ðn ®­a thoi ThiÒu quang chÝn chôc ®· ngoµi s¸u m­¬i Cá non xanh rîn ch©n trêi Cµnh lª tr¾ng ®iÓm mét vµi b«ng hoa” (NguyÔn Du) Lêi nãi ®Çu cña nhãm hµnh ®éng chèng ®ãi nghÌo∗ TËp hîp b¸o c¸o vÒ c¸c Môc tiªu ph¸t triÓn cña ViÖt Nam lµ nç lùc chung cña Nhãm hµnh ®éng chèng ®ãi nghÌo nh»m ®­a ra mét tËp hîp c¸c môc ®Ých vµ chØ tiªu trung gian ph¶n ¸nh c¶ môc tiªu ph¸t triÓn chÝnh cña ViÖt Nam còng nh­ nç lùc cña ChÝnh phñ nh»m thùc hiÖn c¸c môc tiªu quèc tÕ. C«ng t¸c ph©n tÝch ®­îc tiÕn hµnh trong suèt n¨m 2001 vµ ®Çu n¨m 2002 khi ChÝnh Phñ ViÖt Nam so¹n th¶o ChiÕn l­îc toµn diÖn vÒ T¨ng tr­ëng vµ Xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo vµ cè g¾ng t¹o khu«n khæ tr¸ch nhiÖm râ rµng vÒ gi¸m s¸t tiÕn bé ®¹t ®­îc trong t­¬ng lai. Qu¸ tr×nh so¹n th¶o bao gåm viÖc xem xÐt nhiÒu môc tiªu vµ môc ®Ých nªu trong c¸c v¨n b¶n chiÕn l­îc (®Æc biÖt lµ ChiÕn l­îc m­êi n¨m ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi vµ c¸c chiÕn l­îc ngµnh) ®Ó lùa chän mét sè Ýt môc tiªu cã thÓ ph¶n ¸nh sù chó träng tÇm chiÕn l­îc cña quèc gia vµo t¨ng tr­ëng kinh tÕ, xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo vµ c«ng b»ng x· héi. MÆc dÇu c¸c chiÕn l­îc quèc gia ®­îc sö dông lµm ®iÓm khëi ®Çu, nhãm so¹n th¶o ChiÕn l­îc toµn diÖn vÒ T¨ng tr­ëng vµ Xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo còng nhËn thøc r»ng cam kÕt quèc tÕ nh»m ®¹t c¸c kÕt qu¶ quan träng vÒ gi¶m nghÌo vµ x· héi trªn toµn cÇu lµ rÊt cao – nç lùc nµy ®­îc ph¶n ¸nh trong C¸c môc tiªu ph¸t triÓn thiªn niªn kû (MTTNK). C¸c môc tiªu thiªn niªn kû lµ tËp hîp c¸c môc tiªu cã ghi trong Tuyªn bè thiªn niªn kû ®­îc 180 n­íc trong ®ã cã ViÖt Nam th«ng qua. B¸o c¸o vÒ tiÕn bé ®¹t ®­îc ë ViÖt Nam trong viÖc thùc hiÖn c¸c môc tiªu nµy ®­îc ®· ®­îc Nhãm lµm viÖc t¹i ViÖt Nam cña Liªn hiÖp quèc thùc hiÖn vµo th¸ng B¶y n¨m 2001. ChÝnh phñ ViÖt Nam muèn ®¶m b¶o r»ng ChiÕn l­îc toµn diÖn vÒ Gi¶m nghÌo vµ T¨ng tr­ëng ph¶n ¸nh cam kÕt cña hä ®èi víi c¸c môc tiªu quèc tÕ. Tuy nhiªn, v× mét sè lý do, ®iÒu quan träng lµ ph¶i lµm cho c¸c MTTNK thÝch øng víi c¸c ®iÒu kiÖn cña ViÖt Nam chø kh«ng ph¶i lµ thùc hiÖn m¸y mãc c¸c môc tiªu nµy. Thø nhÊt, ViÖt Nam ®· ®¹t, hoÆc gÇn ®¹t ®­îc mét sè môc tiªu MTTNK. VÝ dô, tû lÖ nghÌo ®· gi¶m mét n÷a trong nh÷ng n¨m tõ 1990 ®Õn 2000. Do vËy, viÖc ViÖt Nam x¸c ®Þnh mét môc tiªu míi vÒ gi¶m nghÌo ®Ó thóc ®Èy qu¸ tr×nh ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch trong nh÷ng n¨m tíi lµ cã ý nghÜa h¬n nhiÒu. Thø hai, mÆc dï ViÖt Nam thùc hiÖn tèt mét sè môc tiªu vÒ tiÕp cËn c¸c dÞch vô c¬ b¶n – ch¼ng h¹n nh­ gi¸o dôc – th× hiÖn vÉn cã nh÷ng th¸ch thøc khÈn cÊp vÒ n©ng cao chÊt l­îng nh÷ng dÞch vô nµy ®Ó ®¹t c¸c tiªu chuÈn quèc tÕ. VÝ dô nh­ viÖc phÊn ®Êu ®Ó ®¹t phæ cËp tiÓu häc hiÓn nhiªn lµ rÊt cÇn thiÕt, nh­ng viÖc ®¶m b¶o ®Ó trÎ em ë tr­êng ®¹t ®­îc nh÷ng tiªu chuÈn nh­ ë c¸c n­íc kh¸c còng hÕt søc quan träng. Thø ba, ViÖt Nam cã chu kú lËp kÕ ho¹ch chiÕn l­îc víi nh÷ng ®iÓm b¾t ®Çu vµ kÕt thóc kh¸c víi c¸c MTTNK. ViÖc ®iÒu chØnh c¸c chu kú 25 n¨m cña MTTNK víi c¸c chu kú lËp kÕ ho¹ch vµ chiÕn l­îc n¨m n¨m vµ m­êi n¨m cña ViÖt Nam lµ hÕt søc h÷u Ých. Nh­ vËy, c¸c biÖn ph¸p vµ hµnh ®éng cã thÓ ®­îc x©y dùng phï hîp víi c¸c môc tiªu kÕt qu¶ cho c¸c n¨m 2005 vµ 2010 vµ sau ®ã lµ phï hîp víi c¸c môc tiªu cho n¨m 2015. Thø t­, cÇn thiÕt lËp c¸c môc tiªu ë cÊp d­íi quèc gia ®Ó cã thÓ gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò nh­ sù ph¸t triÓn cña d©n téc thiÓu sè hoÆc bÊt b×nh ®¼ng. Cuèi cïng, cã nh÷ng lÜnh vùc ®Æc biÖt th¸ch thøc víi ViÖt Nam ë giai ®o¹n nµy nh­ng kh«ng ®­îc ®Ò cËp trong c¸c MTTNK. VÝ dô, mÆc dÇu ViÖt Nam ®· thùc hiÖn tèt viÖc cung cÊp c¸c dÞch vô x· héi c¬ b¶n nh­ng vÉn cßn tôt hËu trong viÖc ®­a ra nh÷ng c¶i c¸ch cÇn thiÕt vÒ qu¶n trÞ quèc gia, nh÷ng c¶i c¸ch sÏ hÕt søc cÇn thiÕt ®Ó ®¹t ®­îc mét sè môc tiªu ph¸t triÓn kh¸c ®­îc ®Ò xuÊt trong c¸c chiÕn l­îc quèc gia. TËp hîp c¸c b¸o c¸o d­íi ®©y ®­îc chuÈn bÞ ®Ó gãp phÇn cïng ChÝnh phñ suy nghÜ vÒ viÖc ®Æt môc tiªu vµ gi¸m s¸t trong t¸m lÜnh vùc chñ ®Ò, cô thÓ nh­ sau: § § § § § § Xo¸ nghÌo ®ãi; Gi¶m nguy c¬ bÞ tæn th­¬ng vµ thùc hiÖn c«ng t¸c b¶o trî x· héi; Cung cÊp gi¸o dôc c¬ së cã chÊt l­îng cho tÊt c¶ mäi ng­êi; C¶i thiÖn t×nh tr¹ng søc khoÎ vµ gi¶m bít bÊt b×nh ®¼ng vÒ y tÕ; §¶m b¶o bÒn v÷ng vÒ m«i tr­êng; §Èy m¹nh c«ng t¸c ph¸t triÓn d©n téc thiÓu sè; Nhãm hµnh ®éng chèng ®ãi nghÌo cña ChÝnh phñ, c¸c nhµ tµi trî vµ c¸c tæ chøc phi chÝnh phñ ®· hîp t¸c lµm viÖc víi nhau ®Ó ph©n tÝch ®ãi nghÌo (Ng©n hµng ThÕ giíi vµ c¸c t¸c gi¶ kh¸c, 1999) vµ kÕ ho¹ch ho¸ chiÕn l­îc tõ n¨m 1999. Trong thêi gian ChiÕn l­îc toµn diÖn vÒ T¨ng tr­ëng vµ Xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo ®ang ®­îc so¹n th¶o, Nhãm C«ng t¸c bao gåm ®¹i diÖn cña 16 Bé cña ChÝnh phñ, 6 nhµ tµi trî, 4 tæ chøc phi chÝnh phñ quèc tÕ vµ 4 tæ chøc phi chÝnh phñ trong n­íc. * lêi nãi ®Çu cña nhãm hµnh ®éng chèng ®ãi nghÌo § § C¶i thiÖn viÖc tiÕp cËn c¬ së h¹ tÇng thiÕt yÕu; vµ, §¶m b¶o qu¶n trÞ quèc gia cã hiÖu qu¶ ®Ó xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo. Kh«ng cã mét b¸o c¸o riªng vÒ thóc ®Èy c«ng b»ng giíi v× hai lý do. Thø nhÊt, viÖc c¸c vÊn vÒ giíi ®­îc ®Ò cËp trong tÊt c¶ t¸m lÜnh vùc nãi trªn ®­îc xem lµ hÕt søc quan träng. Thø hai, c¸c lÜnh quan träng kh¸c ngoµi t¸m lÜnh vùc nãi trªn ®· ®­îc gi¶i quyÕt khi ChÝnh phñ x©y dùng ChiÕn l­îc hµnh ®éng lÇn thø hai v× sù tiÕn bé cña phô n÷. C¸c dù th¶o ®Çu tiªn cña c¸c b¸o c¸o nµy ®· ®­îc th¶o luËn t¹i héi th¶o 3 ngµy tæ chøc håi th¸ng ChÝn n¨m 2001 víi sù tham gia cña 100 nhµ ho¹ch ®Þnh vµ thùc hiÖn chÝnh s¸ch. C¸c c¬ quan ChÝnh phñ, c¸c tæ chøc phi chÝnh phñ vµ c¸c nhµ tµi trî ®Òu tham gia vµo c¸c nhãm c«ng t¸c ®Ó gi¸m s¸t viÖc so¹n th¶o c¸c b¸o c¸o nµy. C¸c cuéc lÊy ý kiÕn vÒ c¸c dù th¶o ®· ®­îc tiÕn hµnh víi c¸c bé ngµnh ®Çu n¨m 2002, giai ®o¹n träng t©m nhÊt cña qu¸ tr×nh so¹n th¶o ChiÕn l­îc toµn diÖn vÒ T¨ng tr­ëng vµ Xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo. ChiÕn l­îc toµn diÖn vÒ T¨ng tr­ëng vµ Xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo ®· ®­îc Thñ t­íng phª duyÖt vµo th¸ng N¨m n¨m 2002 vµ ®Ò ra c¸c môc tiªu vµ chØ tiªu ph¶n ¸nh râ rµng c«ng t¸c ph©n tÝch vµ tranh luËn ®­îc tiÕn hµnh trong n¨m tr­íc. Mét b¶ng tæng hîp, v¾n t¾t h¬n mét chót c¸c Môc tiªu ph¸t triÓn cña ViÖt Nam (nh­ ®· ®Ò cËp ®Õn trong ChiÕn l­îc toµn diÖn vÒ T¨ng tr­ëng vµ Xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo) ®­îc kÌm theo ë phÇn cuèi cña b¸o c¸o nµy. Giê ®©y, khi nh÷ng b¸o c¸o nµy ®· ®­îc hoµn tÊt, chóng t«i hy väng chóng sÏ lµ ®Çu vµo quý gi¸ trong viÖc thùc hiÖn ChiÕn l­îc toµn diÖn vÒ T¨ng tr­ëng vµ Xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo, kÓ c¶ viÖc chuÈn bÞ c¸c kÕ ho¹ch hµnh ®éng hµng n¨m. môc lôc Tãm t¾t ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- v 1. Tæng quan -------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 1 1.1 C¸c môc tiªu ph¸t triÓn quèc tÕ lµ g×? ------------------------------------------------------------------------ 1 1.2 Mét trong rÊt nhiÒu ----------------------------------------------------------------------------------------------- 1 1.3 NghÌo ®ãi vµ m«i tr­êng --------------------------------------------------------------------------------------- 2 1.4 C¸c ®Þnh nghÜa ---------------------------------------------------------------------------------------------------- 4 2. C¸c chØ sè --------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 6 2.1 LiÖu IDT vÒ M«i tr­êng cã phï hîp víi ViÖt Nam? ------------------------------------------------------- 6 2.2 HiÖn nay ViÖt Nam ®ang ë ®©u so víi IDT vÒ M«i tr­êng? --------------------------------------------- 6 2.3 C¸c chØ sè trung gian -------------------------------------------------------------------------------------------- 8 3. Tû lÖ d©n sè ®­îc tiÕp cËn l©u dµi víi n­íc s¹ch. ------------------------------------------------------------- 9 3.1 TÝnh t­¬ng quan cña chØ sè ------------------------------------------------------------------------------------ 9 3.2 D÷ liÖu nÒn vµ c¸c xu h­íng --------------------------------------------------------------------------------- 10 3.3 Nh÷ng yÕu tè chñ chèt nh»m ®¹t ®­îc c¸c môc tiªu vµ chÝnh s¸ch liªn quan -------------------- 10 3.4 C¸c dù ®Þnh ph©n bæ nguån lùc ----------------------------------------------------------------------------- 11 3.5 Quan tr¾c. -------------------------------------------------------------------------------------------------------- 11 4. Tû lÖ che phñ rõng so víi tæng diÖn tÝch c¶ n­íc ----------------------------------------------------------4.1 TÝnh t­¬ng quan cña chØ sè ---------------------------------------------------------------------------------4.2 D÷ liÖu nÒn vµ c¸c xu h­íng --------------------------------------------------------------------------------4.3 Nh÷ng yÕu tè chñ chèt nh»m ®¹t d­îc môc tiªu vµ c¸c chÝnh s¸ch liªn quan -------------------4.4 C¸c dù ®Þnh ph©n bè nguån lùc ----------------------------------------------------------------------------4.5 Quan tr¾c --------------------------------------------------------------------------------------------------------- 14 14 15 16 18 19 5. Tû lÖ sè tr¹m quan tr¾c chÊt l­îng n­íc vµ kh«ng khÝ cho thÊy c¸c c¶i thiÖn so víi d÷ liÖu nÒn ----------------------------------------------------------------------------------------------------5.1 TÝnh t­¬ng quan cña chØ sè ---------------------------------------------------------------------------------5.2 D÷ liÖu nÒn vµ c¸c xu h­íng --------------------------------------------------------------------------------5.3 Nh÷ng yÕu tè chñ chèt nh»m ®¹t ®­îc c¸c môc tiªu vµ chÝnh s¸ch liªn quan -------------------5.4 C¸c dù ®Þnh ph©n bæ nguån lùc ----------------------------------------------------------------------------5.5 Quan Tr¾c -------------------------------------------------------------------------------------------------------- 21 21 21 22 23 23 Phô lôc 1: Nh÷ng d÷ liÖu vµ nguån cho c¸c chØ sè ----------------------------------------------------------------- 24 Phô lôc 2: M« t¶ c«ng viÖc chung (TOR) ---------------------------------------------------------------------------- 27 Phô lôc 3: §Ò c­¬ng c¸c b¸o c¸o Môc tiªu ph¸t triÓn ViÖt Nam ----------------------------------------------- 30 Phô lôc 4: Nhãm c«ng t¸c xÕp h¹ng C¸c chØ sè tiÒm n¨ng ------------------------------------------------------ 31 Nhãm hµnh ®éng chèng ®ãi nghÌo: §¶m b¶o bÒn v÷ng vÒ m«i tr­êng iii C¸c tõ viÕt t¾t vµ tõ ®ång nghÜa 5MHRP ADB BOT CEMMA CERWASS CPRGS CRP CRS DARD DFD DfID EC FDD FIPI FPD GDP GIS GSO GDLA HCMC HMS ICD IDT IUCN JICA MARD MDG MG MOC MOSTE MPI NEA NGO OECD PTF - UNCED UNEP UNFPA UNDP UNICEF UNIDO VND VNS WWF - iv Ch­¬ng Tr×nh Trång Míi 5 TriÖu ha Rõng Ng©n Hµng Ph¸t TriÓn Ch©u ¸ X©y dùng-Ho¹t ®éng-ChuyÓn Giao Uû Ban D©n Téc vµ MiÒn Nói Trung T©m N­íc S¹ch vµ VÖ sinh M«i Tr­êng N«ng Th«n (thuéc MARD) ChiÕn L­îc Toµn DiÖn vÒ Xo¸ §ãi NghÌo vµ T¨ng tr­ëng Trung t©m khuyÕn n«ng Tæ Chøc Cøu Trî vµ Ph¸t TriÓn