Tài liệu Giải pháp thúc đẩy hoạt động xuất khẩu chè việt nam sang thị trường nga

Chuyên đề thực tập chuyên ngành LỜI NÓI ĐẦU Cộng hoà Liên bang Nga là quốc gia lớn nhất thế giới có diện tích lãnh thổ tự nhiên trên 17 triệu km vuông, về qui mô dân số đứng thứ 4 trên thế giớI vớI dân số khoảng 150 triệu ngƣời (2001).LB Nga là một thị trƣờng tiềm năng cho các nhà xuất khẩu hàng hoá của Việt Nam mong muốn xuất khẩu sang thị trƣờng này. Nƣớc ta đã có truyền thống quan hệ thƣơng mạI vớI LB Nga từ 50 năm qua.Việt Nam chủ yếu xuất khẩu sang Nga những mặt hàng nông lâm thuỷ sản nhƣ gạo, cà fê. Chè. cao su. hồ tiêu. Rau quả ,thịt lợn….Tuy nhiên trong hơn một thập kỉ gần đây xuất khẩu nông lâm thuỷ sản gặp nhiều khó khăn do cả nguyên nhân chủ quan từ phía việt nam lẫn nguyên nhân khách quan từ phía các đối thủ cạnh tranh quốc tế. Dƣới góc độ xem xét tình hình xuất khẩu hàng hoá của việt nam vào thị trƣờng Nga và nhìn vào tình hình xuất khẩu mặt hàng chè của việt nam sang nga có thể thấy đƣợc những sự thay đổi thăng trầm của xuất khẩu chè việt nam. Nếu nhƣ từ thập kỉ 90 đến cuối thế kỉ 20 xuất khẩu chè việt nam sang nga giảm sút mạnh thì trong nhƣng năm đầu của thế kỉ 21 này xuất khẩu chè sang nga đang dần phục hồI và có những bƣớc tăng trƣởng. Tuy nhiên để góp phần duy trì và thúc đẩy hoạt động xuất khẩu chè việt nam trong thế kỉ 21 với xu hƣớng hội nhập kinh tế thế giớI ngày càng sâu rộng, chúng ta cần có những nghiên cứu thiết thực phục vụ cho việc thúc đẩy hoạt động xuất khẩu chè sang thị trƣờng nga. Sau một thờI gian thực tập tại viện nghiên cứu thƣơng mại - Bộ thƣơng mại (17 yết kiêu hà nộI) em mạnh dạn viết chuyên đề “ GIẢI PHÁP THÖC ĐẨY HOẠT ĐỘNG XUẤT KHẨU CHÈ VIỆT NAM SANG THỊ TRƢỜNG NGA”. NộI dung chuyên đề đề cập những vấn đề lí luận chung về xuất khẩu hàng hoá nói chung và xuất khẩu chè nói riêng( chƣơng 1); sử dụng mô hình phân tích thị trƣờng SWOT, PEST, FIVE FORCES MODEL… chƣơng 2 và chƣơng cuốI là một số giảI pháp thúc đẩy hoạt động xuất khẩu chè Việt Nam sang Nga. SV: Vũ Đức Tuân - Lớp Kinh tế Quốc tế 44 1 Chuyên đề thực tập chuyên ngành LỜI CẢM ƠN Em xin chân thành cảm ơn THs TRỊNH ANH ĐỨC đã hƣớng dẫn và giúp đỡ em chọn, chỉnh sửa đề cƣơng sơ bộ , đề cƣơng chi tiết, bản thảo; góp ý về việc sử dụng mô hình PEST, SWOT, FIVE FORCES MODEL…trong quá trình nghiên cứu thị trƣờng. Em xin chân thành cảm ơn TS SÁCH đã giúp đỡ em tạI cơ sở thực tập, gợI ý và cung cấp tài liệu phục vụ cho quá trình viết chuyên đề Em xin chân thành cảm ơn các thầy cô trong khoa KINH TẾ VÀ KINH DOANH QUỐC TẾ, các cô chú đang công tác tạI VIỆN NGHIÊN CỨU THƢƠNG MẠI đã nhiệt tình giúp đỡ em hoàn thành chuyên đề này Một lần nữa em xin chân thành cảm ơn. Hà nội ngày 10 tháng 4 /2006 Sinh viên: Vũ đức Tuân SV: Vũ Đức Tuân - Lớp Kinh tế Quốc tế 44 2 Chuyên đề thực tập chuyên ngành CHƢƠNG 1 MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÍ LUẬN CHUNG VỀ XUẤT KHẨU VÀ XUẤT KHẨU CHÈ 1.1. KHÁI NIỆM VÀ PHÂN LOẠI XUẤT KHẨU CHÈ 1.1.1. KHÁI NIỆM VỀ XUẤT KHẨU VÀ XUẤT KHẨU CHÈ Hiểu một cách chung nhất thì xuất khẩu là hoạt động đƣa hàng hoá và dịch vụ từ một quốc gia này sang một quốc gia khác, và hoạt động xuất khẩu đã xuất hiện từ rất lâu kể từ khi hình thành nhà nƣớc dẫn tớI sự trao đổI hàng hoá giữa ngƣờI dân giữa các quốc gia này.DƣớI góc độ marketing, xuất khẩu đƣợc coi là hình thức thâm nhập thị trƣờng nƣớc ngoài gặp nhiều sự cạnh tranh của các đốI thủ có trình độ quốc tế.Mục đích của hoạt động xuất khẩu nhằm khai thác đƣợc lợI thế so sánh của mỗI quốc gia khi có sự phân công lao động quốc tế. Theo nghị định 57/1998/NĐ-CP(ban hành 31/7/1998) hƣớng dẫn về thi hành luật thƣơng mạI đốI vớI hoạt động xuất khẩu, nhập khẩu thì “hoạt động xuất khẩu, nhập khẩu hàng hoá là hoạt