Tài liệu Skkn kinh nghiệm “sử dụng ngôn ngữ lập trình pascal để giải toán” (tin học 8)

PHÒNG GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO KRÔNG ANA KINH NGHIỆM TRƯỜNG THCS BUÔN TRẤP SỬ DỤNG NGÔN NGỮ LẬP TRÌNH PASCAL ĐỂ GIẢI MỘT SỐ BÀI TOÁN MỤC LỤC Trang Phần thứ nhất: MỞ ĐẦU I. Đặt vấn đề: Lý do chọn đề tài........................................................................................................1 Đối tượng nghiên cứu:...............................................................................................1 Họ cứu:................................................................................................. và tên: Nguyễn Thị Thu Thủy Phạm vi nghiên 1 Đơn vị công tác: THCS Buôn Trấp Chức vụ: Giáo viên II. Mục tiêu nghiên cứu: .....................................................................................................1 Phần thứ hai: GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ I. Cơ sở lý luận của vấn đề...........................................................................................2 II. Thực trạng vấn đề.......................................................................................................... 3 III. Các giải pháp đã tiến hành để giải quyết vấn đề:......................................................…5 1. Bài toán 1................................................................................................................... 5 2. Bài toán 2................................................................................................................... 8 3. Bài toán 3.................................................................................................................10 IV. Tính mới của sáng kiến…………… ………………………….…….……………...15 V. Hiệu quả SKKN: ………………… ………………………….…….…………………15 Phần thứ ba: KẾT LUẬN, KIẾN NGHỊ I. Kết luận:........................................................................................................................17 II. Ý kiến đề xuất ...............................................................................................................17 Kinh nghiệm “Sử dụng ngôn ngữ lập trình Pascal để giải toán” DANH MỤC CHỮ CÁI VIẾT TẮT VIẾT TẮT Gv Hs GD-ĐT THCS IT Người viết: Nguyễn Thị Thu Thủy VIẾT ĐẦY ĐỦ Giáo viên Học sinh Giáo dục – đào tạo Trung học cơ sở Công nghệ thông tin Trang 1 Kinh nghiệm “Sử dụng ngôn ngữ lập trình Pascal để giải toán” PHẦN THỨ NHẤT: MỞ ĐẦU I. ĐẶT VẤN ĐỀ: Lý do chọn đề tài: Theo Trưởng Ban Kinh tế Trung ương Nguyễn Văn Bình, Cách mạng công nghiệp 4.0 (CMCN 4.0) mang lại cơ hội cho các nước đang phát triển, giúp rút ngắn quá trình công nghiệp hoá bằng cách đi tắt đón đầu, phát triển nhảy vọt lên công nghệ cao hơn. Nghị quyết 29 của BCHTW về đổi mới căn bản và toàn diện GD-ĐT đã chỉ ra là tiếp tục đổi mới mạnh mẽ phương pháp dạy và học theo hướng hiện đại, đề cao vai trò chủ thể hoạt động của học sinh nhằm phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo và vận dụng kiến thức, kỹ năng vào giải quyết các tình huống thực tiễn cuộc sống. Bộ giáo dục đang triển khai rất nhiều công văn phục vụ đổi mới căn bản và toàn diện GD&ĐT sau năm 2018. Đổi mới phương pháp và hình thức tổ chức dạy học và kiểm tra đánh giá, đổi mới sinh hoạt chuyên môn theo hướng nghiên cứu bài học, tổ chức các