Së N«ng NghiÖp vµ Ph¸t TriÓn N«ng Th«n (c¬ quan cÊp tØnh thuéc MARD) Côc Ph¸t triÓn L©m NghiÖp (thuéc MARD) C¬ Quan Ph¸t TriÓn Quèc TÕ (UK) Uû Ban Ch©u ¢u Côc Ph¸t triÓn L©m nghiÖp (thuéc MARD) ViÖn §iÒu Tra vµ Quy Ho¹ch Rõng (thuéc MARD) Côc KiÓm L©m (thuéc MARD) Tæng s¶n phÈm quèc néi HÖ thèng th«ng tin ®Þa lý Tæng Côc Thèng Kª Tæng Côc §Þa ChÝnh Thµnh phè Hå ChÝ Minh Tæng Côc KhÝ T­îng Thuû V¨n Vô Hîp T¸c Quèc TÕ (thuéc MARD) Môc tiªu Ph¸t triÓn Quèc tÕ HiÖp héi b¶o tån thiªn nhiªn thÕ giíi C¬ quan hîp t¸c ph¸t triÓn NhËt B¶n Bé N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn N«ng th«n Môc tiªu ph¸t triÓn thiªn niªn kû (bao gåm IDTs vµ MGs) Môc tiªu thiªn niªn kû Bé X©y Dùng Bé Khoa Häc C«ng NghÖ vµ M«i Tr­êng Bé KÕ Ho¹ch vµ §Çu T­ Côc M«i Tr­êng (thuéc MOSTE) Tæ chøc phi chÝnh phñ Tæ chøc Hîp T¸c vµ Ph¸t TriÓn Kinh TÕ Nhãm Hµnh §éng Gi¶m NghÌo (Gåm ChÝnh phñ, c¸c nhµ tµi trî, c¸c tæ chøc phi chÝnh phñ) Héi nghÞ Liªn HiÖp Quèc vÒ M«i Tr­êng vµ Ph¸t TriÓn Ch­¬ng Tr×nh M«i Tr­êng Liªn Hîp Quèc Tæ chøc D©n sè vµ KÕ ho¹ch ho¸ Gia ®×nh Liªn Hîp Quèc Ch­¬ng tr×nh Ph¸t triÓn Liªn Hîp Quèc Quü Nhi ®ång Liªn Hîp Quèc Tæ chøc Ph¸t triÓn C«ng nghÞªp Liªn Hîp Quèc §ång ViÖt Nam Th«ng TÊn X· ViÖt Nam Quü quèc tÕ vÒ b¶o vÖ thiªn nhiªn, Ch­¬ng tr×nh §«ng D­¬ng Nhãm hµnh ®éng chèng ®ãi nghÌo: §¶m b¶o bÒn v÷ng vÒ m«i tr­êng Tãm t¾t Mèi liªn kÕt gi÷a §ãi nghÌo vµ M«i tr­êng. MÆc dï ViÖt Nam ®· ®¹t ®­îc nh÷ng tiÕn bé ®¸ng kÓ trong viÖc gi¶m ®ãi nghÌo, c¸c nguån tµi nguyªn m«i tr­êng nh×n chung vÉn ®ang cã xu h­íng gi¶m sót. Nhãm c¸c céng ®ång nghÌo ph¶i chÞu ®ùng vÊn ®Ò nµy nhiÒu h¬n lµ c¸c céng ®ång cã thu nhËp kh¸ h¬n trong x· héi. Cã mét vµi lý do dÉn ®Õn t×nh h×nh nµy. §Çu tiªn lµ ng­êi nghÌo nh×n chung ph¶i phô thuéc vµo c¸c nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn nhiÒu h¬n lµ nh÷ng ng­êi kh¸ gi¶. HÇu hÕt nh÷ng ng­êi nghÌo cña ViÖt Nam vÉn phô thuéc vµo canh t¸c n«ng nghiÖp nhá ®Ó sinh sèng, vµ khi chÊt l­îng ®Êt vµ n­íc gi¶m ®i, chÊt l­îng cuéc sèng cña hä còng bÞ gi¶m ®i theo. Ng­êi nghÌo còng Ýt cã kh¶ n¨ng h¬n trong viÖc tù b¶o vÖ b¶n th©n hä tr­íc « nhiÔm m«i tr­êng hoÆc ®èi phã víi c¸c vÊn ®Ò vÒ søc khoÎ do « nhiÔm g©y nªn. H¬n n÷a, c¸c hé gia ®×nh nghÌo th­êng bÞ ¶nh h­ëng do t¸c ®éng cña thiªn tai nhiÒu h¬n do hä cã Ýt nguån lùc h¬n cho viÖc t¸i thiªt cuéc sèng cña hä sau thiªn tai. RÊt may lµ mèi liªn hÖ gi÷a m«i tr­êng vµ nghÌo ®ãi lµ mét mèi quan hÖ hai chiÒu, vµ c¶i thiÖn chÊt l­îng m«i tr­êng còng gãp phÇn lµm gi¶m ®ãi nghÌo. VÝ dô nh­ c¶i thiÖn hÖ thèng cÊp n­íc s¹ch cã thÓ n©ng cao søc khoÎ vµ lµm gi¶m thêi gian tiªu phÝ vµo viÖc lÊy n­íc, vµ t¹o ®iÒu kiÖn cã thêi gian lµm viÖc kh¸c. ViÖc gi¶m ¶nh h­ëng cña thiªn tai ®èi víi ng­êi nghÌo sÏ lµm cho hä cã ®iÒu kiÖn tiÕp xóc tèt h¬n víi c¸c sinh kÕ vµ nguån cung cÊp thøc ¨n. Nh÷ng c¶i thiÖn trong qu¶n lý c¸c nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn cã thÓ gióp nh÷ng ng­êi nghÌo, nh÷ng ng­êi phô thuéc vµo c¸c nguån tµi nguyªn n©ng cao møc sèng cña hä. V× vËy, nh÷ng c¶i thiÖn chung vÒ m«i tr­êng cã thÓ ®em l¹i lîi Ých cho ng­êi nghÌo. Môc tiªu ph¸t triÓn quèc tÕ (IDT) cho lÜnh vùc M«i tr­êng lµ g×? §ã lµ qu¸ tr×nh thùc hiÖn c¸c chiÕn l­îc quèc gia vÒ ph¸t triÓn bÒn v÷ng ë tÊt c¶ c¸c n­íc cho tíi n¨m 2005, ®Ó ®¶m b¶o nh÷ng xu h­íng hiÖn thêi vÒ mÊt m¸t c¸c nguån tµi nguyªn m«i tr­êng sÏ ®­îc ®æi ng­îc mét c¸ch cã hiÖu qu¶ ë c¶ møc toµn cÇu vµ møc quèc gia tr­íc n¨m 2015. IDT cho lÜnh vùc M«i tr­êng liÖu cã phï hîp víi ViÖt Nam? Nãi ng¾n gän, cã. IDT ph¶n ¸nh môc tiªu cña ChÝnh phñ trong viÖc thùc hiÖn mét chiÕn l­îc quèc gia vÒ ph¸t triÓn bÒn v÷ng vµ nã rÊt phï hîp víi cam kÕt cña ChÝnh phñ trong viÖc ®æi ng­îc xu thÕ mÊt m¸t c¸c nguån tµi nguyªn m«i tr­êng. HiÖn nay ViÖt Nam ®ang ë ®©u so víi c¸c Môc tiªu Ph¸t triÓn Quèc tÒ vÒ M«i tr­êng? ViÖt Nam ®· ®¹t ®­îc phÇn thø nhÊt cña IDT (®ã lµ thùc hiÖn mét chiÕn l­îc quèc gia vÒ ph¸t triÓn bÒn v÷ng cho tíi n¨m 2005), nh­ng còng gièng nh­ nhiÒu quèc gia kh¸c, ViÖt Nam vÉn cÇn ph¶i ®i tiÕp mét chÆng ®­êng n÷a míi ®¹t ®­îc phÇn cßn l¹i cña môc tiªu nµy. Kh«ng cã mét chØ sè ®¬n lÎ nµo cho biÕt khi nµo th× xu h­íng mÊt m¸t c¸c nguån tµi nguyªn m«i tr­êng bÞ ®æi ng­îc v× ®©y lµ mét môc tiªu mµ khi ®¹t ®­îc nã sÏ ph¶n ¸nh mét sè thay ®æi cña t×nh h×nh. Do ®ã, ®Ó theo dâi sù tiÕn bé so víi IDT, cÇn ph¶i cã c¸c chØ sè trung gian, vµ c¸c chØ sè nµy cÇn ph¶i phï hîp víi t×nh h×nh ph¸t triÓn cña ViÖt Nam – Tãm t¾t c¸c chØ sè trung gian &K©V¹      *L‰WU¯ J˜QQK›W    0ÅFWL{XKL§QQD\ 1JX¶Q [‰F¯QK      6ªOL˜XF³D0$5' 02& 4X\—W p QK F³D &KŸQK3K³Y”W½O˜ SK³ U·QJ KwQJ QjP %zR FzR KwQJ QjP KL˜Q WU{QJ PmL WUo¬QJ TXªF JLDF³D1($ 7½O˜GkQVªpo°FWL—SFQOkXGwL Y¯LFzFQJX§QQo¯FV{FK     7½O˜SK³U·QJVRY¯LW¨QJGL˜QWŸFK FxQo¯F        7½O˜FzFWU{PJLzPVzWFKŒWOo°QJ Qo¯FYwNKmQJNKŸFKRWKŒ\V»FxL WKL˜QVRY¯LFzFWKmQJVªQ”Q  &nV­       Nhãm hµnh ®éng chèng ®ãi nghÌo: §¶m b¶o bÒn v÷ng vÒ m«i tr­êng v Tãm t¾t chóng cÇn ph¶i ®­îc quèc gia ho¸. Ba chØ sè trung gian ®· ®­îc lùa chän sau c¸c cuéc tham vÊn réng r·i víi c¸c c¬ quan ChÝnh phñ liªn quan vµ c¸c nhµ tµi trî. qua c¸c líp häc ®µo t¹o c¸n bé nguån ®µo t¹o ë cÊp trung ­¬ng vµ sö dông nh÷ng c¸n bé nguån ®ã ®i c¸c tØnh, huyÖn vµ x· ®Ó nh©n réng. Tû lÖ d©n sè ®­îc tiÕp cËn l©u dµi víi n­íc s¹ch. ChØ sè nµy nh»m ®o ®­îc sè l­îng ng­êi ®­îc tiÕp cËn l©u dµi víi n­íc s¹ch so víi tæng sè d©n. §©y lµ mét chØ sè ®­îc sö dông rÊt réng r·i c¶ trong n­íc vµ quèc tÕ v× nã cã tÝnh liªn ngµnh vµ ®ång thêi ®­a ra th«ng tin vÒ m«i tr­êng, søc khoÎ vµ h¹ tÇng c¬ së. KhÝa c¹nh chÝnh s¸ch cña chØ sè n­íc an toµn ChiÕn l­îc quèc gia vÕ cung cÊp n­íc s¹ch vµ vÖ sinh n«ng th«n ®Õn n¨m 2020 l­u ý r»ng ®Þnh nghÜa vÒ “ n­íc an toµn” còng gièng nh­ “ n­íc s¹ch”. ChiÕn l­îc nµy ®Þnh nghÜa r»ng “nuíc s¹ch” lµ n­íc ®¸p øng ®­îc 51 th«ng sè thuéc tiªu chuÈn 505 cña Bé Y TÕ. Tõ n¨m 1998 ®Õn n¨m 2000, Viªt Nam ®· n©ng tæng tû lÖ tiÕp cËn víi n­íc s¹ch lªn 13%, trung b×nh 4,6% mét n¨m. §©y lµ mét trong nh÷ng tû lÖ ®¹t tiÕn bé nhanh nhÊt thÕ giíi. Theo sè liÖu cña UNICEF, Sri Lanka, Nepal vµ Paraguay lµ nh÷ng n­íc cã tû lÖ tiÕp cËn víi n­íc s¹ch t¨ng nhanh nhÊt thÕ giíi trong vµi thËp kû qua nh­ng nh÷ng n­íc nµy hµng n¨m chØ t¨ng 1,7% 2. §Ó ®¹t ®­îc môc tiªu cña chÝnh phñ lµ 85% nguêi sÏ ®­îc cung cÊp n­íc s¹ch vµo n¨m 2010 vµ 100% vµo n¨m 2020, ViÖt Nam cÇn møc t¨ng trung b×nh mçi n¨m lµ 3,3% trong thêi gian 2010 ®Õn 2020. §¹t ®­îc môc tiªu nµy lµ cã thÓ nÕu chÝnh phñ vÉn ­u tiªn ng©n s¸ch cho vÊn ®Ò tiÕp cËn víi n­íc s¹ch trong vßng 20 n¨m tíi Cã mét sè c¸ch kh¸c Ýt tèn kÐm h¬n cã thÓ lµm c¶i thiÖn hÖ thèng thu thËp ®Ó x©y dùng cho chØ sè nµy. Thø nhÊt lµ tiªu chuÈn hãa ®Þnh nghÜa “tiÕp cËn víi n­íc s¹ch”. §èi víi ViÖt Nam, viÖc sö dông chØ sè mÆc ®Þnh gÇn ®óng “n­íc dïng ®­îc” cã thÓ gióp chuÈn ho¸ viÖc thu thËp th«ng tin nh­ng kh«ng mÊt thªm nhiÒu chi phÝ l¾m. ViÖc thø hai lµ tËp trung thªm vµo viÖc b¶o vÖ n­íc kh«ng bÞ « nhiÔm, h¬n lµ xö lý n­íc sau khi ®· bÞ « nhiÔm – râ rµng lµ phßng chèng « nhiÔm th× sÏ dÔ dµng h¬n lµm s¹ch n­íc ®· bÞ « nhiÔm. Thø ba lµ tæ chøc ®µo t¹o cho c¸c c¸n bé thu thËp sè liÖu. §iÒu nµy cã thÓ lµm ®­îc th«ng 1 2 §Ó ®¶m b¶o tiÕp cËn víi n­íc s¹ch ®­îc l©u dµi, cÇn nhÊn m¹nh h¬n tíi ph¸t triÓn rõng ®Çu nguån. ViÖc t¨ng c¸c khu rõng b¶o vÖ l­u vùc n­íc lµ mét ho¹t ®éng lµm c¶i thiÖn ®¸ng kÓ tû lÖ tiÕp cËn víi n­íc s¹ch. C¸c sè liÖu ®· cho thÊy r»ng mÆc dï ChÝnh phñ ®· cã c¸c quy ®Þnh vµ luËt b¶o vÖ rõng ®Ó b¶o vÖ c¸c khu rõng ®Çu nguån, ho¹t ®éng ph¸ rõng trong khu vùc rõng ®Çu nguån vÉn ®ang cßn lµ mét vÊn ®Ò. §Ó ®¶m b¶o l­îng n­íc s¹ch, cÇn chó träng ®Õn viÖc lo¹i bá c¸c nguån g©y « nhiÔm (c¶ trong sinh ho¹t vµ trong c«ng nghiÖp). Côc M«i tr­êng ®­îc giao nhiÖm vô kiÓm so¸t « nhiÔm m«i tr­êng nh­ng c¬ quan nµy míi ®­îc thµnh lËp víi kinh phÝ cßn rÊt h¹n hÑp. C¶i thiÖn qu¸ tr×nh gi¸m s¸t vµ thi hµnh c¸c quy ®Þnh hiÖn cã vÒ qu¶n lý n­íc – ®Æc biÖt lµ §iÒu 18 cña LuËt Tµi nguyªn n­íc1—sÏ t¹o ra hiÖu qu¶ râ rÖt ®èi víi chÊt l­îng n­íc mÆt. Tû lÖ che phñ rõng so víi tæng diÖn tÝch c¶ n­íc. ChØ sè nµy ®­îc ®o b»ng diÖn tÝch ®Êt cã rõng so víi tæng diÖn tÝch c¶ n­íc. Tû lÖ che phñ rõng lµ mét trong nh÷ng chØ sè ®­îc sö dông réng r·i ë trong n­íc vµ quèc tÕ. So víi khu vùc vµ thÕ giíi, ViÖt Nam ®· cã ­u thÕ h¬n vÒ tû lÖ che phñ rõng. Kh«ng gièng nh­ hÇu hÕt c¸c n­íc l¸ng giÒng, ViÖt Nam hÇu nh­ ®· ng¨n chÆn ®­îc xu h­íng gi¶m tû lÖ che phñ rõng. Xem xÐt c¸c xu h­íng hiÖn nay vµ møc ®é hç trî vÒ tµi chÝnh th× môc tiªu cña ChÝnh phñ lµm t¨ng diÖn tÝch rõng lªn ®Õn 43 % tæng diÖn tÝch c¶ n­íc vµo n¨m 2010 lµ hoµn toµn cã thÓ lµm ®­îc. Qu¸ tr×nh thu thËp sè liÖu vÒ tû lÖ phñ rõng cÇn ®­îc c¶i thiÖn tr­íc hÕt lµ cÇn cã ®­îc mét ®Þnh nghÜa chÝnh thøc “tû lÖ phñ rõng” bao gåm nh÷ng g×. Thø hai lµ, chØ nªn cã mét c¬ quan cña ChÝnh phñ thu thËp c¸c th«ng tin vÒ tû lÖ che phñ rõng, thay v× lµ ba c¬ quan nh­ hiÖn nay (GSO, GDLA vµ MARD). Thø ba lµ x©y dùng ®­îc mét hÖ thèng ph©n lo¹i rõng vµ ®Êt rõng cã tÝnh khoa häc nh­ng cÇn ph¶i ®¬n gi¶n. Thø t­ lµ, gi¶i quyÕt viÖc thiÕu c¸c kh«ng §iÒu nµy lµm râ c¸c yªu cÇu vÒ th¶i n­íc th¶i. www.oecd.org/dac/indicators. 21 August 2001 vi Nhãm hµnh ®éng chèng ®ãi nghÌo: §¶m b¶o bÒn v÷ng vÒ m«i tr­êng Tãm t¾t KhÝa c¹nh chÝnh s¸ch cña chØ sè vÒ tû lÖ phñ rõng Trong khi c¸c môc tiªu vÒ mÆt sè l­îng cña Ch­¬ng tr×nh 5 TriÖu ha rõng cña ChÝnh Phñ d­êng nh­ ®· ®¹t ®­îc th× chÊt l­îng cña diÖn tÝch rõng ®· trång ®­îc hÇu nh­ ch­a râ rµng l¾m. C¸c loµi c©y ngo¹i nhËp ®­îc trång réng r·i ë ViÖt Nam, vµ rÊt nhiÒu loµi trong sè ®ã cã tÝnh lan réng nhanh chãng, lÊn ¸t c¶ c¸c loµi b¶n ®Þa. ChØ thÞ sè 19/1999/CT-TTG vµ QuyÕt ®Þnh sè 175/1998/ Q§/BNN/KHCN khuyÕn khÝch trång c¸c loµi c©y b¶n ®Þa nh­ng c¶ hai v¨n b¶n nµy ®Òu kh«ng ®i tíi h­íng dÉn hç trî trång xen canh c¸c loµi c©y b¶n ®Þa trong khi trång rõng. NÕu ®­îc thÕ, rõng trång sÏ cã thªm ®é ®a d¹ng sinh häc. Mét vÊn ®Ò chÝnh s¸ch kh¸c lµ nhu cÇu trong n­íc vÒ gç v¸n lµ rÊt lín. HiÖn nay, nhu cÇu nµy ®ang ®­îc ®¸p øng b»ng nhËp khÈu gç tõ Lµo vµ Cam pu chia. Cho tíi cuèi cïng, ViÖt Nam cÇn ph¶i tù cung cÊp ®­îc nhu cÇu trong n­íc vÒ s¶n xuÊt gç v¸n. §Ó ®¸p øng ®­îc nhu cÇu l©u dµi, ViÖt Nam cÇn cã c¸c chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch c¸c khu rõng s¶n xuÊt cã trång c¸c lo¹i c©y gç mÒm mäc nhanh vµ kh«ng khuyÕn khÝch sö dông c¸c lo¹i gç cøng mäc chËm. CÇn xem xÐt c¸c lùa chän vÒ chÝnh s¸ch nh»m lµm t¨ng møc ®é tham gia cña khu vùc t­ nh©n trong khu vùc rõng s¶n xuÊt, ®Æc biÖt lµ kÕt hîp víi ho¹t ®éng kinh doanh gç cã chøng chØ. ¶nh ®­îc cËp nhËt vÒ møc ®é phñ rõng, thiÕu c¸n bé ®äc ¶nh cã kinh nghiÖm, vµ thiÕu ho¹t ®éng ®µo t¹o vÒ ®éng thùc vËt cho c¸c c¸n bé ngµnh trÎ. Tû lÖ c¸c tr¹m quan tr¾c chÊt l­îng n­íc vµ kh«ng khÝ cho thÊy nh÷ng c¶i thiÖn trªn d÷ liÖu nÒn. ChØ sè nµy cho biÕt tû lÖ c¸c tr¹m gi¸m s¸t chÊt l­îng n­íc vµ kh«ng khÝ thuéc Côc M«i Tr­êng (NEA) b¸o c¸o cã nhËn thÊy c¸c c¶i thiÖn 4 th«ng sè « nhiÔm so víi th«ng sè nÒn n¨m 1995 (sè liÖu thu thËp ®­îc xa nhÊt hiÖn cã). ChØ sè nµy ®­îc dùa trªn sè liÖu rót