động mua, bán hàng hoá của thƣơng nhân Việt Nam vớI thƣơng nhân nƣớc ngoài theo các hợp đồng mua bán hàng hoá , bao gồm cả hoạt động tam nhập tái xuất, tạm xuất tái nhập và chuyển khẩu hàng hoá”.Nhƣ vậy có thể thấy hoạt động xuất khẩu diễn ra trên nhiều lĩnh vực hàng hoá ,dịch vụ, dƣớI nhiều hình thức khác nhau sẽ trình bày ở phần sau nhƣng mục tiêu của xuất khẩu là đem lạI lợI ích cho các nhà xuất khẩu và qua đó đem lạI lợI ích cho quốc gia.Hoạt động xuất khẩu cũng không bị giớI hạn bởI không gian hay thờI gian,không phảI chỉ diễn ra một hay vài năm mà có thể diễn ra tuỳ lúc, không chỉ diễn ra ơ một quốc gia mà có thề diễn ra ở nhiều quốc gia thậm chí trên toàn thế giới. Xuất khẩu chè là xuất khẩu một loai hàng hoá ,chè đƣợc xếp vào mặt hàng nông sản và do vậy xuất khẩu chè mang nhiều đặc điểm riêng có của mặt hàng nông sản. Đó là giá chè xuất khẩu vào các thờI kì khác nhau trong SV: Vũ Đức Tuân - Lớp Kinh tế Quốc tế 44 3 Chuyên đề thực tập chuyên ngành năm sẽ rất khác nhau nguyên nhân là do việc sản xuất chè mang tính thờI vụ phụ thuộc vào thờI tiết nên chất lƣợng chè sẽ thay đổi. Đặc điểm nữa la chè không phảI là mặt hàng thiết yếu, hay xa xỉ nên cầu co dãn theo giá thấp.Thêm nữa sản xuất và thu mua chè thƣơng nhỏ lẻ và không đƣợc tập trung theo qui mô lớn phân tán ơ nhiều vùng nên chất lƣợng thƣờng không đƣợc ổn định. 1.1.2. PHÂN LOẠI HOẠT ĐỘNG XUẤT KHẨU VÀ XUẤT KHẨU CHÈ *Xuất khẩu trực tiếp : là hình thức mà một doanh nghiệp bán trực tiếp sản phẩm của minh cho khách hàng ở thị trƣờng mục tiêu, trực tiếp tiến hành các giao dịch vớI đốI tác nƣớc ngoài thông qua các tổ chức của mình.hình thức xuất khẩu trực tiếp đƣợc áp dụng khi nhà xuất khẩu đủ tiềm lực để mở đạI diện riêng và do đó kiểm soát đƣợc toàn bộ quá trình xuất khẩu thông qua đạI diện và hệ thống kênh phân phối.Hình thức này có ƣu điểm là doanh nghiệp chủ động tìm và khai thác, thâm nhập thị trƣờng khi đó doanh nghiệp có thể đáp ứng đƣợc các nhu cầu của thị trƣờng; lợI nhuận thu đƣợc từ hình thức này cũng cao hơn các hình thức khác vì không phảI qua khâu trung gian.Khi xuất khẩu bằng hình thức này doanh nghiệp có thể khẳng định đƣợc thƣơng hiệu ,nâng cao uy tín và vị thế của mình.Tuy nhiên xuất khẩu trực tiếp đòi hỏI một lƣợng vốn lớn từ khẩu sản xuất đến khâu lƣu thông và các doanh nghiệp phảI am hiểu về thị trƣờng quốc tế để tránh đƣợc những rủI ro trong xuất khẩu. *Xuất khẩu gián tiếp: là hình thức mà doanh nghiệp bán sản phẩm của mình cho một bên trung gian sau đó bên trung gian sẽ bán lạI cho khách hàng ở thị trƣờng mục tiêu ở một quốc gia.Hình thức này thƣờng đƣợc các doanh nghiệp mớI tham gia xuất khẩu áp dụng vì chƣa có nhiều hiểu biết về thị trƣờng mục tiêu. Ƣu điểm của hình thức này là các doanh nghiệp không phảI bỏ nhiều vốn, không phảI tiến hành các hoạt động xúc tiến quảng bá sản phẩm, mức độ rủI ro giảm đi do chuyển quyền sở hữu cho ngƣờI trung SV: Vũ Đức Tuân - Lớp Kinh tế Quốc tế 44 4 Chuyên đề thực tập chuyên ngành gian.Nhƣợc điểm của hình thức này la lợI nhuận của doanh nghiệp xuất khẩu sẽ giảm sút do chia sẻ lợI nhuận vớI bên trung gian. *Buôn bán đốI lưu: là hình thức giao dịch mà xuất khẩu kết hợp chặt chẽ vớI nhập khẩu, ngƣờI bán hàng cũng đồng thờI là ngƣờI mua hàng, hàng hoá đem ra trao đổI có giá trị tƣơng đƣơng nhau.Buôn bán đốI lƣu có nhiều loạI nhƣ buôn bán đốI lƣu thông thƣờng, mua đốI lƣu, giao dịch bồI hoàn, chuyển nợ, mua lạI sản phẩm.Hình thức này ít dùng ngoạI tệ nên phù hợp vớI các nƣớc thiếu ngoạI tệ và phù hợp vớI các nhà xuất khẩu có nhu cầu mở rộng thị trƣờng, tăng doanh số bán hàng, thêm nữa phƣơng thức này cũng ít rủI ro và chi phí thấp.Các nhà xuất khẩu khi chọn phƣơng thức mua bán đốI lƣu thƣờng phảI kinh doanh thêm một mặt hàng nữa. *Xuất