Tài liệu Hoàn thiện hoạt động thanh toán quốc tế theo phương thức tín dụng chứng từ

1 Lêi më ®Çu 1. TÝnh cÊp b¸ch cña ®Ò tµi: KÓ tõ khi Ph¸p lÖnh vÒ Ng©n hµng ra ®êi (n¨m 1990), hÖ thèng Ng©n hµng th-¬ng m¹i ViÖt nam ®· ®æi míi mét c¸ch c¨n b¶n vÒ m« h×nh tæ chøc vµ ho¹t ®éng. C¸c nghiÖp vô vµ dÞch vô Ng©n hµng th-¬ng m¹i hiÖn ®¹i ®· ®-îc më réng vµ ph¸t triÓn nhanh chãng, trong ®ã cã nghiÖp vô Thanh to¸n quèc tÕ. Lµ mét m¾t xÝch kh«ng thÓ thiÕu trong ho¹t ®éng kinh doanh cña Ng©n hµng th-¬ng m¹i, ho¹t ®éng thanh to¸n quèc tÕ cña c¸c Ng©n hµng ngµy cµng chøng tá vÞ trÝ vµ vai trß quan träng cña m×nh. Ho¹t ®éng thanh to¸n quèc tÕ kh«ng chØ ®¬n gi¶n lµ lùa chän mét ph-¬ng thøc thanh to¸n phï hîp hay sö dông mét ph-¬ng tiÖn thanh to¸n th«ng dông nµo ®ã. Yªu cÇu ®Æt ra lµ ho¹t ®éng thanh to¸n quèc tÕ ph¶i ®-îc thùc hiÖn nhanh chãng, an toµn, chÝnh x¸c vµ ®¹t hiÖu qu¶ ®èi víi c¶ kh¸ch hµng vµ ng©n hµng th-¬ng m¹i. Ho¹t ®éng thanh to¸n quèc tÕ trùc tiÕp t¸c ®éng vµo viÖc rót ng¾n thêi gian chu chuyÓn vèn, gi¶m thiÓu rñi ro liªn quan tíi sù biÕn ®éng tiÒn tÖ, tíi kh¶ n¨ng thanh to¸n cña kh¸ch hµng, t¹o ®iÒu kiÖn cho viÖc më réng vµ ph¸t triÓn ho¹t ®éng ngo¹i th-¬ng cña mçi n-íc. Ph-¬ng thøc tÝn dông chøng tõ lµ ph-¬ng thøc thanh to¸n quèc tÕ phæ biÕn nhÊt. §ã lµ ph-¬ng thøc gi¶i quyÕt tèt nhÊt viÖc ®¶m b¶o quyÒn lîi cña c¶ hai bªn ng-êi mua vµ ng-êi b¸n, nh-ng ®ång thêi còng l¹i lµ ph-¬ng thøc x¶y ra nhiÒu sù tranh chÊp nhÊt do møc ®é phøc t¹p cña nã. T¹i ViÖt Nam, ng©n hµng Ngo¹i th-¬ng ViÖt Nam lµ ng©n hµng ®Çu tiªn thùc hiÖn ho¹t ®éng thanh to¸n quèc tÕ nãi chung vµ theo ph-¬ng thøc tÝn dông chøng tõ nãi riªng, nh-ng t¹i Së Giao dÞch Ng©n hµng Ngo¹i th-¬ng ViÖt Nam - mét chi nh¸nh cÊp 1 hµng ®Çu trong hÖ thèng Ng©n hµng Ngo¹i th-¬ng ViÖt Nam còng vÉn kh«ng tr¸nh khái nhiÒu h¹n chÕ vÒ c¶ sè l-îng vµ chÊt l-îng khi ¸p dông ph-¬ng thøc nµy. 2 Mét mÆt do t¹i b¶n th©n ng©n hµng ch-a ®¸p øng ®-îc nh÷ng ®ßi hái ngµy cµng phøc t¹p cña thùc tÕ giao dÞch xuÊt nhËp khÈu vµ sù ph¸t triÓn cña nghiÖp vô, mÆt kh¸c còng do nh÷ng nguyªn nh©n tõ phÝa kh¸ch hµng vµ sù bÊt cËp trong qu¶n lý vÜ m« . ChÝnh v× vËy, viÖc nghiªn c÷u ®Ò t¯i :“ Ho¯n thiÖn ho³t ®éng thanh to²n quèc tÕ theo ph-¬ng thøc tÝn dông chøng tõ t¹i Së giao dÞch – Ng©n hµng Ngo¹i th­¬ng ViÖt Nam” l¯ ®iÒu cÇn thiÕt ®Ó t×m ra nhöng nguyªn nh©n cñng nh­ c¸c gi¶i ph¸p, kiÕn nghÞ kh¾c phôc nh÷ng h¹n chÕ trªn. 2. Môc ®Ých nghiªn cøu. Trªn c¬ së ph©n tÝch thùc tr¹ng ho¹t ®éng thanh to¸n quèc tÕ theo ph-¬ng thøc tÝn dông chøng tõ qua c¸c n¨m víi nh÷ng khã kh¨n, tån t¹i riªng cña Së Giao dÞch, ®Ò xuÊt c¸c gi¶i ph¸p nh»m hoµn thiÖn vµ ph¸t triÓn ho¹t ®éng thanh to¸n quèc tÕ t¹i Së giao dÞch Ng©n hµng Ngo¹i th-¬ng ViÖt Nam . 3. §èi t-îng vµ ph¹m vi nghiªn cøu. §èi t-îng nghiªn cøu cña ®Ò tµi lµ ho¹t ®éng thanh to¸n quèc tÕ theo ph-¬ng thøc tÝn dông chøng tõ t¹i ng©n hµng th-¬ng m¹i. Ph¹m vi nghiªn cøu: Ho¹t ®éng thanh to¸n quèc tÕ theo ph-¬ng thøc tÝn dông chøng tõ cña Së giao dÞch Ng©n hµng Ngo¹i th-¬ng ViÖt Nam tõ n¨m 2003 ®Õn nay. 4. Ph-¬ng ph¸p nghiªn cøu. LuËn v¨n dùa trªn lý luËn c¬ b¶n cña chñ nghÜa M¸c - Lª nin, cña phÐp biÖn chøng duy vËt, ®ång thêi c¨n cø vµo ®-êng lèi chÝnh s¸ch ph¸t triÓn kinh tÕ cña §¶ng vµ Nhµ n-íc ta. LuËn v¨n sö dông c¸c ph-¬ng ph¸p ph©n tÝch th«ng tin kinh tÕ theo chØ tiªu, ph-¬ng ph¸p so s¸nh, tæng hîp,... trªn c¬ së c¸c sè liÖu thèng kª cña Së giao dÞch Ng©n hµng Ngo¹i th-¬ng ViÖt Nam qua c¸c n¨m 2003-2005 ®Ó nghiªn cøu. 5. KÕt cÊu cña luËn v¨n. 3 Ngoµi PhÇn më ®Çu, KÕt luËn vµ danh môc tµi liÖu tham kh¶o, luËn v¨n gåm 3 ch-¬ng: Ch-¬ng 1: Ph-¬ng thøc tÝn dông chøng tõ trong thanh to¸n quèc tÕ cña ng©n hµng th-¬ng m¹i Ch-¬ng 2: Thùc tr¹ng ¸p dông ph-¬ng thøc tÝn dông chøng tõ trong thanh to¸n quèc tÕ t¹i Së giao dÞch Ng©n hµng Ngo¹i th-¬ng. Ch-¬ng 3: Hoµn thiÖn ho¹t ®éng thanh to¸n quèc tÕ theo ph-¬ng thøc tÝn dông chøng tõ t¹i Së giao dÞch Ng©n hµng Ngo¹i th-¬ng. CH¦¥NG 1: PH¦¥NG THøC TÝN DôNG CHøNG Tõ TRONG THANH TO¸N QUèC TÕ CñA NG¢N HµNG TH¦¥NG M¹I 1.1 TæNG QUAN VÒ HO¹T §éNG THANH TO¸N QUèC TÕ CñA C¸C NG¢N HµNG TH¦¥NG M¹I 1.1.1 Kh¸i qu¸t vÒ ng©n hµng th-¬ng m¹i a. C¸c ho¹t ®éng c¬ b¶n cña ng©n hµng th-¬ng m¹i Ng©n hµng th-¬ng m¹i lµ mét doanh nghiÖp ®-îc tæ chøc, thµnh lËp vµ ho¹t ®éng d-íi sù kiÓm so¸t, qu¶n lý, ®iÒu chØnh cña Ng©n hµng Nhµ n-íc, thùc hiÖn kinh doanh trªn lÜnh vùc tiÒn tÖ, víi ho¹t ®éng chñ yÕu vµ th-êng xuyªn lµ nhËn tiÒn göi cña kh¸ch hµng víi tr¸ch nhiÖm hoµn tr¶, sö dông tiÒn göi ®ã ®Ó cho vay ®Çu t- vµ cung øng c¸c dÞch vô thanh to¸n kh¸c nh»m thu lîi nhuËn trªn c¬ së ®¶m b¶o kh¶ n¨ng thanh kho¶n. Ng©n hµng th-¬ng m¹i lµ mét tæ chøc tµi chÝnh trung gian cã vÞ trÝ quan träng