Tài liệu Một số biện pháp giúp trẻ 4 5 tuổi nâng cao khả năng cảm thụ văn học.”

CỘNG HOÀ XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM Độc lập - Tự do - Hạnh phúc ------------------------------------- SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM Một số biện pháp giúp trẻ 4 - 5 tuổi nâng cao khả năng cảm thụ tác phẩm văn học Quảng Bình, tháng 9 năm 2018 CỘNG HOÀ XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM Độc lập - Tự do - Hạnh phúc ------------------------------------- SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM Một số biện pháp giúp trẻ 4 – 5 tuổi nâng cao khả năng cảm thụ văn học. Họ và tên: Nguyễn Du Lịch Chức vụ: Giáo viên Đơn vị: Trường mầm non Hồng Thủy Quảng Bình, tháng 9 năm 2018 1. PHẦN MỞ ĐẦU 1.1. Lý do chọn đề tài: Bác Hồ kính yêu của chúng ta khi còn sống đã rất quan tâm đến mọi người, nhất là các cháu thiếu niên nhi đồng. Bác chú trọng từng bữa ăn, giấc ngủ và sự tiến bộ của các cháu. Bác Hồ nói: “ Trẻ em như búp trên cành Biết ăn, biết ngủ, biết học hành là ngoan” Đúng như vậy, trẻ em ở lứa tuổi mầm non thật đáng yêu, tâm hồn ngây thơ, hồn nhiên như tờ giấy trắng. Mọi hoạt động học tập và vui chơi trong quá trình chăm sóc trẻ ở trường mầm non đều đem lại cho trẻ những điều kỳ lạ, thần tiên. Như chúng ta đã biết, trong mọi thời đại, giáo dục chiếm một vị trí quan trọng trong xã hội. Cùng với một số ngành khác, giáo dục góp phần nâng cao đời sống xã hội của mỗi con người, có điều tuỳ theo mỗi thời đại mà giáo dục sẽ tổ chức kiểu này hay kiểu khác. Tuỳ theo mỗi độ tuổi mà giáo dục khác nhau. Do đặc điểm của lứa tuổi nên việc giáo dục học sinh mẫu giáo được tiến hành theo phương châm "Chơi mà học".Và dạy trẻ cảm thụ văn học là một trong những nội dung quan trọng trong việc phát triển toàn diện cho trẻ. Trẻ được cảm thụ văn học chính là hình thành ở trẻ những tình cảm đạo đức tốt đẹp, những cảm xúc thẫm mỹ, phát triển trí tưởng tượng như: Lòng yêu thiên nhiên ở quả, cây hoa lá, lòng kính trọng yêu thương gần gũi và giúp đỡ những người thân xung quanh trẻ như ông bà, bố mẹ, cô giáo, anh chị em. Từ khi lọt lòng mẹ, đến lúc chập chững tập đi, tập nói, đến lúc trẻ biết viết, đọc thì văn học là chiếc cầu nối, là phương tiện dẫn dắt trẻ. Nói những tiếng nói, đi những bước đi đầu tiên, ngôn ngữ trau chuốt của trẻ, ca dao, chuyện kể là tấm gương mẫu mực về lời ăn tiếng nói cho trẻ học tập là phương tiện hữu hiệu trong việc giáo dục trẻ lòng yêu thiên nhiên, yêu quê hương, đất nước, yêu mến bạn bè và những người thân, biết được Bác Hồ kính yêu, thật thà, ngoan ngoãn… và còn là phương tiện hình thành các phẩm chất đạo đức trong sáng, mà đặc biệt ở trẻ ngôn ngữ của trẻ được phát triển mạnh mẽ, trẻ nói mạch lạc, nói diễn cảm, nói đúng câu, đúng từ và đúng ngữ pháp. Văn học nuôi dưỡng và phát triển ở trẻ trí tưởng tượng, sáng tạo nghệ thuật. Vì vậy việc đem tác phẩm văn học đến cho trẻ là một việc rất quan trọng và cần thiết. Đối với trẻ mẫu giáo, quá trình được tiếp xúc với tác phẩm văn học phải từ dễ đến khó, từ đơn giản đến phức tạp, để từ đó trẻ bộc lộ khả năng cảm thụ văn học của mình. Khả năng cảm thụ đó là sự phát triển trực tiếp của trẻ về các lĩnh vực: Nhận thức - ngôn ngữ - tình cảm xã hội. Tuy nhiên khi đưa tác phẩm đến cho trẻ đòi hỏi người giáo viên phải có những suy nghĩ sáng tạo và lựa chọn những tác phẩm hay phù hợp với lứa tuổi, có ý nghĩa giáo dục trẻ. Vì vậy bản thân tôi nghiên cứu suy nghĩ để từ đó đưa ra : “Một số biện pháp giúp trẻ 4- 5 tuổi nâng cao khả năng cảm thụ văn học.” 1.2. Phạm vi áp dụng đề tài: Việc cho trẻ làm quen văn học thì bất kì nơi đâu, bất kì lúc nào và ở lĩnh vực nào chúng ta cũng có thể áp dụng được nhưng bản thân tôi là một giáo viên mầm non đang dạy lớp 4- 5 tuổi nên tôi muốn tập trung khai thác thế mạnh của trẻ trong phạm vi trường mầm non. Vì thế phạm vi đề tài của tôi áp dụng cho trẻ 4- 5 tuổi ở trường mầm non. Ở trẻ mạnh dạn và tự tin hơn khi tiếp xúc với tác phẩm văn học và từ đó trẻ bộc lộ khả năng cảm thụ văn học của mình. 1.3. Điểm mới của đề tài: Qua nghiên cứu trên mạng, sách báo tôi thấy có rất nhiều giải pháp giúp trẻ cảm thụ tốt tác phẩm văn học như giáo viên rèn đọc kể diễn cảm, áp dụng đa dạng các giáo cụ trực quan, lựa chọn tác phẩm phù hợp, làm quen tác phẩm mọi lúc mọi nơi, hướng dẫn trẻ kể chuyện và đóng kịch... dựa