khẩu theo nghi định thư: là hình thức doanh nghiệp xuất khẩu tiến hành xuất khẩu theo chỉ tiêu nhà nƣớc giao cho về một hoặc một số mặt hàng nhất định cho chính phủ nƣớc ngoài dựa trên nghị định thƣ đã kí giữa hai chính phủ. Hình thức này hạn chế đƣợc những rủI ro trong thanh toán, giảm chi phí giao dịch , quảng bá sản phẩm. *Xuất khẩu tạI chỗ: là hình thức kinh doanh xuất khẩu có xu hƣớng phát triền rộng rãi vì có những ƣu điểm tốt. Đặc điểm của loạI hình này la hàng hoá và dich vụ chƣa vƣợt ngoài biên giớI quốc gia nhƣng vẫn đƣợc coi nhƣ một hoạt động xuất khẩu. VớI hình thức này hàng hoá thƣờng đƣợc cung cấp ngay tạI trong nƣớc cho các đoàn ngoạI giao ,cho các đạI sứ quán , các lãnh sự quán, các đoàn khách du lich quốc tế…do đó giảm chi phí vận chuyển , giảm thuế khi phảI xuất sang quốc gia khác.Hình thức này rất phù hợp vớI các quốc gia có du lich phát triển. *Tái xuất khẩu: là việc xuất khẩu trở lạI nƣớc ngoài những mặt hàng đã nhập khẩu mà không qua chế biến. Tái xuất có thể đƣợc thực hiện bằng hai hình thức sau: 1.Tái xuất theo đúng nghĩa:hàng hoá đi từ nƣớc xuất khẩu đến nƣớc tái xuất rồI quay trở lạI nƣớc xuất khẩu ban đầu. SV: Vũ Đức Tuân - Lớp Kinh tế Quốc tế 44 5 Chuyên đề thực tập chuyên ngành 2.Chuyển khẩu : hàng hoá từ nƣớc xuất khẩu sang nƣớc nhập khẩu còn nƣớc tái xuất thì trả tiền cho nƣớc xuất khẩu và thu tiền của nƣớc nhập khẩu. 1.2. VAI TRÕ CỦA HOẠT ĐỘNG XUẤT KHẨU VÀ XUẤT KHẨU CHÈ ĐỐI VỚI SỰ PHÁT TRIẾN KINH TẾ Xà HỘI 1.2.1 VAI TRÕ CỦA XUẤT KHẨU ĐỐI VỚI NỀN KINH TẾ QUỐC DÂN. *Xuất khẩu tạo nguồn vốn cho nhập khẩu: việt nam đang tiến hành công nghiệp hoá và hiện đạI hoá nền kinh tế rất cần nhiều vốn cho đầu tƣ xây dựng cơ bản, nguồn vốn có thể đƣợc huy động từ ngân sách ,từ dân, từ những nguồn vốn vay nƣớc ngoài và nguồn thu tƣ hoạt động xuất khẩu hàng hoá và dịch vụ.Khi xuất khẩu chúng ta thu đƣợc một lƣợng ngoạI tệ lớn và có thể dùng lƣợng ngoạI tệ này để nhập khẩu những máy móc phục vụ cho công nghiệp hoá đất nƣớc.Từ năm 1986 đến 1990 thu tƣ xuất khẩu đảm bảo trên 55 % ngoạI tệ cần cho nhập khẩu, thờI kì 1991-1995 là 75,3 % và thờI kì 19962000 là 84,5 % cho thấy xuất khẩu có vai trò lớn đốI vớI nhập khẩu nói riêng và vớI nền kinh tế nói chung *xuất khẩu có tác dụng tích cực tớI việc giảI quyết công ăn việc làm, cảI thiện mức sống ngƣờI dân. Đây là vai trò cực kì tích cực không thể phủ nhận của xuất khẩu, tham gia vào xuất khẩu việt nam có thể giảI quyết công ăn việc làm cho hàng vạn lao động hàng năm, giảI quyết việc làm cho số lao động dôi dƣ đồng thờI có thêm thu nhập cho các hộ gia đình, nâng cao mức sống ngƣờI dân. *xuất khẩu góp phần chuyển dịch cơ cấu kinh tế và thúc đẩy sản xuất trong nƣớc phát triển. Khi tham gia xuất khẩu đồng nghĩa vớI việc tham gia vào thị trƣờng cạnh tranh thế giớI, hàng hoá và dịch vụ của việt nam sẽ phảI đáp ứng đƣợc nhƣng tiêu chuẩn mà khách hàng đề ra.Muốn vậy sản xuất trong nƣớc phảI không ngừng đƣợc cảI thiện về trình độ công nghệ, về qui mô sản xuất,… để đáp ứng vớI những đòi hỏI đó.Tham gia xuất khẩu sản xuất trong nƣớc sẽ có SV: Vũ Đức Tuân - Lớp Kinh tế Quốc tế 44 6 Chuyên đề thực tập chuyên ngành động lực để phát triển, không những thế cơ cấu nền kinh tế và cơ cấu ngành cũng sẽ có sự thay đổI do sƣ chuyên môn hoá về mặt hàng sản xuất. * Xuất khẩu là cơ sở để mở rộng và thúc đẩy các quan hệ kinh tế độI ngoại làm cho nền kinh tế hộI nhập sâu hơn vào nền kinh tế thế giới.Mở rộng xuất khẩu cũng nhƣ nhập khẩu thúc đẩy các quan hệ kinh tế giữa các quốc gia nói chung và của viet nam nói riêng gắn bó vớI các quốc gia khác hơn, ngƣợc lạI khi các quan hệ kinh tế đã phát triển tốt đẹp thì các hoạt động xuất khẩu sê lạI đƣợc đẩy mạnh hơn, đây là mốI quan hệ tƣơng hỗ. 1.2.2. VAI TRÕ CỦA XUẤT