nhÊt trong nÒn kinh tÕ, nã kh«ng trùc tiÕp tham gia vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vµ l-u th«ng hµng hãa nh- c¸c doanh nghiÖp th«ng th-êng kh¸c, nh-ng nã l¹i t¹o 4 ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho qu¸ tr×nh nµy ®-îc diÔn ra mét c¸ch tr«i ch¶y, liªn tôc, gãp phÇn ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi. Ho¹t ®éng kinh doanh cña Ng©n hµng th-ong m¹i g¾n víi ho¹t ®éng kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp vµ tæ chøc kinh tÕ. Th«ng qua c¸c ho¹t ®éng cña m×nh, Ng©n hµng th-¬ng m¹i thùc hiÖn ®iÒu tiÕt vi m« ®èi víi nÒn kinh tÕ b»ng c¸ch tiÕp nhËn hoÆc cung øng tiÒn mÆt cho nÒn kinh tÕ khi cã nhu cÇu, ®¶m b¶o cho nÒn kinh tÕ th-êng xuyªn cã mét l-îng tiÒn cung øng hîp lý ®ång thêi lµm t¨ng kh¶ n¨ng thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt, gi¶m chi phÝ l-u th«ng. Ngµy nay, ho¹t ®éng cña Ng©n hµng th-¬ng m¹i rÊt phong phó vµ ®a d¹ng, nÒn kinh tÕ cµng hiÖn ®¹i th× ho¹t ®éng cña Ng©n hµng th-¬ng m¹i cµng ph¸t triÓn h¬n. BÊt cø Ng©n hµng th-¬ng m¹i nµo còng ph¶i cã ®Çy ®ñ ba nhãm ho¹t ®éng chÝnh: c¸c ho¹t ®éng huy ®éng vèn, c¸c ho¹t ®éng sö dông vèn vµ c¸c ho¹t ®éng trung gian thanh to¸n. Ngoµi ra ®Ó ®¸p øng nhu cÇu ngµy cµng phøc t¹p cña kh¸ch hµng, c¸c Ng©n hµng th-¬ng m¹i cßn cã mét sè ho¹t ®éng vµ dÞch vô kh¸c n÷a. + C¸c ho¹t ®éng huy ®éng vèn. Do kinh doanh trong lÜnh vùc tiÒn tÖ nªn ng©n hµng tr-íc hÕt ph¶i cã vèn. Khi míi thµnh lËp, ng©n hµng ph¶i cã mét l-îng vèn ban ®Çu tèi thiÓu b»ng vèn ph¸p ®Þnh. L-îng vèn chñ së h÷u nµy hµng n¨m ®-îc bæ sung b»ng lîi nhuËn gi÷ l¹i. Tuy nhiªn trong tæng nguån vèn cña ng©n hµng th× l-îng vèn nµy ngµy cµng chiÕm tû lÖ rÊt nhá. §Ó ®¸p øng nhu cÇu ho¹t ®éng cña m×nh, ng©n hµng ph¶i huy ®éng thªm tõ c¸c nguån sau: Mét lµ: NhËn tiÒn göi. §©y lµ ho¹t ®éng c¬ b¶n cña Ng©n hµng th-¬ng m¹i mµ c¸c tæ chøc tµi chÝnh phi ng©n h¯ng kh«ng ®­îc thøc hiÖn. “Ng©n h¯ng ®­îc nhËn tiÒn gõi cða tæ 5 chøc, c¸ nh©n vµ c¸c tæ chøc tÝn dông d-íi c¸c h×nh thøc tiÒn göi kh«ng kú h³n, tiÒn gõi cã kù h³n v¯ c²c lo³i tiÒn gõi kh²c”.1 Hai lµ: Ph¸t hµnh giÊy tê cã gi¸. C¸c giÊy tê nµy cã thÓ lµ c¸c tr¸i phiÕu cña ng©n hµng, c¸c giÊy chøng chØ tiÒn göi víi mÖnh gi¸ lín (CDs)... Th«ng th-êng viÖc ph¸t hµnh c¸c tr¸i phiÕu, tÝn phiÕu phôc vô cho mét môc ®Ých sö dông nhÊt ®Þnh, vÝ dô nh- ®Çu t- cho mét dù ¸n hay mét c«ng tr×nh. Ba lµ: Vay vèn tõ c¸c tæ chøc tÝn dông kh¸c. Ng©n hµng th-¬ng m¹i cã thÓ ®i vay c¸c tæ chøc tÝn dông kh¸c ®Ó ®¸p øng nhu cÇu thanh kho¶n cña m×nh. Hä cã thÓ vay qua thÞ tr-êng liªn ng©n hµng hay b»ng h×nh thøc vay th-¬ng m¹i. Bèn lµ: Vay vèn cña Ng©n hµng Nhµ n-íc. Còng gièng nh- tr-êng hîp ®i vay c¸c tæ chøc tÝn dông kh¸c, Ng©n hµng th-¬ng m¹i còng chØ vay Ng©n hµng Nhµ n-íc ®Ó ®¸p øng nhu cÇu thanh kho¶n, ®Ó gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò cÊp b¸ch n¶y sinh trong ho¹t ®éng ng©n h¯ng ch÷ kh«ng ph°i ®i vay ®Ó cho vay. V× vËy cã thÓ nãi “Ng©n h¯ng Nh¯ n­íc l¯ c÷u c²nh cða Ng©n h¯ng th­¬ng m³i”. Ng©n h¯ng th­¬ng m³i vay Ng©n hµng Nhµ n-íc b»ng c¸ch chiÕt khÊu hay t¸i chiÕt khÊu th-¬ng phiÕu, quy m« vay bÞ t¸c ®éng bëi l·i suÊt chiÕt khÊu vµ l·i suÊt chiÕt khÊu cao hay thÊp l¹i phô thuéc vµo chÝnh s¸ch tiÒn tÖ mµ Ng©n hµng Nhµ n-íc ®ang ¸p dông lµ th¾t chÆt hay níi láng. Trªn ®©y lµ c¸c h×nh thøc huy ®éng vèn cña Ng©n hµng th-¬ng m¹i. NÕu nhc¸c ho¹t ®éng huy ®éng vèn lµm ng©n hµng ph¶i mÊt chi phÝ th× c¸c ho¹t ®éng sö dông vèn sau ®©y sÏ ®em l¹i doanh thu cho Ng©n hµng. + C¸c ho¹t ®éng sö dông vèn. Ng©n hµng cã c¸c h×nh thøc sö dông vèn sau: Mét lµ: ho¹t ®éng ng©n quü. 1 LuËt c¸c tæ chøc tÝn dông sè 07/1997/QHX 6 Ho¹t ®éng ng©n quü lµ ho¹t ®éng liªn quan ®Õn chi tr¶ hµng ngµy cho kh¸ch hµng. Ng©n hµng lu«n ph¶i gi÷ l¹i mét kho¶n tiÒn nhÊt ®Þnh (gäi lµ tiÒn t¹i quü) ®Ó chi tr¶, vµ ng©n hµng còng cã thÓ thanh to¸n víi kh¸ch hµng b»ng tiÒn göi ë Ng©n hµng Nhµ n-íc lµ tiÒn dù tr÷ b¾t buéc hay tiÒn göi thanh to¸n. C¸c kho¶n nµy kÐm sinh lêi nhÊt, thËm chÝ kh«ng sinh lêi, chØ nh»m ®¸p øng tÝnh thanh kho¶n mµ th«i. Hai lµ: ho¹t ®éng tÝn dông. §©y lµ mét nghiÖp vô quan träng cña Ng©n hµng th-¬ng m¹i. HÇu hÕt vèn cña ng©n hµng ®Òu ®-îc sö dông vµo ho¹t ®éng tÝn dông. Ho¹t ®éng tÝn dông ngoµi h×nh thøc cho vay cßn cã c¸c h×nh thøc kh¸c nh- b¶o l·nh hay chiÕt khÊu. Ba lµ: ho¹t ®éng ®Çu t-. Trong tr-êng hîp cho vay kh«ng hÕt, ng©n hµng cã thÓ chñ ®éng t×m n¬i ®Çu t- ®Ó thu lîi nhuËn ®ång thêi gióp ph©n t¸n rñi ro. Ng©n hµng cã thÓ ®Çu ttrùc tiÕp vµo kinh doanh nh- ®Çu t- x©y dùng dù ¸n hoÆc c«ng tr×nh. Ngoµi ra ng©n hµng còng cã thÓ ®Çu t- gi¸n tiÕp th«ng qua thÞ tr-êng chøng kho¸n b»ng c¸ch mua tÝn phiÕu, tr¸i phiÕu hay cæ phiÕu cña c¸c c«ng ty. Trong