ra tõ B¸o c¸o HiÖn tr¹ng m«i tr­êng quèc gia hµng n¨m cña NEA vµ xem xÐt 4 th«ng sè quan träng vÒ « nhiÔm n­íc vµ kh«ng khÝ. ChØ sè nµy cho biÕt møc ®é « nhiÔm trªn 5 dßng s«ng lín cña ViÖt Nam vµ t¹i 6 khu vùc gi¸m s¸t « nhiÔm kh«ng khÝ t¹i c¸c khu vùc c«ng nghiÖp vµ ®« thÞ. C¸c ®iÓm thu thËp sè liÖu ®­îc ®Æt t¹i khu vùc miÒn B¾c, miÒn Trung vµ miÒn Nam ViÖt Nam, t¹i c¸c ®Þa ®iÓm cã kh¶ n¨ng dÔ bÞ « nhiÔm nhÊt. MÆc dï phÇn lín c¸c tr¹m gi¸m s¸t chÊt l­îng n­íc vµ kh«ng khÝ thuéc NEA cho biÕt cã nhËn thÊy c¶i thiÖn so víi møc ®o ®­îc n¨m 1995, xu h­íng ph¸t triÓn cña 4 th«ng sè ®o ®­îc cã phÇn tiªu cùc mçi n¨m, ngµy cµng cã Ýt h¬n sè tr¹m ®­a ra b¸o c¸o møc ®é « nhiÔm Ýt h¬n so víi møc « nhiÔm cña n¨m lµm nÒn so s¸nh. ViÖc thu thËp sè liÖu cho chØ sè nµy cã thÓ ®­îc c¶i thiÖn b»ng c¸ch ®Æt thªm c¸c tr¹m gi¸m s¸t, n©ng tÇn suÊt thu thËp sè liÖu vµ thªm vµo mét vµi th«ng sè « nhiÔm kh¸c ®Ó n©ng cao chÊt l­îng chØ sè tËp hîp Nh÷ng chØ sè nµy lµ c«ng cô ®Ó theo dâi sù thay ®æi. Trong khi cã rÊt nhiÒu nh÷ng chØ sè m«i tr­êng cho biÕt nh÷ng thay ®æi quan träng, chØ cã mét Ýt nh÷ng thay ®æi m«i tr­êng ®­îc theo dâi lµ cã t¸c ®éng ®Õn sù nghÌo ®ãi vµ ng­êi nghÌo. Ba chØ sè m«i tr­êng ®­îc lùa chän ®Òu theo dâi nh÷ng biÕn ®æi cã t¸c ®éng ®Õn nghÌo ®ãi vµ ng­êi nghÌo còng nh­ ®Õn m«i tr­êng. §ã lµ bëi v× c¸c mèi liªn hÖ gi÷a nghÌo ®ãi vµ m«i tr­êng cña c¸c chØ sè nµy ®­îc quèc tÕ sö dông réng r·i. Ba chØ sè nµy cung cÊp thªm lîi Ých cña viÖc phñ “xanh l¸ c©y” cho m«i tr­êng (phñ rõng), “xanh da trêi” (n­íc s¹ch) vµ “n©u” (« nhiÔm n­íc vµ kh«ng khÝ). KhÝa c¹nh chÝnh s¸ch vÒ chØ sè « nhiÔm n­íc vµ kh«ng khÝ Theo B¸o c¸o HiÖn tr¹ng M«i tr­êng Quèc gia n¨m 2000 cña NEA: • CÇn x©y dùng c¸c chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch c«ng nghÖ s¶n xuÊt s¹ch h¬n víi c¸c chÝnh s¸ch thuÕ ­u tiªn cho c¸c doanh nghiÖp nhËp khÈu vµ ¸p dông c¸c c«ng nghÖ s¶n xuÊt s¹ch h¬n; • C«ng bè c¸c c«ng cô kinh tÕ hç trî “nguyªn t¾c ng­êi g©y « nhiÔm ph¶i tr¶ tiÒn” vµ “ng­êi dïng n­íc ph¶i tr¶ tiÒn n­íc”; • N©ng cao chÊt l­îng c«ng t¸c thu thËp sè liÖu; vµ • TiÕp tôc n©ng cao nhËn thøc cña céng ®ång vÒ b¶o vÖ vµ qu¶n lý n­íc; • Thùc hiÖn c¸c ®¸nh gi¸ vÒ t¸c ®éng m«i tr­êng ®èi víi tÊt c¶ c¸c dù ¸n ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi; • Ph¸t triÓn sö dông khÝ thiªn nhiªn ho¸ láng vµ dÇu nhÑ thay cho than ®¸ vµ dÇu má cã hµm l­îng sulphua cao; • KhuyÕn khÝch sö dông khÝ ®èt sinh häc ë c¸c vïng n«ng th«n; vµ • Ph¸t triÓn n¨ng l­îng mÆt trêi, giã vµ c¸c nguån ®Þa nhiÖt Nhãm hµnh ®éng chèng ®ãi nghÌo: §¶m b¶o bÒn v÷ng vÒ m«i tr­êng vii 1. Tæng quan 1.1 C¸c Môc tiªu Ph¸t triÓn Quèc tÕ lµ g×? Vµo nh÷ng n¨m 1990, mét lo¹t c¸c héi nghÞ cña Liªn HiÖp Quèc ®· ®­îc tæ chøc nh»m th¶o luËn c¸c vÊn ®Ò then chèt cña qu¸ tr×nh ph¸t triÓn. Héi nghÞ cña Liªn HiÖp quèc vÒ M«i tr­êng vµ Ph¸t triÓn (UNCED) ®­îc tæ chøc t¹i Rio de Janeiro –“Héi nghÞ Th­îng ®Ønh thÕ giíi” vµo th¸ng 6 n¨m 1992 lµ mét trong c¸c sù kiÖn ®ã. KÕt qu¶ cña héi nghÞ Rio vµ c¸c héi nghÞ kh¸c cña Liªn HiÖp Quèc3 ®· ®­îc tæng hîp trong mét tµi liÖu ®­îc Uû Ban Hç trî Ph¸t triÓn cña Tæ chøc Hîp t¸c Kinh tÕ vµ Ph¸t triÓn (OECD) xuÊt b¶n n¨m 19964. Tµi liÖu nµy bao gåm phÇn dù th¶o ®Çu tiªn cña 7 Môc tiªu ph¸t triÓn quèc tÕ (IDTs).5 Môc tiªu ph¸t triÓn quèc tÕ vÒ m«i tr­êng ®­îc rót ra tõ kÕt qu¶ cña Héi nghÞ Rio – chñ yÕu tõ “Ch­¬ng tr×nh Hµnh ®éng 21”, lµ mét b¶n kÕ ho¹ch cã tÝnh toµn cÇu cho ph¸t triÓn bÒn v÷ng trong thÕ kû 21. C¸c Môc tiªu Ph¸t triÓn Quèc tÕ 6 1.Gi¶m nöa tû lÖ sè ng­êi ®ang sèng trong t×nh tr¹ng nghÌo ®ãi cïng cùc tr­íc n¨m 2015. 2. Phæ cËp gi¸o dôc tiÓu häc ë tÊt c¶ c¸c n­íc ®Õn tr­íc n¨m 2015. 3. §¹t ®­îc tiÕn bé ®¸ng kÓ h­íng tíi c«ng b»ng vÒ giíi vµ trao quyÒn cho phô n÷ b»ng c¸ch xo¸ bá sù chªnh lÖch vÒ giíi tÝnh trong gi¸o dôc tiÓu häc vµ trung häc c¬ cë ®Õn tr­íc n¨m 2005. 4. Gi¶m 2 phÇn 3 tû lÖ chÕt ë trÎ s¬ sinh vµ ë trÎ em d­íi 5 tuæi tr­íc n¨m 2015. 5. Gi¶m 3 phÇn 4 tû lÖ chÕt do mang thai tr­íc n¨m 2015. 6. TiÕp cËn víi dÞch vô ch¨m sãc søc khoÎ sinh s¶n th«ng qua hÖ thèng ch¨m sãc søc khoÎ ban ®Çu cho tÊt c¶ c¸c c¸ nh©n ë løa tuæi phï hîp cµng sím cµng tèt vµ kh«ng muén h¬n n¨m 2015. 7. Thùc hiÖn c¸c chiÕn l­îc quèc gia vÒ ph¸t triÓn bÒn v÷ng ë tÊt c¶ c¸c n­íc tr­íc n¨m 2005, qua ®ã ®¶m b¶o c¸c xu h­íng hiÖn thêi vÒ mÊt m¸t c¸c nguån tµi nguyªn m«i tr­êng sÏ ®­îc ®¶o ng­îc mét c¸ch cã hiÖu qu¶ ë c¶ møc toµn cÇu vµ quèc gia tr­íc n¨m 2015. Trong vßng 5 n¨m trë l¹i ®©y, sù ñng hé ®èi víi c¸c IDT ngµy cµng t¨ng lªn. Nh÷ng Môc tiªu nµy ®· ®­îc mét sè c¸c c¬ quan cña UN, Ng©n hµng ThÕ giíi, Quü TiÒn tÖ Quèc tÕ, Liªn minh Ch©u ¢u, c¸c n­íc thuéc khèi OECD, 77 n­íc tham gia Tho¶ thuËn Cotonou, chÊp thuËn; vµ gÇn ®©y h¬n 191 quèc gia tham gia Héi nghÞ th­îng ®Ønh Thiªn niªn kû cña Liªn hiÖp quèc tæ chøc vµo th¸ng 9 n¨m 2000 ®· th«ng qua. Tuyªn bè cña Héi nghÞ Th­îng ®Ønh Thiªn niªn kû cßn nhÊn m¹nh h¬n vÊn ®Ò nµy vµ sö dông c¸c IDT lµm c¬ së ®Ó x©y dùng nªn 11 “Môc ®Ých Thiªn niªn kû” (MGs).7 Nh÷ng MGs nµy ®· thªm vµo mét sè môc tiªu míi vµ bá ®i 2 IDT, lµ IDT vÒ søc khoÎ sinh s¶n vµ bÒn v÷ng vÒ m«i tr­êng. Nh»m lµm cho c¸c IDTs vµ MGs hoµ hîp víi nhau h¬n, mét nhãm chØ sè thø ba ®· b¾t ®Çu ®­îc x©y dùng. C¸c c¬ quan cña UN, Ng©n Hµng thÕ giíi, Quü tiÒn tÖ quèc tÕ vµ OECD ®· ®­a ra dù th¶o “C¸c Môc ®Ých ph¸t triÓn thiªn niªn kû” (MDGs). Cã 7 môc ®Ých chung vµ 11 môc tiªu cô thÓ. MDG ®èi víi lÜnh vùc m«i tr­êng rÊt gÇn víi IDT vÒ m«i tr­êng nh­ng cã thªm 2 vÊn ®Ò n÷a ®· ®­îc ®­a thªm vµo: “§Õn n¨m 2015, gi¶m nöa tû lÖ sè ng­êi kh«ng ®­îc tiÕp cËn bÒn v÷ng tíi c¸c nguån n­íc an toµn, vµ tr­íc n¨m 2020, ®¹t ®­îc c¶i thiÖn ®¸ng kÓ ®èi víi cuéc sèng cña Ýt nhÊt lµ 100 triÖu ng­êi sèng trong c¸c khu æ chuét.”8 Do trong c¸c MG kh«ng cã mét môc tiªu nµo liªn quan tíi m«i tr­êng, do tÝnh chÊt dù th¶o cña MDGs vµ nh÷ng ph¹m vi liªn quan trong phô lôc 2, b¸o c¸o nµy chØ tËp trung vµo vÊn ®Ò quèc gia ho¸ IDT vÒ m«i tr­êng. Tuy nhiªn, vÊn ®Ò tiÕp cËn víi n­íc s¹ch còng ®­îc ®­a vµo trong c¸c IDT vÒ m«i tr­êng ®· ®­îc quèc gia ho¸. 1.2 Mét trong rÊt nhiÒu B¸o c¸o nµy lµ mét trong 8 b¸o c¸o do c¸c nhãm c«ng t¸c riªng rÏ chÞu tr¸ch nhiÖm dù th¶o nh»m tiÕn hµnh quèc gia ho¸ c¸c Môc tiªu Ph¸t triÓn Quèc tÕ cho ViÖt Nam 3 C¸c héi nghÞ kh¸c cña Liªn HiÖp quèc (UN) v× c¸c Môc tiªu ph¸t triÓn quèc tÕ bao gåm: Héi nghÞ toµn thÕ giíi lÇn thø t­ vÒ phô n÷ t¹i B¾c Kinh, (th¸ng 9 n¨m 1995); Héi nghÞ th­îng ®Ønh thÕ giíi vÒ ph¸t triÓn x· héi t¹i Copenhagen (th¸ng 3 n¨m 1995); vµ Héi nghÞ quèc tÕ vÒ D©n sè vµ ph¸t triÓn t¹i Cairo, (th¸ng 9 n¨m 1994). 4 5 6 7 th §Þnh h×nh thÕ kû 21 : §ãng gãp vµo hîp t¸c ph¸t triÓn, OECD, 1996. C¸c Môc tiªu ph¸t triÓn quèc tÕ (IDT) cßn ®­îc biÕt ®Õn víi c¸i tªn Môc ®Ých ph¸t triÓn quèc tÕ (IDGs). T¹i ®Þa chØ http://www.dfid.gov.uk/public/what/strategy_papers/ target_strategy.html, 17/7/01. C¸c ®o¹n 19 & 20 cña Tuyªn bè thiªn niªn kû cña Liªn HiÖp quèc, Phiªn häp toµn thÓ lÇn thø 8, ngµy 8 th¸ng 9 n¨m 2000. 8 Theo dâi c¸c Môc tiªu ph¸t triÓn thiªn niªn kû ë cÊp quèc gia, Nhãm ph¸t triÓn UN, b¶n th¶o ngµy 7/8/2001. Nhãm hµnh ®éng chèng ®ãi nghÌo: §¶m b¶o bÒn v÷ng vÒ m«i tr­êng 1 Tæng quan Nhãm c«ng t¸c so¹n th¶o b¸o c¸o nµy ®­îc Ch­¬ng tr×nh ph¸t triÓn Liªn hiÖp quèc tæ chøc vµ bao gåm: Bé KÕ Ho¹ch vµ §Çu T­ (MPI); Bé N«ng NghiÖp vµ Ph¸t TriÓn N«ng Th«n (MARD); Bé Khoa Häc, C«ng NghÖ vµ M«i Tr­êng (MOSTE), Uû Ban D©n Téc vµ MiÒn Nói (CEMMA); Trung T©m S¶n XuÊt S¹ch H¬n cña ViÖt Nam; C¬ Quan Hîp T¸c Ph¸t TriÓn NhËt B¶n (JICA); Quü Nhi §ång Liªn HiÖp Quèc (UNICEF); Tæ Chøc Ph¸t TriÓn C«ng NghiÖp cña Liªn HiÖp Quèc (UNIDO); Ch­¬ng Tr×nh Ph¸t TriÓn Liªn HiÖp Quèc (UNDP) vµ Quü Quèc TÕ vÒ B¶o VÖ Thiªn Nhiªn (WWF). WWF ®­îc mêi ®ãng vai trß chÝnh trong viÖc so¹n th¶o b¸o c¸o vÒ IDT nµy theo M« t¶ c«ng viÖc chung ®­îc Nhãm c«ng t¸c ®· ®ång ý (Phô lôc 2). WWF ®· ho¹t ®éng trong ngµnh m«i tr­êng cña ViÖt Nam tõ gi÷a nh÷ng n¨m 1980 vµ cã h¬n 55 c¸n bé c«ng t¸c trªn toµn quèc, tËp trung vµo viÖc b¶o tån m«i tr­êng bÒn v÷ng cña ViÖt Nam vµ ph¸t triÓn bÒn v÷ng. Víi t­ c¸ch lµ mét trong nh÷ng c¬ quan tham gia so¹n th¶o ChiÕn L­îc b¶o tån ThÕ giíi ngay tõ lóc cßn s¬ khai vµo n¨m 1980 mµ sau nµy ®· lµm cho thuËt ng÷ “ph¸t triÓn bÒn v÷ng” ®­îc sö dông réng r·i, WWF tõ l©u ®· tin ch¾c r»ng ho¹t ®éng b¶o tån kh«ng ®i ng­îc l¹i víi ho¹t ®éng ph¸t triÓn. “Loµi ng­êi sÏ kh«ng cã t­¬ng lai trõ phi thiªn nhiªn vµ c¸c nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn ®­îc b¶o tån, vµ ho¹t ®éng b¶o tån sÏ kh«ng thÓ x¶y ra nÕu kh«ng cã ho¹t ®éng ph¸t triÓn ®Ó lµm gi¶m bít sù ®ãi nghÌo vµ nçi khæ cùc cña hµng tr¨m triÖu ng­êi”, ®ã lµ mét ®o¹n trÝch trong mét Ên phÈm gÇn ®©y cña WWF9. Víi t­ c¸ch lµ mét tæ chøc ho¹t ®éng trong lÜnh vùc b¶o tån, WWF tin r»ng nghÌo ®ãi vµ m«i tr­êng cã liªn quan ®Õn nhau vµ cã thÓ võa c¶i thiÖn sinh kÕ cña ng­êi nghÌo, võa cã thÓ b¶o tån m«i tr­êng. 1.3 NghÌo ®ãi vµ m«i tr­êng MÆc dï ViÖt Nam ®· ®¹t ®­îc nh÷ng tiÕn bé rÊt lín trong gi¶m ®ãi nghÌo, víi thu thËp b×nh qu©n ®Çu ng­êi ®· t¨ng gÊp ®«i so víi nh÷ng n¨m 1990, nghÌo ®ãi vÉn lµ mét t×nh tr¹ng phæ biÕn. ViÖt Nam lµ mét Ai g©y ra sù xuèng cÊp vÒ m«i tr­êng? Mét nhËn thøc sai lÇm RÊt nhiÒu ng­êi trªn toµn thÕ giíi tin r»ng ng­êi nghÌo g©y ra sù xuèng cÊp vÒ m«i tr­êng. Tuy nhiªn ngµy cµng cã nhiÒu b»ng chøng cho thÊy r»ng cã thÓ ng­êi nghÌo g©y ra mét sè sù xuèng cÊp vÒ m«i tr­êng nh­ng hä kh«ng ph¶i lµ nguyªn nh©n chñ yÕu. Ng­êi nghÌo nh×n chung Ýt cã ph­¬ng tiÖn ®Ó cã thÓ t¸c ®éng ®Õn m«i tr­êng cña hä – mét c¸i c­a tay ®Ó c¾t c©y, mét con thuyÒn ®¸nh c¸ nhá, hoÆc chØ lµ mét xÝ nghiÖp s¶n xuÊt thñ c«ng nghiÖp. T¹i ViÖt Nam, còng gièng nh­ ë c¸c n­íc kh¸c, chÝnh nh÷ng ng­êi giµu cã h¬n vÒ mÆt kinh tÕ (th­êng lµ tõ bªn ngoµi vµo) l¹i lµ nh÷ng ng­êi cã vèn ®Ó tµi trî cho c¸c c«ng cô ®Ó t¸c ®éng tíi m«i tr­êng theo qui m« lín h¬n- c¸c m¸y c­a d©y chuyÒn vµ nhµ m¸y chÕ biÕn gç, thuèc næ vµ thuèc xyanua ®Ó ®¸nh c¸, hoÆc duy tr× c¸c xÝ nghiÖp c«ng nghiÖp cì lín. NÕu tÝnh ¶nh h­ëng tÝch luü cña rÊt nhiÒu ng­êi nghÌo tõ nh÷ng ¶nh h­ëng nhá do hä g©y ra, th× ta còng ®­îc mét sù xuèng cÊp râ rÖt, nh­ng chÝnh nh÷ng ng­êi khai th¸c m«i tr­êng cì võa vµ lín míi lµ nh÷ng ng­êi t¸c ®éng ghª gím tíi m«i tr­êng ë tÊt c¶ c¸c n­íc. trong nh÷ng n­íc n«ng nghiÖp cã mËt ®é d©n sè lín nhÊt trªn thÕ giíi,10 víi sè d©n cø sau 40 n¨m l¹i t¨ng gÊp ®«i, nÕu tÝnh theo tû lÖ t¨ng d©n sè hiÖn nay. ViÖt Nam vÉn ch­a t×m ®­îc mét gi¶i ph¸p tæng hîp nµo ®Ó ®èi phã toµn diÖn víi t×nh h×nh nghÌo ®ãi vµ sè d©n t¨ng rÊt nhanh nµy cña n­íc m×nh. Mét trong nh÷ng hËu qu¶ cña viÖc ®ã lµ xu h­íng gi¶m chung cña c¸c nguån tµi nguyªn m«i tr­êng. §Ó cã thÓ thay ®æi xu h­íng nµy ®ßi hái ph¶i xem xÐt ®Õn nh÷ng nguyªn nh©n s©u xa. Mét trong nh÷ng nguyªn nh©n Êy ®ã lµ sù nghÌo ®ãi. NghÌo ®ãi vµ m«i tr­êng cã quan hÖ mËt thiÕt víi nhau: §iÒu g× x¶y ra víi mét trong 2 mÆt sÏ ¶nh h­ëng ®Õn mÆt kia. Nh÷ng c¶i thiÖn vÒ m«i tr­êng cã thÓ dÉn ®Õn gi¶m nghÌo ®ãi. Mét nghiªn cøu chung gÇn ®©y do DfID, EC,UNDP, vµ Ng©n hµng thÕ giíi thùc hiÖn ®· chØ ra nh÷ng mèi liªn hÖ gi÷a nghÌo ®ãi vµ m«i tr­êng ®· cho r»ng “ viÖc qu¶n lý m«i tr­êng tèt h¬n lµ chiÕc ch×a kho¸ cho viÖc gi¶m ®ãi nghÌo”.11 9 WWF kû niÖm 40 n¨m ®æi míi ho¹t ®éng b¶o tån. Elizabeth A. Foley, WWF quèc tÕ, th¸ng 8 n¨m 2001. 