vào những giải pháp sẵn có tôi nghiên cứu và áp dụng thêm hai giải pháp mới đó là xây dựng môi trường mở kích thích trẻ yêu thích tác phẩm văn học; nắm bắt khả năng cảm thụ tác phẩm văn học của từng cá nhân trẻ. Đây là hai giải pháp mà tôi rất tâm đắc, vì giải pháp xây dựng môi trường mở là một yếu tố hết sức quan trọng kích thích trẻ sáng tạo và rèn luyện ngôn ngữ bản thân một cách tốt nhất. Còn đối với giải pháp nắm bắt khả năng cảm thụ của từng cá nhân trẻ, đây là giải pháp rất phù hợp với tính cá nhân hóa trong giáo dục mầm non hiện nay. 2. PHẦN NỘI DUNG 2.1. Thực trạng trước khi nghiên cứu các giải pháp Năm học 2018 - 2019 tôi được nhà trường phân công dạy lớp mẩu giáo 4- 5 tuổi, gồm 37 cháu, trong đó số cháu nam 20 cháu, nữ 17 cháu Trong quá trình giảng dạy các môn làm quen văn học tôi đã gặp những thuận lợi và khó khăn sau . Thuận lợi : - Ban giám hiệu nhà trường có trình độ chuyên môn cao và có nhiều kinh nghiệm trong quản lý, làm việc có khoa học - Trường thường xuyên tổ chức các buổi thao giảng, dự giờ để học hỏi, trao đổi kinh nghiệm. - Nhà trường luôn tạo điều kiện giúp đỡ về trang thiết bị dụng cụ, đồ dùng dạy học. - Hàng năm chúng tôi được học lớp bồi dưỡng trong hè và dự các buổi chuyên đề của phòng, của trường bạn và nhà trường tổ chức. Đó cũng là điều kiện để tôi được học tập, củng cố thêm kiến thức phục vụ cho tiết dạy của mình. - Giáo viên trong lớp có trình độ đạt chuẩn và trên chuẩn, nhiệt tình, tâm huyết với nghề. - Được phụ huynh quan tâm hỗ trợ các nguyên vật liệu dễ kiếm ở địa phương để làm đồ dùng đồ chơi phục vụ cho việc dạy và học. Đồ chơi đơn giản, dễ kiếm, đảm bảo an toàn cho trẻ và đảm bảo khoa học. - Đối với phụ huynh môn văn học là một trong mối quan tâm hàng đầu, họ luôn mong muốn con em học tốt môn văn học. - Luôn được giao lưu học hỏi đồng nghiệp qua các tiết dạy. - Bên cạnh những thuận lợi bản thân gặp cũng không ít khó khăn sau Khó khăn: -  Cơ sở vật chất nhà trường gặp nhiều khó khăn: Diện tích lớp học chật hẹp, số học sinh trong lớp đông. - Trong lớp có rất nhiều trẻ bị suy dinh đưỡng, thấp còi, nên gây rất nhiều khó khăn cho việc tham gia vào các hoạt động, nhất là giờ hoạt động đóng kịch. - Đại đa số là trẻ em con của nông dân nghèo nên ít cháu được quan tâm đầy đủ. Mặc dù có cùng độ tuổi song tính tháng thì có trẻ sinh đầu năm, có trẻ sinh cuối năm chính vì lí do đó trong lớp lại có sự chênh lệch về nhận thức, có nhiều cháu quá hiếu động trong khi một số cháu còn chậm chạp, rụt rè, e ngại … - Đồ dùng đồ chơi ngoài trời chưa có, đồ dùng đồ chơi phục vụ cho việc dạy và học chủ yếu là đồ dùng tự làm, thiếu các phương tiện hỗ trợ mọi lúc mọi nơi. - Một số trẻ không được qua học lớp bé nên còn rất bỡ ngỡ với một số tiết làm quen tác phẩm văn học. - Bên cạnh các trẻ nhút nhát còn có một số trẻ quá hiếu động nên ảnh hưởng đến quá trình cảm thụ tích cực của trẻ * Kết quả khảo sát thực tế : Khi chưa thực hiện đề tài kết quả như sau: Nội dung Hứng thú giờ học Hiểu nội dung Thuộc tác phẩm Đọc kể diễn cảm Chuyện 20/37 17/37 19/37 17/37 Trước khi thực hiện Tỉ lệ Thơ 54% 20/37 46% 19/37 51,3% 21/37 40,9% 20/37 Tỉ lệ 54% 51,3% 56,7% 54% Nhìn vào bảng khảo sát trên tôi thấy những biện pháp thông thường, chưa có biện pháp mới tác động thì chất lượng đạt được trên trẻ về các mức độ trung bình và yếu còn ở mức rất cao, số trẻ cảm thụ tác phẩm văn học còn thấp. Vì vậy tôi đã suy nghĩ trăn trở làm thế nào để có biện pháp hữu hiệu nhất trong việc thực hiện nâng cao hiệu quả cho trẻ mẫu giáo lớn 4 - 5 tuổi có khả năng cảm thụ tác phẩm văn học đạt hiệu quả cao. Từ những đặc điểm và tình hình thực tế của bản thân và của lớp mình, tôi đã suy nghĩ và tìm ra phương pháp thích hợp, để trẻ được cảm thụ tác phẩm văn học tốt hơn tôi đã sử dụng một số giải pháp sau: 2.2 Các giải pháp 2.2.1.Giáo dục văn học ở mọi lúc mọi nơi: Thực tế giáo dục văn học ở mẫu giáo cho ta thấy rằng năng lực cảm thụ văn học của trẻ không thể tự nó mà phát triển được, mà phải qua một quá trình: Học mà chơi và mọi lúc mọi nơi. Vào buổi sáng đón trẻ, ngoài công việc nhắc trẻ chào ba mẹ, giữ vệ sinh tôi thường hay trò chuyện với trẻ theo chủ điểm của chương trình học. Ví dụ: Chủ điểm một số ngành nghề. Tôi trò chuyện với trẻ về gia đình có bao nhiêu người bố mẹ con làm nghề gì, anh chị làm nghề gì, làm ở đâu, làm ra những sản phẩm gì, hoặc