ba ho¹t ®éng trªn, ho¹t ®éng cho vay cã ®é rñi ro cao nhÊt nh-ng l¹i lµ nguån thu nhËp lín cña ng©n hµng, cßn ho¹t ®éng ng©n quü an toµn nhÊt nh-ng hÇu nh- kh«ng sinh lêi. V× vËy ®Ó võa ®¶m b¶o tÝnh sinh lêi l¹i võa ®¶m b¶o tÝnh thanh kho¶n, ng©n hµng ph¶i kÕt hîp ba ho¹t ®éng sö dông vèn trªn mét c¸ch hîp lý. + Ho¹t ®éng trung gian thanh to¸n. §©y lµ nghiÖp vô ®Æc tr-ng cña Ng©n hµng th-¬ng m¹i so víi c¸c trung gian tµi chÝnh kh¸c. C¸c trung gian tµi chÝnh kh¸c nh- c«ng ty tµi chÝnh, c«ng ty b¶o hiÓm… vÉn cã thÓ cho vay, ®Çu t- hay nhËn tiÒn göi cã kú h¹n trªn mét n¨m (cã giíi h¹n vÒ ®èi t-îng) nh-ng dÞch vô thanh to¸n th× chØ cã Ng©n hµng th­¬ng m³i míi ®­îc thøc hiÖn. “Ng©n h¯ng ®­îc tæ ch÷c hÖ thèng thanh 7 to¸n néi bé vµ tham gia hÖ thèng thanh to¸n liªn ng©n hµng trong n-íc. ViÖc tham gia c¸c hÖ thèng thanh to¸n quèc tÕ ph¶i ®-îc Ng©n hµng Nhµ n-íc cho phÐp”2 Ng©n hµng th-¬ng m¹i lµm theo lÖnh cña chñ tµi kho¶n nh- tÝnh tiÒn trªn tµi kho¶n cña ng-êi mua, chuyÓn sang tµi kho¶n cña ng-êi b¸n ®Ó thanh to¸n tiÒn hµng hãa dÞch vô cho kh¸ch hµng. Ng©n hµng cßn cung cÊp cho kh¸ch hµng mét hÖ thèng c«ng cô thanh to¸n thuËn lîi nh- sÐc, ñy nhiÖm thu, ñy nhiÖm chi, thÎ thanh to¸n, thÎ tÝn dông… gióp cho kh¸ch hµng thuËn tiÖn h¬n rÊt nhiÒu trong thanh to¸n, tiÕt kiÖm ®-îc thêi gian vµ chi phÝ, ®ång thêi ®¶m b¶o viÖc thanh to¸n ®-îc an toµn. Bªn c¹nh thanh to¸n trong ph¹m vi quèc gia, viÖc thùc hiÖn ho¹t ®éng thanh to¸n quèc tÕ cã ý nghÜa v« cïng quan träng trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ ngµy cµng cã xu thÕ më cöa héi nhËp, qu¸ tr×nh trao ®æi l-u th«ng hµng hãa gi÷a c¸c ®èi t¸c ë c¸c n-íc kh¸c nhau ngµy cµng nhiÒu. Trong ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu, ngoµi viÖc hç trî cÊp tÝn dông cho c¸c doanh nghiÖp, ng©n hµng cßn ®øng ra lµm trung gian thanh to¸n cho c¸c doanh nghiÖp. ViÖc thanh to¸n gi÷a hai bªn ®-îc thùc hiÖn qua hÖ thèng ng©n hµng b»ng c¸c ph-¬ng thøc ®-îc tháa thuËn thuËn tiÖn nhÊt cho kh¸ch hµng, ®¶m b¶o quyÒn lîi cña c¶ hai bªn xuÊt nhËp khÈu, gãp phÇn më réng quan hÖ ngo¹i th-¬ng gi÷a c¸c n-íc. Trªn ®©y lµ ba ho¹t ®éng kh«ng thÓ thiÕu cña bÊt cø mét Ng©n hµng th-¬ng m¹i nµo. Ngoµi ra, ®Ó t¨ng tÝnh c¹nh tranh, Ng©n hµng th-¬ng m¹i cßn cã mét sè ho¹t ®éng kh¸c. + C¸c ho¹t ®éng kh¸c. HÇu hÕt c¸c Ng©n hµng th-¬ng m¹i hiÖn nay ®Òu thùc hiÖn nghiÖp vô liªn quan tíi chøng kho¸n nh- m«i giíi, t- vÊn ®Çu t-, tù doanh, b¶o l·nh cam kÕt ph¸t hµnh chøng kho¸n, l-u tr÷, thanh to¸n chøng kho¸n… Ngoµi ra, theo LuËt c¸c tæ chøc tÝn dông, Ng©n hµng th-¬ng m¹i cßn ®-îc thùc hiÖn mét sè 2 LuËt c¸c tæ chøc tÝn dông sè 07/1997/QHX 8 ho¹t ®éng nh- gãp vèn mua cæ phÇn, cho thuª tµi chÝnh, kinh doanh ngo¹i hèi, vµng vµ c¸c giÊy tê cã gi¸, nhËn ñy th¸c, lµm ®¹i lý trong c¸c lÜnh vùc liªn quan ®Õn ho¹t ®éng ng©n hµng, cung cÊp c¸c dÞch vô b¶o hiÓm, t- vÊn, b¶o qu¶n… C¸c ho¹t ®éng cña Ng©n hµng th-¬ng m¹i cã quan hÖ bæ sung hç trî lÉn nhau, trong ®ã ho¹t ®éng huy ®éng vèn lµ c¬ së ®Ó thùc hiÖn ho¹t ®éng sö dông vèn. Ho¹t ®éng sö dông vèn lµm t¨ng kh¶ n¨ng sinh lêi cña Ng©n hµng th-¬ng m¹i. Trªn c¬ së nh÷ng ho¹t ®éng sö dông vèn (nh- ho¹t ®éng tÝn dông), Ng©n hµng th-¬ng m¹i cã thÓ thùc hiÖn ®-îc c¸c ho¹t ®éng trung gian thanh to¸n vµ tíi l-ît nã, ho¹t ®éng trung gian thanh to¸n sÏ lµm t¨ng nguån vèn vµ më réng viÖc sö dông vèn v× ho¹t ®éng trung gian thanh to¸n cã thÓ coi võa lµ ho¹t ®éng huy ®éng vèn võa lµ ho¹t ®éng sö dông vèn. Trªn ®©y lµ kh¸i qu¸t toµn bé c¸c ho¹t ®éng cña mét Ng©n hµng th-¬ng m¹i. Theo ®èi t-îng vµ giíi h¹n ®-îc nghiªn cøu trong luËn v¨n nµy, ho¹t ®éng thanh to¸n quèc tÕ cña Ng©n hµng th-¬ng m¹i sÏ ®-îc ®i sau h¬n. b. Ho¹t ®éng thanh to¸n quèc tÕ cña Ng©n hµng th-¬ng m¹i. Thanh to¸n quèc tÕ lµ viÖc chi tr¶ c¸c nghÜa vô vµ c¸c yªu cÇu vÒ tiÒn tÖ ph¸t sinh tõ c¸c quan hÖ kinh tÕ, th-¬ng m¹i, tµi chÝnh, tÝn dông gi÷a c¸c tæ chøc kinh tÕ quèc tÕ, gi÷a c¸c doanh nghiÖp, c¸c c¸ nh©n cña c¸c quèc gia kh¸c nhau ®Ó kÕt thóc mét chu tr×nh ho¹t ®éng trong lÜnh vùc kinh tÕ ®èi ngo¹i b»ng c¸c h×nh thøc chuyÓn tiÒn hay bï trõ trªn tµi kho¶n t¹i c¸c ng©n hµng. Hay nãi c¸ch kh¸c, thanh to¸n quèc tÕ lµ viÖc ph¶n ¸nh sù vËn ®éng cã tÝnh ®éc lËp t-¬ng ®èi cña gi¸ trÞ trong qu¸ tr×nh chu chuyÓn t- b¶n vµ hµng ho¸ gi÷a c¸c quèc gia kh¸c nhau, do kh«ng c©n b»ng gi÷a s¶n xuÊt vµ tiªu thô cña c¸c bªn t¹i mét thêi ®iÓm nhÊt ®Þnh. Kh¸c víi thanh to¸n trong ph¹m vi mét n-íc, thanh to¸n quèc tÕ th-êng g¾n víi viÖc trao ®æi gi÷a ®ång tiÒn cña n-íc nµy sang ®ång tiÒn cña n-íc kh¸c. §ång tiÒn néi ®Þa víi chøc n¨ng lµ ph-¬ng tiÖn l-u th«ng, ph-¬ng tiÖn thanh 9 to¸n trong ph¹m vi mét quèc gia sÏ kh«ng v-ît ra khái giíi h¹n cña nã ®-îc nÕu nh- hai