10 11 ViÖt Nam ®øng thø 5 sau Ên §é, Bangladesh, Rwanda vµ Burundi. (C¸c chØ sè ph¸t triÓn thÕ giíi n¨m 2001 phÇn: sè d©n trªn mçi hectare vµ c¸c n­íc cã h¬n 30% GDP tõ n«ng nghiÖp. Liªn hÖ gi÷a nghÌo ®ãi vµ qu¶n lý m«i tr­êng ®­îc chuÈn bÞ bëi DFID, EC, UNDP vµ Ng©n hµng ThÕ giíi, Dù th¶o T­ vÊn, Th¸ng1 2002. Trang xi 2 Nhãm hµnh ®éng chèng ®ãi nghÌo: §¶m b¶o bÒn v÷ng vÒ m«i tr­êng Tæng quan NghÌo ®ãi vµ m«i tr­êng cã mèi quan hÖ hai chiÒu: c¶i thiÖn m«i tr­êng cã thÓ lµm gi¶m ®ãi nghÌo vµ gi¶m ®ãi nghÌo cã thÓ c¶i thiÖn m«i tr­êng. Bëi vËy cÇn ph¶i ph©n tÝch nh÷ng mèi liªn hÖ gi÷a nghÌo ®ãi vµ m«i tr­êng ®Ó x¸c ®Þnh nh÷ng can thiÖp m«i tr­êng mµ gióp gi¶m ®ãi nghÌo. ë ViÖt Nam, mèi liªn hÖ gi÷a nghÌo ®ãi vµ m«i tr­êng thÓ hiÖn râ nhÊt trong 3 lÜnh vùc: søc khoÎ, thiªn tai, vµ tµi nguyªn rõng Mèi liªn hÖ gi÷a m«i tr­êng, søc kháe, vµ nghÌo ®ãi dÔ bÞ tæn th­¬ng h¬n nam giíi khi bÞ t¸c ®éng bëi « nhiÔm kh«ng khÝ trong nhµ. TrÎ em còng høng chÞu n­íc bÈn vµ sù « nhiÔm kh«ng khÝ nhiÒu h¬n do kh¶ n¨ng dÔ bÞ tæn th­¬ng vÒ thÓ chÊt cña chóng. NghÌo ®ãi cã xu h­íng lµm t¨ng nh÷ng nguy c¬ tæn h¹i søc khoÎ do m«i tr­êng ®Æc biÖt lµ ë khu vùc thµnh thÞ. Ng­êi nghÌo ë thµnh thÞ th­êng ph¶i lµm nh÷ng c«ng viÖc cã nguy c¬ g©y tæn h¹i cho søc khoÎ cao, Ýt ®­îc tiÕp cËn víi n­íc s¹ch h¬n vµ sèng ë nh÷ng khu vùc bÞ « nhiÔm nhiÒu h¬n. Theo mét nghiªn cøu gÇn ®©y, gÇn 1/5 toµn bé g¸nh nÆng do bÖnh tËt ë c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn cã thÓ liªn quan víi nh÷ng yÕu tè m«i tr­êng.12 Thùc tÕ cho thÊy, ë c¸c n­íc nµy nh÷ng yÕu tè m«i tr­êng g©y ra bÖnh tËt vµ tµn tËt nhiÒu h¬n bÊt cø nh÷ng yÕu tè nµo kh¸c hoÆc lµ c¸c nguyªn nh©n g©y ra bÖnh tËt13. Trªn thÕ giíi, cã b»ng chøng cho thÊy r»ng « nhiÔm n­íc vµ « nhiÔm kh«ng khÝ trong nhµ lµ hai h×nh thøc quan träng nhÊt mµ c¸c yÕu tè m«i tr­êng cã ¶nh h­ëng ®Õn søc khoÎ ng­êi nghÌo. Trong sè 20% sè ng­êi nghÌo nhÊt thÕ giíi, bÖnh Øa ch¶y vµ viªm nhiÔm ®­êng h« hÊp lµ 2 nguyªn nh©n chñ yÕu tiªn g©y tö vong14. §Ó cã thÓ gi¶i quyÕt tèt nh÷ng ¶nh h­ëng tiªu cùc cña vÊn ®Ò m«i tr­êng ë ViÖt Nam, cÇn t¨ng c­êng nh÷ng hµnh ®éng m«i tr­êng trong nh÷ng chiÕn l­îc vµ ch­¬ng tr×nh y tÕ. CÇn chó träng gi¶i quyÕt tËn gèc nh÷ng nguyªn nh©n m«i tr­êng g©y ra bÖnh tËt h¬n lµ ch÷a bÖnh.VÝ dô, viÖc x©y thªm nhiÒu bÖnh viÖn mµ kh«ng ®Çu t­ vµo c¸c ho¹t ®éng m«i tr­êng b¶o vÖ søc khoÎ sÏ trë thµnh lµ mét h×nh thøc ®Çu t­ kh«ng dùa trªn lîi Ých vÒ chi phÝ- hiÖu qu¶. Gi¶m « nhiÔm kh«ng khÝ trong nhµ (phÇn lín tõ viÖc ®èt ®Ó nÊu n­íng) sÏ gi¶m t×nh tr¹ng viªm nhiÔm ®­êng h« hÊp vµ nh÷ng bÖnh h« hÊp c¬ héi nh­ bÖnh lao. N©ng cao kh¶ n¨ng tiÕp cËn víi n­íc s¹ch sÏ gi¶m kh¶ n¨ng g©y ra bÖnh Øa ch¶y, lþ, th­¬ng hµn, vµ bÖnh t¶. Tuy nhiªn, chØ tiÕp cËn víi n­íc s¹ch kh«ng th«i th× ch­a ®ñ. Kinh nghiÖm trªn thÕ giíi cho thÊy r»ng ®Ó ®¶m b¶o søc khoÎ tèt, sè l­îng n­íc cßn quan träng h¬n chÊt l­îng n­íc15. ViÖt Nam lµ mét n­íc dÔ bÞ thiªn tai ®Æc biÖt lµ b·o, lôt, vµ h¹n h¸n. Trung b×nh h¬n mét triÖu ng­êi mét n¨m cÇn ®­îc cøu n¹n khÈn cÊp v× lý do thiªn tai16. RÊt nhiÒu ng­êi trong sè hä míi chØ chím ë trªn møc sèng nghÌo khæ vµ ¶nh h­ëng thiªn tai th­êng ®Èy hä trë l¹i nghÌo ®ãi. Dù th¶o ChiÕn l­îc toµn diÖn vÒ t¨ng tr­ëng vµ xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo cña ChÝnh phñ cho r»ng mét trong nh÷ng nguyªn nh©n c¬ b¶n cña nghÌo ®ãi ë ViÖt Nam lµ tÝnh dÔ tæn th­¬ng cña ®a sè ng­êi nghÌo ®èi víi thiªn tai.17 H¬n n÷a, møc ®é thiªn tai ngµy cµng lín h¬n trªn thÕ giíi khi mµ ngµy cµng cã nhiÒu ng­êi chuyÓn ®Õn sinh sèng ë n¬i dÔ x¶y ra thiªn tai vµ bëi sù thay ®æi khÝ hËu. Kinh nghiÖm quèc tÕ cho thÊy r»ng c¸ch tèt nhÊt ®Ó gi¶m ¶nh h­ëng cña thiªn tai Khi nh÷ng yÕu tè m«i tr­êng t¸c ®éng xÊu ®Õn søc khoÎ kh«ng ®­îc gi¶i quyÕt th× chÝnh nh÷ng nhãm dÔ bÞ tæn th­¬ng ë khu vùc nghÌo lµ nh÷ng ng­êi ph¶i chÞu ¶nh h­ëng nhiÒu nhÊt. Nh÷ng phô n÷ nghÌo, do vai trß x· héi vµ kinh tÕ cña hä, th­êng 12 13 14 15 16 17 Mèi liªn hÖ gi÷a m«i tr­êng, nghÌo ®ãi, vµ thiªn tai Ibid.Trang 8 Ibid. Nh÷ng chØ sè m«i tr­êng-nghÌo ®ãi, Priya Shyamsundar,Phßng M«i tr­êng Ng©n hµng ThÕ giíi, th¸ng1 2002. Trang 5 Ibid. Trang 6 PhÇn 3,” Nguyªn nh©n cña ®ãi nghÌo vµ nh÷ng nh©n tè g©y ®ãi nghÌo “, ChiÕn l­îc toµn diÖn vÒ t¨ng tr­ëng vµ gi¶m ®ãi nghÌo, dù th¶o lÇn 1, th¸ng 1 2002. Trang 15 Ibid. Nhãm hµnh ®éng chèng ®ãi nghÌo: §¶m b¶o bÒn v÷ng vÒ m«i tr­êng 3 Tæng quan lµ b¶o vÖ nh÷ng nguån n­íc ®Çu nguån, cung cÊp hÖ thèng c¶nh b¸o sím, vµ t¨ng c­êng kh¶ n¨ng ®èi phã víi thiªn tai. Mèi liªn hÖ gi÷a m«i tr­êng, nghÌo ®ãi, vµ tµi nguyªn rõng Khi so s¸nh mét b¶n ®å nghÌo ®ãi cña ViÖt Nam víi mét b¶n ®å vÒ tû lÖ phñ rõng cho thÊy cã mét sù liªn quan nhiÒu gi÷a tû lÖ che phñ rõng vµ ®ãi nghÌo. §iÒu ®ã kh«ng cã nghÜa lµ cã mét mèi quan hÖ nh©n-qu¶ gi÷a viÖc sèng ë khu vùc cã rõng vµ ®ãi nghÌo. NghÌo ®ãi ë nh÷ng khu vùc cã rõng ë ViÖt Nam phÇn nhiÒu lµ ë nh÷ng vïng nói, vïng s©u, vïng xa vµ hä Ýt cã c¬ héi tiÕp cËn víi thÞ tr­êng vµ cã Ýt ®Êt cã thÓ canh t¸c ®­îc. Vïng cao cña ViÖt Nam th­êng lµ n¬i cã nh÷ng khu rõng tèt nhÊt cña quèc gia vµ còng lµ n¬i tró ngô cña nhiÒu nhãm d©n téc thiÓu sè. Trong khi nh÷ng d©n téc thiÓu sè chØ chiÕm xÊp xØ 14% d©n sè, hä chiÕm tû lÖ vÒ ng­êi nghÌo ë møc kh«ng c©n ®èi ë ViÖt Nam. N¨m 2000, cã kho¶ng 29% d©n téc thiÓu sè hiÖn ë d­íi møc nghÌo khæ.18 RÊt nhiÒu nh÷ng nhãm d©n téc thiÓu sè nµy phô thuéc vµo nh÷ng khu rõng xung quanh ®Ó kiÕm sèng. ChÝnh cuéc sèng phô thuéc vµo rõng ®· t¹o nªn mèi liªn hÖ quan träng gi÷a nghÌo ®ãi vµ m«i tr­êng ë vïng n«ng th«n cña ViÖt Nam. Cuéc sèng ë nh÷ng n¬i cã rõng th­êng phô thuéc vµo nh÷ng s¶n phÈm tõ rõng nh­ gç, gç nhiªn liÖu còng nh­ nh÷ng s¶n Nh÷ng hÖ sinh th¸i nh¹y c¶m cã thÓ sôp ®æ nhanh chãng Trong khi rÊt nhiÒu nh÷ng hÖ sinh th¸i hoµn toµn cã thÓ thÝch nghi víi nh÷ng can thiÖp cña con ng­êi, mét sè hÖ sinh th¸i ë ViÖt Nam ®Æc biÖt cã nguy c¬ bÞ sôp ®æ. §Êt n«ng nghiÖp nghÌo chÊt dinh d­ìng nh­ nh÷ng vïng ®¸ v«i cã thÓ tõ cho n¨ng suÊt ®Õn sôp ®æ trong mét thêi gian rÊt ng¾n do viÖc sö dông qu¸ møc vµ xãi mßn ®Êt. Nh÷ng d¶i san h« còng cã thÓ sôp ®æ nhanh chãng do viÖc b¾t c¸ b»ng chÊt næ vµ b»ng chÊt ®éc xyanua. Nh÷ng ng­êi mµ cuéc sèng phô thuéc vµo nh÷ng nguån tµi nguyªn nµy cã thÓ tù ®¸nh mÊt chÝnh nh÷ng tµi nguyªn nµy trong mét thêi gian rÊt ng¾n khi hä sö dông chóng mét c¸ch kh«ng bÒn v÷ng. 18 phÈm phi gç nh­ nh­ song m©y, mËt ong, c©y lÊy thuèc vµ ®éng vËt hoang d·.ViÖc gi¶m tû lÖ che phñ rõng vµ sö dông kh«ng bÒn v÷ng nguån tµi nguyªn rõng cã thÓ dÉn tíi “hè nghÌo” cho nh÷ng céng ®ång sèng phô thuéc vµo rõng. Tµi nguyªn rõng còng nh­ m«i tr­êng sèng cho nh÷ng hé nghÌo phô thuéc vµo rõng cã thÓ bÒn v÷ng h¬n b»ng c¸ch t¨ng quyÒn së h÷u ®Êt cho c¸c hé nh­ ®· ®­îc qui ®Þnh trong LuËt ®Êt ®ai ViÖt Nam. Tuy nhiªn quyÒn sö dông ®Êt cÇn ph¶i ®­îc linh ho¹t bao gåm c¶ nh÷ng ng­êi vî còng nh­ nh÷ng ng­êi chång së h÷u ®Êt “sæ ®á” vµ cho phÐp céng ®ång chø kh«ng ph¶i chØ ®¬n gi¶n cã c¸c hé gia ®×nh sö dông chung bëi v× rÊt nhiÒu tµi nguyªn rõng ®­îc sö dông nh­ mét tµi s¶n chung bëi nh÷ng céng ®ång vïng cao. T¨ng tr­ëng kinh tÕ hiÓn nhiªn lµ mét ®éng lùc c¬ b¶n cho xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo. Tuy nhiªn, chÊt l­îng t¨ng tr­ëng sÏ quyÕt ®Þnh nh÷ng lîi Ých cho ng­êi nghÌo vµ cña m«i tr­êng. Nh÷ng chÝnh s¸ch mµ hç trî c¶ ng­êi nghÌo lÉn m«i tr­êng ®Òu cã ¶nh h­ëng lín ®èi víi viÖc xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo. B»ng viÖc tËp trung vµo nh÷ng vÊn ®Ò m«i tr­êng mµ cã ¶nh h­ëng qu¸ møc ®èi víi ng­êi nghÌo nh­ « nhiÔm n­íc vµ kh«ng khÝ, thiªn tai, vµ sö dông bÒn v÷ng tµi nguyªn rõng, nh÷ng thµnh tùu ®¸ng kÓ cña ViÖt Nam trong viÖc xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo ch¾c ch¾n sÏ cßn tiÕp tôc vµ ch¾c ch¾n sÏ cßn bÒn v÷ng. 1.4 C¸c ®Þnh nghÜa ThËt khã cã thÓ biÕt ®­îc liÖu mét quèc gia nµo ®ã ®· ®¹t ®­îc môc tiªu nh­ IDT hay ch­a nÕu tr­íc tiªn kh«ng ®Þnh nghÜa ®­îc c¸c thuËt ng÷. IDT cho lÜnh vùc m«i tr­êng lµ: Thùc hiÖn c¸c chiÕn l­îc quèc gia vÒ ph¸t triÓn bÒn v÷ng ë tÊt c¶ c¸c n­íc tr­íc n¨m 2005, nhê ®ã c¸c xu h­íng hiÖn thêi vÒ mÊt tµi nguyªn m«i tr­êng sÏ ®­îc ®æi ng­îc mét c¸ch cã hiÖu qu¶ ë c¶ møc toµn cÇu vµ quèc gia tr­íc n¨m 2015. Cã 3 thuËt ng÷ c¬ b¶n lµ “c¸c chiÕn l­îc quèc gia”, “ph¸t triÓn bÒn v÷ng” vµ “sù mÊt m¸t c¸c tµi nguyªn m«i tr­êng”. PhÇn 2, “ T×nh h×nh nghÌo ®ãi ë ViÖt Nam “.ChiÕn l­îc toµn diÖn vÒ t¨ng tr­ëng vµ xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo, b¶n dù th¶o ®Çu tiªn, th¸ng 1 2002. Trang 14 4 Nhãm hµnh ®éng chèng ®ãi nghÌo: §¶m b¶o bÒn v÷ng vÒ m«i tr­êng Tæng quan C¸c chiÕn l­îc quèc gia. Uû Ban Hç trî Ph¸t triÓn cña OECD ®Þnh nghÜa mét chiÕn l­îc quèc gia lµ “mét qu¸ tr×nh nghiªn cøu, th¶o luËn, x©y dùng n¨ng lùc, lËp kÕ ho¹ch vµ hµnh ®éng, cã sù tham gia vµ cã tÝnh chiÕn l­îc, h­íng tíi ph¸t triÓn bÒn v÷ng”19. B¸o c¸o nµy tu©n theo ®Þnh nghÜa cña OECD cã nhÊn m¹nh tíi qu¸ tr×nh, h¬n lµ mét tµi liÖu. Ph¸t triÓn bÒn v÷ng. ViÖc ®Þnh nghÜa ph¸t triÓn bÒn v÷ng gÆp nhiÒu vÊn ®Ò h¬n. Dù ¸n N¨ng lùc ViÖt Nam 2120 cña Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t­ x¸c ®Þnh ®©y lµ “sù ph¸t triÓn nh»m môc ®Ých ®¸p øng ®­îc nhu cÇu cña ViÖt Nam hiÖn nay, trong khi vÉn b¶o tån ®­îc c¸c hÖ sinh th¸i cña ®Êt n­íc cÇn cho cuéc sèng, v× lîi Ých cña c¸c thÕ hÖ t­¬ng lai”.21 Vµo n¨m 1987, Uû Ban cña Liªn Hîp Quèc vÒ m«i tr­êng vµ ph¸t triÓn (Uû ban Brundtland) x¸c ®Þnh ®©y lµ “sù ph¸t triÓn ®¸p øng ®­îc nhu cÇu cho hiÖn t¹i mµ kh«ng lµm tæn th­¬ng kh¶ n¨ng cña chóng ta trong viÖc tho¶ m·n nh÷ng nhu cÇu ®ã trong t­¬ng lai”.22 ThÕ hÖ thø b¶y Liªn minh Iroquois cña c¸c bé l¹c thæ d©n Ch©u Mü sèng ë khu vùc ®«ng b¾c Mü thÕ kû 18 ®· sö dông mét c¸ch tiÕp cËn ®éc ®¸o ®èi víi ph¸t triÓn bÒn v÷ng. Khi Liªn minh Iroquois tæ chøc mét cuéc häp héi ®ång ®Ó quyÕt ®Þnh mét vÊn ®Ò, mét thµnh viªn ®Çu tiªn sÏ ®øng lªn vµ nãi lêi cÇu khÈn sau ®©y: “Trong mçi cuéc tranh c·i cña chóng ta, chóng ta cÇn ph¶i xem xÐt hËu qu¶ quyÕt ®Þnh cña m×nh ®èi víi b¶y thÕ hÖ tiÕp theo.” Mét thµnh viªn trong héi ®ång sau ®ã ®­îc chØ ®Þnh víi t­ c¸ch lµ mét ®¹i diÖn, ph¸t ng«n cho nh÷ng ng­êi sèng ë t­¬ng lai 150 n¨m sau ®ã. Liªn minh Iroquois ®· thùc hiÖn nh÷ng ý t­ëng chñ yÕu vÒ ph¸t triÓn bÒn v÷ng 250 n¨m tr­íc ®©y vµ trªn thùc tÕ lµ hä ®· thùc hiÖn mét h×nh thøc s¬ khëi cña viÖc ®¸nh gi¸ c¸c t¸c ®éng m«i tr­êng vµ x· héi. Tuyªn bè Rio ®· lµm râ ®Þnh nghÜa trªn, coi ph¸t triÓn bÒn v÷ng lµ “sù ph¸t triÓn ®¸p øng ®­îc nhu cÇu cña hiÖn t¹i mµ kh«ng lµm tån th­¬ng kh¶ n¨ng cña c¸c thÕ hÖ t­¬ng lai trong viÖc tho¶ m·n c¸c nhu cÇu cña chÝnh hä”.23 MÆc dï Tuyªn bè Rio cã lÏ ®· ®­a ra ®­îc ®Þnh nghÜa tèt nhÊt, mäi sù gi¶i thÝch ®· ®Ò cËp trªn ®©y ®Òu kh«ng ®­a ra ®­îc ph¸t triÓn bÒn v÷ng lµ g×. Ph¸t triÓn bÒn v÷ng cã thÓ ®­îc m« t¶ lµ cã 3 thµnh phÇn (“trô