KHẨU ĐỐI VỚI CÁC DOANH NGHIỆP NGOẠI THƢƠNG DƣớI góc độ vi mô của một nền kinh tế, hoạt động xuất khẩu đem lạI những lợI ích rất lớn đốI vớI các doanh nghiệp có liên quan hoặc trực tiếp hoạt động xuất khẩu.Thứ nhất hoạt động xuất khẩu tạo nên tiền đề về vốn cho các doanh nghiệp ngoạI thƣơng bởI lẽ khi tham gia xuất khẩu và xuất khẩu thành công các doanh nghiệp có thể thu về một lƣọng vốn lớn cho doanh nghiệp.Sở dĩ có thể thành công vì hoạt động mua bán quốc tế thu đƣợc nhiều lợI nhuận do khai thác đƣợc những lợI thế so sánh của mình so vớI các đốI thủ của nƣớc nhập khẩu ,bên cạnh đó khả năng thanh toán cũng tốt hơn và thông thoáng hơn.Khi doanh nghiệp ngoạI thƣơng có điều kiện về vốn có thể tiến hành những cảI cách tích cực về công nghệ, thiết bị sản xuất, qui mô sản xuất sẽ do đó mà đƣợc mở rộng.LợI thế về qui mô kéo theo những hiệu quả tích cực khác trong việc cạnh tranh trên thị trƣờng quốc tế.Một khía cạnh thuận lợI nữa đó là khi tham gia vào xuất khẩu các doanh nghiệp ngoạI thƣơng sẽ có đƣợc nhƣng phong cách quản lý tốt học đựoc từ các doanh nghiệp đốI tác nƣớc ngoài và ngày càng tăng cƣờng tính cạnh tranh cho doanh nghiệp . Tham gia xuất khẩu các doanh nghiệp ngoạI thƣơng nâng cao năng lực cạnh tranh , mở rộng sản xuất.Tính cạnh tranh của doanh nghiệp sẽ mang tính SV: Vũ Đức Tuân - Lớp Kinh tế Quốc tế 44 7 Chuyên đề thực tập chuyên ngành chất quốc tế vì các nhà cung cấp quốc tế đƣợc chuyên môn hóa cao trong sản xuất cũng nhƣ trong hoạt động kinh doanh, các doanh nghiệp khi đó sẽ mở rộng sản xuất ,tạo điều kiện cho sản xuất qui mô lớn hơn đáp ứng nhu cầu thị trƣờng quốc tế. Tham gia xuất khẩu hàng hóa còn là giảI pháp giúp doanh nghiệp tồn tạI khi thị trƣờng trong nƣớc gặp khó khăn hay bão hòa.Khi thị trƣờng trong nƣớc bão hòa các doanh nghiệp có thể xuất khẩu hàng hóa sang nƣớc khác từ đó mà giúp doanh nghiệp có thể tồn tạI để khi thị trƣờng trong nƣớc ổn định có thể quay trở lạI tiêu thụ trong nƣớc.Xuất khẩu cũng là biện pháp để doanh nghiệp mở rộng thị trƣờng tiêu thụ sản phẩm cũng nhƣ mở rộng thị trƣờng nguyên liệu cho doanh nghiệp mình. 1.2.3.VAI TRÕ CỦA XUẤT KHẨU CHÈ VỚI NỀN KINH TẾ VIỆT NAM Hoạt động xuất khẩu chè có những vai trò nhất định trong công cuộc phát triển nền kinh tế nƣớc ta trong giai đoạn đẩy nhanh các hoạt động kinh tế đốI ngoạI cũng nhƣ nâng cao đờI sống cho ngƣờI dân.Những lợI ích có thể xem xét: *Xuất khẩu chè góp phần thúc đẩy quá trình công nghiệp hoá hiện đạI hoá nông nghiệp nông thôn, tạo công ăn việc làm, tăng thu nhập, cảI thiện đờI sống cho ngƣờI dân Cây chè gắn liền vớI việc làm và đờI sống của hàng chục vạn nông dân vùng núi trung du. Ở các vùng trung du miền núi cây chè đƣợc trồng và nhiều vùng cây chè là cây chủ đạo đóng góp chính vào thu nhập của ngƣờI dân.theo số liệu thống kê hiện nay nƣớc ta có khoảng 175 cơ sở chế biến chè lớn nhỏ rảI rác ở các tỉnh trong đó ở nƣớc ta phân ra bảy vùng trồng chè, vớI số lƣợng chè chế biến gần 1800 tấn chè búp tƣơi / ngày và giá mua ổn định sẽ tạo điều kiện cho ngƣờI trồng chè có thu nhập ổn định.Hàng năm xuất khẩu chè giảI quyết việc làm cho hàng chục vạn lao động. * Sản xuất chè góp phần nâng cao hiệu quả sử dụng đất , giúp cân bằng sinh thái. Cây chè giúp tận dụng đƣợc lƣợng đất trống đồI trọc ở các vùng núi SV: Vũ Đức Tuân - Lớp Kinh tế Quốc tế 44 8 Chuyên đề thực tập chuyên ngành và trung du, giúp chống xói mòn giảm thiên tai, điều hoà khí hậu và cân băng môi trƣờng sinh thái. Rõ ràng không thể phủ nhận những vai trò mà cây chè mang lạI cho nền kinh tế nƣớc ta. 1.3 NGHIÊN CỨU THỊ TRƢỜNG CHÈ Một việc làm cần thiết đầu tiên đối với bất kỳ một công ty nào muốn tham gia vào thị trƣờng chè quốc tế là nghiên cứu thị trƣờng chè.Công việc này bao gồm các khâu từ thu thập