bªn liªn quan trong hîp ®ång kh«ng cã sù tho¶ thuËn víi nhau. Bëi v× khi ký kÕt hîp ®ång th-¬ng m¹i, tÝn dông... c¸c bªn ph¶i ®µm ph¸n thèng nhÊt ®ång tiÒn nµo ®-îc sö dông ®Ó thanh to¸n giao dÞch, nã cã thÓ lµ ®ång tiÒn cña n-íc ng-êi mua, tiÒn cña n-íc ng-êi b¸n hoÆc mét ®ång tiÒn cña mét n-íc nµo ®ã ®-îc chän ®Ó giao dÞch thanh to¸n. C¸c ®ång tiÒn ®-îc sö dông trong thanh to¸n quèc tÕ th-êng lµ c¸c lo¹i ngo¹i tÖ m¹nh cã kh¶ n¨ng tù do chuyÓn ®æi nh- ®ång USD, ®ång EUR, ®ång GBP, ®ång FRF, ®ång JPY, ®ång DEM. Trong ®ã ®ång USD vµ EUR vÉn gi÷ vai trß chñ ®¹o trong thanh to¸n quèc tÕ bëi sù nhanh chãng vµ tiÖn lîi trong viÖc thùc hiÖn c¸c giao dÞch nµy. Thanh to¸n quèc tÕ chñ yÕu lµ thanh to¸n qua chøng tõ, t¸ch rêi víi sù di chuyÓn cña hµng ho¸ tõ n-íc ng-êi b¸n ®Õn n-íc ng-êi mua. Thanh to¸n quèc tÕ cã quan hÖ trùc tiÕp ®Õn c¶ bªn mua lÉn bªn b¸n. NÕu c«ng t¸c thanh to¸n quèc tÕ ®-îc lµm tèt sÏ gãp phÇn thóc ®Èy ho¹t ®éng ngo¹i th-¬ng ph¸t triÓn, ng-îc l¹i sÏ k×m h·m sù ph¸t triÓn cña ho¹t ®éng ngo¹i th-¬ng. HiÖn nay phÇn lín viÖc chi tr¶ trong thanh to¸n quèc tÕ ®-îc thùc hiÖn th«ng qua hÖ thèng SWIFT (HiÖp héi viÔn th«ng tµi chÝnh liªn ng©n hµng toµn cÇu). Theo thèng kª cña tæ chøc nµy th× cã tíi 72% c¸c giao dÞch tµi chÝnh tiÒn tÖ quèc tÕ hµng ngµy ®-îc thùc hiÖn qua SWIFT. PhÇn cßn l¹i ®-îc thùc hiÖn th«ng qua con ®-êng ®iÖn tÝn, b-u ®iÖn d-íi h×nh thøc uû nhiÖm thu, chi hé lÉn nhau gi÷a c¸c ng©n hµng. TØ lÖ tr¶ b»ng tiÒn mÆt trong thanh to¸n quèc tÕ chiÕm mét phÇn kh«ng ®¸ng kÓ. XuÊt ph¸t tõ nhu cÇu tÊt yÕu cña qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ, c¸c doanh nghiÖp lu«n lu«n cã xu h-íng më réng thÞ tr-êng cña m×nh ra bªn ngoµi, tõ ®ã h×nh thµnh c¸c quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i gi÷a c¸c n-íc kh¸c nhau. Mçi n-íc cã sù kh¸c nhau vÒ chÕ ®é chÝnh trÞ, m«i tr-êng ph¸p luËt, phong tôc tËp qu¸n còng nh- kho¶ng c¸ch ®Þa lý, bªn c¹nh ®ã cßn cã nh÷ng bÊt ®ång vÒ ng«n ng÷, 10 tiÒm lùc tµi chÝnh cña c¸c ®èi t¸c vµ hÖ thèng tiÒn tÖ kh¸c nhau khiÕn cho quan hÖ mua b¸n thanh to¸n gi÷a c¸c n-íc rÊt phøc t¹p vµ th-êng xuyªn x¶y ra rñi ro bÊt tr¾c. §Ó gi¶i quyÕt nh÷ng v-íng m¾c nµy cÇn cã mét trung gian tµi chÝnh ®øng ra ®¶m b¶o quyÒn lîi cho c¶ hai bªn vµ Ng©n hµng th-¬ng m¹i víi ho¹t ®éng thanh to¸n quèc tÕ cña m×nh ®· ®¸p øng ®-îc ®ßi hái ®ã. Ho¹t ®éng thanh to¸n quèc tÕ cña Ng©n hµng th-¬ng m¹i lµ mét m¾t xÝch kh«ng thÓ thiÕu ®-îc trong toµn bé d©y chuyÒn thùc hiÖn mét hîp ®ång ngo¹i th-¬ng. Thùc hiÖn tèt vai trß trung gian thanh to¸n cña m×nh trong ho¹t ®éng thanh to¸n quèc tÕ, Ng©n hµng th-¬ng m¹i ®· ®ãng gãp rÊt nhiÒu cho kh¸ch hµng, cho nÒn kinh tÕ còng nh- cho chÝnh b¶n th©n Ng©n hµng th-¬ng m¹i. + §èi víi kh¸ch hµng: Vai trß trung gian thanh to¸n trong ho¹t ®éng thanh to¸n quèc tÕ cña Ng©n hµng th-¬ng m¹i gióp cho qu¸ tr×nh thanh to¸n theo yªu cÇu cña kh¸ch hµng ®-îc tiÕn hµnh nhanh chãng, chÝnh x¸c, an toµn, tiÖn lîi vµ tiÕt kiÖm tèi ®a chi phÝ. Tham gia ho¹t ®éng thanh to¸n quèc tÕ, quyÒn lîi cña kh¸ch hµng ®-îc ®¶m b¶o h¬n, do kh¸ch hµng ®-îc ng©n hµng t- vÊn ®Ó lùa chän c¸c ph-¬ng thøc thanh to¸n, kü thuËt thanh to¸n còng nh- ®ång tiÒn thanh to¸n nh»m gi¶m thiÓu rñi ro, t¹o ra sù an t©m cho kh¸ch hµng trong giao dÞch mua b¸n víi n-íc ngoµi. Trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn thanh to¸n quèc tÕ, nÕu kh¸ch hµng kh«ng ®ñ kh¶ n¨ng tµi chÝnh cÇn ®Õn sù tµi trî cña ng©n hµng, ng©n hµng sÏ cho vay ®Ó thanh to¸n hµng nhËp b»ng c¸ch b¶o l·nh më L/C, chiÕt khÊu chøng tõ xuÊt khÈu, ®¸p øng nhu cÇu vÒ vèn cho doanh nghiÖp xuÊt nhËp khÈu. Qua viÖc thùc hiÖn thanh to¸n quèc tÕ, ng©n hµng cã thÓ gi¸m s¸t ®-îc t×nh h×nh kinh doanh cña doanh nghiÖp xuÊt nhËp khÈu ®Ó cã nh÷ng t- vÊn cho kh¸ch hµng vµ nh÷ng ®iÒu chØnh vÒ chiÕn l-îc kh¸ch hµng. + §èi víi nÒn kinh tÕ. 11 Thanh to¸n quèc tÕ lµ chiÕc cÇu nèi liÒn gi÷a c¸c quèc gia trong ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i. Thanh to¸n quèc tÕ t¹o ®iÒu kiÖn thóc ®Èy ho¹t ®éng ngo¹i th-¬ng ph¸t triÓn, ®Èy m¹nh qu¸ tr×nh s¶n xuÊt l-u th«ng hµng ho¸, t¨ng nhanh tèc ®é chu chuyÓn cña vèn, gãp phÇn ph¸t triÓn kinh tÕ. Ho¹t ®éng thanh to¸n quèc tÕ lµm t¨ng khèi l-îng thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt trong nÒn kinh tÕ, gi¶m bít c¸c chi phÝ trung gian, ®ång thêi ho¹t ®éng thanh to¸n quèc tÕ ®· thu hót mét l-îng ngo¹i tÖ ®¸ng kÓ vµo ViÖt Nam b»ng c¸c nghiÖp vô kiÒu hèi, chuyÓn tiÒn ®Õn vµ L/C xuÊt khÈu. + §èi víi b¶n th©n Ng©n hµng th-¬ng m¹i. Thanh to¸n quèc tÕ gióp ng©n hµng th-¬ng m¹i ®Èy m¹nh ho¹t ®éng tÝn dông tµi trî xuÊt nhËp khÈu, ph¸t triÓn c¸c nghiÖp vô liªn quan nh- kinh doanh ngo¹i tÖ, b¶o l·nh vµ c¸c dÞch vô kh¸c. Thanh to¸n quèc