cét”) chÝnh: ph¸t triÓn kinh tÕ, x· héi vµ m«i tr­êng. V× vËy, ®Ó cho sù ph¸t triÓn ®­îc bÒn v÷ng, cÇn cã (a) t¨ng tr­ëng kinh tÕ bÒn v÷ng;24 (b) ph¸t triÓn x· héi bÒn v÷ng; vµ (c) sö dông bÒn v÷ng c¸c nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn. §Ó ®¹t ®­îc bÒn v÷ng l©u dµi, c¶ ba vÊn ®Ò trªn ®Òu cÇn ®­îc ph¸t triÓn hµi hoµ B¸o c¸o nµy tËp trung vµo m«i tr­êng. V× vËy, nã chØ xem xÐt “cét” m«i tr­êng cña vÊn ®Ò ph¸t triÓn bÒn v÷ng. Hai “cét” cßn l¹i (“xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo “ vµ “gi¶m kh¶ n¨ng dÔ bÞ tæn th­¬ng vµ thùc hiÖn b¶o vÖ x· héi”) ®­îc c¸c nhãm lµm viÖc vÒ IDT kh¸c xem xÐt riªng biÖt.25 ChØ cã thÓ x¸c ®Þnh ®­îc c¸c tiÕn triÓn h­íng tíi ph¸t triÓn bÒn v÷ng b»ng c¸ch kÕt hîp tÊt c¶ c¸c chØ sè kinh tÕ, x· héi vµ m«i tr­êng. Vµ do ®ã, b¸o c¸o nµy chØ lµ mét phÇn ®ãng gãp cho c¸c chØ sè vÒ ph¸t triÓn bÒn v÷ng. MÊt m¸t tµi nguyªn m«i tr­êng. §iÒu nµy m« t¶ sù mÊt c¬ häc hoÆc sù xuèng cÊp cña c¸c tµi nguyªn thiªn nhiªn. Nã bao gåm tæng hîp sù suy gi¶m rõng tù nhiªn, mÊt c¸c loµi ®éng vËt hoang d·, khai th¸c h¶i s¶n qu¸ møc ë c¸c khu vùc ven bê biÓn, « nhiÔm c«ng nghiÖp, gi¶m chÊt l­îng n­íc, t¨ng « nhiÔm kh«ng kh݅tÊt c¶ c¸c nguyªn nh©n t¹o ra viÖc gi¶m chÊt l­îng m«i tr­êng. 19 Hç trî c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn th«ng qua x©y dung vµ thùc hiÖn c¸c ChiÕn l­îc quèc gia vÒ ph¸t triÓn bÒn v÷ng: Sù cÇn thiÕt ph¶i x¸c ®Þnh c¸c môc tiªu vµ chiÕn l­îc DAC.DCD/DAC (99), 11 th¸ng 3 n¨m 1999 20 Dù ¸n VIE/97/007, do UNDP vµ C¬ quan hç trî ph¸t triÓn vµ hîp t¸c Thuþ Sü tµi trî 21 22 23 24 §¸nh gi¸ c¸c tiÕn bé trong ph¸t triÓn bÒn v÷ng ë ViÖt Nam: B¸o c¸o dµnh cho th¶o luËn. Dù ¸n N¨ng lùc ViÖt Nam 21. MPI vµ UNDP, th¸ng 2 n¨m 1999 T­¬ng lai cña chóng ta. Uû Ban ThÕ giíi vÒ m«i tr­êng vµ ph¸t triÓn, Oxford, 1987, trang 43 Tuyªn bè Rio vÒ M«i tr­êng vµ Ph¸t triÓn. UN, 1992 Phong trµo hµnh ®éng “xanh l¸ c©y thÉm ” kh«ng t¸n thµnh víi viÖc nhÊn m¹nh t¨ng tr­ëng kinh tÕ cã tÝnh ý chÝ trong mét thÕ giíi cã h¹n vµ thay vµo ®ã, hä cæ ®éng cho viÖc tËp trung vµo mét nÒn kinh tÕ bÒn v÷ng kh«ng t¨ng tr­ëng 25 Uû Ban Ph¸t triÓn bÒn v÷ng cña UN ®· ®­a thªm mét “trô cét” n÷a: ph¸t triÓn thÓ chÕ. PhÇn nµy còng ®­îc mét nhãm IDT kh¸c xem xÐt riªng biÖt trong phÇn: “®¶m b¶o qu¶n trÞ tèt ®Ó gi¶m ®ãi nghÌo”. Nhãm hµnh ®éng chèng ®ãi nghÌo: §¶m b¶o bÒn v÷ng vÒ m«i tr­êng 5 2. c¸c chØ sè 2.1 LiÖu IDT vÒ M«i tr­êng cã phï hîp víi ViÖt Nam? Nãi ng¾n gän, cã. IDT nµy ph¶n ¸nh môc tiªu cña ChÝnh phñ trong viÖc thùc hiÖn mét ChiÕn l­îc quèc gia vÒ ph¸t triÓn bÒn v÷ng vµ rÊt phï hîp víi c¸c cam kÕt cña ChÝnh phñ trong viÖc thñ tiªu xu h­íng mÊt m¸t tµi nguyªn m«i tr­êng. 2.2 HiÖn nay ViÖt Nam ®ang ë ®©u so víi IDT vÒ M«i tr­êng? IDT gåm cã 2 phÇn: (a) thùc hiÖn mét chiÕn l­îc quèc gia vÒ ph¸t triÓn bÒn v÷ng cho tíi tr­íc n¨m 2005; vµ (b) ®æi ng­îc xu h­íng mÊt m¸t tµi nguyªn m«i tr­êng tíi tr­íc n¨m 2015. ViÖt Nam ®· ®¹t ®­îc phÇn ®Çu nh­ng vÉn cßn cã nhiÒu viÖc ph¶i lµm nÕu muèn ®¹t ®­îc phÇn cßn l¹i. Nh÷ng ai quan t©m nhiÒu h¬n tíi c¸c chØ sè cã thÓ bá qua phÇn d­íi ®©y ChiÕn l­îc quèc gia vÒ Ph¸t triÓn bÒn v÷ng. Theo ®Þnh nghÜa ®· nªu ra ë trªn ®©y, ViÖt Nam ®· cã ChiÕn l­îc ph¸t triÓn bÒn v÷ng h¬n mét thËp kû nay. Vµo n¨m 1988, ChÝnh phñ ®· phª chuÈn ChiÕn l­îc b¶o tån quèc gia. Tµi liÖu nµy lµ c¬ së cho ChiÕn l­îc quèc gia vÒ M«i tr­êng vµ Ph¸t triÓn bÒn v÷ng ®Çu tiªn, giai ®o¹n 1991-2000, ®­îc ®oµn ®¹i biÓu ViÖt Nam tr×nh bµy t¹i Héi nghÞ Rio n¨m 1992. Dï ®iÒu nµy, nãi mét c¸ch nghiªm tóc, ®· tho¶ m·n ®­îc ®Þnh nghÜa cña mét ChiÕn l­îc quèc gia vÒ ph¸t triÓn bÒn v÷ng x©y dùng b»ng c¸ch theo mét “qu¸ tr×nh cã tÝnh chiÕn l­îc vµ cã sù tham gia” nh­ng qu¸ tr×nh nµy tù nã vÉn cßn ch­a m¹nh. Ng©n s¸ch vµ nh©n lùc ®Ó thùc hiÖn ChiÕn l­îc vÉn cßn ch­a ®¸p øng ®­îc nhu cÇu. Mét c¬ quan ChÝnh phñ víi chøc n¨ng riªng biÖt liªn quan tíi b¶o vÖ m«i tr­êng míi chØ ®­îc thµnh lËp vµo n¨m 1994, vµ c¸c tµi nguyªn m«i tr­êng th­êng bÞ hi sinh cho nh÷ng thµnh tùu vÒ kinh tÕ.26 Cho tíi gi÷a nh÷ng n¨m 1990, c¸c xu h­íng vÒ m«i tr­êng ngµy cµng trë nªn ®¸ng lo ng¹i, ®Æc biÖt lµ trong lÜnh vùc l©m nghiÖp. Ch­¬ng tr×nh 327 (“Phñ xanh ®Êt trèng ®åi träc”) ®­îc b¾t ®Çu vµo n¨m 26 199227 vµ cung cÊp tiÒn trùc tiÕp cho c¸c hé gia ®×nh, ®Ó ®æi l¹i hä sÏ b¶o vÖ nh÷ng khu vùc nhÊt ®Þnh trong rõng. Vµo n¨m 1997, ChÝnh phñ quyÕt ®Þnh “®ãng cöa rõng”, vµ kÕt qu¶ lµ ®· gi¶m 80% s¶n l­îng gç. Vµo cuèi nh÷ng n¨m 1990, mèi quan t©m vµ kh¶ n¨ng cña ChÝnh phñ trong viÖc gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò m«i tr­êng ®· ®­îc t¨ng lªn râ rÖt. C¸c kÕt qu¶ cña ch­¬ng tr×nh 327 ®· ®­îc tiÕp nèi trong mét ch­¬ng tr×nh tham väng h¬n rÊt nhiÒu - ®ã lµ ch­¬ng tr×nh 661 (“Ch­¬ng tr×nh trång míi 5 triÖu ha rõng”). H¬n n÷a, sè l­îng c¸c khu b¶o tån ®· ®­îc më réng rÊt lín, kiÓm so¸t « nhiÔm ®­îc ®­îc thùc hiÖn mét sè c¸c khu c«ng nghiÖp, c¸c quü vÒ m«i tr­êng thÝ ®iÓm ®· b¾t ®Çu ho¹t ®éng ë mét sè ®Þa ph­¬ng trong c¶ n­íc, c¸c luËt míi vÒ b¶o vÖ m«i tr­êng vµ qu¶n lý n­íc ®­îc ban hµnh vµ c¬ së cho c¸c tiÕn bé kh¸c ®· ®¹t ®­îc – tÊt c¶ ®Òu lµm cho m«i tr­êng ViÖt Nam ngµy cµng bÒn v÷ng. N¨m 1998, Côc M«i tr­êng b¾t ®Çu qu¸ tr×nh so¹n th¶o thÕ hÖ thø hai cña ChiÕn l­îc quèc gia vÒ ph¸t triÓn bÒn v÷ng. Qu¸ tr×nh nµy cã tÝnh tham gia rÊt cao víi sù ®ãng gãp ý kiÕn ®­îc thu thËp tõ tÊt c¶ 61 tØnh thµnh, 35 c¬ quan ChÝnh phñ, vµ h¬n 200 ®èi t¸c ph¸t triÓn quèc tÕ. B¶n th¶o cuèi cïng cña ChiÕn l­îc quèc gia vÒ b¶o vÖ m«i tr­êng 20012010, ®· ®­îc ®Ö tr×nh lªn V¨n phßng ChÝnh phñ vµo th¸ng 7 n¨m 2000. (ViÖc thùc hiÖn ChiÕn l­îc nµy ®­îc cô thÓ ho¸ trong KÕ ho¹ch hµnh ®éng quèc gia vÒ m«i tr­êng 2001-2005, ®­îc hoµn thiÖn vµo th¸ng 12 n¨m 2000.) ChØ thÞ 36/CP-TW N¨m 1998, Bé ChÝnh trÞ ®· ban hµnh ChØ thÞ 36/CP-TW. ChØ thÞ nµy ®· më ra mét trong nh÷ng ®­êng lèi quan träng nhÊt cña §¶ng vÒ m«i tr­êng v× nã t¹o ra c¬ së cho ®­êng lèi cña chÝnh s¸ch. ChØ thÞ ®· ®Æc biÖt ®Ò cËp ®Õn ph¸t triÓn bÒn v÷ng. “B¶o vÖ m«i tr­êng lµ c«ng viÖc cña toµn §¶ng, toµn d©n vµ toµn qu©n, víi t­ c¸ch lµ mét phÇn kh«ng thÓ t¸ch rêi cña ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi ë tÊt c¶ c¸c cÊp vµ c¸c ngµnh; vµ lµ c¬ së ®¶m b¶o cho ph¸t triÓn bÒn v÷ng vµ thùc hiÖn thµnh c«ng sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸ vµ hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc”. Mét sè vÝ dô cña vÊn ®Ò nµylµ viÖc t¨ng s¶n l­îng ë Qu¶ng Ninh ®· lµm tæn h¹i tíi chÊt l­îng kh«ng khÝ,n­íc vµ ®Êt; viÖc c¸c L©m tr­êng quèc doanh khai th¸c gç cøng l©u n¨m ë c¸c khu rõng ®Çu nguån quan träng ®· g©y ra t×nh h×nh lò lôt ngµy cµng t¨ng ë c¸c khu vùc h¹ l­u, vµ viÖc chÝnh phñ trî gi¸ cho ho¹t ®éng ®¸nh b¾t c¸ gÇn bê ®· gãp phÇn lµm gi¶m m¹nh c¸ biÓn ven bê 27 QuyÕt ®Þnh ChÝnh Phñ sè 327-CP ngµy 15 th¸ng 9 n¨m 1992 6 Nhãm hµnh ®éng chèng ®ãi nghÌo: §¶m b¶o bÒn v÷ng vÒ m«i tr­êng c¸c chØ sè ChiÕn l­îc quèc gia vÒ b¶o vÖ m«i tr­êng, 20012010, ®· xem ph¸t triÓn bÒn v÷ng lµm xuÊt ph¸t ®iÓm quan träng. “Môc tiªu chung cña ChiÕn l­îc quèc gia vÒ b¶o vÖ m«i tr­êng lµ nh»m: b¶o vÖ vµ c¶i thiÖn m«i tr­êng nh»m lµm t¨ng chÊt l­îng cuéc sèng vµ søc khoÎ cña nh©n d©n vµ nh»m ®¶m b¶o sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng cña ®Êt n­íc”28. C¸c t¸c gi¶ so¹n th¶o chiÕn l­îc còng nhËn ra r»ng ChiÕn l­îc quèc gia cÇn ph¶i lµ mét phÇn cña chiÕn l­îc chung vÒ ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi, nÕu kh«ng th× nã sÏ thÊt b¹i. “ChiÕn l­îc quèc gia vÒ b¶o vÖ m«i tr­êng cÇn ph¶i lµ mét phÇn cÊu thµnh nªn ChiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi vµ kh«ng t¸ch rêi khái ChiÕn l­îc ®ã”29. ThËt may lµ t×nh h×nh ph¸t triÓn theo chiÒu h­íng ®ã. N¨m b¾t ®Çu ChiÕn l­îc hoÆc KÕ ho¹ch hµnh ®éng quèc gia vÒ m«i tr­êng30 Malaysia ViÖt Nam In®«nesia Trung quèc Lµo Campuchia Th¸i lan 1991 1992 1992 1994 1995 1999 kh«ng cã ®· cã chiÕn l­îc ph¸t triÓn bÒn v÷ng quèc gia, vµ chiÕn l­îc nµy lµ mét qu¸ tr×nh chø kh«ng ph¶i lµ mét tµi liÖu. §¶o ng­îc xu h­íng mÊt m¸t tµi nguyªn m«i tr­êng. Tho¶ m·n phÇn nµy cña IDT lµ phÇn mµ ViÖt Nam, còng gièng nh­ hÇu hÕt c¸c n­íc kh¸c ®ang ph¶i ®èi mÆt víi nh÷ng thö th¸ch lín lao. Xu h­íng mÊt m¸t tµi nguyªn m«i tr­êng ë ViÖt Nam ®· vµ ®ang rÊt nghiªm träng (xem hép minh häa). Nh­ng ®iÒu cßn khã h¬n lµ ChÝnh phñ vµ c¸c nhµ tµi trî ®· ®ång ý r»ng tÊt c¶ c¸c IDT cho ViÖt Nam sÏ ®­îc ®ång bé ho¸ víi c¸c môc tiªu cña ChÝnh phñ trong thêi gian 2001-2010. §iÒu nµy còng cã nghÜa lµ b©y giê ViÖt Nam sÏ cè g¾ng ®¶o ng­îc xu h­íng mÊt tµi nguyªn m«i tr­êng tr­íc n¨m 2010 chø kh«ng ph¶i lµ tíi n¨m 2015. Kh«ng cã chØ sè ®¬n lÎ nµo cho biÕt khi nµo th× xu h­íng mÊt m¸t tµi nguyªn m«i tr­êng ®· ®­îc ®æi ng­îc, v× ®©y lµ mét chØ sè cã tÝnh tæng hîp (hoÆc chØ sè cã tÝnh ¶nh h­ëng), ph¶n ¸nh mét lo¹t sù thay ®æi kh¸c nhau trong thùc tÕ. V× vËy, nÕu muèn theo dâi tiÕn triÓn h­íng tíi IDT, cÇn cã c¸c chØ sè trung gian32, vµ c¸c chØ sè Êy ph¶i phï hîp víi t×nh h×nh ph¸t triÓn cña ViÖt Nam – chóng cÇn ®­îc quèc gia ho¸. ChiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña ViÖt Nam, 2001-2010, lµ mét chiÕn l­îc vÜ m«, trong ®ã ®­a ra c¸c kÕ ho¹ch vµ h­íng ®i cho ViÖt Nam trong vßng 10 n¨m tíi. Tµi liÖu nµy ®­îc Ban ChÊp hµnh Trung ¦¬ng §¶ng dù th¶o cã sù ®ãng gãp quan träng cña c¸c bé liªn quan, c¸c chÝnh quyÒn cÊp tØnh, ph¸t triÓn bÒn v÷ng lµ mét vÊn ®Ò xuyªn suèt. ChiÕn l­îc nh¾c l¹i ba “trô cét” cña ph¸t triÓn bÒn v÷ng trong ch­¬ng “C¸c Môc tiªu chiÕn l­îc vµ ph­¬ng ph¸p tiÕp cËn ph¸t triÓn”, trong ®ã nªu r»ng ph­¬ng ph¸p tiÕp cËn ph¸t triÓn lµ “ph¸t triÓn nhanh vµ bÒn v÷ng th«ng qua viÖc ®¶m b¶o t¨ng tr­ëng kinh tÕ, ®i liÒn víi c«ng b»ng vµ tiÕn bé x· héi, vµ b¶o vÖ m«i tr­êng”.31 V× vËy, ViÖt Nam râ rµng lµ 28 29 30 T×nh h×nh khã kh¨n cña M«i tr­êng ViÖt Nam • §a d¹ng sinh häc cña ViÖt Nam ®ang bÞ de do¹ nghiªm • • • • träng víi h¬n 700 loµi ®­îc liÖt trong S¸ch §á ViÖt Nam, vµ sù sèng cßn cña 1/3 sè loµi ®éng vËt cã vó cña ViÖt Nam ®ang bÞ ®e do¹. Tû lÖ phñ rõng chØ cßn l¹i gÇn b»ng 2/3 so víi tû lÖ nµy 50 n¨m tr­íc ®©y. N­íc ngÇm bÞ gi¶m c¶ vÒ mÆt chÊt l­îng vµ sè l­îng. S¶n l­îng ®¸nh b¾t c¸ gÇn bê bÞ gi¶m nghiªm träng trong khi sè l­îng tµu thuyÒn ®¸nh c¸ t¨ng nhanh. ¤ nhiÔm kh«ng khÝ ë ®« thÞ t¨ng cao do sè l­îng xe cé vµ kÑt xe t¨ng lªn PhÇn 3.2 vÒ “Môc tiªu”, ChiÕn l­îc quèc gia vÒ B¶o vÖ M«i tr­êng ,2001-2010, b¶n dù th¶o th¸ng 6 n¨m 2000 PhÇn 3.1 vÒ “Nh÷ng nguyªn t¾c cña ChÝnh Phñ “, ChiÕn l­îc quèc gia vÒ B¶o vÖ M«i tr­êng,2001-2010, B¶n dù th¶o th¸ng 6 n¨m 2000 B¶ng 3.14, “Cam kÕt cña ChÝnh Phñ”, Nh÷ng chØ sæ ph¸t triÓn thÕ giíi 2001 31 32 Ch­¬ng II, PhÇn 2.1, ChiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ,2001-2010, B¶n th¶o th¸ng 7 n¨m 2000 “Nh÷ng chØ sè trung gian” lµ nh÷ng chØ sè ®Çu ra cña ch­¬ng tr×nh vµ dù ¸n (vÝ dô sè ng­êi dïng n­íc s¹ch). Nh÷ng chØ sè nµy th­êng lµ nh÷ng chØ sè mÆc ®Þnh kÕt qu¶ ®em l¹i lîi nhuËn cao (vÝ dô: Ýt thêi gian ®i lÊy n­íc h¬n) vµ nh÷ng chØ sè cã ¶nh h­ëng (vÝ dô: nh÷ng tr­êng hîp trÎ em bÞ bÖnh Øa ch¶y ®· gi¶m). Nh÷ng chØ sè nµy th­êng khã ®o ®¹c h¬n. Nhãm hµnh ®éng chèng ®ãi nghÌo: §¶m b¶o bÒn v÷ng vÒ m«i tr­êng 7 c¸c chØ sè 2.3 C¸c chØ sè trung gian A. Tû lÖ phÇn tr¨m d©n sè ®­îc tiÕp cËn l©u dµi víi n­íc s¹ch. B. DiÖn tÝch che phñ rõng so víi tæng diÖn tÝch c¶ n­íc (Cã 1 chØ sè phô). C. Tû lÖ c¸c tr¹m gi¸m s¸t chÊt l­îng n­íc vµ kh«ng khÝ cho thÊy c¸c c¶i thiÖn vÒ chÊt l­îng so víi th«ng sè nÒn T¸m chØ sè ban ®Çu ®­îc nhãm c«ng t¸c IDT m«i tr­êng gåm ®¹i diÖn c¸c c¬ quan ChÝnh phñ vµ c¸c nhµ tµi trî lùa chän trong cuéc häp ngµy 10 th¸ng 8 n¨m 2001. C¸c chØ sè ®ã ®· ®­îc chØnh söa l¹i sau Héi th¶o ë H¶i Phßng ngµy 17-19/9/2001 vµ sau cuéc häp tiÕp theo cña nhãm c«ng t¸c IDT m«i tr­êng gåm ®¹i diÖn c¸c c¬ quan ChÝnh phñ vµ c¸c nhµ tµi trî vµo ngµy 27 th¸ng 9 n¨m 2001. Nh÷ng chØ sè nµy ®· ®­îc xem xÐt l¹i vµ hoµn tÊt vµo th¸ng 3 n¨m 2002. ChØ cã mét sè chØ sè giíi h¹n ®· ®­îc Nhãm C«ng T¸c vÒ NghÌo §ãi ®Ò nghÞ trong §iÒu kho¶n giao viÖc (phô lôc 2). 