kỳ thi giúp học sinh vận dụng kiến thức đã học vào giải quyết vấn đề thực tiễn, … nhằm hình thành và phát triển các năng lực cần thiết của thế kỷ 21 cho học sinh. Trong quá trình dạy học chương trình Tin học lớp 8, tôi thấy rằng, những kiến thức học sinh tiếp nhận và áp dụng vào giải các bài toán đạt kết quả chưa cao, do học sinh chưa thật sự nắm vững các bước để giải bài toán và chưa vận dụng được linh hoạt ngôn ngữ lập trình để giải bài toán. Xuất phát từ cơ sở trên tôi đã chọn đề tài “Sử dụng ngôn ngữ lâ ̣p trình Pascal để giải toán”. Đối tượng nghiên cứu: - Tập trung nghiên cứu sử dụng ngôn ngữ lập trình Pascal để giải toán. Phạm vi nghiên cứu: - Học sinh lớp 8 trường THCS Buôn Trấp - Học sinh trong đội tuyển học sinh giỏi môn tin học của trường THCS Buôn Trấp. II. MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU: - Nhằm nâng cao chất lượng giảng dạy và học tập, chất lượng dạy học bộ môn tin học. - Thúc đẩy phong trào thi đua học tập ở học sinh. - Phát huy tính tích cực, chủ động của học sinh trong quá trình tiếp thu kiến thức. - Nâng cao khả năng tự học của học sinh. - Nhằm đổi mới phương pháp dạy học trong qua trình giảng dạy học sinh. - Tạo điều kiện thuận lợi cho những học sinh có năng lực, có niềm đam mê, có sáng tạo trong học tập bộ môn. - Giải một vài bài toán trong chương trình học toán THCS và chuyển các bài toán đó sang ngôn ngữ lập trình. - Làm cơ sở cho các em định hướng và chọn lựa ngành nghề thích hợp cho tương lai. Người viết: Nguyễn Thị Thu Thủy Trang 2 Kinh nghiệm “Sử dụng ngôn ngữ lập trình Pascal để giải toán” PHẦN THỨ HAI: GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ I. CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA VẤN ĐỀ: Đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo là đổi mới những vấn đề lớn, cốt lõi, cấp thiết, từ quan điểm, tư tưởng chỉ đạo đến mục tiêu, nội dung, phương pháp, cơ chế, chính sách, điều kiện bảo đảm thực hiện đổi mới ở tất cả các bậc học, ngành học. Phát triển nguôn lực có chất lượng cao đòi hỏi phải đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục, đào tạo ngành nghề theo hướng mở, hội nhập, xây dựng một xã hội học tập, phát triển toàn diện năng lực, thể chất, nhân cách, đạo đức, lối sống, ý thức tôn trọng pháp luật và trách nhiệm công dân. Mô ̣t trong những giải pháp nhằm nâng cao chất chất lượng nguôn lực là phải đổi mới phương pháp dạy học. Đổi mới phương pháp dạy học của người thầy bắt nguôn từ yêu cầu học tập của người học. Phương pháp này nhấn mạnh quá trình học tập và tiếp thu chứ không chú trọng đến kết quả học tâ ̣p. Đây cung là phương pháp giúp cho người học phát triển kỹ năng tự học và kỹ năng giải quyết vấn đề. Sử dụng phương pháp học tập tích cực, người dạy đóng vai trò là “người hướng dẫn” giúp người học thu được kết luận đúng thông qua sự chỉ dẫn, khuyến khích cung như thách thức họ đạt được mục đích học tập. Phương pháp học tập tích cực có ý nghĩa quan trọng giúp học sinh biết cách tìm, tra cứu tài liệu thông tin, tổ chức chúng, thực nghiệm và kiểm nghiệm các câu trả lời của mình thông qua ý kiến đánh giá của người thầy và của nhiều người. Chính vì thế để nâng cao chất lượng học tập của học sinh đối với môn học lập trình và giải các bài toán bằng ngôn ngữ lập trình chúng ta cần nắm được rõ các khái niệm sau: Ngôn ngữ lập