tÕ ®em l¹i kho¶n thu phÝ dÞch vô quan träng: ho¹t ®éng thanh to¸n quèc tÕ gióp cho ng©n hµng thu hót thªm kh¸ch hµng vÒ giao dÞch, tõ ®ã t¨ng quy m« ho¹t ®éng vµ thÞ phÇn cña m×nh trªn thÞ tr-êng. Thanh to¸n quèc tÕ lµm t¨ng tÝnh thanh kho¶n cña ng©n hµng: trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn c¸c giao dÞch thanh to¸n quèc tÕ cho kh¸ch hµng, ng©n hµng th-¬ng m¹i lu«n cã mét nguån tiÒn tËp trung chê thanh to¸n. Nguån tiÒn nµy t-¬ng ®èi æn ®Þnh vµ ph¸t sinh th-êng xuyªn, lµ mét nguån n©ng cao kh¶ n¨ng thanh kho¶n cho ng©n hµng. Thùc hiÖn thanh to¸n quèc tÕ, ng©n hµng th-¬ng m¹i cã thÓ t¹o ra ®-îc vßng trßn dÞch vô khÐp kÝn, tõ ®ã ®¶m b¶o c¸c nghiÖp vô ng©n hµng cã liªn quan ®Õn nhau nh- tµi trî xuÊt nhËp khÈu, thanh to¸n quèc tÕ, mua b¸n ngo¹i tÖ ®-îc gi¸m s¸t, theo dâi kü l-ìng bëi nhiÒu phßng ban kh¸c nhau, h¹n chÕ rñi ro. Bªn c¹nh ®ã, Ng©n hµng cßn n¾m ®-îc t×nh h×nh kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp xuÊt nhËp khÈu, t¹o ®iÒu kiÖn thùc hiÖn qu¶n lý cã hiÖu qu¶ ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu trong n-íc theo ®óng chÝnh s¸ch kinh tÕ ®èi ngo¹i mµ Nhµ n-íc ®Ò ra. 12 Thanh to¸n quèc tÕ lµm t¨ng c-êng quan hÖ ®èi ngo¹i: th«ng qua viÖc b¶o l·nh cho kh¸ch hµng trong n-íc, thanh to¸n cho ng©n hµng n-íc ngoµi, ng©n hµng th-¬ng m¹i sÏ cã quan hÖ ®¹i lý víi ng©n hµng vµ ®èi t¸c n-íc ngoµi. Mèi quan hÖ nµy dùa trªn c¬ së hîp t¸c vµ t-¬ng trî. Víi thêi gian ho¹t ®éng nghiÖp vô cµng l©u, mèi quan hÖ ngµy cµng réng më. Tãm l¹i, cã thÓ kh¼ng ®Þnh, ho¹t ®éng thanh to¸n quèc tÕ lµ mét ho¹t ®éng trung gian cña Ng©n hµng th-¬ng m¹i, cã t¸c dông mang l¹i thu nhËp, hç trî c¸c ho¹t ®éng kh¸c cña Ng©n hµng th-¬ng m¹i, gióp cho qu¸ tr×nh thanh to¸n cña kh¸ch hµng ®-îc nhanh chãng, ®¶m b¶o. §iÒu nµy ®-îc thÓ hiÖn râ h¬n khi nghiªn cøu ®Õn c¸c ph-¬ng thøc thanh to¸n quèc tÕ. 1.1.2 C¸c ph-¬ng thøc thanh to¸n quèc tÕ cña Ng©n hµng th-¬ng m¹i a. Ph-¬ng thøc chuyÓn tiÒn Ph-¬ng thøc chuyÓn tiÒn lµ mét ph-¬ng thøc thanh to¸n trong ®ã kh¸ch hµng (ng-êi tr¶ tiÒn, ng-êi mua, ng-êi nhËp khÈu...) yªu cÇu ng©n hµng cña m×nh chuyÓn mét sè tiÒn nhÊt ®Þnh cho ng-êi h-ëng lîi (ng-êi b¸n, ng-êi xuÊt khÈu, ng-êi cung øng dÞch vô...) ë mét ®Þa ®iÓm nhÊt ®Þnh b»ng ph-¬ng tiÖn chuyÓn tiÒn do kh¸ch hµng yªu cÇu. C¸c bªn tham gia:  Ng-êi tr¶ tiÒn hay ng-êi chuyÓn tiÒn (ng-êi mua, ng-êi m¾c nî, ng-êi ®Çu t-, ng-êi chuyÓn kinh phÝ ra ngoµi n-íc, kiÒu bµo chuyÓn tiÒn vÒ n-íc...): Lµ ng-êi yªu cÇu ng©n hµng chuyÓn tiÒn ra n-íc ngoµi.  Ng-êi h-ëng lîi (ng-êi b¸n, chñ nî, ng-êi tiÕp nhËn vèn ®Çu t-...) hoÆc lµ ng-êi nµo ®ã do ng-êi chuyÓn tiÒn chØ ®Þnh.  Ng©n hµng chuyÓn tiÒn: Lµ ng©n hµng thùc hiÖn lÖnh cña ng-êi yªu cÇu chuyÓn tiÒn, th-êng lµ ng©n hµng ë n-íc ng-êi chuyÓn tiÒn.  Ng©n hµng ®¹i lý cña ng©n hµng chuyÓn tiÒn: Th-êng lµ ng©n hµng ë n-íc ng-êi h-ëng lîi. Chi phÝ chuyÓn tiÒn do ng-êi chuyÓn tiÒn hoÆc ng-êi tr¶ tiÒn thanh to¸n. Ng©n hµng chuyÓn tiÒn ®-îc h-ëng c¸c chi phÝ ®ã. TiÒn chuyÓn cã thÓ lµ ®ång tiÒn cña n-íc tr¶ tiÒn, hoÆc ng-êi h-ëng lîi, hoÆc mét n-íc thø ba. * Tr×nh tù tiÕn hµnh nghiÖp vô: NH chuyÓn tiÒn NH ®¹i lý 13 Ng-êi chuyÓn tiÒn Ng-êi h-ëng lîi (1) Giao dÞch th-¬ng m¹i (2) ViÕt ®¬n yªu cÇu chuyÓn tiÒn (b»ng th- hoÆc b»ng ®iÖn) cïng víi ñy nhiÖm chi (nÕu cã tµi kho¶n më t¹i ng©n hµng ) (3) ChuyÓn tiÒn ra n-íc ngoµi qua ng©n hµng. (4) Ng©n hµng chuyÓn tiÒn cho ng-êi h-ëng lîi ¦u nh-îc ®iÓm cña ph-¬ng thøc nµy: ¦u ®iÓm: Thñ tôc hÕt søc ®¬n gi¶n, kh«ng cã chøng tõ phøc t¹p, r-êm rµ, ng-êi mua vµ ng-êi b¸n kh«ng ph¶i tiÕn hµnh thanh to¸n trùc tiÕp víi nhau. Nh-îc ®iÓm: §é an toµn trong thanh to¸n kh«ng cao, kh«ng ®¶m b¶o quyÒn lîi cho ng-êi b¸n, hµng ®· chuyÓn nh-ng viÖc tr¶ tiÒn phô thuéc vµo thiÖn chÝ cña ng-êi mua. Trong tr-êng hîp ng-êi mua chuyÓn tiÒn tr-íc khi giao hµng mµ v× mét lý do nµo ®Êy, viÖc giao hµng cña ng-êi b¸n chËm trÔ, hoÆc kh«ng ®óng theo yªu cÇu th× ng-êi mua sÏ ø ®äng vèn. V× vËy, ph-¬ng thøc nµy chñ yÕu ¸p dông ®Ó thanh to¸n phi mËu dÞch, c¸c chi phÝ liªn quan ®Õn tr¶ nî, båi th-êng, cßn nÕu ¸p dông trong thanh to¸n xuÊt nhËp khÈu th× chñ yÕu ®èi víi kh¸ch hµng quen biÕt, cã tÝn nhiÖm cao. b. Ph-¬ng thøc nhê thu Ph-¬ng thøc nhê thu lµ mét ph-¬ng thøc thanh to¸n trong ®ã ng-êi b¸n sau khi hoµn thµnh nghÜa vô giao hµng hay cung øng dÞch vô cho kh¸ch hµng sÏ ñy th¸c cho ng©n hµng cña m×nh thu hé sè tiÒn ë ng-êi mua trªn c¬ së hèi phiÕu cña ng-êi b¸n lËp ra. C¸c bªn tham gia ph-¬ng thøc nhê thu gåm cã: - Ng-êi b¸n tøc lµ ng-êi h-ëng lîi (Principal) - Ng©n hµng bªn b¸n lµ ng©n hµng nhËn sù uû th¸c cña ng-êi b¸n (Remitting Bank) - Ng©n hµng ®¹i lý cña ng©n hµng bªn b¸n lµ ng©n hµng ë n-íc ng-êi mua. (Collecting Bank and/or Presenting Bank). - Ng-êi mua tøc lµ ng-êi tr¶ tiÒn (Drawee) Cã hai lo¹i nhê thu lµ nhê thu phiÕu tr¬n vµ nhê thu kÌm chøng tõ. Mét lµ: Nhê thu phiÕu tr¬n (Clean Collection). Nhê thu phiÕu tr¬n lµ ph-¬ng thøc trong ®ã ng-êi b¸n ñy th¸c cho ng©n hµng thu hé tiÒn ë ng-êi mua c¨n cø vµo hèi phiÕu do m×nh lËp ra cßn chøng tõ göi hµng sÏ ®-äc göi th¼ng cho ng-êi mua kh«ng qua ng©n hµng. 14 Trong ph-¬ng thøc nµy, ng©n hµng chØ ®ãng vai trß trung gian lµm dÞch vô thu hé tiÒn ng-êi mua, cßn tr¸ch nhiÖm tr¶ tiÒn hay kh«ng lµ do ng-êi mua quyÕt ®Þnh.  