thông tin , số liệu về thị trƣờng, so sánh, phân tích những số liệu có đƣợc và đƣa ra kết luận. Những kết luận này sẽ giúp đƣa ra đƣợc một chiến lƣợc marketing cho sản phẩm chè hiệu quả Nghiên cứu thị trƣờng chè nhằm trả lời những câu hỏi cơ bản sau: nƣớc nào là thị trƣờng có triển vong nhất đối với sản phẩm chè của công ty mình? lƣợng chè bán ra có khả năng đạt bao nhiêu ? sản phẩm chè cần có những tiêu chuẩn gì trƣớc những đòi hỏi của thị trƣờng chè thế giới? lựa chọn kênh phân phối nhƣ thế nào cho phù hợp? Về cách thức tiến hành nghiên cứu thị trƣờng ta có thể áp dụng phƣơng pháp : nghiên cứu tại bàn và nghiên cứu thực tế ở các thị trƣờng chè.Mỗi phƣơng pháp đều có những điểm mạnh và yếu.Doanh nghiệp cần dựa vào điều kiện thực tế để lựa chọn phƣơng pháp nghiên cứu phù hợp.Sau đó doanh nghiệp tiến hành phân tích cung và cầu của sản phẩm chè và các điều kiện đòi hỏi khác của thị trƣờng mua bán chè.Phân tích cung chè đòi hỏi phải biết đƣợc tình hình cung toàn bộ, tuy nhiên điều nay không thể có kết quả chính xác nhƣng đủ tin cậy.Phân tích cầu chè dựa trên các thông tin về ngƣời tiêu dùng chè, về cơ chế mua hàng và số lƣợng ngƣời tiêu dùng chè.Xuất phát từ những nguy cơ rủi ro cao mà doanh nghiệp có thể gặp phải khi tiến hành các giao dịch quốc tế mà các doanh nghiệp phải phân tích các điều kiện của thị trƣờng. Ở đây ngƣời làm công tác nghiên cứu thị trƣờng chè cần xác định và phân tích cẩn thận tất cả các điều kiện, các mặt của mặt hàng chè, về qui chế và khung pháp lí ,tài chính kĩ thuật,,,liên quan tới chè. SV: Vũ Đức Tuân - Lớp Kinh tế Quốc tế 44 9 Chuyên đề thực tập chuyên ngành Kế đến là việc nghiên cứu về tình hình giá chè trên thị trƣờng.Hiểu và dự đoán các xu hƣớng thay đổi trong giá chè để xác định đƣợc giá cả cạnh tranh cho mình. Khi phân tích thị trƣờng chè có thể áp dụng một số mô hình phân tích thị trƣờng nhƣ SWOT, PEST, FIVE FORCES MODEL của MICHEAL PORTER. 1.3.1 SWOT MODEL. Mô hình SWOT phân tích những điểm mạnh , điểm yếu của doanh nghiệp hay tổ chức, làm rõ những cơ hội và thách thức mà doanh nghiệp , tổ chức có thế gặp phải.Những điểm mạnh , điểm yếu có thể về vốn, nhân sự ,về công nghệ hay phƣơng thức quản lý.Những cơ hội xuất phát từ môi trƣòng của doanh nghiệp mà doanh nghiệp có thể tận dụng, còn những thách thức có thể đe doạ doanh nghiệp , đó đôi khi là sự đe doạ từ các đối thủ cạnh tranh, hay là những bất lợi về luật pháp...Khi làm rõ những điểm mạnh (s-strong points), điểm yếu(w- weakness), thời cơ( o-oppotunity), thách thức(t –threat), có thể tìm ra giải pháp để khắc phục điểm yếu , phát huy điểm mạnh, tận dụng thời cơ và vƣợt qua thách thức đƣa doanh nghiệp tiến lên. Sau đây là mô hình phân tích swot: Strong weakness Opportunity threat SV: Vũ Đức Tuân - Lớp Kinh tế Quốc tế 44 10 Chuyên đề thực tập chuyên ngành 1.3.2. PEST MODEL Mô hình phân tích PEST phân tích 4 yếu tố về chính trị và luật pháp (ppolitical), về kinh tế (economical), về văn hoá xã hội (s_social), và về công nghệ (techonological) trong đó doanh nghiệp hay tổ chức bị ảnh hƣởng political economical social technological 1.3.3 FIVE FORCES MODEL. Mô hình năm sức mạnh là một công cụ mạnh đƣợc sử dụng trong kinh doanh để tạo nên các phân tích và đánh giá về độ hấp dẫn( giá trị) của cấu trúc ngành. Những phân tích về những lực cạnh tranh đƣợc xác định dựa trên năm lực cạnh tranh cơ bản đó là : 1. Sự gia nhập của các đốI thủ cạnh tranh vào thị trƣờng nhằm trả lờI câu hỏI về mức độ dễ , khó bao nhiêu cho những thành viên mớI bắt đầu tham gia vào thị trƣờng trong điều kiện có những rào cản thị trƣờng đang tồn tại. 2.Mức độ đe dọa của sự thay thế nhằm trả lờI câu hỏI mức độ dễ bao nhiêu sản phẩm của chúng ta có thể bị thay thế đƣợc bởI những hàng hóa rẻ hơn. 3. Sức