trình (programming language) là dạng ngôn ngữ được chuẩn hóa theo một hệ thống các quy tắc riêng, sao cho qua đó người lập trình có thể mô tả các chương trình làm việc dành cho thiết bị điện tử mà cả con người và các thiết bị đó đều hiểu được. Pascal là một ngôn ngữ lập trình máy tính thuộc dạng mệnh lệnh và thủ tục, được Niklaus Wirth phát triển vào năm 1970 là ngôn ngữ lập trình đặc biệt thích hợp cho kiểu lập trình cấu trúc và cấu trúc dữ liệu. Được đặt theo tên của nhà toán học, triết gia và nhà vật lí người Pháp, Blaise Pascal. Pascal được phát triển theo khuôn mẫu của ngôn ngữ ALGOL 60. Wirth đã phát triển một số cải tiến cho ngôn ngữ này như một phần của các đề xuất ALGOL X, nhưng chúng không được chấp nhận và Ngôn ngữ Pascal được phát triển riêng biệt và phát hành vào năm 1970. Một phiên bản cải tiến được gọi là Object Pascal được thiết kế cho lập trình hướng đối tượng được phát triển vào năm 1985, được sử dụng bởi Apple Computer và Borland vào cuối những năm 1980 và sau đó phát triển thành ngôn ngữ Delphi trên nền tảng Microsoft Windows. Wirth đông thời cung xây dựng Modula-2 và Oberon, là những ngôn ngữ tương đông với Pascal. Oberon cung hỗ trợ kiểu lập trình hướng đối tượng. Người viết: Nguyễn Thị Thu Thủy Trang 3 Kinh nghiệm “Sử dụng ngôn ngữ lập trình Pascal để giải toán” Một bài toán đố là một vấn đề có thể được giải quyết bằng toán học, thường được sử dụng trong quá trình dạy toán để giúp học sinh hiểu sự liên quan giữa các vấn đề đời sống thường ngày với các khái niệm và ký hiệu toán học. Để giải một bài toán trong ngôn ngữ lập trình chúng ta cần nắm vững các bước sau: + Xác định bài toán + Mô tả thuật toán + Viết chương trình + Hiệu chỉnh. Vậy, xác định bài toán là xác định rõ 2 thành phần Input và Output và mối quan hệ giữa chúng để có thể lựa chọn thuật toán và ngôn ngữ lập trình thích hợp. Mô tả thuật toán là bước quan trọng nhất để giải bài toán. Có thể có nhiều thuật toán để giải một bài toán, cần thiết kế hoặc chọn 1 thuật toán phù hợp để giải bài toán cho trước. Viết chương trình là việc lựa chọn cách tổ chức dữ liệu và sử dụng ngôn ngữ lập trình để diễn đạt đúng thuật toán. Khi chọn ngôn ngữ lập trình nào phải tuân theo quy định ngữ pháp của ngôn ngữ đó. Hiệu chỉnh sau khi viết xong, chương trình cần phải được thử bằng một số bộ test tiêu biểu. Nếu phát hiện sai sót thì phải sửa chương trình rôi thử lại. Việc áp dụng tốt các khái niệm của ngôn ngữ lập trình cung như cách làm của một số bài toán sẽ giúp học sinh thực hiện việc giải một bài toán nhanh hơn. Tạo sự hứng thú học tập bộ môn tin học lập trình hơn. Nâng cao nhận thức cung như sự yêu mến với bộ môn lập trình. II. THỰC TRẠNG VẤN ĐỀ: Như chúng ta đã biết, tin học nói chung và máy tính nói riêng có mặt ở hầu khắp mọi nơi: các cơ quan, công sở, xí nghiệp, nhà máy, trường học, khu vui chơi giải trí, … Vì vậy tin học cung tác động rất lớn đến xã hội: + Giúp tăng hiệu quả sản xuất, hiệu quả cung cấp dịch vụ và quản lí. + Sự phát triển của tin học cung làm thay đổi nhận thức và cách thức tổ chức, vận hành các hoạt động xã hội. + Thay đổi phong cách sống của con người. Dựa vào các con số thông kê của Bộ Thông tin và truyền thông. Việt Nam thiếu tới 500.000 nhân viên công nghệ thông tin. Và mức lương của ngành Công nghệ thông tin đứng top 3 trong tất