C¸c bªn tham gia: + Ng-êi b¸n, ng-êi h-ëng lîi: Lµ ng-êi ñy nhiÖm cho ng©n hµng thu tiÒn ng-êi mua. + Ng-êi mua, ng-êi tr¶ tiÒn: Lµ ng-êi cã tr¸ch nhiÖm thanh to¸n tiÒn hµng mua cña ng-êi b¸n khi ng©n hµng ®Õn yªu cÇu ®ßi thanh to¸n. + Ng©n hµng nhê thu: Lµ ng©n hµng thu tiÒn tõ ng-êi mua, th-êng lµ ng©n hµng phôc vô bªn mua ®ång thêi lµ ng©n hµng ®¹i lý cña ng©n hµng ng-êi b¸n.  Tr×nh tù tiÕn hµnh: NH Bªn b¸n Ng-êi b¸n NH ®¹i lý göi hµng vµ chøng tõ Ng-êi mua (1) Ng-êi b¸n sau khi göi hµng vµ chøng tõ göi hµng cho ng-êi mua, lËp mét hèi phiÕu ®ßi tiÒn ng-êi mua vµ ñy th¸c cho ng©n hµng cña m×nh ®ßi tiÒn hé b»ng chØ thÞ nhê thu. (2) Ng©n hµng phôc vô bªn b¸n göi th- ñy th¸c nhê thu kÌm hèi phiÕu cho ng©n hµng ®¹i lý cña m×nh t¹i n-íc ng-êi mua nhê thu tiÒn. (3) Ng©n hµng ®¹i lý yªu cÇu ng-êi mua tr¶ tiÒn hèi phiÕu (nÕu lµ tr¶ tiÒn ngay) hoÆc chÊp nhËn tr¶ tiÒn hèi phiÕu (nÕu mua chÞu). (4) Ng©n hµng ®¹i lý chuyÓn tiÒn thu ®-îc cho ng-êi b¸n, nÕu chØ lµ chÊp nhËn hèi phiÕu th× ng©n hµng sÏ gi÷ hèi phiÕu hoÆc göi l¹i cho ng-êi b¸n. Khi ®Õn h¹n thanh to¸n th× ng©n hµng sÏ ®ßi tiÒn cña ng-êi mua vµ thùc hiÖn viÖc chuyÓn tiÒn nh- trªn.  ¦u nh-îc ®iÓm cña ph-¬ng ph¸p nµy: Ph-¬ng ph¸p nhê thu kh«ng kÌm chøng tõ tuy cã -u ®iÓm lµ thanh to¸n t-¬ng ®èi nhanh, thùc hiÖn ®¬n gi¶n nh-ng cã nh-îc ®iÓm lµ kh«ng ®¶m b¶o quyÒn lîi cho ng-êi b¸n v× viÖc nhËn hµng cña ng-êi mua hoµn toµn t¸ch rêi khái kh©u thanh to¸n, do ®ã ng-êi mua cã thÓ nhËn hµng mµ kh«ng tr¶ tiÒn hay tr¶ tiÒn chËm. §èi víi ng-êi mua ¸p dông ph-¬ng thøc nµy còng cã bÊt lîi v× nÕu hèi phiÕu ®Õn sím h¬n chøng tõ th× ng-êi mua ph¶i tr¶ tiÒn ngay trong khi kh«ng biÕt viÖc giao hµng cña ng-êi b¸n cã ®óng theo hîp ®ång hay kh«ng. Nh- vËy, víi ph-¬ng ph¸p nµy, tÝnh an toµn ®èi víi c¶ ng-êi xuÊt khÈu vµ nhËp khÈu ®Òu thÊp, tèc ®é thanh to¸n chËm. Do vËy, nã Ýt ®-îc sù dông trong 15 thanh to¸n quèc tÕ, cã ch¨ng chØ lµ thanh to¸n c¸c chi phÝ vËn t¶i, b¶o hiÓm, hoa hång, lîi tøc... hoÆc khi hai bªn mua vµ b¸n tin cËy lÉn nhau hoÆc hai bªn cïng néi bé c«ng ty víi nhau (c«ng ty mÑ vµ c«ng ty con). Hai lµ: Nhê thu kÌm chøng tõ (Documentary Collection) Nhê thu kÌm chøng tõ lµ ph-¬ng thøc trong ®ã ng-êi b¸n ñy th¸c cho ng©n hµng thu hé tiÒn ë ng-êi mua kh«ng nh÷ng c¨n cø vµo hèi phiÕu mµ cßn c¨n cø vµo bé chøng tõ göi hµng göi kÌm theo víi ®iÒu kiÖn lµ nÕu ng-êi mua tr¶ tiÒn hèi phiÕu th× ng©n hµng míi trao bé chøng tõ göi hµng cho ng-êi mua ®Ó nhËn hµng Trong ph-¬ng thøc nµy, ®iÓm kh¸c biÖt c¬ b¶n víi nhê thu phiÕu tr¬n lµ ng-êi xuÊt khÈu uû th¸c cho ng©n hµng ngoµi viÖc thu hé tiÒn cßn khèng chÕ bé chøng tõ hµng ho¸ ®èi víi ng-êi nhËp khÈu. Víi c¸ch khèng chÕ chøng tõ nµy, quyÒn lîi cña ng-êi b¸n sÏ ®-îc ®¶m b¶o h¬n.  Tr×nh tù tiÕn hµnh: NH bªn B¸n NH bªn Mua Ng-êi B¸n göi hµng Ng-êi Mua Tr×nh tù tiÕn hµnh nghiÖp vô nhê thu kÌm chøng tõ còng gièng nh- nhê thu phiÕu tr¬n, chØ kh¸c ë kh©u (1) lµ lËp mét bé chøng tõ nhê ng©n hµng thu hé tiÒn. Bé chøng tõ gåm cã hèi phiÕu vµ c¸c chøng tõ göi hµng kÌm theo, ë kh©u (3) lµ ng©n hµng ®¹i lý chØ trao chøng tõ göi hµng cho ng-êi mua nÕu nhng-êi mua tr¶ tiÒn hay chÊp nhËn tr¶ tiÒn hèi phiÕu. Tuú theo thêi h¹n tr¶ tiÒn, ta chia ph-¬ng thøc nµy thµnh hai lo¹i:  Nhê thu tr¶ tiÒn ®æi chøng tõ ( Documents Against Payment - D/P): §-îc sö dông trong tr-êng hîp mua b¸n tr¶ tiÒn ngay.  Nhê thu chÊp nhËn ®æi chøng tõ (Documents Against Acceptance D/A): ¸p dông trong tr-êng hîp nhê thu tr¶ sau. So víi h×nh thøc nhê thu phiÕu tr¬n, ph-¬ng thøc D/A vµ D/P ®¶m b¶o h¬n v× ng©n hµng thay mÆt ng-êi b¸n khèng chÕ chøng tõ. Tuy nhiªn, hai ph-¬ng thøc nµy cßn cã nh÷ng h¹n chÕ nh-: §èi víi D/P th× ng-êi nhËp khÈu ph¶i tr¶ tiÒn khi nhËn ®-îc bé chøng tõ hµng ho¸ mµ kh«ng ®-îc kiÓm tra hµng ho¸ tr-íc. V× vËy, ng-êi mua gÆp rñi ro trong tr-êng hîp hµng ho¸ kh«ng giao ®óng nh- m« t¶ chøng tõ hoÆc kh«ng ®óng trong hîp ®ång. Cßn vÒ phÝa nhµ xuÊt khÈu th× ph¶i rÊt tin t-ëng vµo kh¶ n¨ng vµ thiÖn chÝ thanh to¸n cña b¹n hµng n-íc ngoµi v× c¸c ng©n hµng tham 16 gia hoµn toµn kh«ng chÞu tr¸ch nhiÖm thanh to¸n. NÕu ng-êi mua tõ chèi bé chøng tõ th× ng-êi xuÊt khÈu ph¶i chÞu hÕt tÊt c¶ chi