CHƯƠNG TRÌNH LUẬT KINH TẾ
CAO HỌC KINH TẾ
TS. LÊ VĂN HƯNG
KHOA LUẬT KINH TẾ
ĐẠI HỌC KINH TẾ TP. HỒ CHÍ MINH
Emai:
[email protected]
NHỮNG CHUYÊN ĐỀ
Chuyên đề 1: Luật kinh tế VN trong bối cảnh hội nhập.
Chuyên đề 2: Nhà kinh doanh trong môi trường cạnh
tranh và hội nhập.
Chuyên đề 3: Doanh nghiệp và tài sản doanh nghiệp.
Chuyên đề 4: Tài phán trong kinh doanh.
Lưu ý: HV sử dụng các slides để tiện theo dõi và ghi chép bài
giảng của GV. Đây không phải là giáo trình nên không có
các đề mục cụ thể.
TÌNH HUỐNG
Năm 1995, cty TNHH Tyco ký kết HĐ với cty TNHH
Leighton về việc xây dựng 1 khu nghỉ mát tại miền Trung
VN. Hai bên thoả thuận tranh chấp sẽ do trọng tài TM tại
Queensland( Úc) giải quyết. Trọng tài Queensland đã thụ
lý vụ kiện và phán quyết theo hướng có lợi cho Tyco và sau
đó dược chuyển về đề nghị công nhận và thi hành tại VN.
Ngày 23/5/2002, Toà kinh tế TPHCM đã công nhận phán
quyết trọng tài. Tuy nhiên cty Leighton không chấp nhận
thi hành vì cho rằng HĐ tranh chấp là HĐ xây dựng và
không phải là quan hệ thương mại theo LTM 1997( xây
dựng không phải là hành vi thương mại).
Cty Leighton khiếu nại lên Toà phúc thẩm TANDTC tại
TPHCM, còn cty Tyco đề nghị BộTư Pháp giải thích tính
áp dụng của LTM 1997. Tháng 8/2002, BTP có ý kiến
rằng: trước LTM 1997, không có sự phân biệt nào giữa
hành vi TM và hành vi phi TM, do đó không thể cho rằng
các giao dịch trong HĐ ký 1995 không có bản chất TM.
Quan điểm của BTP, phán quyết TT đủ điều kiện công
nhận và cho thi hành tại VN. Tháng 01/2003, TANDTC tại
TPHCM đã nghe lại vụ việc và bác quyết định của tòa sơ
øthẩm. TANDTC phán quyết rằng các giao dịch trong HĐ
1995 liên quan tới hoạt động xây dựng và không mang bản
chất TM theo pháp luật VN khi đó và theo LTM 1997 và
như vậy phán quyết TT Queensland không đủ điều kiện để
được công nhận và thi hành tại Việt Nam.
CÁC LOẠI HÀNH VI TM THEO LTM 1997
Mua bán hàng hoá;
Đại diện cho thương nhân;
Môi giới thương mại;
Uỷ thác mua bán hàng hoá;
Đại lý mua bán hàng hoá;
Gia công trong thương mại;
Đấu giá hàng hoá;
Đấu thầu hàng hoá;
Dịch vụ giao nhận hàng hoá;
Dịch vụ giám định hàng hoá;
Khuyến mại;
Quảng cáo thương mại;
Trưng bày giới thiệu hàng hoá;
Hội chợ, triển lãm thương mại.
CÁC LOẠI HÀNH VI TM THEO LTM 2005
Mua bán hàng hoá – MBHH qua Sở Giao dịch HH -24,63
Cung ứng dịch vụ – 74
Xúc tiến thương mại :
Các hoạt động trung gian thương mại:
Khuyến mại( 88); Quảng cáo TM(102); Trưng bày giới thiệu HH(117); Hội
chợ, triển lãm TM(129);
Đại diện cho thương nhân ( 141); Môi giới thương mại ( 150); Uỷ thác mua
bán hàng hoá ( 155); Đại lý thương mại ( 166);
Một số hoat động TM cụ thể khác:
Gia công trong thương mại (178); Đấu giá hàng hoá ( 185); Đấu thầu hàng
hoá, dịch vụ ( 214); Dịch vụ Logistics ( 233); Quá cảnh hàng hoá qua lãnh
thổ VN và dịch vụ quá cảnh hàng hoá ( 241); Dịch vụ giám định ( 254);
Cho thuê hàng hoá ( 269); Nhượng quyền thương mại ( 284).