trò chuyện với trẻ về công việc của một số ngành nghề trong xã hội, ích lợi của công việc đó, nghề đó làm ra những sản phẩm gì, con lớn lên thích làm nghề gì... Tôi cảm thấy có tác dụng rất lớn đối với trẻ. Trong lúc trò chuyện cô đã cung cấp cho trẻ nhiều vốn từ giúp trẻ hiểu nghĩa của câu, nói trọn câu, diễn đạt mạch lạc. Không những trẻ còn tìm hiểu về thế giới xung quanh làm quen với kiến thức mới, giúp trẻ bước vào tiết học một cách dễ dàng. Vì vậy trong lúc trò chuyện với trẻ cô phải nói rõ ràng, chính xác, ngắn gọn, đủ nghĩa giúp trẻ học nói tốt hơn. Qua thời gian thực hiện tôi nhận thấy các cháu mạnh dạn hồn nhiên rất thích trò chuyện với người lớn. Đặc biệt có một vốn từ rất đáng kể. Không những thế vào các giờ như sinh hoạt chiều tôi cho trẻ được chơi theo ý thích trong đã góc sách truyện tôi luôn khuyến khích trẻ tham gia. Trẻ sẽ được “đọc”, xem các câu chuyện mà trẻ thích, được chơi với các con rối trẻ yêu, được nghe các câu chuyện bài thơ mà trẻ cảm thấy hứng thú…Khi trẻ được tiếp xúc nhiều lần trẻ sẽ dần dần cảm nhận được những cái hay cái đẹp trong các tác phẩm đó và sẽ càng ngày càng thích thú hơn với các hoạt động văn học. . Hoạt động ngoài trời cũng cần cho trẻ làm quen với văn học: Trẻ được cùng cô và các bạn đọc thơ, đọc đồng dao ( Cô giáo lưu ý hướng trẻ đọc thật diễn cảm theo nội dung và nhịp điệu của tác phẩm), trẻ được ngồi dưới tán cây nghe cô kể các câu chuyện cổ tích, những câu chuyện gắn với cuộc sống hàng ngày của các trẻ Qua hoạt động dạo chơi này cô giáo còn có thể cung cấp cho trẻ nhiều từ ngữ với cảnh vật cây cối xung quanh Ví dụ: Khi cho trẻ dạo quanh vườn hoa cô có thể kể cho trẻ nghe chuyện về các loại hoa mà cô tự nghĩ ra, cô nên nhập vai mình với một loại hoa nào đó để kể về cuộc sống của hoa…Vào những ngày nóng nực như thế này chúng tôi cần đến nước…. từ đó sẽ gây được sự chú ý cho trẻ. Sau khi cô kể xong cô đặt một số câu hỏi để trẻ trả lời giúp trẻ phát triển ngôn ngữ mạch lạc và qua câu chuyện giúp trẻ hiểu được mùa hè trời nắng nóng nên hoa cần có nước và trẻ biết giúp cô cho cây uống nước. 2.2.2 Dạy trẻ cảm thụ văn học của trẻ trên tiết học Muốn trẻ cảm thụ tốt các tác phẩm văn học trước hết cô giáo cần nắm bắt được khả năng của trẻ như khả năng chú ý, tiếp thu bài của trẻ trong hoạt động làm quen với tác phẩm văn học giáo viên đứng cùng lớp tổ chức. Qua quá trình giảng dạy tôi khảo sát khả năng cảm thụ văn học của trẻ thông qua việc kể cho trẻ nghe một câu truyện, hoặc đọc cho trẻ nghe một bài thơ ngắn. Sau đó cho từng trẻ nói lại nội dung câu chuyện, bài thơ. Kết quả đạt như sau: + 50% trẻ nhớ và nói được nội dung câu truyện , bài thơ. + 40% trẻ chỉ nhớ một phần nội dung câu truyện, bài thơ. Hay tôi có thể hỏi trẻ những câu hỏi thật gần với trẻ như: - Con thích nhân vật nào? Vì sao? - Con thích nhất câu thơ nào? Vì sao? - Con thấy tình tiết nào, phần nào, hay câu từ nào mà con thấy ấn tượng ( thích ) nhất? Vì sao? Qua câu trả lời của trẻ tôi có thể nắm bắt được sự cảm nhận của trẻ với các tác phẩm văn học như thế nào? Và tôi đã phát hiện ra khả năng cảm thụ văn học còn chậm của nhiều trẻ trong lớp tôi như: cháu Đức Huy, Trường, Anh Tuấn, Nam, Vĩnh, Tuấn Vũ, Thiên Ân, Toàn, Yến Nhi, Kiệt, Bảo Ngọc. Từ đó tôi sẽ có các biện pháp phù hợp hơn trong giờ dạy của mình. Sau đó phải biết lựa chọn các tác phẩm có nhiều giá trị nghệ thuật cho trẻ cảm nhận. Tôi thấy trên thực tế hiện nay giáo viên mầm non đang được khuyến khích sáng tác ra các câu chuyện bài thơ để dạy trẻ, điều này cũng tốt tôi không hề phản đối tuy nhiên không phải ai cũng có thể sáng tác tốt. Chính vì vậy phải lựa chọn thật kĩ trước khi dạy trẻ. Nếu là một tác phẩm để trẻ cảm nhận ta nên chọn các tác phẩm đã được chuyên môn đánh giá cao. Ta có nhiều cách lựa chọn. Chẳng hạn với tác phẩm có nhiều giá trị cảm thụ cao về ngôn từ ta hướng trẻ về những từ hay ý đẹp trong tác phẩm Ví dụ: Khi cho trẻ làm quen bài thơ bó hoa tặng cô trẻ biết được ý nghĩa khi cầm những bông hoa đến tặng cô giáo, ca các từ hay ý đẹp như: “ ngày 8/3, hồng hồng, đỏ rực…” cô giải thích ý nghĩa của các từ, nội dung câu thơ có chứa các từ đó để trẻ hiểu được. Có những tác phẩm cho trẻ cảm nhận nhiều hơn về mặt nhịp điệu, âm vần VD: Bài thơ chú giải phóng quân cócâu 6 câu 8 thể loại gì? Trẻ biết đọc ngắt nghỉ đúng nhịp. Hay có những tác phẩm ta