phÝ chuyªn chë hµng ho¸ vµ c¶ mäi rñi ro trªn ®-êng vËn chuyÓn . §èi víi D/A th× ng-êi xuÊt khÈu chÞu rñi ro nhiÒu h¬n so víi nhê thu D/P v× khi ®Õn h¹n tr¶ tiÒn cña hèi phiÕu, ng-êi mua cã thÓ kh«ng tr¶ tiÒn v× mét lý do nµo ®ã trong khi ®· nhËn hµng. Thêi gian thanh to¸n bÞ kÐo dµi do ph¶i phô thuéc vµo thêi gian chøng tõ lu©n chuyÓn tõ ng©n hµng bªn xuÊt khÈu ®Õn ng©n hµng bªn nhËp khÈu nªn ng-êi xuÊt khÈu ph¶i mÊt kh¸ l©u míi thu ®-îc tiÒn cßn ng-êi nhËp khÈu th× cã lîi h¬n. Tãm l¹i, víi ph-¬ng thøc nµy, viÖc ng©n hµng khèng chÕ c¸c chøng tõ hµng ho¸ khiÕn cho quyÒn lîi cña ng-êi xuÊt khÈu còng ®-îc b¶o ®¶m h¬n ph-¬ng thøc nhê thu phiÕu tr¬n vµ chuyÓn tiÒn, thêi gian thanh to¸n th× ng¾n h¬n vµ chi phÝ Ýt h¬n so víi ph-¬ng thøc thanh to¸n b»ng th- tÝn dông. Do vËy, ph-¬ng thøc nµy ®-îc sö dông trong ph-¬ng thøc xuÊt nhËp khÈu víi nh÷ng hîp ®ång cã gi¸ trÞ nhá vµ thanh to¸n dÞch vô ®èi víi c¸c kh¸ch hµng quen vµ tin cËy. c. Ph-¬ng thøc tÝn dông chøng tõ (L/C) Ph-¬ng thøc tÝn dông chøng tõ lµ mét sù tho¶ thuËn trong ®ã mét ng©n hµng (ng©n hµng më th- tÝn dông) theo yªu cÇu cña kh¸ch hµng (ng-êi yªu cÇu më th- tÝn dông) sÏ tr¶ mét sè tiÒn nhÊt ®Þnh cho mét ng-êi kh¸c (ng-êi h-ëng lîi cña th- tÝn dông) hoÆc chÊp nhËn hèi phiÕu do ng-êi nµy ký ph¸t trong ph¹m vi sè tiÒn ®ã khi ng-êi nµy xuÊt tr×nh cho ng©n hµng mét bé chøng tõ phï hîp víi nh÷ng quy ®Þnh ®Ò ra trong th- tÝn dông. Mét c«ng cô v« cïng quan träng kh«ng thÓ thiÕu ®-îc trong ph-¬ng thøc tÝn dông chøng tõ lµ th- tÝn dông, nÕu kh«ng më ®-îc th- tÝn dông th× ph-¬ng thøc thanh to¸n nµy còng kh«ng ®-îc x¸c lËp. Th- tÝn dông (Letter of Credit – L/C) lµ mét b¶n cam kÕt dïng trong thanh to¸n, trong ®ã mét ng©n hµng (ng©n hµng phôc vô ng-êi nhËp khÈu) theo yªu cÇu cña ng-êi nhËp khÈu tiÕn hµnh më vµ chuyÓn ®Õn cho ng©n hµng ë n-íc ngoµi (ng©n hµng phôc vô ng-êi xuÊt khÈu) mét L/C cho ng-êi h-ëng (ng-êi xuÊt khÈu), cam kÕt sÏ thanh to¸n mét sè tiÒn nhÊt ®Þnh trong ph¹m vi thêi h¹n quy ®Þnh, víi ®iÒu kiÖn ng-êi h-ëng ph¶i xuÊt tr×nh ®Çy ®ñ c¸c chøng tõ phï hîp víi nh÷ng néi dung, ®iÒu kiÖn quy ®Þnh nh- trong Th- tÝn dông. 17 Trªn ®©y lµ nh÷ng néi dung c¬ b¶n vÒ c¸c ph-¬ng thøc thanh to¸n quèc tÕ hiÖn nay. ViÖc lùa chän ph-¬ng thøc thanh to¸n nµo lµ do hai bªn xuÊt nhËp khÈu quyÕt ®Þnh dùa trªn c¸c ®iÒu kiÖn cô thÓ nh»m tho¶ m·n quyÒn lîi cña c¶ hai phÝa. Tuy nhiªn, ph-¬ng thøc tÝn dông chøng tõ vÉn chiÕm -u thÕ, lµ mét ph-¬ng thøc thanh to¸n chñ yÕu. §iÒu nµy sÏ ®-îc kh¼ng ®Þnh khi ®i s©u nghiªn cøu vÒ ph-¬ng thøc nµy ë phÇn tiÕp theo. 1.2 TÝN DôNG CHøNG Tõ - PH¦¥NG THøC CHñ YÕU TRONG THANH TO¸N QUèC TÕ CñA NG¢N HµNG TH¦¥NG M¹I 1.2.1 C¬ së h×nh thµnh th- tÝn dông Ngµy nay, viÖc më réng nÒn kinh tÕ vµ ®a d¹ng hãa c¸c mèi quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ ®· t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho ho¹t ®éng ngo¹i th-¬ng ph¸t triÓn t¹i c¸c quèc gia. Ho¹t ®éng ngo¹i th-¬ng ngµy cµng ph¸t triÓn xãa bá dÇn hµng rµo bu«n b¸n gi÷a c¸c quèc gia. C¸c giao dÞch th-¬ng m¹i kh«ng chØ diÔn ra gi÷a nh÷ng kh¸ch hµng quen biÕt, cã tÝn nhiÖm cao. Trong khi ng-êi b¸n lu«n ngÇn ng¹i khi chuyÓn giao hµng hãa cña hä tr-íc khi nhËn ®-îc tiÒn, cßn ng-êi mua l¹i muèn n¾m ®-îc hµng hãa tr-íc khi tr¶ tiÒn th× ph-¬ng thøc nhê thu vµ chuyÓn tiÒn râ rµng ®· béc lé nh÷ng h¹n chÕ cña nã. V× rÊt khã cã thÓ lµm cho viÖc trao ®æi tiÒn vµ hµng ®-îc tiÕn hµnh ®ång thêi nªn trªn thùc tÕ c¸c bªn th-êng tháa thuËn víi nhau mét biÖn ph¸p tháa hiÖp: tr¶ tiÒn khi giao hµng t-îng tr-ng, tøc lµ giao chøng tõ chuyÓn quyÒn së h÷u hay quyÒn kiÓm so¸t hµng hãa. Trªn c¬ së ®ã ph-¬ng thøc tÝn dông chøng tõ ra ®êi vµ nhanh chãng trë thµnh ph-¬ng thøc ®-îc sö dông réng r·i vµ phæ biÕn nhÊt trong thanh to¸n xuÊt nhËp khÈu. Trong ph-¬ng thøc nµy, c¸c ng©n hµng kh«ng chØ ®ãng vai trß lµ trung gian thu hé mµ ®-îc yªu cÇu tham gia b»ng c¸ch cam kÕt ch¾c ch¾n sÏ tr¶ tiÒn cho ng-êi b¸n khi hä xuÊt tr×nh ®Çy ®ñ bé chøng tõ phï hîp víi néi dung cña th- tÝn dông. C¸c bªn tham gia c¬ b¶n trong ph-¬ng thøc tÝn dông chøng tõ gåm cã: 18 - Ng-êi xin më th- tÝn dông lµ ng-êi mua, ng-êi nhËp khÈu hµng ho¸ hoÆc lµ ng-êi mua ñy th¸c cho mét ng-êi kh¸c. - Ng©n hµng më th- tÝn dông lµ ng©n hµng ®¹i diÖn cho ng-êi nhËp khÈu, nã cÊp tÝn dông cho ng-êi nhËp khÈu - Ng-êi h-ëng lîi th- tÝn dông lµ ng-êi b¸n, ng-êi xuÊt khÈu hay bÊt cø ng-êi nµo kh¸c mµ ng-êi h-ëng lîi chØ ®Þnh. - Ng©n hµng th«ng b¸o th- tÝn dông lµ ng©n hµng ë n-íc ng-êi h-ëng lîi. 1.2.2 C¸c h×nh thøc th- tÝn dông chñ yÕu Ph-¬ng thøc thanh to¸n tÝn dông chøng tõ cã -u viÖt h¬n h¼n nh÷ng ph-¬ng thøc thanh to¸n quèc tÕ kh¸c. Tuy vËy, hiÖu qu¶ cña ph-¬ng thøc nµy sÏ ®-îc thÓ hiÖn ®Çy ®ñ h¬n khi