CHUYÊN ĐỀ 1: LUẬT KINH TẾ – GIỚI THIỆU
Định nghĩa Luật Kinh tế: Quan niệm Luật Kinh tế của
thời kỳ kế hoạch hóa tập trung, bao cấp – những vấn đề
pháp lý đặt ra khi chuyển sang kinh tế thị trường.
Luật Kinh tế trong kinh tế thị trường định hướng XHCN –
những nguyên tắc pháp lý của nền kinh tế thị trường:
nguyên tắc tự do kinh doanh; nguyên tắc tự do cạnh tranh;
nguyên tắc bình đẳng…
Các khái niệm: Luật Kinh Tế – Luật Kinh Doanh – Luật
Thương Mại.
Sự tương thích với luật pháp quốc tế về thương mại.
LUẬT KINH TẾ – GIỚI THIỆU (tt)
Sự ra đời của Luật Thương Mại ở các nước phương tây: tính tập tục và
tính quốc tế.
Sự du nhập Luật Thương Mại vào Việt Nam: thời kỳ phong kiến và
ảnh hưởng của thương mại Trung hoa – thời kỳ Pháp thuộc và 3 đạo
luật về thương mại – LTM của chế độ Sài Gòn 1972 – thời kỳ bao cấp
và thời kỳ đổi mới.
Các nguồn của Luật Kinh Tế :
+ Hiến Pháp 1992 (2001)
+ Các đạo luật trực tiếp điều chỉnh hoạt động kinh doanh
+ Các đạo luật có liên quan
+ Các văn bản dưới luật
Quan hệ thứ bậc giữa các nguồn luật: nguyên tắc tính hợp hiến, hợp pháp
và tính thống nhất của hệ thống văn bản pháp luật.
LUẬT KINH TẾ – GIỚI THIỆU (tt)
Điều ước quốc tế về thương mại: mối quan hệ giữa các
điều ước quốc tế với luật quốc gia
Vấn đề xung đột pháp luật trong tư pháp quốc tế nói
chung và trong thương mại nói riêng.
Tập quán quốc tế về thương mại.
Án lệ
Một số nội dung cần quan tâm trong CISG 1980;
US-VN BTA và những vấn đề của nhà kinh doanh VN.
TÌNH HUỐNG HỢP ĐỒNG
Ngày 01/10/2004 Cty M. quốc tịch Việt Nam gởi chào hàng cho cty
N của Hoa kỳ đề nghị ký HĐ bán 500 tấn gạo theo điều kiện CIFIncoterms 2000, hiệu lực của chào hàng là 15/10/2004. Ngày
12/10/2004 Cty N đã gởi chấp nhận chào hàng bằng thư máy bay
nhưng cty M không nhận được bản chấp nhận này nên không
thực hiện HĐ. Cty N đã phát đơn kiện cty M tại Trọng tài Hồng
Kông, khiếu nại cty M đã không thực hiện hợp đồng mua bán với
lập luận rằng theo luật của Hoa Kỳ thì hợp đồng đã ký kết,
- HĐ giữa cty M và cty N đã ký kết chưa? Cty M có vi phạm HĐ
theo công ước CISG không?
- Giả sử cty M sau khi đã gởi đề nghị giao kết HĐ cho cty N; sau
đó, M lại gởi tiếp một lá thư rút lại đề nghị này. Trước khi thư rút
lại đề nghị tới Hoa Kỳ, cty N đã gởi chấp nhận HĐ tơiù cty M.
Trường hợp này chào hàng của M có hiệu lực không?