cho trẻ thấy được nội dung rất hay. Ví dụ: Khi kể cho trẻ nghe câu chuyện quả bầu tiên trẻ sẽ biết được đức tính tốt bụng của cậu bé biết giúp đỡ người khác khi gặp khó khăn. Khi đã chọn được tác phẩm hay lúc đó ta mới có các hình thức giúp trẻ cảm nhận cho phù hợp Để tiết học đạt kết quả cao thì trước hết người giáo viên phải xác định rõ mục đích yêu cầu của tác phẩm và phải thuộc tác phẩm. Từ đó đưa ra nội dung giáo dục phù hợp với cốt truyện, phù hợp với lứa tuổi của trẻ. Bên cạnh đó giáo viên phải chú ý đến giọng kể của mình, kể diễn cảm, đúng ngữ điệu của từng nhân vật trong truyện, thể hiện nét mặt cử chỉ, tư thế phù hợp với diễn biến của câu truyện thì mới thu hút sự chú ý của trẻ. Giọng đọc, giọng kể của cô nhịp nhàng, đúng nhịp điệu sẽ giúp trẻ hiểu sâu sắc hơn về nội dung bài thơ, câu truyện và khả năng cảm thụ văn học của trẻ cũng được nâng cao. Muốn cho trẻ làm quen với một tác phẩm văn học ( dù là một câu chuyện hay một bài thơ) thì người giáo viên phải luôn dành thời gian để đọc tác phẩm nhiều lần. Vì vậy khi tôi dạy về văn học, tôi tin rằng mình cũng đã phần nào góp phần nâng cao khả năng cảm thụ tác phẩm văn học của trẻ. Điều mà tôi đặc biệt chú ý trong các tiết học là phải đưa ra nhiều hình thức cho trẻ làm quen với tác phẩm văn học. Để hoạt động cho trẻ làm quen với tác phẩm văn học, dù là thơ hay truyện, muốn đạt kết quả cao thì việc đầu tiên giáo viên phải chuẩn bị tốt đồ dùng dạy học, đồ dùng đẹp hấp dẫn sẽ thu hút sự chú ý của trẻ. Trước đây giáo viên thường sử dụng tranh minh hoạ làm đồ dùng chính trong hoạt động cho trẻ làm quen với tác phẩm văn học. Song với hình thức đổi mới hiện nay, thời đại CNTT nên việc ứng dụng CNTT vào bài giảng mang lại kết quả rất cao.Biện pháp này luôn gây sự chú ý, tò mò cho trẻ . Vì vậy giáo viên nên đưa CNTT vào giảng dạy để mang lại kết quả cao. Đơn giản là các hình ảnh đưa lên máy sử dụng các hiệu ứng, màu sắc phù hợp cũng đã gây sự chú ý của trẻ. Những giáo viên có khả năng sử dụng máy tính thành thạo hơn họ có thể chuyển các bức tranh có sẵn của bài thơ, câu chuyện thành đoạn phim hoạt hình, hay ta có thể đưa đoạn phim quay sẵn phù hợp với nội dung như thế rất thu hút và gây hưng thú hơn cho trẻ. VD: Với câu chuyện “Cáo, Thỏ và Gà Trống” tôi đã xây dựng đoạn phim hoạt hình về nội dung câu chuyện, ngoài ra tôi còn làm đoạn phim về các con vật kết hợp với nhạc đệm rất hứng thú làm cho trẻ dễ nhớ nội dung truyện và thấy được nét đặc trưng của các nhân vật. Trong tất cả các tác phẩm văn học mà tôi định đưa ra cho trẻ cảm nhận tôi luôn xác định chuẩn giọng đọc, giọng kể cho câu chuyện, bài thơ đó, giọng đặc trưng cho từng nhân vật, từng tình huống trong truyện. Và khi kể, đọc cho trẻ nghe hay khi đã hướng dẫn trẻ đọc, kể tôi cố gắng giúp trẻ nhận ra, nhớ được sắc thái cơ bản trong giọng kể, lời thuật, phân biệt ngữ điệu lời nói các loại nhân vật, giúp trẻ nhận ra ngôn ngữ đời thường (khẫu ngữ) và ngôn ngữ thơ giàu nhạc tính. Qua tác phẩn văn học, trẻ quen dần tính chất nhiều ý nghĩa và tinh luyện của ngôn ngữ văn hoá, dần dần tiến tới hiểu được nghĩa thực đến nghĩa bóng, từ nghĩa văn cảnh đến ý tưởng nhà văn muốn truyền đạt. VD: Khi kể cho trẻ làm quen chuyện quả bầu tiên, khi tôi kể cho trẻ nghe thì tôi thể hiện rõ giọng của các nhân vật,giọng cậu bé nhẹ nhàng, trìu mến, còn giọng địa chủ thì quát mắng dữ tợn. Để thông qua lời kể trẻ có thể cảm nhận được tính cách các nhân vật. * Sử dụng nghệ thuật múa rối: - Việc sử dụng rối trong tiết học gây được sự chú ý, tò mò của trẻ tạo điều kiện cho trẻ tiếp cận với nghệ thuật múa rối, một môn nghệ thuật truyền thống của dân tộc. - Với câu truyện “Chú thỏ thông minh” tôi sử dụng mô hình sân khấu là một khu đầm lầy nhỏ, có hoa, cỏ, cây….. nhân vật trong truyện được cách điệu hoá, thỏ mặc quần áo, đi bằng 2 chân… Khi tôi dạy, tôi dùng cánh tay lồng vào con rối, điều khiển con rối bằng ba ngón tay: ngón cái, trỏ, giữa sao cho những cử chỉ phù hợp với lời thoại trong truyện… Nhờ việc sử dụng nghệ thuật rối trong tiết học mà số trẻ có khả năng cảm thụ tác phẩm văn học đạt cao, đa số trẻ nhớ được nội dung câu truyện, lời thoại của các nhân vật trong truyện và qua đó trẻ biết nhận xét đánh giá tính cách của nhân vật trong truyện như ai là người xấu? Ai là người tốt. * Trò chơi đóng kịch: - Là hoạt động giúp trẻ phát triển trí nhớ và