8 C¸c chØ sè cuèi cïng ®­îc lùa chän dùa trªn c¸c tiªu chÝ sau ®©y: (a) dùa trªn kÕt qu¶, cho biÕt kÕt qu¶ ®Çu ra chø kh«ng ph¶i lµ ®ãng gãp ®Çu vµo, (b) cã liªn hÖ gi÷a ph¸t triÓn bÒn v÷ng vµ nghÌo ®ãi, (c) cã tÝnh kh¶ thi, dÔ dµng gi¸m s¸t víi sè liÖu ®· ®­îc thu thËp. Nh÷ng chØ sè nµy lµ c«ng cô ®Ó theo dâi sù thay ®æi. Trong khi cã rÊt nhiÒu nh÷ng chØ sè m«i tr­êng cho biÕt nh÷ng thay ®æi quan träng, chØ cã mét Ýt nh÷ng thay ®æi m«i tr­êng ®­îc theo dâi lµ cã t¸c ®éng ®Õn sù nghÌo ®ãi vµ ng­êi nghÌo. Ba chØ sè m«i tr­êng ®­îc lùa chän ®Òu theo dâi nh÷ng biÕn ®æi cã t¸c ®éng ®Õn nghÌo ®ãi vµ ng­êi nghÌo còng nh­ ®Õn m«i tr­êng. §ã lµ bëi v× c¸c mèi liªn hÖ gi÷a nghÌo ®ãi vµ m«i tr­êng cña c¸c chØ sè nµy ®­îc quèc tÕ sö dông réng r·i. Ba chØ sè nµy cung cÊp thªm lîi Ých cña viÖc phñ “xanh l¸ c©y” cho m«i tr­êng (phñ rõng), “xanh da trêi” (n­íc s¹ch vµ “n©u” (« nhiÔm n­íc vµ kh«ng khÝ). Nhãm hµnh ®éng chèng ®ãi nghÌo: §¶m b¶o bÒn v÷ng vÒ m«i tr­êng 3. Tû lÖ d©n sè ®­îc tiÕp cËn l©u dµi víi n­íc s¹ch 3.1 TÝnh t­¬ng quan cña chØ sè ChØ sè nµy nh»m ®o ®­îc sè l­îng ng­êi ®­îc tiÕp cËn l©u dµi víi n­íc s¹ch so víi tæng sè d©n. §©y lµ mét chØ sè ®­îc sö dông rÊt réng r·i v× nã cã tÝnh liªn ngµnh vµ ®ång thêi ®­a ra th«ng tin vÒ m«i tr­êng, søc kháe vµ h¹ tÇng c¬ së. §Ó tÝnh ®­îc chØ sè nµy mét c¸ch chÝnh x¸c ®ßi hái ph¶i cã sù kiÓm tra trªn ph¹m vi toµn quèc vÒ chÊt l­îng, sè l­îng vµ c¸ch tiÕp cËn nguån n­íc – c«ng viÖc nµy cÇn chi phÝ rÊt tèn kÐm, ®Æc biÖt lµ so víi nh÷ng n­íc nghÌo. V× vËy, ng­êi ta ®· ®­a ra mét vµi chØ sè mÆc ®Þnh gÇn ®óng. Cuèn C¸c chØ sè ph¸t triÓn ThÕ giíi do Ng©n hµng ThÕ giíi biªn so¹n sö dông “c¸c nguån n­íc dïng ®­îc” nh­ lµ mét chØ sè mÆc ®Þnh gÇn ®óng cho “tû lÖ d©n sè ®­îc tiÕp cËn víi n­íc s¹ch”. Song Tæ chøc Y tÕ thÕ giíi l¹i tËp trung kh«ng ph¶i vµo yÕu tè “s¹ch” cña chØ sè mµ l¹i tËp trung vµo yÕu tè “tiÕp cËn”. Tæ chøc nµy sö dông mét chØ sè mÆc ®Þnh gÇn ®óng lµ “cã mét nguån n­íc trong mét kho¶ng c¸ch hîp lý”.33 ChiÕn l­îc quèc gia vÒ n­íc s¹ch vµ vÖ sinh m«i tr­êng n«ng th«n ViÖt Nam tíi n¨m 2020 chØ ra r»ng “n­íc an toµn” ®ång nghÜa víi “n­íc s¹ch”.34 ChiÕn l­îc còng x¸c ®Þnh “n­íc s¹ch” lµ n­íc ®¹t ®ñ 51 th«ng sè theo tiªu chuÈn 505 mµ Bé Y TÕ phª chuÈn. C¸c tiªu chuÈn liªn quan kh¸c bao gåm TCVN 59421995 cho n­íc mÆt vµ TCVN 5944-1995 cho n­íc ngÇm, ngoµi ra cßn cã tiªu chuÈn TCXD 233-1999 ®Ò cËp tíi viÖc lùa chän n­íc mÆt vµ n­íc ngÇm phï hîp cho hÖ thèng cung cÊp n­íc s¹ch. Do rÊt khã cã thÓ kiÓm tra xem n­íc cã ®¹t tÊt c¶ c¸c tiªu chuÈn cña nhµ n­íc ®Ò ra hay kh«ng, mét chØ sè phæ biÕn ®­îc chÊp nhËn ®èi víi tiÕp cËn víi n­íc an toµn (hoÆc n­íc s¹ch) ®­îc sö dông ë hÇu kh¾p c¸c ®Þa ph­¬ng cña ViÖt Nam lµ chØ sè “møc ®é tiÕp cËn víi nguån n­íc ®­îc c¶i thiÖn (hay dïng 33 34 35 36 37 38 ®­îc)”, cã nghÜa lµ n­íc ch¶y ra tõ mét vßi n­íc trong nhµ hay ngoµi trêi, vßi n­íc c«ng céng hay tõ giÕng khoan cã b¬m, giÕng tù ®µo, n­íc suèi cã qua läc hay n­íc m­a35. “TiÕp cËn víi c¸c nguån n­íc ®­îc c¶i thiÖn” lµ chØ sè ®­îc sö dông réng r·i nhÊt trªn thÕ giíi vµ lµ chØ sè ®­îc ®Ò xuÊt trong C¸c Môc ®Ých Ph¸t triÓn Thiªn niªn kû. UNICEF ®· lµm viÖc tÝch cùc víi ChÝnh phñ nh»m môc tiªu c¶i thiÖn t×nh h×nh tiÕp cËn víi n­íc s¹ch ë khu vùc n«ng th«n vµ ®· ®Ò xuÊt mét ®Þnh nghÜa t¹m thêi vÒ tiÕp cËn víi n­íc s¹ch bao gåm 3 th«ng sè quan träng sau ®©y: (a) sè l­îng (Ýt nhÊt lµ 20lÝt/ ng­êi/ngµy); (b) chÊt l­îng (nh÷ng th«ng sè vi khuÈn vµ ho¸ häc còng nh­ ®é trong, kh«ng mµu, kh«ng mïi, kh«ng vÞ); vµ (c) tiÕp cËn (kho¶ng c¸ch ®Õn nguån n­íc s¹ch tõ 200m ®Õn 500m).36 §Þnh nghÜa nµy cã tÝnh bao qu¸t h¬n phÇn lín c¸c ®Þnh nghÜa cña quèc tÕ vµ ®ßi hái mét qu¸ tr×nh tËp hîp d÷ liÖu cã chÊt l­îng cao h¬n nh­ng ®­a ra ®­îc d÷ liÖu chÊt l­îng cao h¬n. Mèi liªn hÖ víi chÝnh s¸ch.37 ChÝnh s¸ch cña chÝnh phñ cã mèi liªn hÖ kh¸ chÆt chÏ víi tiÕp cËn n­íc s¹ch. ë hÇu hÕt c¸c ®Þa ph­¬ng cña ViÖt Nam, chÝnh phñ ®· cung cÊp c¸c nguån n­íc chÝnh ®Ó gióp c¸c céng ®ång x©y dùng c¸c nguån n­íc s¹ch l©u dµi. Tuy nhiªn, do tÇm quan träng cña n­íc s¹ch ®èi víi søc kháe céng ®ång, nªn dï kh«ng cã sù hç trî chÝnh s¸ch th× chØ sè nµy d­êng nh­ vÉn t¨ng khi møc sèng ®­îc c¶i thiÖn. T¸c ®éng lªn sù c«ng b»ng.38 ChØ sè nµy cã t¸c ®éng rÊt m¹nh mÏ ®Õn c«ng cuéc chèng nghÌo ®ãi. Nh÷ng ng­êi nghÌo lµ nh÷ng ng­êi Ýt cã kh¶ n¨ng nhÊt ®Ó mua n­íc s¹ch mét khi nã kh«ng cßn cã s½n n÷a. Nh÷ng ng­êi nghÌo còng lµ nh÷ng ng­êi Ýt cã ®iÒu kiÖn nhÊt ®Ó ch÷a trÞ c¸c bÖnh tËt ph¸t sinh do dïng n­íc bÈn. Mét “kho¶ng c¸ch hîp lý” ®­îc x¸c ®Þnh ë c¸c khu ®« thÞ lµ kh«ng xa h¬n 200m vµ ë c¸c vïng n«ng th«n th× nh­ sau: c¸c thµnh viªn cña mét hé gia ®×nh kh«ng ph¶i “mÊt c¶ ngµy c¶ buæi ®Ó ®i lÊy n­íc”.www.oecd.org/dac/indicators.htm, 18/7/2001 Phô lôc “Nh÷ng ®Þnh nghÜa” trang 48 Chó ý r»ng nh÷ng chuÈn mùc cho “n­íc s¹ch” ®ang ®­îc xem xÐt l¹i bái Bé Y tÕ vµ ch¾c ch¾n sÏ gåm 8 ®ªn 10 th«ng sè cho nh÷ng chuÈn mùc lý ho¸ vµ 2 th«ng sè cho nh÷ng vi khuÈn, theo c¸c chyªn gia cung cÊp n­íc s¹ch ë CERWASS. ¤ng Chander Badloe, tr­ëng Phßng VÖ sinh n­íc vµ M«i tr­êng, UNICEF ViÖt Nam, trao ®æi c¸ nh©n. §èi víi mçi chØ sè trung gian, “mèi liªn hÖ chÝnh s¸ch” ®­îc ®¸nh gi¸ lµ quyÕt ®Þnh xem chØ sè nµy cã thÓ ®­îc thay ®æi theo chÝnh s¸ch ë møc ®é nµo. NÕu nh÷ng thay ®æi chÝnh s¸ch cã Ýt ¶nh h­ëng ®Õn mét chØ sè (vÝ dô,”sè l­îng thiªn tai”), th× kh«ng cÇn coi nã lµ chØ sè ph¸t triÓn “T¸c ®éng ®Õn tÝnh c«ng b»ng” ®­îc ®¸nh gi¸ cho mçi chØ sè trung gian bëi v× sù bÊt b×nh ®¼ng gi÷a ng­êi giµu vµ ng­êi nghÌo còng nh­ gi÷a nh÷ng ng­êi n«ng th«n vµ thµnh thÞ sÏ c¶n trë sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng vµ g©y ra nh÷ng mÐo mã vÒ mÆt x· héi nh­ bÊt æn ®Þnh vÒ x· héi vµ di c­ tù do Nhãm hµnh ®éng chèng ®ãi nghÌo: §¶m b¶o bÒn v÷ng vÒ m«i tr­êng 9 Tû lÖ d©n sè ®­îc tiÕp cËn l©u dµi víi n­íc s¹ch 3.2 3.3 D÷ liÖu nÒn vµ c¸c xu h­íng D©n sè ViÖt Nam n¨m 2000 ®¹t kho¶ng 78 triÖu ng­êi, 53% trong sè ®ã (41 triÖu ng­êi) ®­îc tiÕp cËn víi n­íc s¹ch.39 Con sè nµy t¨ng ®¸ng kÓ so víi tû lÖ 39% cña n¨m 1990. Môc tiªu cña chÝnh phñ lµ 85% d©n sè ®­îc tiÕp cËn víi n­íc s¹ch n¨m 2010 vµ ®¹t møc 100% vµo n¨m 2020.40 §­a ra mét d÷ liÖu nÒn cho chØ sè nµy lµ mét viÖc lµm khã kh¨n. MÆc dï ®· cã sè liÖu vÒ tiÕp cËn víi n­íc s¹ch tõ rÊt l©u tr­íc n¨m 1998, kh«ng cã mét ph­¬ng ph¸p hay mét c¬ quan nµo ®­îc thèng nhÊt chÞu tr¸ch nhiÖm thu thËp sè liÖu.41 Cho tíi n¨m 1997, mét dù ¸n do §an M¹ch tµi trî ®· thèng nhÊt viÖc thu thËp sè liÖu vµ hÖ thèng gi¸m s¸t. C¸c sè liÖu vÒ møc ®é tiÕp cËn víi n­íc s¹ch tr­íc n¨m 1998 rÊt kh¸c nhau. §iÓm kh¸c biÖt chñ yÕu cña c¸c sè liÖu Êy lµ hÖ sè nh©n ®­îc sö dông nh»m tÝnh to¸n x¸c ®Þnh mét giÕng cã thÓ phôc vô cho bao nhiªu ng­êi. (PhÇn bµn vÒ c«ng t¸c gi¸m s¸t ë d­íi ®©y sÏ nãi thªm vÒ vÊn ®Ò nµy). V× vËy, n¨m 1998 lµ n¨m xa nhÊt cã sè liÖu ®­îc c¸c bªn liªn quan ®ång ý. 42 D÷ liÖu nÒn: 39% n¨m 1998 So víi c¸c n­íc trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi ViÖt Nam ®¹t tû lÖ thÊp vÒ tiÕp cËn n­íc s¹ch.            LD P XFK ˜W1D L PS 9 D & QJ VLD L/DQ 7UX XªF GRQH z 4 ,Q 7K i« „Q R /w ’W ªF VLD ODp JTX $QK OD\ QJ Q 0D j n % 9o Nh÷ng yÕu tè chñ chèt nh»m ®¹t ®­îc c¸c môc tiªu vµ chÝnh s¸ch liªn quan “N­íc s¹ch” lµ ­u tiªn thø ba cña ChÝnh phñ sau thuû lîi vµ gi¸o dôc.43 V× vËy c¸c m«i tr­êng cÇn thiÕt vÒ thÓ chÕ, tµi chÝnh vµ chÝnh s¸ch cho chØ sè nµy hÇu nh­ ®· ®­îc thiÕt lËp ®Çy ®ñ. LuËt Tµi nguyªn N­íc (sè 8/1998 ban hµnh ngµy 20/5/1998) ®· ®­a ra c¸c chÝnh s¸ch vÒ qu¶n lý tµi nguyªn n­íc ë møc ®é rõng ®Çu nguån vµ chØ râ cam kÕt cña ChÝnh phñ vÒ viÖc c¶i thiÖn cung cÊp n­íc s¹ch ë c¸c khu vùc n«ng th«n vµ thµnh thÞ. Tõ n¨m 1998 ®Õn n¨m 2000, ViÖt Nam ®· n©ng ®­îc tû lÖ tæng quan vÒ møc ®é tiÕp cËn víi n­íc s¹ch lªn h¬n 13%, t¨ng trung b×nh 4.6% mçi n¨m. §©y lµ møc t¨ng nhanh nhÊt trªn toµn thÕ giíi. Theo sè liÖu cña UNCEF, Sri Lanka, Nepal vµ Paraguay lµ nh÷ng n­íc cã møc t¨ng nhanh nhÊt vÒ tiÕp cËn Tuyªn bè Dublin vÒ N­íc vµ Ph¸t triÓn bÒn v÷ng 44 ViÖt Nam ®· ¸p dông bèn nguyªn t¾c c¬ b¶n ®­îc tho¶ thuËn t¹i Héi NghÞ quèc tÕ vÒ N­íc vµ M«i tr­êng tæ chøc t¹i Dublin trong ChiÕn l­îc quèc gia vÒ N­íc s¹ch vµ VÖ sinh m«i tr­êng n«ng th«n: • N­íc lµ mét nguån tµi nguyªn cã h¹n vµ dÔ bÞ tæn th­¬ng, cã tÇm quan träng ®Æc biÖt ®Ó duy tr× sù sèng, ph¸t triÓn vµ ®èi víi m«i tr­êng. • Ho¹t ®éng ph¸t triÓn vµ qu¶n lý n­íc cÇn dùa trªn ph­¬ng ph¸p tiÕp cËn cã sù tham gia réng r·i, khuyÕn khÝch ng­êi dïng, ng­êi lËp kÕ ho¹ch vµ c¸c c¸n bé ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch vÒ n­íc ë tÊt c¶ mäi cÊp. • Phô n÷ ®ãng vai trß trung t©m trong viÖc cung cÊp, qu¶n lý vµ b¶o vÖ n­íc. • N­íc cã gi¸ trÞ kinh tÕ trong mäi c¸ch sö dông c¹nh tranh vµ cÇn ®­îc coi lµ mét hµng ho¸ kinh tÕ. 1JX§Q6ªOL˜XFKR9L˜W1DPW·QJX§Q7¨QJ&¶FWKªQJNlWKzQJFzFG¹OL˜XNKzF WŸQKp—QWKzQJWUŸFKW·KWWSZZZXQLFHIRUJVWDWLVKWPOQJw\ 39 40 41 42 43 44 Xem Phô lôc 1 ®Ó biÕt thªm chi tiÕt vÒ sè liÖu “Nh÷ng môc tiªu tr­íc m¾t ®Õn n¨m 2020”, ChiÕn l­îc quèc gia vÒ cung cÊp vµ vÖ sinh n­íc s¹ch n«ng th«n ®Õn n¨m 2020, trang 10, Bé X©y Dùng vµ Bé N«ng NghiÖp vµ Ph¸t triÓn N«ng Th«n, th¸ng 8 n¨m 2000 UNICEF ®· ®­a ra con 48% cung cÊp n­íc s¹ch toµn bé vµo n¨m 1990(xem www.unicef.org/statis.htnl. 20 th¸ng 8 n¨m 2001 trong khi Tæng côc thèng kª nãi chØ cã 25% tæng sè ®­îc cÊp n­íc s¹ch n¨m 1991 (GSO, Nh÷ng sè liÖu c¬ b¶n vÒ cung cÊp vµ vÖ sinh n­íc n¨m 1991, Hµ Néi, th¸ng 5,1992) Tõ ChiÕn l­îc Quèc Gia vÒ Cung cÊp vµ VÖ sinh n­íc s¹ch n«ng th«n ®Õn n¨m 2020, BXD &BNN&PTNT, th¸ng 8 n¨m 2000 TiÕn sÜ Cao ViÕt Sinh, Phã Vô tr­ëng, Vô Kinh TÕ tæng hîp, Bé KÕ Ho¹ch vµ §Çu T­, ph¸t biÓu tæng thÓ t¹i Héi Th¶o IDT ë H¶i Phßng, 18 th¸ng 9 n¨m 2001 Tõ héi nghÞ quèc tÕ vÒ n­íc vµ m«i tr­êng, Dublin, Ireland, 26-31 th¸ng 1n¨m 1992 10 Nhãm hµnh ®éng chèng ®ãi nghÌo: §¶m b¶o bÒn v÷ng vÒ m«i tr­êng Tû lÖ d©n sè ®­îc tiÕp cËn l©u dµi víi n­íc s¹ch n­íc s¹ch trong thËp kû qua còng chØ t¨ng trung b×nh kho¶ng 1,7% /n¨m vÒ tiÕp cËn n­íc s¹ch.45 §Ó ®¹t ®­îc môc tiªu cña ChÝnh phñ ®¹t møc 85% d©n sè ®­îc tiÕp cËn víi n­íc s¹ch vµo n¨m 2010 vµ 100% d©n sè ®­îc tiÕp cËn víi n­íc s¹ch vµo n¨m 2020, ViÖt