cạnh tranh của ngƣờI mua để trả lờI câu hỏI về mức độ mạnh của ngƣờI mua, liệu họ có thể liên kết vớI nhau để đặt những đơn đặt hàng lớn. 4.Sức cạnh tranh của ngƣờI bán. Phân tích nhằm trả lờI câu hỏI xem có nhiều hay ít những nhà cung cấp tiềm năng hay thị trƣờng là độc quyền. SV: Vũ Đức Tuân - Lớp Kinh tế Quốc tế 44 11 Chuyên đề thực tập chuyên ngành 5. Sức cạnh tranh của những ngƣờI tham gia vào thị trƣờng đã tồn tại. Nhằm xem xét mức độ cạnh tranh của những ngƣờI tham gia vào thị trƣờng sẵn có hay chỉ có một ngƣờI chiếm lĩnh thị trƣờng potential entrants supplier buyer subsitutes SV: Vũ Đức Tuân - Lớp Kinh tế Quốc tế 44 12 Chuyên đề thực tập chuyên ngành CHƢƠNG 3 THỰC TRẠNG HOẠT ĐỘNG XUẤT KHẨU CHÈ CỦA VIỆT NAM SANG THỊ TRƢỜNG NGA GIAI ĐOẠN HIỆN NAY 2.1. Tæng quan vÒ s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu chÌ ViÖt Nam 2.1.1. Ho¹t ®éng s¶n xuÊt chÌ cña ViÖt Nam Ho¹t ®éng s¶n xuÊt chÌ cña ViÖt Nam ®· cã tõ l©u. §Çu thÕ kû 19 ViÖt Nam ®· cã 2 vïng s¶n xuÊt tËp trung trång chÌ t-¬i vµ vïng chÌ rõng cho tiªu dïng néi ®Þa lµ chñ yÕu. Sau khi thùc d©n Ph¸p chiÕm §«ng D-¬ng, ®· cã thªm vïng chÌ c«ng nghiÖp tËp trung hiÖn ®¹i xuÊt khÈu (1923-1925). §Õn n¨m 2000 ®· cã 3 lo¹i v-ên chÌ gåm: chÌ cña c¸c hé gia d×nh, chÌ rõng d©n téc vµ chÌ c«ng nghiÖp t-¬ng øng víi 3 thêi k× lÞch sö phong kiÕn, thuéc ®Þa vµ ®éc lËp ph©n bè t¹i 3 vïng ®Þa lý ®ång b»ng, trung du, miÒn nói. Thêi kú phong kiÕn ph¸t triÓn tõ thêi c¸c vua Hïng dùng n-íc ®· ®Ó l¹i cho ngµy nay 2 vïng chÌ lín. - Vïng chÌ t-¬i cña c¸c hé gia ®×nh ng-êi Kinh ven ch©u thæ c¸c con s«ng, cung cÊp chÌ t-¬i, chÌ nô, chÌ huÕ… - Vïng chÌ rõng cña ®ång bµo d©n téc (Dao, M«ng, Tµy) ë miÒn nói phÝa B¾c cung cÊp chÌ m¹n, chÌ chØ.. Ng-êi d©n lao ®éng vµ trung l-u thµnh thÞ trång chÌ t-¬i, chÌ nô, chÌ chØ,…cßn giíi th-îng l-u quý téc th× uèng chÌ m¹n, chÌ « long, trµ tÇu. Thêi kú Ph¸p thuéc (1882-1945) - Ngay sau khi chiÕm ®ãng §«ng D-¬ng, ng-êi Ph¸p ®· ph¸t triÓn chÌ, mét s¶n phÈm quý hiÕm cña ViÔn §«ng, thµnh mÆt hµng xuÊt khÈu sang ch©u ¢u. N¨m 1890, C«ng ty th-¬ng m¹i Chafanijon ®· cã ®ån ®iÒn chÌ ®Çu tiªn trång 60 ha, ë TØnh C-¬ng - Phó Thä, hiÖn nay vÉn cßn mang tªn ®Þa danh Chñ ChÌ. - N¨m 1918, thµnh lËp Tr¹m nghiªn cøu n«ng nghiÖp Phó thä, ®Æt t¹i Phó Hé, chuyªn nghiªn cøu vÒ ph¸t triÓn chÌ, cã nhµ m¸y chÌ 3 tÇng lµm hÐo SV: Vũ Đức Tuân - Lớp Kinh tế Quốc tế 44 13 Chuyên đề thực tập chuyên ngành chÌ tù nhiªn, cèi vß, m¸y sÊy cña Anh vµ m¸y ph¸t ®iÖn, nåi h¬i… øng dông kÜ thuËt n«ng nghiÖp vµ c«ng nghÖ chÕ biÕn tiªn tiÕn cña In®«nªxia vµ Srilanca. - Sau th¸ng 8/1945 thùc d©n Ph¸p rót khái ViÖt Nam ®Ó l¹i hai vïng chÌ tËp trung: T©y Nguyªn vµ Trung du miÒn nói phÝa B¾c víi 13.505 ha chÌ, hµng n¨m s¶n xuÊt 6.000 tÊn chÌ kh«: chÌ ®en xuÊt khÈu thÞ tr-êng T©y ¢u (London vµ Amxtecdam), chÌ xanh xuÊt khÈu thÞ tr-êng B¾c Phi (Angiªri, Tuynizi vµ Marèc), tiªu thô æn ®Þnh vµ ®-îc ®¸nh gi¸ cao vÒ chÊt l-îng, khong thua kÐm chÌ Ên §é, Srilanca vµ Trung Quèc. Thêi k× ViÖt Nam ®éc lËp (sau 1945) ViÖt Nam ph¶i tiÕn hµnh 30 n¨m chiÕn tranh giµnh ®éc lËp (1945-1975), c¸c c¬ së nghiªn cøu khoa häc vÒ chÌ ë hai miÒn Nam vµ B¾c ®Òu bÞ ph¸ ho¹i nÆng nÒ. Phó Hé ë miÒn B¾c ®· ba lÇn bÞ qu©n viÔn chinh Ph¸p chiÕm ®ãng vµ nÐm bom, ®èt s¹ch ph¸ s¹ch, nh-ng vÉn duy tr× ®åi chÌ vµ v-ên gièng. B¶o Léc ë miÒn Nam trong vïng chiÕn tranh du kÝch bÞ ph¸ huû nÆng nÒ còng kh«ng ho¹t ®éng ®-îc. Tuy ph¶i s¶n xuÊt l-¬ng thùc thùc phÈm lµ chÝnh, nh-ng Nhµ n-íc ViÖt Nam vÉn quan t©m ph¸t triÓn c©y chÌ ë c¶ 5 thµnh phÇn. N¨m 2000, ®· cã 90.000 ha chÌ (kinh doanh, kiÕn thiÕt c¬ b¶n vµ trong míi), s¶n xuÊt ra 87.000 tÊn chÌ kho, xuÊt khÈu 87.000 tÊn, tiªu thô näi ®Þa 20.000 tÊn, kim ng¹ch xuÊt khÈu ®¹t 78 triÖu USD sang 30 