giáo dục trẻ tinh thần tập thể. Qua hoạt động đóng kịch trẻ truyền đạt lại nội dung câu truyện, làm sống lại tâm trạng, hành động ngôn ngữ hội thoại của các nhân vật trong truyện, đồng thời trẻ biết thể hiện tình cảm và đánh giá các nhân vật trong truyện. Khi đóng kịch trẻ dễ dàng nắm được nội dung, ý nghĩa của tác phẩm, nắm được tính liên tục của câu truyện, điều này góp phần đẩy mạnh sự phát triển tư duy, cảm thụ tác phẩm một cách sâu sắc ở trẻ. Để đạt được điều đó thì trước khi cho trẻ đóng kịch giáo viên phải cho trẻ ôn lại nội dung câu truyện và đàm thoại với trẻ về nội dung. Giúp trẻ hiểu sâu hơn về nội dung truyện và lời thoại của các nhân vật trong truyện. Để từ đó trẻ biết thể hiện những sắc thái khác nhau về ngữ điệu, tính cách tâm trạng của các nhân vật trong truyện. Nhằm giúp trẻ phân biệt được giọng điệu lời nói của các nhân vật. Qua đó trẻ khắc hoạ được tính cách nhân vật. Để trẻ nhớ được ngôn ngữ, lời thoại của các nhân vật trong truyện để đóng kịch thì trước hết cho trẻ nhắc lại lời thoại của nhân vật sau đó cho trẻ đóng vai theo tổ hoặc nhóm. Ví dụ: trong truyện “Chú dê đen” tôi cho tổ 1 làm dê trắng, tổ 2 làm dê đen, tổ 3 làm cho sói để trẻ tự thể hiện hành động, điệu bộ của nhân vật cho quen và thành thạo. Sau đó phân vai cho từng trẻ theo vai của các nhân vật trong truyện và cho trẻ nhắc lại lời thoại của nhân vật trong truyện mà trẻ sẽ đóng. Lúc này cô giáo là người dẫn truyện và trẻ tự diễn theo nội dung câu truyện. Khi trẻ diễn xong lên cho trẻ tự nhận xét về vai diễn của mình, của bạn, từ đó trẻ xác định được thái độ của trẻ đối với nhân vật trong truyện là yêu hay ghét. Trò chơi đóng kịch thực sự giúp trẻ cảm nhận tác phẩm văn học một cách sâu sắc và để đạt được điều đó thì việc trang trí sân khấu và hoá trang cho trẻ rất quan trọng, với câu truyện “3 chú Lợn” tôi làm sân khấu có màn che, rồi trang trí cảnh phù hợp với câu chuyện. Bên cạnh việc làm mô hình sân khấu thì việc hoá trang cho trẻ đóng kịch cũng rất cần thiết. Với nhân vật “3 chú Lợn” tôi cho trẻ mặc mặt nạ hình con lợn, bao tay và giày hình chân con lợn và áo quần màu sắc khác nhau phù hợp với tính cách của từng nhân vật. Việc hoá trang và bố trí sân khấu phù hợp, trang phục đẹp sẽ giúp trẻ tự tin khi nhập vai tạo cho trẻ hứng thú hơn với từng vở diễn. 2.2.3. Xây dựng môi trường mở kích thích trẻ lĩnh hội tác phẩm văn học Để giúp trẻ nâng cao khả năng cảm thụ văn học thì việc tạo cơ hội cho trẻ làm quen với tác phẩm văn học phải được thực hiện thường xuyên. Muốn vậy giáo viên phải tạo ra môi trường mang tính kích thích nhu cầu khám phá của trẻ. Ngay từ đầu năm học tôi vận động phụ huynh trang bị cho lớp nhiều quyển truyện, tạp chí, những con thú nhồi bông nho nhỏ. Ngoài ra tôi còn sưu tầm các sách văn học, các báo, tạp chí, lịch cũ, nguyên liệu cho trẻ tự làm sách, làm những nhân vật để xây dựng một “Góc thư viện” mang nội dung văn học, tại “Góc thư viện” trẻ được xem các tranh truyện, tạp chí, báo, được kể chuyện theo tranh, kể chuyện với các nhân vật những câu chuyện do trẻ tự nghĩ ra. Trong góc chơi trẻ được chơi với rối do cô và trẻ cùng làm, hay kể lại truyện theo tranh do trẻ và cô cùng phác thảo khiến trẻ rất thích thú. Trẻ mầm non nói chung và trẻ 4 -5 tuổi nói riêng tư duy chủ yếu là trực quan hình ảnh, trẻ rất thích hình ảnh ngộ nghĩnh, sinh động, màu sắc rực rỡ. Do đó khi trang trí góc thư viện, góc kể chuyện bé nghe cần có nhiều tranh ảnh, sách báo phong phú, những loại sách này cần có hình ảnh rõ nét, nội dung mang tính giáo dục. Các tác phẩm văn học dân gian như truyện cổ tích, ca dao, tục ngữ, vè...cũng luôn được các trẻ trong lớp biểu diễn tại góc chơi này. Trong quá trình trẻ biểu diễn, thể hiện đó tự trẻ đã cảm nhận được nhịp điệu, cảm xúc, câu từ trong các tác phẩm. Giáo viên có thể kể chuyện cho trẻ nghe, hướng dẫn trẻ cách tri giác các tranh truyện, dần dần trẻ có thể tự đọc qua hình ảnh. Tất nhiên có thể lúc đầu trẻ đọc theo trí nhớ, trẻ nhớ về nội dung câu truyện cô đã kể rồi tự kể khớp với nội dung câu truyện mà trẻ tri giác. 2.2.4. Một số hình thức vào bài gây hứng thú cho trẻ Để tìm được cách vào bài gây hứng thú cho trẻ đòi hỏi người giáo viên ngoài yêu nghề, mến trẻ cần phải có năng lực sư phạm trình độ chuyên môn, hiểu tâm lý trẻ. Trong một tiết dạy phần vào bài tuy chiếm ít thời gian nhưng lại giữ một vị