cả các ngành ở Việt Nam. Có thể thấy rằng việc xin được việc của ngành lập trình là khá dễ dàng. Bởi nguôn nhân lực đang thiếu cùng với đó là sự phát triển của ngành công nghệ. Khiến mọi thứ cung thay đổi nhu cầu cung từ đó mà tăng cao. Người viết: Nguyễn Thị Thu Thủy Trang 4 Kinh nghiệm “Sử dụng ngôn ngữ lập trình Pascal để giải toán” Để định hướng nghề nghiệp cho tương lai của học sinh đáp ứng được nhu cầu của thời đại thì trước hết học sinh cần phải học tốt các môn học nhất là bộ môn ngôn ngữ lập trình pascal. Vì đây chính là ngôn ngữ đầu tiên, tiền đề cho các ngôn ngữ khác mà học sinh sẽ học. Nhưng hiện nay quá trình học tập và nghiên cứu bộ môn lập trình vẫn gặp rất nhiều khó khăn như: Đời sống của người dân trong nhiều thôn, buôn còn nhiều khó khăn, nên việc đầu tư cho con em mình trong học tập còn hạn chế. Phương tiện dạy và học, đặc biệt là phòng máy ở một số trường còn thiếu, bị hư hỏng nhiều. Một số giáo viên vẫn chưa linh hoạt khi áp dụng các phương pháp dạy học mới vào quá trình giảng dạy cho học sinh. Môn Tin học lập trình là môn học khó nên vẫn còn có học sinh chưa thật sự đam mê môn học, một số em còn thụ động trong quá trình tiếp thu kiến thức. Học sinh nắm các bước để giải một bài toán một cách mơ hô nên chưa thể áp dụng để giải các bài toán khác. Học sinh tiếp nhận kiến thức một cách thụ động nên chưa khắc sâu được kiến thức. Tư duy toán học của các học sinh chưa thật đông đều. Học sinh chưa linh động trong việc áp dụng toán học vào lập trình. Chưa nắm rõ các bước để giải một bài toán trong ngôn ngữ lập trình và các từ khóa để thể hiện các bài toán đó nên mức độ hoàn thành bài làm của giáo viên còn hạn chế minh họa trong bảng số liệu sau: Mức độ hoàn thành bài tập được giáo viên đưa ra Hoàn thành Lớp Tổng chương Số HS trình không có lỗi Hoàn Chưa HS Tự đề xuất thành hoàn vấn đề tìm chương thành hướng giải trình vẫn chương quyết ở trên gặp lỗi trình lớp 8a3 38 TS 3 % 7.9 TS 17 % 47.7 TS 18 % 47.4 TS 3 % 7.9 8a5 42 4 9.5 18 42.9 20 47.6 5 11.9 III. CÁC GIẢI PHÁP ĐÃ TIẾN HÀNH ĐỂ GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ: Người viết: Nguyễn Thị Thu Thủy Trang 5 Kinh nghiệm “Sử dụng ngôn ngữ lập trình Pascal để giải toán” - Như chúng ta đã biết việc khuyến khích học sinh yêu thích bộ môn là một quá trình lâu dài, cần nhiều thời gian. Vì vậy khi được phân công giảng dạy tại lớp nào đó, ngoài việc truyền thụ kiến thức cơ bản cho toàn lớp, mỗi giáo viên chúng ta nên chú trọng vào việc tìm kiếm, lông ghép những kiến thức mở rộng, nâng cao hoặc những bài toán trí tuệ nhanh vào tiết dạy hoặc bài kiểm tra. - Giống như các môn học khác, môn tin Học của chúng ta, muốn đạt được kết quả mỹ mãn, trước hết mỗi giáo viên phải thực sự đam mê với công việc, phải luôn trau dôi và nâng cao kiến thức cho bản thân. Mỗi giáo viên phải: + Cần chọn lọc những phương pháp dạy học tích cực dễ hiểu nhất để hướng dẫn cho học sinh không nên máy móc theo hướng dẫn. + Giúp học sinh định hướng và nhận ra cách giải và thuật toán của các dạng bài tập cơ bản. + Hướng dẫn học sinh vận dụng được các công thức toán học vào giải một bài toán lập trình. Điều này giúp các em nhận biết các dạng bài tập và chọn hướng giải cho phù hợp. + Định hướng cho học sinh các bước để giải một bài toán. Yêu cầu học sinh đưa ra cách giải riêng cho bài toán