thÞ tr-êng thÕ giíi, nh- Trung CËn §«ng, Nga, Ba Lan, NhËt, Anh, Thæ NhÜ K×, §øc, §µi Loan, Hång K«ng, Singapo, Ai CËp, Uz¬bªkixtan… HiÖn nay ë ViÖt Nam cã 7 vïng chÌ chñ yÕu ®ã lµ vïng chÌ T©y B¾c, vïng chÌ ViÖt Nam - Hoµng Liªn S¬n, vïng chÌ trung du B¾c Bé, vïng chÌ B¾c Trung bé, vïng chÌ T©y Nguyªn, vïng chÌ Duyªn h¶i miÒn Trung vµ vïng chÌ c¸nh cung §«ng B¾c. SV: Vũ Đức Tuân - Lớp Kinh tế Quốc tế 44 14 Chuyên đề thực tập chuyên ngành 2.1.2. T×nh h×nh xuÊt khÈu chÌ cña ViÖt Nam giai ®o¹n hiÖn nay ViÖt Nam ®-îc xÕp vµo 10 n-íc s¶n xuÊt chÌ lín vµ thuéc vµo n-íc xuÊt khÈu lµ chÝnh nh-ng néi tiªu Ýt. Cã thÓ thÊy chÌ s¶n xuÊt ra phôc vô chñ yÕu cho xuÊt khÈu sang thÞ tr-êng thÕ giíi. S¶n phÈm chÌ ®-îc chÕ biÕn cã nhiÒu lo¹i trong ®ã cã 8 lo¹i trµ lín: trµ ®en, trµ xanh, trµ « long, trµ vµng, trµ h-¬ng hoa, trµ tr¾ng, trµ Ðp b¸nh vµ trµ hiÖn ®¹i. C¸c lo¹i nµy ®-îc chÕ biÕn thµnh c¸c s¶n phÈm rÊt phong phó mçi doanh nghiÖp l¹i cã mét th-¬ng hiÖu riªng. XuÊt khÈu chÌ ViÖt Nam giai ®o¹n 2004-2005 - §¸nh gi¸ vÒ khèi l-îng N¨m 2004, xuÊt khÈu ®¹t 99.351 tÊn c¸c lo¹i (chÌ ®en 70.867 t-¬ng øng 71,33%; chÌ xanh vµ chÌ kh¸c lµ 28.484 tÊn chiÕm 28,67%) cao h¬n n¨m 2003 lµ 39.077 tÊn. N¨m 2005, khèi l-îng xuÊt khÈu ®¹t 87.920 tÊn (chÌ ®en chiÕm 66%, chÌ xanh vµ chÌ kh¸c chiÕm 2%). S¶n l-îng n¨m 2005 gi¶m so víi n¨m 2004 So s¸nh víi 3 n¨m 2001, 2002, 2003 tæng kim ng¹ch n¨m 2001 kµ 67.217 tÊn; n¨m 2002 lµ 76.748 tÊn; n¨m 2003 lµ 60.274 tÊn. Xu h-íng t¨ng vÒ sè l-îng lµ râ rÖt nh-ng s¶n l-îng xuÊt khÈu l¹i t¨ng gi¶m liªn tôc thÓ hiÖn ë n¨m 2002 t¨ng nh-ng gi¶m n¨m 2003 s¶n l-îng t¨ng lªn n¨m 2004 vµ n¨m 2005 l¹i gi¶m. Sù kh«ng æn ®Þnh nµy do sù kh«ng æn ®Þnh cña nguån cung cÊp trong n-íc ta. VÒ s¶n l-îng xuÊt khÈu sang mét sè thÞ tr-êng lín ®-îc thÓ hiÖn trong b¶ng sau: SV: Vũ Đức Tuân - Lớp Kinh tế Quốc tế 44 15 Chuyên đề thực tập chuyên ngành 15 Nƣớc nhập khẩu sản lƣợng trên 1000 tấn/ năm-2005 Tên nƣớc Sản lƣợng (1000 tấn) Pakistan 15530 Tawain 15263 Russia 9846 Iraq 8367 China 5828 Germany 3494 Balan 3245 India 1773 England 2214 Malaisia 1967 Halan 1946 Tieu vuong quoc arap 1650 Tureky 1305 America 1266 indonesia 1029 Nguồn : HIỆP HỘI CHÈ VIỆT NAM Mét sè thÞ tr-êng t¨ng gi¶m s¶n l-îng ®-îc thÓ hiÖn trong b¶ng sau: SV: Vũ Đức Tuân - Lớp Kinh tế Quốc tế 44 16 Chuyên đề thực tập chuyên ngành Bảng Một số thị trƣờng tăng số lƣợng-2005 S Ố LƢỢNG TRƢỚC KHI SỐ LƢỢNG SAU KHI TĂNG (T ẤN) TĂNG ( T ẤN) 3268 5828 LB NGA 7469 9846 TIEU VUONG QUOC 580 1650 1055 1967 419 934 TURKEY 791 1035 HA LAN 16664 1946 ARAPXEUT 136 376 DUC 3247 3494 BALAN 3052 3245 41 406 TÊN NƢỚC TRUNG QUOC MALAISIA UCRAINA PHILIPPIN Nguồn :HIỆP HỘI CHÈ VI ỆT NAM SV: Vũ Đức Tuân - Lớp Kinh tế Quốc tế 44 17 Chuyên đề thực tập chuyên ngành Về tỉ trọng chè xuất khẩu nhƣ sau: Tỉ trọng chè xuất khẩu -2005 loại chè chè đen chè xanh chè khác tỉ trọng về giá trị 59 38 3 khối 66 32 2 (%) tỉ trọng lƣợng (%) Nguồn :HIỆP HỘI CHÈ VI ỆT NAM - §¸nh gi¸ vÒ mÆt gi¸ trÞ N¨m 2003 cã sù sôt gi¶m vÒ gi¸ trÞ do s¶n l-îng. Nh×n chung trÞ gi¸ xuÊt khÈu kh«ng ngõng t¨ng lªn. §iÒu nµy chøng tá ViÖt Nam cã thÓ thu ®-îc nhiÒu h¬n n÷a tõ xuÊt khÈu chÌ. §¬n vÞ tÝnh: 1000 USD N¨m ChØ tiªu TrÞ gi¸ 2001 2002 2003 2004 2005 78.406 82.499 59.668 95.450 96.934 xuÊt khÈu Nguồn : hiệp hội chè việt nam - VÒ mÆt ®¬n gi¸: vÒ ®¬n gi¸ chung thay ®æi bÊt th-êng, vÒ ®¬n gi¸ ë tõng thÞ tr-êng cã mét sè thÞ tr-êng t¨ng ®¬n gi¸, mét sè thÞ tr-êng gi¶m. Sù thay ®æi nµy do sù c¹nh tranh cña nh÷ng thÞ tr-êng kh¸c SV: Vũ Đức Tuân - Lớp Kinh tế Quốc tế 44 18 Chuyên đề thực tập chuyên ngành B¶ng - §¸nh gi¸ vÒ thÞ tr-êng N¨m 2004 cã 15 thÞ tr-êng hµng ®Çu nhËp khÈu chÌ cña ViÖt Nam ®· chiÕm tíi 89,65% tæng khèi l-îng xuÊt khÈu, 4 thÞ tr-êng ®¹t trªn 