trí không kém phần quan trọng. Đối với trẻ 4 tuổi việc hiểu biết và cảm nhận được về tác phẩm văn học chủ yếu là do cô giáo truyền thụ thông qua giọng kể, các đồ dùng trực quan… cho nên cô giáo có thể dẫn dắt vào bài bằng rất nhiều hình thức khác nhau như câu đố, trò chơi dân gian, tiếng kêu, bài hát… có liên quan đến chủ đề tới nội dung câu chuyện. Cô vào bài cần ngắn gọn, dí dỏm, dễ hiểu và thu hút trẻ    * Sử dụng các trò chơi bài hát để vào bài như: nghe tiếng kêu đoán tên con vật, trò chơi bắt chước tiếng kêu các con vật…                                                     Cô dùng hình thức cho trẻ vừa hát vừa vận động theo lời bài hát giúp trẻ vào tiết nhẹ nhàng thoải mái hơn.                                                                            *Ngoài ra tôi còn sử dụng những trò chơi dân gian để vào bài cho trẻ rất thích                                                                                                                           * Sử dụng câu đố để vào bài : trong các tiết truyện theo chủ đề tôi sử dụng các câu đố phù hợp với bài dạy để tạo sự tò mò của trẻ Nhờ các hình thức vào bài mới đơn giản nhẹ nhàng bằng các trò chơi dân gian, trò chơi đóng vai, câu đố …. Phù hợp với từng chủ đề  đã gây hứng thú đối với trẻ, giúp trẻ dễ hiểu, dễ tiếp thu bài hơn,  luôn có cảm giác tự nhiên thoải mái không bị gò bó khi vào bài mới. Bằng các hình thức giới thiệu bài phong phú, hấp dẫn không chỉ thu hút trẻ mà còn giúp trẻ nhớ lâu , tạo điều kiện cho trẻ ghi nhớ có chủ định, phát triển ngôn ngữ và tư duy cho trẻ 2.2.5. Giúp trẻ cảm thụ văn học thông qua giờ hoạt động góc Trong hoạt động chung trẻ có thể chưa cảm nhận hết được các giá trị về mặt ngôn ngữ, tình cảm của các tác phẩm thì đến giờ hoạt động góc cô giáo cho trẻ tham gia vào góc chơi “ Bé yêu văn học”. Tại góc chơi này cô cho trẻ được xem, đọc hay lắng nghe các câu chuyện bài thơ trẻ vừa được học để trẻ có thể ghi nhớ sâu hơn, để trẻ một lần nữa lại tiếp tục được cảm nhận những cái hay cái đẹp trong tác phẩm Ví dụ : Chơi về chủ điểm : " Trường Mầm non " thì cháu ở góc phân vai trò chơi " Cô giáo " dạy cháu đọc thơ :" Cô giáo của em ", "Trường em "... Hoặc trẻ được chơi ở góc học tập xem sách, truyện tranh chữ to, tạo cho trẻ cảm giác là trẻ có thể đọc được quyển truyện đó hoặc có kể biết rằng quyển truyện đó nói về cái gì? trẻ có thể dựa vào tranh để khám phá ra các nhân vật, khám phá nghĩa của từ của câu, hoặc trẻ có thể tự vẽ, cắt dán tập làm sách, truyện tranh theo chủ điểm. Tôi nhận thấy qua giờ họat động góc trẻ mạnh dạn, thích giao tiếp và phát triển nhiều vốn từ, cũng cố lại những kiến thức đã học. Đặc biệt là trẻ rất thích tự lập trong lúc tự làm sách truyện tranh, phấn khởi và rất thích tham gia chơi ở góc này. 2.2.6. Làm quen văn học thông qua các ngày hội, ngày lễ : Qua các buổi sinh hoạt ngày hội, ngày lễ cũng cần cho trẻ làm quen với văn học, trong đó có hát múa đọc thơ, kể chuyện, đóng kịch, có chuẩn bị mũ các con vật, hoa văn nghệ ... Nhận thấy trẻ rất thích đến buổi chiều cuối tuần, giống như trẻ được chơi thoải mái, được nghỉ sau một tuần học, thế nào trẻ vẫn có học,cũng cố lại kiến thức đã học, học dưới hình thức biểu diễn văn nghệ. Cứ vài tháng tôi lại tổ chức hội thi " Bé kể chuyện, đọc thơ hay " có nhận xét và có quà cho những cháu đạt giải. Trong hội thi có mời đông đảo phụ huynh của lớp tham dự. Nhận thấy nhiều phụ huynh rất phấn khởi về những kết quả của con mình, có tác dụng rất lớn đến việc đưa con tới lớp Mẫu giáo. Để phụ huynh có hướng phát huy năng khiếu ở trẻ, trong cuộc thi trẻ rất hào hứng, mạnh dạn, tự tin tham gia vào hoạt động, thích được biểu diễn và say mê khi biểu diễn. Trong các ngày hội, ngày lễ tôi hay bàn bạc với nhà trường nên dành nhiều thời gian cho các cháu được tham gia kể chuyện, đọc thơ, đóng kịch. Đó cũng là một hình thức tuyên truyền ngành học rất lớn, trẻ rất thích tự làm và được khen giúp trẻ phát triển về trí tuệ, nhanh nhẹn, mạnh dạn trước mọi người và cảm nhận được vẽ đẹp, cái hay của văn học. Vd: Ngày lễ trung thu vừa qua tôi đã cho trẻ đóng kịch “ Sự tích trung thu” Qua đó trẻ rất hứng thú hào hứng và từ đó giúp trẻ hiểu được sự tích của ngày tết trung thu, trẻ đã tự tin hơn, mạnh dạn hơn khi được đứng trước sân khấu với rất đông khán giả. Đặc biệt tôi thấy phụ huynh rất phấn chấn về những kết