Nam cÇn ®¹t ®­îc tû lÖ t¨ng trung b×nh 3.3%/n¨m tõ 2000 ®Õn 2010 vµ kho¶ng 1.5%/ n¨m trong thêi gian tõ 2010 ®Õn 2020. §¹t ®­îc c¸c môc tiªu nµy lµ ®iÒu kh¶ thi víi ®iÒu kiÖn ChÝnh phñ tiÕp tôc ­u tiªn cÊp vèn cho n­íc s¹ch trong vßng 20 n¨m tíi. Kh©u ®×nh trÖ chÝnh ®èi víi viÖc t¨ng tû lÖ d©n sè ®­îc tiÕp cËn víi n­íc s¹ch ë ViÖt Nam lµ kho¶ng 35% d©n sè n«ng th«n lÊy n­íc dïng tõ nguån n­íc mÆt ch­a ®­îc xö lý.46 ViÖc b¶o vÖ chÊt l­îng n­íc mÆt cßn gÆp nhiÒu khã kh¨n h¬n. Còng gièng nh­ ë nhiÒu n­íc, ViÖt Nam dïng n­íc mÆt ®Ó t­íi tiªu vµ lµm s¹ch chÊt th¶i còng nh­ ®Ó uèng. Tuy nhiªn rÊt nhiÒu nguån n­íc mÆt ®­îc biÕt lµ ®· bÞ « nhiÔm (xem chØ sè « nhiÔm n­íc vµ kh«ng khÝ ®Ó biÕt thªm th«ng tin). §un s«i n­íc ®Ó diÖt c¸c loµi vi khuÈn g©y bÖnh lµ c¸ch xö lý n­íc mÆt phæ biÕn nhÊt. Tuy nhiªn, c¸ch nµy kh«ng thÓ lo¹i trõ ®­îc v« sè c¸c t¹p chÊt « nhiÔm m«i tr­êng nh­ lµ ph©n bãn, thuèc trõ s©u -mét vÊn ®Ò ®ang gia t¨ng. KhÝa c¹nh chÝnh s¸ch cña chØ sè.47 §Ó ®¶m b¶o kh¶ n¨ng tiÕp cËn l©u dµi víi n­íc s¹ch, ph¶i chó träng nhiÒu h¬n n÷a tíi vÊn ®Ò b¶o vÖ l­u vùc n­íc. ViÖc ph¸t triÓn c¸c khu rõng b¶o vÖ l­u vùc n­íc lµ mét ho¹t ®éng lµm c¶i thiÖn ®¸ng kÓ tû lÖ tiÕp cËn n­íc s¹ch. C¸c sè liÖu ®· cho thÊy r»ng mÆc dï chÝnh phñ ®· cã c¸c quy ®Þnh vµ luËt b¶o vÒ rõng ®Ó b¶o vÖ c¸c khu rõng ®Çu nguån, ho¹t ®éng ph¸ rõng trong khu vùc rõng ®Çu nguån vÉn cßn ®ang lµ mét vÊn ®Ò nan gi¶i. §Ó ®¶m b¶o l­îng n­íc s¹ch, cÇn ph¶i l­u ý ®Õn viÖc lo¹i bá c¸c nguån g©y « nhiÔm (kÓ c¶ nguån 45 46 47 48 49 50 sinh ho¹t vµ c«ng nghiÖp). Côc M«i tr­êng ®­îc giao nhiÖm vô kiÓm so¸t « nhiÔm m«i tr­êng nh­ng ®©y lµ mét c¬ quan míi ®­îc thµnh lËp víi kinh phÝ cßn rÊt h¹n hÑp. C¶i thiÖn qu¸ tr×nh gi¸m s¸t vµ thi hµnh c¸c quy ®Þnh hiÖn cã vÒ qu¶n lý n­íc - ®Æc biÖt lµ §iÒu 18 LuËt Tµi nguyªn n­íc 48- sÏ t¹o hiÖu qu¶ râ rÖt ®èi víi chÊt l­îng n­íc mÆt. 3.4 C¸c dù ®Þnh ph©n bæ nguån lùc Bé KÕ Ho¹ch vµ §Çu T­ ­íc tÝnh r»ng víi møc tiªu thô n­íc nh­ hiÖn nay, tõ n¨m 1999 ®Õn n¨m 2020 hµng n¨m ph¶i cÇn kho¶ng 147 triÖu USD (2,2 ngµn tû ®ång) 49 trong nguån vèn ®Çu t­ dµnh cho viÖc nµy. 50 Tõ tr­íc ®Õn nay ®· cã rÊt nhiÒu nguån vèn ®Çu t­ cho viÖc x©y dùng míi h¹ tÇng c¬ së cung cÊp n­íc s¹ch th«ng qua c¸c kho¶n vay hoÆc viÖn trî tõ UNICEF, PhÇn Lan, §an M¹ch, óc, NhËt B¶n, Hµ Lan, Ng©n hµng thÕ giíi vµ Ng©n hµng ph¸t triÓn ch©u ¸. LuËt Tµi nguyªn n­íc n¨m 1998 khuyÕn khÝch t­ nh©n ®Çu t­ vµo lÜnh vùc c¶i t¹o n­íc s¹ch, nh­ng phÇn lín nhu cÇu n­íc s¹ch lµ vïng n«ng th«n n¬i Ýt cã ®iÒu kiÖn kinh tÕ, nªn cã rÊt Ýt kh¶ n¨ng lµ c¸c thµnh phÇn t­ nh©n cã ®­îc lîi nhuËn vÒ kinh doanh n­íc s¹ch ë ®©y. C¸c khu ®« thÞ thµnh c«ng h¬n trong viÖc thu hót ®Çu t­ t­ nh©n vµo lÜnh vùc cung cÊp n­íc s¹ch. HiÖn cã Ýt nhÊt mét t­ nh©n thùc hiÖn dù ¸n cung cÊp n­íc s¹ch ®« thÞ theo ph­¬ng thøc X©y dùng - VËn hµnh - ChuyÓn giao (BOT) ®ang ho¹t ®éng (Nhµ m¸y xö lý n­íc B×nh An ë Thµnh phè Hå ChÝ Minh). 3.5 Quan tr¾c Cã hai hÖ thèng c¸c c¬ quan thu thËp th«ng tin ®éc lËp vÒ nguån cung cÊp n­íc: ë thµnh phè vµ n«ng th«n. ChÞu tr¸ch nhiÖm vÒ khu vùc thµnh phè lµ Bé X©y dùng, cßn vïng n«ng th«n lµ tr¸ch nhiÖm cña Bé N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn n«ng th«n (xem s¬ ®å www.oecd.org/dac/indicators 21 th¸ng 8 n¨m 2001 “T×nh h×nh hiÖn nay vÒ cung cÊp n­íc s¹ch” ChiÕn l­îc quèc gian vÒ cung cÊp n­íc s¹ch vµ vÖ sinh ®Õn n¨m 2020, trang 4, BNN&PTNT vµ BXD,th¸ng 8 n¨m 2000 “ChØ sè chÝnh s¸ch” ®­îc kÌm theo cho mçi chØ sè trung gian ®Ó gãp phÇn cung cÊp th«ng tin cho c¸c cuéc th¶o luËn vÒ nh÷ng thay ®æi chÝnh s¸ch quan träng mµ c¶i thiÖn chØ sè §iÒu luËt nµy ®­a ra nh÷ng yªu cÇu cho viÖc th¶i nuíc th¶i TÊt c¶ c¸c tû gi¸ hèi ®o¸i trong b¶n b¸o c¸o ®· ®­îc tÝnh theo 1 USD= VND 15000 http://www.tradeport.org/ts/countries/vietnam/isa/isar0001.html Nhãm hµnh ®éng chèng ®ãi nghÌo: §¶m b¶o bÒn v÷ng vÒ m«i tr­êng 11 Tû lÖ d©n sè ®­îc tiÕp cËn l©u dµi víi n­íc s¹ch sau). C¸c ®« thÞ cã d­íi 30000 d©n thuéc tr¸ch nhiÖm cña Bé NN vµ PTNT, cßn c¸c ®o thÞ cã sè d©n h¬n 30000 th× Bé X©y dùng chÞu tr¸ch nhiÖm.51 Trªn c¬ së c¸c chuyÕn kh¶o s¸t thùc ®Þa cña WWF phôc vô cho b¸o c¸o nµy ®­îc tiÕn hµnh ë H¶i Phßng vµ Ninh B×nh, c¸c con sè ë ®Þa ph­¬ng vÒ tû lÖ tiÕp cËn n­íc s¹ch ®Òu xuÊt ph¸t tõ c¸c chØ sè mÆc ®Þnh gÇn ®óng. Kh«ng thÓ coi c«ng t¸c ngo¹i nghiÖp nµy lµ cã tÝnh chØ ®Þnh so víi tÊt c¶ c¸c ph­¬ng ph¸p tæng hîp th«ng tin vÒ n­íc s¹ch ë ViÖt Nam, song nã còng ®· phÇn nµo lµm s¸ng tá c¸c h¹n chÕ tæng hîp sè liÖu vÒ cung cÊp n­íc s¹ch ë hai khu vùc nµy. ë c¸c khu ®« thÞ cña H¶i Phßng, sè l­îng c¸c hé cã c«ng t¬ n­íc ®­îc ¸p dông nh­ mét chØ sè mÆc ®Þnh gÇn ®óng vÒ tiÕp cËn n­íc s¹ch. §iÒu nµy cã xu h­íng lµm gi¶m con sè thùc tÕ c¸c hé ®­îc tiÕp cËn víi n­íc s¹ch v× cã nhiÒu hé cã thÓ dïng chung c«ng t¬ n­íc vµ cã nhiÒu nguån n­íc ®­îc sö dông ngoµi c«ngt¬ (c¸c èng n­íc ®ôc tr¸i phÐp, c¸c bÓ chøa n­íc m­a, c¸c vßi n­íc c«ng céng...) ë tØnh Ninh B×nh, c¸c c¸n bé n«ng th«n cÊp x· hoÆc lµng (th«n) thu nhËn c¸c th«ng tin bao gåm c¸c hé gia ®×nh cã c«ng t¬ n­íc, cã giÕng khoan, ®­êng èng dÉn n­íc hay c¸c ph­¬ng tiÖn dù tr÷ n­íc m­a. HÖ thèng thu thËp th«ng tin nuíc s¹ch ë ViÖt Nam  §« thÞ N«ng th«n CÊp Trung ¦¬ng Bé X©y Dùng -Vô qu¶n lý kiÕn tróc, quy ho¹ch ®« thÞ, n«ng th«n vµ c«ng tr×nh c«ng céng CÊp Trung ¦¬ng Bé N«ng NghiÖp vµ ph¸t triÓn N«ng Th«n-Trung T©m N­íc s¹ch vµ VÖ sinh M«i tr­êng N«ng th«n (CERWASS) CÊp TØnh hoÆc Thµnh phè C«ng ty cung cÊp n­íc s¹ch (qu¶n lý bëi Së X©y Dùng vµ trong c¸c thµnh phè lín bëi Së Giao Th«ng C«ng ChÝnh) CÊp tØnh Trung T©m n­íc s¹ch vµ VÖ sinh M«i tr­êng N«ng th«n (qu¶n lý bëi së N«ng NghiÖp vµ ph¸t triÓn N«ng Th«n) thuéc Uû ban Nh©n D©n TØnh CÊp QuËn, HuyÖn Chi nh¸nh cña C«ng Ty cung cÊp n­íc s¹ch CÊp HuyÖn Tr¸ch nhiÖm cña c¸c chuyªn gia trong lÜnh vùc N«ng NghiÖp vµ Ph¸t triÓn N«ng th«n cña HuyÖn thuéc Uû ban Nh©n D©n HuyÖn CÊp x· Uû ban nh©n d©n x· qu¶n lý c¸c Tr¹m cung cÊp n­íc s¹ch vµ c¸c hé 51 C¸c chuyªn gia cung cÊp n­íc s¹ch ®« thÞ ë Bé X©y Dùng ®· nãi r»ng ®­êng ng¨n c¸ch gi÷a cung cÊp n­íc cho n«ng th«n víi ®« thÞ (vµ tr¸ch nhiªm cña Bé N«ng NghiÖp & Ph¸t triÓn N«ng th«n) hiÖn nay lµ 4000. Theo c¸c chuyªn gia Bé X©y Dùng, chÝnh s¸ch nµy chÝnh thøc vÉn ch­a ®­îc th«ng qua. C¸c chuyªn gia Bé X©y Dùng nãi r»ng ®iÒu nµy cã nghÜa lµ hä sÏ ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm ®èi víi viÖc cung cÊp n­íc ë 549 thÞ trÊn vµ thµnh phè 12 Nhãm hµnh ®éng chèng ®ãi nghÌo: §¶m b¶o bÒn v÷ng vÒ m«i tr­êng Tû lÖ d©n sè ®­îc tiÕp cËn l©u dµi víi n­íc s¹ch (Ýt nhÊt, vÒ lý thuyÕt “trong nhiÒu tr­êng hîp, sè liÖu (tû lÖ phÇn tr¨m ®­a ra trong c¸c b¸o c¸o) ®­a ra ®­îc “x©y dùng” do ý chÝ chÝnh trޔ, dÉn lêi cña mét c¸n bé á tØnh Ninh B×nh.52) C¶ hai tiªu chÝ thu hîp sè liÖu nµy ®Òu r¬i vµo tr­êng hîp “cung cÊp n­íc c¶i thiÖn” ®­îc sö dông réng r·i trªn quèc tÕ. MÆc dï d÷ liÖu kh«ng ®Ò cËp trùc tiÕp ®Õn tiÕp cËn hay chÊt l­îng n­íc s¹ch, chóng l¹i dÔ dµng ®­îc tËp hîp vµ ®­a ra mét chØ sè cã liªn quan ®Õn nh÷ng tiÕn triÓn h­íng tíi viÖc cung øng n­íc s¹ch. ViÖt Nam cã hÖ thèng quèc gia kiÓm so¸t chÊt l­îng n­íc n»m trªn 46 tØnh thµnh trong c¶ n­íc. Tuy vËy, kh¶o s¸t thùc tÕ cña WWF ®· cho thÊy kh«ng cã ho¹t ®éng th­êng xuyªn nµo kiÓm so¸t chÊt l­îng n­íc s¹ch ®­îc tiÕn hµnh trong ph¹m vi hai khu vùc ®­îc kh¶o s¸t. C¸c mÉu n­íc ®· ®­îc thu thËp cã tÝnh t­îng tr­ng vµ ®­îc c¸c c¬ quan Së Y tÕ kiÓm ®Þnh víi chi phÝ kho¶ng 400.000 ®Õn 500.000 ®ång cho mçi mÉu (33-27 USD). C¸c c¬ quan kh¸c, nh­ Tr­êng §¹i häc Má §Þa chÊt vµ §¹i häc KHTN còng tham gia x¸c ®Þnh chÊt l­îng n­íc, mÆc dï hä kh«ng cã quyÒn theo luËt, ®Ó x¸c nhËn chÊt l­îng n­íc. C¸c sè liÖu ngoµi thùc ®Þa vÒ nguån n­íc ®· chØ ra r»ng ë c¸c vïng n«ng th«n ngo¹i « thµnh phè H¶i Phßng, nguån cung cÊp “n­íc s¹ch” phæ biÕn nhÊt lµ: bÓ chøa n­íc m­a (51%), giÕng ®µo (28%); vµ giÕng khoan theo c«ng nghÖ UNICEF (21%). CÇn nh¾c ®Õn 2 gi¶ ®Þnh quan träng lµ c¬ së cho c¸c sè liÖu vÒ tiÕp cËn víi n­íc s¹ch: ®ã lµ tû sè t­¬ng ®­¬ng vµ sè nh©n quy chuÈn. Tæng Côc Thèng Kª tÝnh to¸n dùa trªn “tû sè t­¬ng ®­¬ng” ®Ó tÝnh sè l­îng ng­êi ®­îc tiÕp cËn víi n­íc s¹ch. VÝ dô, nÕu cã 10 giÕng trong mét x· nh­ng chØ cã 8 giÕng trong sè ®ã cã thÓ dïng ®­îc (do vÊn ®Ò vÒ sè l­îng, chÊt l­îng, hoÆc kho¶ng c¸ch), tû sè t­¬ng ®­¬ng ®­îc tÝnh lµ 0,8. Sè liÖu nµy sau ®ã sÏ ®­îc nh©n víi sè nh©n quy chuÈn lµ “mét giÕng cã thÓ phôc vô cho 100 ng­êi 53 vµ ta sÏ cã tæng sè ng­êi “®­îc tiÕp cËn víi n­íc s¹ch”. Trong qu¸ tr×nh triÓn khai hÖ thèng kiÓm so¸t n­íc s¹ch mét c¸ch toµn diÖn h¬n, ph¶i c©n nh¾c gi÷a chi phÝ vµ Ých lîi cña viÖc thay ®æi hÖ thèng thu thËp d÷ liÖu. Mét chØ sè bao hµm chÊt l­îng, sè l­îng vµ tû lÖ tiÕp cËn n­íc s¹ch sÏ rÊt thiÕt thùc nh­ng còng ®ßi hái mét kinh phÝ lín khi tiÕn hµnh kh¶o s¸t víi mét n­íc cã 78 triÖu d©n mµ phÇn lín lµ ë n«ng th«n nh­ ViÖt Nam. T¹m thêi cã mét sè c¸ch kh¸c Ýt tèn kÐm cã thÓ lµm c¶i thiÖn hÖ thèng thu thËp sè liÖu cho chØ sè nµy. Thø nhÊt lµ tiªu chuÈn ho¸ ®Þnh nghÜa “tiÕp cËn víi n­íc s¹ch”. §èi víi ViÖt Nam, viÖc sö dông chØ sè mÆc ®Þnh gÇn ®óng “n­íc ®­îc c¶i thiÖn” cã thÓ gióp chuÈn ho¸ viÖc thu thËp th«ng tin nh­ng kh«ng mÊt thªm nhiÒu chi phÝ l¾m. ViÖc thø hai lµ tËp trung h¬n vµo viÖc b¶o vÖ n­íc kh«ng bÞ « nhiÔm, h¬n lµ xö lý n­íc sau khi nã ®· bÞ « nhiÔm - râ rµng lµ phßng chèng « nhiÔm th× sÏ dÔ dµng h¬n lµ lµm s¹ch n­íc ®· bÞ « nhiÔm. Thø ba lµ tæ chøc ®µo t¹o cho c¸c c¸n bé thu thËp sè liÖu. §iÒu nµy cã thÓ lµm ®­îc th«ng qua c¸c líp häc ®µo t¹o c¸c c¸n bé nguån ë cÊp trung ­¬ng vµ sö dông c¸c c¸c bé nguån ®ã ®i c¸c tØnh, huyÖn vµ x· ®Ó nh©n réng. 52 Gi¸m ®èc Trung t©m VÖ sinh m«i tr­êng vµ cung cÊp n­íc s¹ch n«ng th«n tØnh Ninh B×nh, ¤ng Hoµng V¨n S­¬ng, trao ®æi c¸ nh©n., ngµy 23 th¸ng 8 n¨m 2001 53 Kh«ng cã mét sù nhÊt trÝ nµo gi÷a c¸c chuyªn gia cao cÊp vÒ nh÷ng chuÈn mùc nµo ®­îc sö dông trong thùc tiÔn, tû lÖ mµ c¸c chuyªn gia ®­îc hái ®­a ra lµ tõ 80 ®Õn 100 Nhãm hµnh ®éng chèng ®ãi nghÌo: §¶m b¶o bÒn v÷ng vÒ m«i tr­êng 13 4. Tû lÖ phñ rõng so víi tæng diÖn tÝch c¶ n­íc 4.1 TÝnh t­¬ng quan cña chØ sè ChØ sè nµy ®o diÖn tÝch ®Êt cã rõng so víi tæng diÖn tÝch c¶ n­íc. Tû lÖ phñ rõng lµ mét trong nh÷ng chØ sè quèc tÕ ®­îc sö dông nhiÒu nhÊt. §©y lµ mét chØ sè dÔ hiÓu vµ ý nghÜa kinh tÕ x· héi vµ m«i tr­êng cña rõng ®­îc hç trî bëi nhiÒu nghiªn cø khoa häc.54 Nh÷ng thay ®æi vÒ diÖn tÝch phñ rõng ë ViÖt Nam ®· ®­îc ghi l¹i trong h¬n 50 n¨m qua vµ chØ sè nµy ®­îc ghi nhËn nh­ lµ mét trong “Nh÷ng chØ sè thùc hiÖn” chñ yÕu trong ChiÕn l­îc Quèc gia vÒ b¶o vÖ m«i tr­êng, 2001-2010. 