10.000 tÊn, 11 thÞ tr-êng ®¹t tõ 1.000-10.000 tÊn; 19 thÞ tr-êng ®¹t tõ 100 tÊn - 1000 tÊn. §Õn n¨m 2005 cã 15 thÞ tr-êng nhËp khÈu trªn 1000 tÊn, 18 thÞ tr-êng trªn 100 tÊn. N¨m 2004 cã thªm 23 thÞ tr-êng b¾t ®Çu tiªu thô chÌ ViÖt Nam th× n¨m 2005 ViÖt Nam më thªm ®-îc 18 thÞ tr-êng. VÒ sè l-îng doanh nghiÖp tham gia xuÊt khÈu chÌ cã 250 doanh nghiÖp hiÖn ®ang xuÊt khÈu chÌ. 2.1.3. CÁC YẾU TỐ ẢNH HƢỞNG TỚI XUẤT KHẨU CHÈ VIỆT NAM Vận dụng mô hình phân tích PEST vào thị trƣờng xuất khẩu chè có thể nhận định một số nhân tố ảnh hƣởng tới xuất khẩu chè nhƣ sau: P( political): chính trị và pháp luật: xuất khẩu chè của việt nam sang một thị trƣờng chịu ảnh hƣởng của tình hình chính trị của việt nam và của thị trƣờng nhập khẩu chè của việt nam.Chính trị của việt nam ổn định tạo thuận lợi cho các doanh nghiệp kinh doanh xuất khẩu chè tự do kinh doanh mà không lo ngại những vấn đề nhƣ quốc hữu hoá tài sản, phong toả tài sản hay cấm xuất khẩu.Ngƣợc lại nếu môi trƣờng chính trị của nƣớc nhập khẩu chè nƣớc ta không ổn định, mặt hàng chè của việt nam sẽ khó mà thâm nhập vào và sản lƣợng sẽ giảm sút thậm chí không thể xuất khẩu đƣợc.Một minh chứng cho phân tích này là cuộc khủng hoảng chính trị ở IRAQ đã khiến sản lƣợng chè xuất khẩu sang iraq giảm đột ngột.Pháp luật cũng là yếu tố tác động tới hoạt động xuất khẩu chè.Việt nam và hầu hết các quốc gia đều có chính sách thông thoáng đối với sản phẩm chè, việt nam khuyến khích xuất khẩu chè bằng những qui định pháp luật tƣơng đối thuận lợi cho các doanh nghiệp xuất khẩu chè, tuy nhiên một số quốc gia đòi hỏi rất cao và đƣa ra những qui định pháp lí ngặt nghèo về chất lƣợng chè của việt nam nhƣ tiêu chuẩn vệ sinh an SV: Vũ Đức Tuân - Lớp Kinh tế Quốc tế 44 19 Chuyên đề thực tập chuyên ngành toàn thực phẩm HACCP hay đánh thuế VAT rất cao vào chè xuất khẩu nhƣ Nga... E(economical) : các yếu tố kinh tế: các yếu tố kinh tế ở cả việt nam và thị trƣờng quốc tế đều có ảnh hƣởng tới xuất khẩu chè của việt nam. Có rất nhiều các yếu tố đƣợc xếp vào các yếu tố kinh tế trong đó có sự tăng trƣởng kinh tế của nền kinh tế , lạm phát, thất nghiệp, thu nhập, lãi suất,.... ảnh hƣởng đến cầu và cung chè.Giả sử thu nhập của ngƣời dân của thị trƣờng nhập khẩu chè việt nam tăng lên, nhu cầu tiêu dùng chè cũng tăng theo và tác động tích cực tới xuất khẩu chè việt nam.Nếu thất nghiệp xảy ra nhiều đồng nghĩa với việc giảm sút về cầu chè.... S (social): văn hoá xã hội: các yếu tố văn hoá xã hội ảnh hƣởng trực tiếp đến cuộc sống và hành vi của con ngƣời qua đó ảnh hƣờng đến hành vi mua sắm của khách hàng, gồm: dân số, độ tuổi , cơ cấu dân số, sự di chuyển dân cƣ, phong tục và sự thay đổi trong phong tục và các thói quen....Khi phân tích ảnh hƣởng của các yếu tố văn hoá xã hội tới xuất khẩu chè của việt nam cần lƣu ý chẳng hạn thị trƣờng nga với thói quen dùng trà đã khiến cho chè là mặt hàng thiết yếu đƣợc dự trữ cho chiến tranh, và ngƣời tiêu dùng nga ƣu thích dùng chè gói hơn là mặt hàng chè rời.....Nếu nhƣ vậy chè việt nam nên đẩy mạnh xuất khẩu chè ở dạng gói . T (technological): kĩ thuật và công nghệ: bao gồm nhiều yếu tố về cơ sở vật chất kĩ thuật của nền kinh tế nƣớc ta, tiến bộ kỹ thuật và khả năng ứng dụng kĩ thuật trong trồng và chế biến chè xuất khẩu của nƣớc ta, chiến lƣợc phát triển kĩ thuật...Nếu nƣớc ta có nhiều giống chè tốt chịu đƣợc những bất lợi của thời tiết thì sản lƣợng chè sẽ đƣợc nâng cao, nếu khâu chế biến , bảo quan chu đáo với công nghệ hiện đại thì chất lƣợng chè việt nam sẽ tăng cƣờng và xuất khẩu chè sang thị trƣờng thế giới sẽ cạnh tranh tốt hơn các sản phẩm chè cùng loại của các nƣớc khác. 2.1.4. Thực trạng xuất khẩu chè việt nam sang thị trƣờng nga từ 1991-2005 SV: Vũ Đức Tuân - Lớp Kinh tế Quốc tế 44 20