quả của con mình. Qua việc áp dụng một số biện pháp trong và ngoài giờ học. Lớp tôi chất lượng về môn Làm quen văn học tăng lên khá rõ, các cháu rất thích học bộ môn này, rất mạnh dạn khi giao tiếp, thích trò chuyện cùng người lớn và đặc biệt rất thích tham gia vào hoạt động không chỉ có làm quen văn học. 2.2.7. Làm tốt công tác phối hợp với phụ huynh. Tôi thiết nghĩ với bất kì một hoạt động nào của trẻ ở trường mầm non thì việc phối kết hợp giữa phụ huynh và cô giáo là không thể thiếu được. Sự phối kết hợp giữa giáo viên và phụ huynh nhằm giúp phụ huynh hiểu rõ kiến thức phát triển môn văn học thông qua giờ kể chuyện, từ đó tạo sự thống nhất giữa nhà trường, giáo viên và phụ huynh trong việc rèn trẻ. - Nội dung và cách thức thực hiện: + Làm bản tin về chương trình dạy theo chủ đề trong tuần để phụ huynh biết và phối kết hợp với giáo viên rèn thêm cho trẻ ở nhà. + Vận động phụ huynh hỗ trợ vật liệu, nguyên liệu như: giấy, sách, những lọ nhựa, quần áo cũ, vải vụn …. Để làm đồ dùng đồ chơi cho trẻ. + Tôi trao đổi và vận động phụ huynh cố gắng dành thời gian để tâm sự với trẻ và lắng nghe trẻ nói, khi trò chuyện với trẻ phải nói rõ ràng mạch lạc, tốc độ vừa phải để trẻ nghe cho rõ, cha mẹ người thân phải cố gắng phát âm đúng cho trẻ bắt chước. + Khuyến khích phụ huynh cung cấp kinh nghiệm sống cho trẻ. Tránh không nói tiếng địa phương, cần tránh cho trẻ nghe những hình thái ngôn ngữ không chính xác. Tuyên truyền dưới hình thức: bảng tuyên truyền đẹp, thay đổi nội dung và hình thức phù hợp với chủ đề. Ví dụ: Chủ đề: Thế giới thực vật, tết và mùa xuân, bảng tuyên truyền có những hình ảnh về tết và mùa xuân, câu thơ, câu truyện, bài hát, đồng dao ... có tổ chức giao lưu giữa lớp với phụ huynh. Tuyên truyền nội dung theo chủ đề, những câu truyện hấp dẫn vào giờ đón, trả trẻ để các cháu và phụ huynh được nghe. Tuyên truyền góc chơi đặc biệt góc học tập, thường thay đổi tranh ảnh để lôi cuốn trẻ, giáo viên tích cực giao lưu với phụ huynh vào giờ đón và trả trẻ trao đổi về trẻ trong khi kể chuyện đọc truyện trò truyện giúp cho trẻ phát triển ngôn ngữ mạch lạc . * Từ những biện pháp trên tôi đã áp dụng với trẻ và kết quả khảo sát của lớp tôi như sau: Môn Khảo sát đầu tháng Khảo sát cuối tháng Hứng thú: 54% Hứng thú: 62% Hiểu nội dung: 51,3 Hiểu nội dung: 60% Thơ Thuộc tác phẩm: 56,3 Thuộc tác phẩm: 64 % Đọc diễn cảm: 54% Đọc diễn cảm: 61,5% Hứng thú: 54% Hứng thú: 63% Chuyệ Hiểu nội dung: 51,3% Hiểu nội dung: 59% n Kể diễn cảm: 40,9% Kể diễn cảm: 46% Nhìn vào bảng khảo sát trên tôi thấy số trẻ có các khả năng So sánh Tăng 8% Tăng 8,7% Tăng 7,7% Tăng 7,5% Tăng 9% Tăng 7,7% Tăng 5,1% cảm thụ văn học tăng lên rõ rệt, số trẻ ở các mức độ trung bình và yếu giảm xuống đáng kể. Vì vậy có thể kết luận rằng với những biện pháp thông thường rập khuôn, máy móc như thực trạng hiện nay thì chất lượng thu được trên trẻ rất thấp. Nếu chúng ta biết vận dụng sáng tạo linh hoạt các giải pháp như tôi đã làm ở trên thì hiệu quả của việc dạy trẻ cảm thụ các tác phẩm văn học sẽ được nâng lên rõ rệt. Sau khi áp dụng một số biện pháp cho trẻ cảm thụ văn học đã cho thấy: + Trẻ thông minh sáng tạo hơn khi học các tiết văn học. + Trẻ thích được đóng kịch. + Trẻ thích đọc thơ kể truyện. + Trẻ ghi nhớ thuộc thơ truyện lâu hơn. + Trẻ có khả năng tự sáng tạo và thể hiện tính cách nhập vai một cách linh hoạt. + Biết kể truyện sáng tạo, kể theo trí tưởng tượng một cách phong phú và đa dạng - Về phía các bậc phụ huynh: - Tầm nhận thức của phụ huynh cũng được nâng lên, phụ huynh được hiểu rõ về nội dung và ý nghĩa của việc nâng cao chất lượng cho trẻ làm quen với v¨n häc nói riêng và các môn học khác nói chung. Đây không những hình thành thói quen nắm bắt kiến thức thoải mái không gò bó,ép buộc. Nhờ các giải pháp trên tôi đã tổ chức được những tiết học hứng thú , - Cha mẹ luôn coi trọng trẻ và tích cực tham gia vào các hoạt động giáo dục trẻ ở nhà trường. Các bậc cha mẹ đã có thói quen liên kết phối hợp chặt chẽ với cô giáo trong việc dạy cho trẻ làm quen với văn học, trao đổi với giáo viên bằng nhiều hình thức thông qua bảng thông tin dành cho cha mẹ, bảng đánh giá trẻ ở lớp; số lượng phụ huynh học sinh tham gia đông hơn kết quả lượng phụ huynh dự họp trong cả hai kỳ họp vừa qua ở các lớp đều đạt trên 80%, đúng đối tượng là cha hoặc mẹ đạt 70%. - Cha mẹ cảm thấy