55 §èi víi mét quèc gia cã nhiÒu nói ®åi vµ n«ng nghiÖp lóa n­íc nh­ ViÖt Nam, diÖn tÝch phñ rõng cã ¶nh h­ëng to lín tíi ph¸t triÓn bÒn v÷ng, Khi diÖn tÝch rõng bÞ thu hÑp, hiÖu øng ®iÒu tiÕt cña c©y cèi suy gi¶m vµ kh¶ n¨ng x¶y ra t¸c ®éng thiªn nhiªn sÏ nhiÒu h¬n (lò lôt, h¹n h¸n, b·o, lë ®Êt, hay nhiÔm mÆn). TrËn lò t¹i khu vùc S«ng Mª k«ng x¶y ra vµo n¨m 2000 lµ trËn lò lín nhÊt trong vßng 70 n¨m trë l¹i ®©y. Lò lôt ë diÖn réng t¹i c¸c tØnh miÒn trung n¨m 1999 vµ h¹n h¸n khu vùc n¨m 1998 vµ 1997 lµ nh÷ng vÝ dô ®iÓn h×nh vÒ c¸c tr­êng hîp khÝ hËu thay ®æi ngµy cµng xÊu ®i do chÆt ph¸ rõng ®Çu nguån. DiÖn tÝch che phñ rõng, ®ãi nghÌo vµ c¸c D©n téc thiÓu sè §iÒu tra møc sèng cña ViÖt Nam n¨m 1998 ®· chØ ra hai miÒn nghÌo nhÊt cña n­íc nµy lµ T©y Nguyªn vµ Vïng cao phÝa b¾c. C¶ hai khu vùc ®Òu cã tû lÖ cao c¸c d©n téc thiÓu sè vµ diÖn tÝch phñ rõng. Mét nghiªn cøu m«i tr­êng - x· héi n¨m 1998 cña WWF vÒ khu vùc xung quanh Rõng quèc gia Yok §«n thuéc tØnh §¾c L¾c cho thÊy c¸c d©n téc thiÓu sè lµ nh÷ng ng­êi lÖ thuéc nhiÒu nhÊt vµo tµi nguyªn rõng.56 T¨ng diÖn tÝch rõng sÏ cñng cè nguån sinh sèng truyÒn thèng cña nhiÒu nhãm d©n téc thiÓu sè. H¬n n÷a, viÖc b¶o vÖ c¸c khu rõng ë T©y Nguyªn tr­íc t¸c ®éng cña d©n di c­ tù ph¸t, nh÷ng ng­êi khai ph¸ rõng ®Ó t×m ®Êt cho c¸c lo¹i c©y trång cã gi¸ trÞ h¬n nh­ cµ phª, h¹t ®iÒu vµ c¸c lo¹i c©y c«ng nghiÖp, cã thÓ t¸c ®éng tÝch cùc lªn kÕ sinh nhai cña c¸c d©n téc thiÓu sè trong khu vùc Nh÷ng tr­êng hîp thêi tiÕt rÊt xÊu nh­ vËy cã t¸c ®éng nhiÒu h¬n vµ kh«ng c©n xøng vµo ng­êi nghÌo v× hä cã Ýt nguån lùc h¬n cho viÖc phôc håi sau thiªn tai. Rõng bÞ xuèng cÊp còng cã ¶nh h­ëng m¹nh h¬n tíi ng­êi nghÌo sèng ë vïng rõng nãi chung v× hä th­êng ph¶i d­¹ vµo rõng ®Ó sinh sèng. MÆt kh¸c, t¨ng tû lÖ che phñ rõng sÏ gióp h¹n chÕ xãi mßn, cung cÊp nguyªn liÖu vµ vËt liÖu x©y dùng cho céng ®ång ®Þa ph­¬ng, t¨ng c¬ héi viÖc lµm t¹i miÒn rõng, ®¶m b¶o xuÊt khÈu gç bÒn v÷ng h¬n vµ nu«i d­ìng mét sè l­îng c¸c s¶n phÈm rõng phi gç (vÝ dô nh­: mËt ong, song m©y, c¸c lo¹i hoa cã gi¸ trÞ th­¬ng m¹i, c©y thuèc). H¬n n÷a, ®èi víi rÊt nhiÒu ng­êi nghÌo ë ViÖt Nam, ®Æc biÖt lµ c¸c d©n téc thiÓu sè c¸c vïng rõng l©n cËn lµ mét h×nh thøc b¶o hiÓm. Vµo nh÷ng lóc khan hiÕm l­¬ng thùc, ý t­ëng ®Çu tiªn th­êng xuÊt hiÖn víi ng­êi nghÌo lµ ®i thu l­îm c©y cá vµ ®éng vËt cã thÓ ¨n ®­îc ë rõng còng nh­ nh÷ng s¶n phÈm cña rõng mµ hä cã thÓ ®em b¸n. Bëi vËy t¨ng diÖn tÝch phñ rõng cã thÓ gi¶m møc ®é thiÕu ¨n khi l­¬ng thùc khan hiÕm ë c¸c céng ®ång nghÌo n«ng th«n. NhËn thÊy mèi liªn hÖ gi÷a diÖn tÝch phñ rõng vµ ®ãi nghÌo vµ ph¸t triÓn bÒn v÷ng, còng nh­ nhiÒu n­íc kh¸c, ViÖt Nam còng ®ang tÝch cùc g×n gi÷ diÖn tÝch rõng ®· bÞ mÊt. Ch­¬ng tr×nh trång míi 5 triÖu hÐc ta rõng cña ChÝnh phñ vµ Ch­¬ng tr×nh hç trî ngµnh l©m nghiÖp cña ChÝnh phñ vµ c¸c nhµ tµi trî lµ hai s¸ng kiÕn chñ yÕu nh»m t¨ng diÖn tÝch rõng. Mèi liªn hÖ víi chÝnh s¸ch. Nh÷ng thay ®æi vÒ diÖn tÝch che phñ rõng rÊt nh¹y c¶m víi thay ®æi chÝnh s¸ch, ®­îc chøng minh qua sù ph¸t triÓn diÖn tÝch phñ rõng sau khi gi¶m bít c¸c ho¹t ®éng khai th¸c gç ë c¸c l©m tr­êng quèc doanh tõ n¨m 1997 vµ t¸c ®éng cña ch­¬ng tr×nh 327 vµ 661 vÒ l©m nghiÖp. T¸c ®éng lªn sù c«ng b»ng. T¸c ®éng vÒ sù c«ng b»ng cña viÖc t¨ng chØ sè nµy lµ theo h­íng ñng hé ng­êi nghÌo - ®Æc biÖt ñng hé ng­êi nghÌo n«ng th«n- v× hä thu ®­îc nhiÒu nguån lîi sinh sèng h¬n 54 Cã rÊt nhiÒu nh÷ng Ên b¶n vÒ tû lÖ phñ rõng khi tû lÖ nµy liªn quan ®ªn sù thay ®æi thêi tiÕt, m«i tr­êng cho c¸c loµI ®ang bÞ ®e do¹ toµn cÇu,viÖc qu¶n lý n­íc ®Çu nguån, m«i tr­êng sèng ®Þa ph­¬ng, tËp tôc v¨n ho¸ vv... 55 56 PhÇn 4.10 vÒ “Môc tiªu cô thÓ 10”, ChiÕn l­îc quèc gia vÒ B¶o vÖ m«i tr­êng, 2001-2010, b¶n th¶o th¸ng 6 n¨m 2000 Di c­ cña ng­êi d©n vµ viÖc sö dung tµi nguyªn. V­ên Quèc Gia Yok Don vµ khu vùc l©n cËn, WWF, Hµ néi, th¸ng 8 n¨m 1998 14 Nhãm hµnh ®éng chèng ®ãi nghÌo: §¶m b¶o bÒn v÷ng vÒ m«i tr­êng Tû lÖ phñ rõng so víi tæng diÖn tÝch c¶ n­íc tõ c©y cèi (vÝ dô nh­ cã thªm nhiÒu nguån lùc vµ gi¶m kh¶ n¨ng bÞ tæn th­¬ng do ®iÒu kiÖn khÝ hËu xÊu ®i).57 th­), vµ b¶n th©n c©y cá ViÖt Nam còng ®· t¹o thµnh nguån tµi s¶n tiÒm tµng cho viÖc trÞ liÖu míi cho c¸c lo¹i bÖnh. C¸c chØ sè phô cña ®é che phñ rõng NÕu chØ xem xÐt diÖn tÝch phñ rõng ®¬n lÎ sÏ chØ cho thÊy mét bøc tranh kh«ng hoµn chØnh vÒ rõng v× nã cßn liªn quan tíi ®a d¹ng sinh häc vµ ph¸t triÓn bÒn v÷ng. Mét chØ sè phô cã thÓ cung cÊp mét bøc tranh ®Çy ®ñ h¬n vÒ tû lÖ diÖn tÝch so víi diÖn tÝch c¶ n­íc n»m trong c¸c khu “rõng ®Æc dông” (khu b¶o tån) H¬n n÷a, c¸c khu b¶o tån ë ViÖt Nam còng cã t¸c dông nh­ nh÷ng l¸ phæi, läc n­íc, gi÷ n­íc vµ lµ c¶nh ®Ñp thiªn nhiªn. Chóng lµ n¬i c­ tró cña mét sè loµi ®éng vËt hiÕm nhÊt trªn thÕ giíi nh­: Tª gi¸c mét sõng, Voäc C¸t Bµ, Voäc mòi hÕch, vµ Sao La— tÊt c¶ nh÷ng loµi nµy ®Òu ®ang bÞ ®e do¹ nghiªm träng. ViÖt Nam ®­îc thõa nhËn lµ trung t©m nguyªn thuû vµ ®a d¹ng62 cña mét sè loµi c©y kinh tÕ quan träng nh­ c©y chÌ xanh, c©y v¶i, c©y nh·n, c©y ®ay, ®Ëu mïng, c©y khoai sä, mét sè gièng lóa vµ mét loµi cam.63 Tû lÖ diÖn tÝch rõng ®Æc dông so víi diÖn tÝch c¶ n­íc. C¸c khu b¶o tån trªn ®Êt liÒn cña ViÖt Nam bao gåm c¸c “khu rõng ®Æc dông” (Rõng Quèc gia, Khu b¶o tån thiªn nhiªn, Khu di tÝch v¨n ho¸ lÞch sö, vµ Rõng phßng hé ®Çu nguån) nh­ng kh«ng tÝnh ®Õn Khu b¶o tån biÓn. 58 ChØ sè phô nµy tÝnh ®Õn diÖn tÝch trong khu vùc rõng ®Æc dông so víi tæng diÖn tÝch c¶ n­íc. Tû lÖ diÖn tÝch trong rõng ®Æc dông ®­îc sö dông réng r·i trªn thÕ giíi.59 ChØ sè nµy rÊt phï hîp, xem xÐt tíi vÊn ®Ò c¸c khu b¶o tån cã ý nghÜa l©u dµi víi sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng. Chóng lµ nguån dù tr÷ ®a d¹ng sinh häc – gåm cã ®a d¹ng gen, ®a d¹ng loµi vµ ®a d¹ng hÖ sinh th¸i cña quèc gia. §a d¹ng sinh häc ë ViÖt Nam cã gi¸ trÞ kinh tÕ tiÒm tµng to lín.60 Trªn thÕ giíi, kh«ng qu¸ 1% sè loµi t¹i rõng nhiÖt ®íi ®· ®­îc nghiªn cøu thµnh phÇn ho¸ häc cña chóng.61 ThËm chÝ trong sè tû lÖ nhá nhoi ®ã, h¬n 120 toa thuèc (nh­ ký ninh, xteoit, thuèc gi¶m ®au c¬, thuèc chèng ung 57 58 59 60 Trong khi c¸c khu b¶o tån nh×n chung kh«ng cã t¸c ®éng tíi ®ãi nghÌo trªn diÖn réng, nh÷ng ng­êi nghÌo sèng xung quanh khu b¶o tån th­êng h­ëng ®­îc lîi Ých v× c¸c khu b¶o tån nµy gióp cho ph¸t triÓn ®Þa ph­¬ng bÒn v÷ng h¬n vµ t¹o ra c¸c c¬ héi míi vÒ thu nhËp. 4.2 D÷ liÖu nÒn vµ c¸c xu h­íng Tæng diÖn tÝch ViÖt Nam lµ 33 triÖu hÐcta. N¨m 1999, rõng che phñ lµ 10,9 triÖu hÐcta (33,2 phÇn tr¨m) vµ n¨m 2000 lµ 11,4 triÖu ha64 (34,4%), con sè nµy lµ theo “QuyÕt ®Þnh” ®­îc ®­a ra bëi v¨n phßngThñ T­íng ChÝnh Phñ.65 (PhÇn Gi¸m s¸t d­íi ®©y sÏ cung cÊp ph©n tÝch chi tiÕt vÒ chÊt l­îng cña chØ sè d­íi ®©y) §iÒu nµy ®­îc cung cÊp bëi v× viÖc gia t¨ng tû lÖ phñ rõng kh«ng ®­îc sñ dông nh­ lµ c¸ch ®Ó ®¸nh gi¸ t×nh tr¹ng chÆt ph¸ rõng tiÕp tôc t¸i diÔn ë rõng tù nhiªn C«n §¶o vµ C«ng viªn quèc gia C¸t Bµ bao gåm nh÷ng vung biÓn nh­ng ®­îc ph©n lo¹i lµ “nh÷ng khu rõng ®Æc dông”. ViÖt Nam ®· ®Ó nghÞ 24 Khu vùc b¶o tån biÓn vµ mét khu vùc (Khu vùc b¶o tån biÓn ë Hßn Mun gÇn Nha Trang) ®· ®uîc thiÕt lËp vµo th¸ng 4 n¨m 2002 www.oecd.org/dac/indicators/htm,18 th¸ng 7 n¨m 2001 ViÖt Nam lµ n­íc mµ hai vïng sinh th¸i trång lÊn nhau (paleoartic vµ Indo-Malaysia) vµ kÕt qu¶ lµ mét sè loµi ®éc nhÊt ®· ph¸t triÓn. ViÖt Nam cã h¬n 12000 loµi c©y víi sù ®a d¹ng lín vÒ hÖ sinh th¸i. ViÖt Nam còng lµ n¬i tró ngô cña c¸c gièng lóa, khoai sä, vµ ®Ëu Ên §é. Nh÷ng c©y nµy cã thÓ lµ nh÷ng nguån quan träng cho viÖc ph¸t triÓn c¸c gièng c©y phï hîp tèt víi c¸c ®iÒu kiÖn cña ViÖt Nam 61 Nguån c¬ b¶n: Nh÷ng khu rõng nhiÖt ®íi vµ t­¬ng lai cña chóng ta, Norman Myers, New York,1992 62 ViÖt Nam lµ mét trong nh÷ng “trung t©m cña Nguån Gèc” cña Nikolai Vavilovs 63 64 65 Dù ¸n §a d¹ng n«ng sinh häc GEF, ViÖn Di truyÒn N«ng NghiÖp, Hµ Néi, Th¸ng 12 n¨m 2000 Rõng tù nhiªn “ bao gåm 9,7 triÖu ha (29 % trong tæng sè diÖn tÝch) vµ “rõng trång” 1,6 triÖu ha (5% trong tæng sè diÖn tÝch) Phô lôc 1 cã thªm nhiÒu d÷ liÖu vÒ tû lÖ phñ rõng“ QuyÕt ®Þnh 03/2001/QD-TTg cña 5 th¸ng 1 n¨m 2001 cho biÕt nh÷ng con sè tÝnh ®Õn ngµy 31 th¸ng 12 n¨m 1999 vµ QuyÕt ®Þnh 10/2002/QDTTg cña 14 th¸ng 1 n¨m 2002 cho biÕt nh÷ng con sè tÝnh ®Õn ngµy 31 th¸ng 12 n¨m 2000 Nhãm hµnh ®éng chèng ®ãi nghÌo: §¶m b¶o bÒn v÷ng vÒ m«i tr­êng 15 Tû lÖ phñ rõng so víi tæng diÖn tÝch c¶ n­íc D÷ liÖu nÒn: 27% vµo n¨m 1990 66 tæng diÖn tÝch rõng ®Æc dông tõ 1 triÖu hÐcta hiÖn nay lªn 2 triÖu hÐc ta (t¨ng t­¬ng øng tõ 3 lªn 6% diÖn tÝch c¶ n­íc). ;XK~¾QJWKD\·LGL§QW®FKSKÂUÆQJ¼9L§W1DP 6RY¯LGL˜QWŸFKTXªFJLD 67 D÷ liÖu nÒn: 2,7% trong n¨m 1990             'L§QW®FKEDRSKÂFÂDNKXE‡RW¶Q VRY¯LGL˜QWŸFKFxQo¯F       1JR{LVX\G»DWKHR[XKo¯QJ 0¶FWLlXF³D&KŸQKSK³ So víi thÕ giíi vµ khu vùc, ViÖt Nam cã ­u thÕ tréi h¬n diÖn tÝch che phñ rõng. Kh«ng gièng nh­ phÇn lín c¸c n­íc l¸ng giÒng, ViÖt Nam b»ng mäi kh¶ n¨ng ®· thñ tiªu sù suy gi¶m diÖn tÝch rõng cña m×nh. Tæng diÖn tÝch rõng bao phñ cña quèc gia còng cao h¬n so víi phÇn lín c¸c n­íc kh¸c. Tû lÖ tre phñ rõng trung b×nh rõng bao phñ cña quèc gia theo ChØ sè ph¸t triÓn ThÕ giíi n¨m 2001 lµ 29,7 phÇn tr¨m. 9 L§ W1 DP % yQ JO D ¡W 3 K ‰S $ Q K ‹Q x º 7 K ‰L / DQ / †R & yP 3 X & K LD 0 DO D\ VL D ,Q G R Q HV LD So víi quèc tÕ vµ khu vùc, ViÖt Nam cã Ýt diÖn tÝch n»m trong khu b¶o vÖ. Trªn thÕ giíi, trung b×nh mçi quèc gia cã tû lÖ 6,5 phÇn tr¨m tæng diÖn tÝch ®Êt trong c¸c khu b¶o vÖ. Nh÷ng yÕu tè chñ chèt nh»m ®¹t d­îc môc tiªu vµ c¸c chÝnh s¸ch liªn quan §¹t ®­îc môc tiªu t¨ng diÖn tÝch phñ rõng chñ yÕu phô thuéc vµo viÖc trång thªm rõng (cã thÓ thÊy ®­îc) vµ t¸i t¹o rõng tù nhiªn. Theo xu h­íng hiÖn t¹i vµ møc tµi chÝnh hiÖn nay, môc tiªu cña chÝnh phñ tíi n¨m 2010 t¨ng diÖn tÝch phñ rõng lªn 43 phÇn tr¨m diÖn tÝch l·nh thæ lµ cã thÓ ®¹t ®­îc - nÕu t×m ®­îc nh÷ng vïng ®Êt phï hîp. Tû lÖ diÖn tÝch trong vïng rõng ®Æc dông ViÖt Nam ®· cam kÕt t¨ng diÖn tÝch bao phñ cña hÖ thèng khu b¶o tån theo C«ng ­íc quèc tÕ vÒ §a d¹ng sinh häc (ký th¸ng 11/1994). §Ó ®¸p øng nghÜa vô vµ nh÷ng ­u tiªn vÒ m«i tr­êng, ChÝnh phñ ®· më réng diÖn tÝch rõng ®Æc dông b»ng mét kÕ ho¹ch t¨ng gÊp ®«i 67 1JX§Q&KšVªSKzWWUL•Q7K—JL¯L7KzQJYw&KŸQKSK³/wR R D ªF /w &KL TX $QK X J 3 Q n P 9o &j §èi víi chØ sè nµy, m«i tr­êng thÓ chÕ, tµi chÝnh vµ chÝnh s¸ch ®· kh¸ ®ñ m¹nh. Trong t­¬ng quan víi c¸c khu vùc kh¸c cña lÜnh vùc m«i tr­êng, ngµnh l©m nghiÖp d­êng nh­ cã thÓ g©y ra t¸c ®éng tÝch cùc tíi ph¸t triÓn bÒn v÷ng trong thêi gian ng¾n. C¸c chØ sè phô liªn quan tíi l©m nghiÖp 66 W D p’ 1DP D\VL Qi« XªF HVLD KzS /DQ O W 3 JOD „ J4 GRQ D zL ˜ L Q 0 9 Q 7K %j ,Q 7UX 4.3 7KD\·LY£WÌO§GL§QW®FKSKÂUÆQJ 7 UX Q J 4 X ¹ F  Môc tiªu 43 phÇn tr¨m ®­îc chän v× ®ã chÝnh lµ diÖn tÝch phñ rõng vµo thêi ®iÓm ®Êt n­íc giµnh ®­îc ®éc lËp n¨m 1945. Tuy nhiªn c©u hái ®­îc ®Æt ra r»ng t¹i sao l¹i lµ 43 phÇn tr¨m? Cã thÓ 35 phÇn tr¨m hay 25 phÇn tr¨m diÖn tÝch rõng ®­îc M« t¶ míi nhÊt vÒ Ch­¬ng tr×nh Quèc Gia vÒ 5 triÖu ha rõng (1998-2010) Côc Ph¸t triÓn L©m nghiÖp,BNN&PTNT, Hµ Néi, th¸ng 6 n¨m 2001 Tõ sè liÖu cña Birdlife International vµ ViÖn ®iÓu tra vµ Quy ho¹ch rõng 16 Nhãm hµnh ®éng chèng ®ãi nghÌo: §¶m b¶o bÒn v÷ng vÒ m«i tr­êng Tû lÖ phñ rõng so víi tæng diÖn tÝch c¶ n­íc Tèc ®é t¨ng diÖn tÝch rõng ®Æc dông ViÖt Nam 1yP 7·QJ V¹                                             'L§QW®FKKD 3K˜QWUyP W·QJV¹GL§Q W®FK 1JK¯¯QKFÂD&K®QKSK 77J&µF3KonQJ 77J%D%•%D0±Q%D9™%€F6nQ%zQixR6nQ7Uwi”Q +±QJ3€F%¥5·QJ7KmQJiw/{W7DPixR7kQ7UwR 77J1DP&zW7LlQ +'%70RP5D\ &7&mQixR &7&zW%wYw&7NKXY»FKDLWURQJVªQw\pypo°F K°SQKŒWWKwQK3±0zWP«WNKXY»FVDXp¥Ow - Xem thêm -