CẤU TRÚC KHUNG PHÁP LUẬT KINH TẾ
Hệ thống các QPhạm luật thực định điều chỉnh
trực tiếp các quan hệ kinh tế:
Pháp luật về các loại hình doanh nghiệp;
Pháp luật về thị trường vốn;
Pháp luật về hợp đồng;
Pháp luật về sở hữu trí tuệ;
Pháp luật về giao dịch có bảo đảm và phá sản;
Pháp luật về các đảm bảo xã hội và bảo vệ môi trường;
Pháp luật về điều chỉnh các hoạt động kinh tế vĩ mô;
Pháp luật về giải quyết tranh chấp;…
CẤU TRÚC KHUNG PHÁP LUẬT KINH TẾ(tt)
Các định chế, thiết chế có cấu trúc và chức năng riêng hình
thành do chính sự đòi hỏi của nền kinh tế thị trường:
Các thiết chế phát sinh từ nhu cầu phát triển của quan hệ kinh tế
thị trường;
Các thiết chế hành chính - tư pháp;
Các thiết chế về hệ thống thông tin pháp luật.
Những nguyên tắc pháp lý, những định hướng căn bản:
Xuất phát từ những quy luật vốn có của nền kinh tế thị trường
như: tự do kinh doanh, cạnh tranh,…
Xuất phát từ vai trò quản lý của nhà nước trong nền kinh tế thị
trường ( chức năng điều chỉnh những sai lệch của thị trường).
CHUYÊN ĐỀ 2: NHÀ KINH DOANH TRONG
MÔI TRƯỜNG CẠNH TRANH VÀ HỘI NHẬP
Luật Thương Mại Pháp: “ Thương nhân là người
thực hiện những hành vi thương mại và đó là nghề
nghiệp thường xuyên của họ”
Luật Thương Mại Việt Nam: “ Thương nhân gồm
cá nhân, pháp nhân, tổ hợp tác, hộ gia đình có
đăng ký kinh doanh hoạt động thương mại một
các độc lập, thường xuyên”(LTM 1997)
Th¬ng nh©n bao gåm tỉ chøc kinh tÕ ®ỵc thµnh
lËp hỵp ph¸p, c¸ nh©n ho¹t ®éng th¬ng m¹i mét
c¸ch ®éc lËp, thêng xuyªn vµ cã ®¨ng ký kinh
doanh.( LTM 2005)
HOẠT ĐỘNG THƯƠNG MẠI
“Hoạt động thương mại là việc thực hiện một hay nhiều
hành vi thương mại của cá nhân, tổ chức kinh doanh bao
gồm mua bán HH, cung ứng dịch vụ; phân phối; đại diện,
đại lý TM; ký gởi; thuê, cho thuê; thuê mua; xây dựng; tư
vấn; kỹ thuật; li-xăng; đầu tư; tài chính, ngân hàng; bảo
hiểm; thăm dò, khai thác; vận chuyển hàng hóa, hành
khách bằng đường hàng không, đường biển, đường sắt,
đường bộ và các hành vi thương mại khác theo quy định
của pháp luật” ( P.lệnh TTTM-2003).
1. Hoạt động thương mại là hoạt động nhằm mục đích sinh
lợi, bao gồm mua bán hàng hoá, cung ứng dịch vụ, đầu tư,
xúc tiến thương mại và các hoạt động nhằm mục đích sinh
lợi khác.(LTM 2005)
CHUYÊN ĐỀ 2: NHÀ KINH DOANH… (tt)
So sánh với thuật ngữ kinh doanh trong Luật Doanh
Nghiệp(2005): “Kinh doanh là việc thực hiện một, một số
hoặc tất cả các công đoạn của quá trình đầu tư, từ sản xuất
đến tiêu thụ sản phẩm hoặc cung ứng dịch vụ trên thị
trường nhằm mục đích sinh lợi” ( đ. 4 LDN 2005).
Liên hệ: Quan niệm về thương mại trong BTA:
+ Thương mại hàng hóa;
+ Thương mại sở hữu trí tuệ;
+ Thương mại dịch vụ;
+ Thương mại đầu tư.