mản nguyện với thành công của trẻ, tin tưởng vào kết quả giáo dục của nhà trường, không chê bai chỉ trích cô giáo ngược lại cha mẹ thông cảm, chia sẻ những khó khăn của cô giáo, cung cấp vật liệu, phụ giúp giáo viên trang trí lớp, làm đồ chơi. - Về phía giáo viên và nhà trường: Qua quá trình tìm tòi suy nghĩ và đặc biệt là áp dụng các biện pháp giúp trẻ nâng cao khả năng cảm thụ kết quả khả quan thể hiện ở các mặt: - Bản thân tôi luôn nhận thức rõ tầm quan trọng của việc làm quen với văn học là một yếu tố quan trọng để giúp trẻ phát triển một cách toàn diện. - Tôi đã nắm chắc được phương pháp của bộ môn, tìm ra được cái mới lạ, sáng tạo hơn. Tôi nhận thấy bản thân tôi đã lớn lên rất nhiều trong nghề nghiệp như phương pháp lên lớp, bản thân mình có nhiều cách vào bài sáng tạo thu hút sự tập trung chú ý của trẻ. Qua đó giúp tôi sáng tạo hơn trong việc tổ chức tiết dạy sử dụng đồ dùng một cách khoa học, giải quyết được tình huống một cách nhanh nhạy. - Trong quá trình lên lớp bản thân đã tích hợp được các bộ môn một cách sinh động hơn, giúp tôi nắm chắc hơn về phương pháp, đã tạo cho các cháu môi trường làm quen với văn học phong phú và phù hợp. 3. PHẦN KẾT LUẬN 3.1. Ý nghĩa của đề tài: - Ngành giáo dục mầm non là ngành học đặc biệt quan trọng trong sự nghiệp đào tạo con người mới, là cơ sở hình thành và phát triển con người. Chính vì vậy là một giáo viên mầm non luôn cần có phẩm chất đạo đức, lối sống, tư tưởng, lập trường vững vàng . Luôn bồi dưỡng, chau dồi kiến thức, rèn luyện kỹ năng phát âm chuẩn cho trẻ, vì kỹ năng này đóng một vị trí rất quan trọng trong cuộc sống hàng ngày của trẻ, giúp trẻ có thêm nhiều vốn từ mới làm giàu cho kho tàng kiến thức của trẻ. Luyện cho trẻ nói mạch lạc thông qua bộ môn làm quen văn học là sự tổng hợp toàn bộ nội dung rèn luyện ngôn ngữ. Nói đủ từ, đủ câu chứng tỏ ngôn ngữ của trẻ đã đạt yêu cầu cao về mặt biểu hiện âm thanh, từ diễn đạt, câu đúng ngữ pháp, cũng như sự mạnh dạn tự tin trong giao tiếp. Đề tài nghiên cứu này sẽ làm cơ sở vững chắc cho việc học tập của trẻ những năm tiếp theo . - Việc rèn cho trẻ nói đủ từ, đủ câu rõ ràng hiện nay là một vấn đề rất quan trọng, nên mỗi giáo viên không chỉ rèn cho trẻ tốt qua các tiết học mà bên cạnh đó phải rèn luyện bản thân để có trình độ chuyên môn dạy tốt.Không những thế việc làm quen với tác phẩm văn học cho trẻ 4 -5 tuổi là một trọng tâm những nội dung lớn của chương trình giáo dục cho trẻ Mầm non. Nhằm phát triển ngôn ngữ và các mặt phát triển khác của nhân cách toàn diện, góp phần quan trọng vào việc chuẩn bị cho trẻ học ở phổ thông sau này. Bằng sự chủ động linh hoạt vận dụng các biện pháp nâng cao khả năng cảm thụ văn học vào các hoạt động khác nhau làm cho trẻ hứng thú, tập trung, giúp trẻ thể hiện được sự khéo léo, óc tưởng tượng, sự giao lưu giữa bạn bè. Giáo viên sáng tạo hơn trong việc làm đồ dùng, đồ chơi cho trẻ, biết tìm ra các giải pháp để thực hiện tốt chất lượng chăm sóc giáo dục trẻ. Bản thân cô giáo cần nhiều thời gian để nghiên cứu, tham khảo tài liệu qua sách báo, ti vi ….Đầu tư vào cách tổ chức, cách hoạt động sao cho phù hợp với tiết dạy. Thông qua việc áp dụng sáng kiến “Một số biện pháp giúp trẻ 4 -5 tuổi cảm thụ tốt với văn học”  tôi thấy các cháu đã tiến bộ rất nhiều, mạnh dạn tự tin, yêu thích văn học hơn. - Cô giáo cần phải ân cần nhẹ nhàng đối với trẻ, chịu khó tìm tòi, tranh ảnh, thơ ca, câu đố, đông dao… mang tính chất phát triển ngôn ngữ cho trẻ. - Luôn tạo cho trẻ một tinh thần thoải mái, lồng ghép các hành vi tốt về phát triển ngôn ngữ. - Thường xuyên dạy trẻ, động viên trẻ đọc các bài thơ,câu đố mang tính chất giáo dục giúp trẻ làm quen tác phẩm văn học ở mọi lúc mọi nơi. - Thường xuyên trao đổi với các bậc phụ huynh để phối hợp hướng dẫn để cùng phối hợp dạy và bồi dưỡng cho trẻ. Bản thân tôi sẽ cố gắng học hỏi hơn nữa để tìm ra những giải pháp tối ưu nhằm đem lại kết quả tốt nhất cho trẻ. 3. Kiến nghị, đề xuất. Từ những việc làm cụ thể và kết quả đạt được như vậy để nâng cao khả năng cảm thụ văn học cho trẻ ở các trường mầm non nói chung và trường mầm non nơi tôi giảng dạy nói riêng. Tôi xin mạnh dạn đề xuất một số ý kiến . Cụ thể như sau: *Đối với Phòng Giáo dục: - Tổ chức bồi dưỡng thường xuyên cho các giáo viên Mầm non về chuyên đề văn học để giúp giáo viên nắm bắt, tiếp cận những vấn đề đổi mới.