ta biÕt lùa chän lo¹i Th- tÝn dông phï hîp víi yªu cÇu cña tõng t×nh huèng cô thÓ trong mèi quan hÖ th-¬ng m¹i quèc tÕ n¶y sinh gi÷a c¸c bªn. Theo quy -íc quèc tÕ, Th- tÝn dông bao gåm nhiÒu lo¹i. Cã thÓ ph©n biÖt chóng d-íi c¸c gi¸c ®é kh¸c nhau d-íi ®©y: C¨n cø vµo tÝnh chÊt: cã c¸c lo¹i Th- tÝn dông sau: - Th- tÝn dông cã thÓ huû ngang (Revocable L/C): lµ th- tÝn dông mµ sau khi L/C ®-îc më th× ng-êi nhËp khÈu cã thÓ yªu cÇu ng©n hµng söa ®æi, bæ sung hoÆc huû bá bÊt cø lóc nµo mµ kh«ng cÇn cã sù ®ång ý cña ng-êi h-ëng lîi L/C. - Th- tÝn dông kh«ng thÓ huû ngang (Irrevocable L/C): lµ lo¹i Th- tÝn dông mµ sau khi ®-îc më th× ng-êi yªu cÇu më Th- tÝn dông sÏ kh«ng ®-îc tù ý söa ®æi, bæ sung hay huû bá nh÷ng néi dung cña nã nÕu kh«ng ®-îc sù ®ång ý cña ng-êi h-ëng Th- tÝn dông . §Ó ®¶m b¶o ®-îc tÝnh chÊt vµ t¸c dông cña Th- tÝn dông , ngµy nay hÇu hÕt Th- tÝn dông ®-îc më theo h×nh thøc kh«ng huû ngang. 19 - Th- tÝn dông kh«ng thÓ huû ngang cã x¸c nhËn (Irrevocable confirmed L/C): lµ lo¹i Th- tÝn dông kh«ng thÓ huû ngang ®-îc mét ng©n hµng thø ba ®øng ra ®¶m b¶o thanh to¸n bªn c¹nh ng©n hµng ph¸t hµnh Th- tÝn dông. Lo¹i Th- tÝn dông nµy th-êng ®-îc dïng khi hai bªn mua-b¸n ch-a cã quan hÖ tÝn nhiÖm nhau, ng-êi b¸n ch-a tin t-ëng vµo uy tÝn cña ng-êi mua còng nh- ch-a tin t-ëng vµo uy tÝn cña ng©n hµng ph¸t hanh. - Th- tÝn dông kh«ng thÓ huû ngang cã thÓ chuyÓn nh-îng (irrevocable transferable L/C): lµ lo¹i Th- tÝn dông kh«ng huû ngang trong ®ã quy ®Þnh quyÒn cña ng-êi h-ëng lîi thø nhÊt cã thÓ yªu cÇu ng©n hµng më Th- tÝn dông hay ng©n hµng chuyÓn nh-îng Th- tÝn dông do ng©n hµng më Th- tÝn dông uû quyÒn chuyÓn nh-îng toµn bé hay mét phÇn quyÒn thùc hiÖn Th- tÝn dông cho mét hay nhiÒu ng-êi kh¸c. Th- tÝn dông chØ ®-îc phÐp chuyÓn nh-îng mét lÇn. Th- tÝn dông chuyÓn nh-îng th-êng ®-îc sö dông trong mua b¸n hµng ho¸ tay ba, khi ng-êi h-ëng lîi thø nhÊt lµ ®¹i lý cña ng-êi b¸n cuèi cïng. Tuy nhiªn lo¹i Th- tÝn dông nµy còng Ýt ®-îc sö dông v× chøa ®ùng nhiÒu rñi ro cho ng-êi më Th- tÝn dông còng nh- ng-êi ®-îc chuyÓn nh-îng do kh«ng cã sù hiÓu biÕt lÉn nhau. C¨n cø vµo thêi h¹n thanh to¸n: - Th- tÝn dông tr¶ ngay (L/C at sight): lµ lo¹i Th- tÝn dông trong ®ã ng-êi xuÊt khÈu sÏ ®-îc thanh to¸n ngay khi xuÊt tr×nh c¸c chøng tõ phï hîp víi ®iÒu kho¶n quy ®Þnh trong Th- tÝn dông t¹i ng©n hµng chØ thÞ thanh to¸n. Trong tr-êng hîp nµy ng-êi xuÊt khÈu sÏ ký ph¸t hèi phiÕu tr¶ ngay ®Ó yªu cÇu thanh to¸n. - Th- tÝn dông tr¶ chËm (Deferred payment L/C): lo¹i Th- tÝn dông nµy quy ®Þnh viÖc thanh to¸n sÏ ®-îc tiÕn hµnh vµo mét thêi ®iÓm x¸c ®Þnh trong t-¬ng lai. Khi chØ ®Þnh mét ng©n hµng thanh to¸n tr¶ chËm, ng©n hµng ph¸t hµnh cho phÐp ng©n hµng ®ã thùc hiÖn thanh to¸n bé chøng tõ ®-îc xuÊt tr×nh phï hîp víi quy ®Þnh trong Th- tÝn dông vµo mét thêi ®iÓm x¸c ®Þnh trong 20 t-¬ng lai ®· nªu trong Th- tÝn dông. §ång thêi, ng©n hµng ph¸t hµnh còng cam kÕt båi hoµn cho ng©n hµng thanh to¸n ®óng thêi h¹n. Mét sè h×nh thøc Th- tÝn dông ®Æc biÖt. - Th- tÝn dông gi¸p l-ng (Back to back L/C): lµ lo¹i Th- tÝn dông do ng-êi xuÊt khÈu yªu cÇu ng©n hµng phôc vô m×nh më mét Th- tÝn dông kh¸c cho ng-êi kh¸c h-ëng c¨n cø vµo mét Th- tÝn dông ®· ®-îc më tr-íc ®ã lµm ®¶m b¶o. Néi dung cña hai Th- tÝn dông lµ gÇn gièng nhau, tuy nhiªn nã l¹i hoµn toµn ®éc lËp víi nhau. NghiÖp vô Th- tÝn dông gi¸p l-ng rÊt phøc t¹p, ®ßi hái ph¶i cã sù kÕt hîp khÐo lÐo vµ chÝnh x¸c c¸c ®iÒu kiÖn cña Th- tÝn dông gèc vµ Th- tÝn dông gi¸p l-ng. Lo¹i Th- tÝn dông nµy th-êng ®-îc sö dông trong mua b¸n hµng ho¸ qua trung gian, khi ng-êi b¸n cuèi cïng hoÆc ng-êi mua kh«ng chÊp nhËn mét Th- tÝn dông chuyÓn nh-îng. - Th- tÝn dông ®èi øng (Reciprocal L/C): lµ lo¹i Th- tÝn dông kh«ng thÓ huû ngang chØ cã hiÖu lùc khi cã mét Th- tÝn dông ®èi øng víi nã còng ®-îc më. Lo¹i Th- tÝn dông th-êng ®-îc sö dông khi hai bªn mua b¸n cã quan hÖ mua b¸n hµng ®æi hµng hoÆc gia c«ng hµng ho¸. - Th- tÝn dông tuÇn hoµn (Revolving L/C): lµ lo¹i Th- tÝn dông kh«ng thÓ huû ngang, sau khi sö dông xong hoÆc ®· hÕt hiÖu lùc th× nã l¹i tù ®éng cã gi¸ trÞ nh- cò vµ cø nh- vËy nã tuÇn hoµn cho ®Õn khi nµo tæng gi¸ trÞ ®-îc thùc hiÖn hoµn tÊt. Th- tÝn dông tuÇn hoµn th-êng ®-îc sö dông khi c¸c bªn tin cËy lÉn nhau, mua hµng th-êng xuyªn theo ®Þnh kú. - Th- tÝn dông ®iÒu kho¶n ®á (Red clause L/C): lµ lo¹i Th- tÝn dông cã ®iÒu kho¶n ®Æc biÖt, trong ®ã ng-êi h-ëng Th- tÝn dông th«ng qua ng©n hµng ph¸t hµnh ®ång ý øng tr-íc mét sè tiÒn nhÊt ®Þnh cho ng-êi h-ëng tr-íc khi hä xuÊt tr×nh ®Çy ®ñ chøng tõ hîp lÖ theo ®óng thêi gian quy ®Þnh. Lo¹i Th- tÝn dông nµy th-êng ®-îc sö dông trong quan hÖ mua b¸n gi÷a c«ng ty mÑ-con, tµi trî cho ng-êi b¸n ®Ó chuÈn bÞ hµng ho¸.