CHUYÊN ĐỀ 2: NHÀ KINH DOANH… (tt)
Các dấu hiệu cơ bản:
* Chủ thể kinh doanh là cá nhân, pháp nhân, hộ gia đình,
tổ hợp tác;
* Hoạt động kinh doanh một cách độc lập và thường
xuyên:
+ tự quyết định nội dung và thời hạn hoạt động;
+ chịu trách nhiệm trực tiếp cho hành vi KD của mình;
+ nhân danh mình và vì lợi ích của mình;
+ tính nghề nghiệp của hành vi.
* Giấy chứng nhận Đăng ký kinh doanh.
CHUYÊN ĐỀ 2: NHÀ KINH DOANH…(tt)
Thương nhân – cá nhân( thể nhân):
+ Tự nhiên nhân
+ Năng lực pháp luật: Thời điểm phát sinh và chấm dứt;
nội dung năng lực pháp luật( họ tên- nơi cư trú- tình trạng
nhân thân);
+ Năng lực hành vi: tuổi và năng lực nhận thức
* Người chưa có năng lực hành vi, người mất năng lực
hành vi, người hạn chế năng lực hành vi.
Năng lực pháp luật và năng lực hành vi kinh doanh – các
trường hợp loại trừ: người vô năng, người bị cấm quyền,
người bất khả kiêm nhiệm.
CHUYÊN ĐỀ 2: NHÀ KINH DOANH (tt)
-
-
Những cá nhân không được tham gia thành lập & quản lý DN:
Cán bộ, công chức theo quy định của PL về cán bộ, công chức;
Sĩ quan, hạ sĩ quan, quân nhân chuyên nghiệp, CN quốc phòng,. . .
Cán bộ lãnh đạo, quản lý nghiệp vụ trong DNNN trừ những người
được cử làm đại diện để quản lý phần vốn NN tại doanh nghiệp khác;
Người vị thành niên, người thành niên hạn chế hoặc mất năng lực
hành vi dân sự;
Người đang đang thụ án tù, đang bị tòa án tước quyền hành nghề vì
phạm các tội buôn lậu, làm hàng giả, buôn bán hàng giả, kinh doanh
trái phép, trốn thuế, lừa dối khách hàng. . .;
Trường hợp doanh nghiệp bị tuyên bố phá sản;
CHUYÊN ĐỀ 2: NHÀ KINH DOANH…(tt)
Thương nhân – pháp nhân ( chủ thể nhân tạo ):
+ Khái niệm về pháp nhân – khế ước lập hội
+ Pháp nhân theo BLDS Việt Nam - là một tổ chức:
- Được cơ quan nhà nước có thẩm quyền thành lập, cho phép thành
lập, đăng ký hoặc công nhận;
- Có cơ cấu tổ chức chặt chẽ;
- Có tài sản độc lập với cá nhân, tổ chức khác và tự chịu trách nhiệm
bằng tài sản đó;
- Nhân danh mình tham gia các quan hệ pháp luật một cách độc lập.
Các loại pháp nhân: Cơ quan nhà nước, đơn vị vũ trang; tổ chức chính trị,
tổ chức chính trị – xã hội; tổ chức kinh tế; tổ chức xã hội, tổ chức xã
hội – nghề nghiệp; quỹ xã hội, quỹ từ thiện, . . .
CHUYÊN ĐỀ 2: NHÀ KINH DOANH…(tt)
THƯƠNG NHÂN – PHÁP NHÂN:
+ Phải có nhiều người tham gia;
+ Người tham gia phải góp vốn ( phần vốn góp – sự tách bạch
giữa tài sản của thành viên và tài sản của pháp nhân – việc
chuyển sở hữu tài sản góp vốn cho pháp nhân);
+ Mục đích kinh doanh.
* Vai trò của khế ước lập hội – Bản Điều Lệ.
* Việc hình thành và chấm dứt tư cách pháp nhân.