của mình. + Hướng dẫn học sinh cách trình bày, cung như cách lập luận bài làm, để khi các em làm bài đạt kết quả tốt nhất. Trong quá trình giảng dạy, mỗi giáo viên phải tổng hợp được những kiến thức cơ bản, trọng tâm, dễ nhớ để đưa vào kiến thức của các em. Chẳng hạn như một số bài toán sau: 2.1. Bài toán 1: Thử viết chương trình nhập các số nguyên X, và Y, in giá trị của X và Y ra màn hình. Sau đó hoán đổi các giá trị của X và Y rôi lại in ra màn hình giá trị của X và Y. (Bài 2, SGK tin học dành cho THCS quyển 3 trang 35). Do đây là chương trình đầu tiên mà học sinh được tự nghiên cứu trong chương trình học ngôn ngữ lập trình pascal nên t không yêu cầu học sinh phải hiểu rõ tất cả các câu lệnh của chương trình, chỉ cần học sinh bước đầu làm quen với cách khai báo và sử dụng biến trong chương trình thôi. Vì thế tiến trình dạy học sẽ diễn ra như sau: Hoạt động giáo viên: - Gv: Bạn nào có thể tóm tắt bài toán? Hoạt động học sinh: - Hs: + Nhập giá trị của X và Y + In giá trị của X và Y ra màn hình + Hoán đổi giá trị của X và Y + In lại giá trị của X và Y ra màn hình. - Gv: dựa vào tóm tắt bài toán, bạn nào có thể - Hs: Biến x để lưu giá trị của X, biến y để lưu cho cô biết bài toán này cần sử dụng những biến giá trị của Y. Người viết: Nguyễn Thị Thu Thủy Trang 6 Kinh nghiệm “Sử dụng ngôn ngữ lập trình Pascal để giải toán” nào để lưu giá trị? - Gv: Ngoài hai biến x, y ra chúng ta còn cần sử - Hs suy nghĩ và trả lời theo hiểu biết của mình. dụng những biến nào nữa? - Gv: muốn biết chương trình còn cần sử dụng - Hs lắng nghe. những biến nào nữa thì ta cần phải biết cách giải bài toán này. Sau khi đã biết cách giải chúng ta sẽ dễ dàng biết được bài toán này có những biến nào. - Gv: Để có thể hoán đổi được giá trị của hai biến X và Y. Chúng ta cùng nghiên cứu một trò chơi như sau: Cô có hai cốc nước màu xanh là cốc đánh số 1 và màu đỏ lần được được đánh số 2. Làm cách nào để hoán đổi hai cốc nước với nhau, sao cho cốc màu đỏ được đánh số 1, cốc màu xanh được đánh số 2? Cho phép sử dụng một cốc phụ đánh số 3 không có nước. - Gv: Chia học sinh trong lớp ra thành 4 nhóm. - Hs các nhóm thực hiện quá trình đổi nước Mỗi nhóm có 3 cốc với 2 cốc là màu xanh và đỏ trong các cốc. với cốc số 3 là cốc không có nước. Yêu cầu các nhóm học sinh tiến hành thảo luận theo nhóm. Tìm ra cách để hoán đổi nước trong các cốc. - Gv quan sát nhắc nhở các nhóm thực hành cẩn thận và nghiên túc tránh đổ nước gây mất vệ sinh. - Gv yêu cầu các nhóm báo cáo kết quả thảo - Các nhóm học sinh báo cáo kết quả làm được. luận của nhóm mình. Thực hiện cho cả lớp cùng + Lấy cốc thứ nhất đổ qua cốc thứ 3 quan sát. + Lấy cốc thứ hai đổ qua cốc thứ nhất + Nhất cốc thứ 3 đổ qua cốc thứ hai - Gv nhận xét quá trình thực hành của các nhóm đông thời nhắc nhở về ý thức thực hành của một số nhóm. - Hs lắng nghe. - Gv: Cách chúng ta đổ nước vào cốc thứ 3 - Hs: Phép toán gán giống như phép toán nào chúng ta vừa học trong bài 4: sử dụng biến và hằng trong chương trình? - Hs: Chúng ta có thể hoán đổi hai giá trị của X Người viết: Nguyễn Thị Thu Thủy Trang 7 Kinh nghiệm “Sử dụng ngôn ngữ lập trình Pascal để giải toán” - Gv: tương tự như vậy chúng ta có thể hoán đổi và Y. Cách thực hiện như sau: giá trị của hai biến X và Y không? Chúng ta + z:=x; thực hiện như thế nào? + x:=y; + y:=z; - Gv: Vậy bài toán này chúng ta cần sử dụng bao nhiêu biến? Đó là những biến nào? - Gv: Những biến này có kiểu dữ liệu là gì? - Gv: Vậy khai báo biến ta sử dụng từ khóa nào? - Gv: Hãy khi báo biến cho bài toán trên? - Gv cho học sinh tham khảo chương trình sau: - Hs: ba biến, đó là biến x, y, z - Hs: số nguyên Integer; - Hs: Var - Hs: Var x,y,z:integer; - Hs quan sát - Hs lắng nghe và quan sát. - Gv hướng dẫn thêm cho học sinh ý nghĩa của một số câu lệnh trong chương trình. Dịch và chạy chương trình cho học sinh quan sát. - Gv yêu cầu học sinh gõ lại đoạn chương trình trên vào máy, dịch và chạy chương trình. - Hs làm theo yêu cầu của giáo viên. - Gv quan sát và giúp đỡ các nhóm học sinh thực hành. - Gv: Vậy chúng ta đã hoàn thành giải một bài - Hs lắng nghe. toán trong ngôn ngữ lập trình Pascal. Quá trình chúng ta tóm tắt bài toán cung chính là quá trình xác định bài toán. Quá trình tìm cách hoán đổi hai giá trị của X và Y chính là việc mô tả thuật toán. Viết chương trình, dịch và chạy chương trình là các bước cuối cùng để hoàn thiện giải Người viết: Nguyễn Thị Thu Thủy Trang 8 Kinh nghiệm “Sử dụng ngôn ngữ lập trình Pascal để giải toán” một bài toán. Vậy chi tiết của các bước này như thế nào chúng ta sẽ cùng nghiên cứu trong bài 5: Từ bài toán đến chương trình. - Quá trình dạy học như thế này, yêu cầu giáo viên phải nghiên cứu bài thật kỹ trước khi lên lớp. Tìm ra phương pháp hợp lý nhất để hướng dẫn học sinh làm việc, trong những tiết học như thế này giáo viên sẽ hoạt động nhiều hơn nhưng chỉ với vai trò là đưa ra vấn đề và yêu cầu học sunh phải giải quyết vấn đề mà giáo viên đưa ra. Như vậy học sinh sẽ là người làm chủ kiến thức của mình, học sinh chủ động hơn trong quá trình tiếp thu kiến thức. 2.1. Bài toán 2: Tìm số lớn nhất trong dãy A các số a1, a2, a3, …, an cho trước. (Ví dụ 6, SGK tin học dành cho THCS quyển 3 trang 43) Để có thể giải được bài toán này giáo viên có thể tiến hành giải quyết như sau: Hoạt động giáo viên - Gv: hãy xác định bài toán trên Hoạt động học sinh - Hs: + Input: Dãy A các số a1, a2, a3, …, an (n>=1) + Output: Giá trị MAX =max(a1, a2, …,an) - Gv: Để có thể đưa ra các bước mô tả cho thuật toán này. Chúng ta cùng thực hiện một hoạt động tìm bạn lớn nhất trong nhóm. Yêu cầu của hoạt động này là các nhóm có thể dùng tất cả mọi dụng cụ có thể, hãy xác định bạn cao nhất trong nhóm của mình. Nêu rõ cách thực hiện vào bảng nhóm. - Các nhóm học sinh thực hiện hoạt động tìm bạn cao nhất trong nhóm của mình, viết cách thực hiện vào bảng nhóm. - Hs: + Nhóm 1 dùng thước đo chiều cao của các bạn, bạn nào có số đo cao hơn thì bạn đó sẽ là người cao nhất. + Nhóm 2 xếp hàng các bạn theo thứ tự từ thấp đến cao, bạn nào đứng cuối cùng sẽ là người cao nhất. - Gv tổng hợp kết quả làm việc của các nhóm + Nhóm 3 xem bạn đầu tiên là cao nhất, lần lượt so sánh bạn đầu tiên với các bạn còn lại, nếu bạn tiếp theo cao hơn bạn đầu tiên thì ta giữ lại bạn cao hơn. So sánh như vậy đến hết nhóm, bạn cuối cùng còn lại ở trên chính là bạn cao nhất. + Nhóm 4 …. Người viết: Nguyễn Thị Thu Thủy Trang 9 Kinh nghiệm “Sử dụng ngôn ngữ lập trình Pascal để giải toán” - Gv yêu cầu các nhóm học sinh đưa ra nhận xét cho - Các nhóm học sinh sẽ biện luận để bảo từng cách làm của các nhóm. vệ ý kiến của nhóm mình. - Gv: tại sao các bạn cùng lớp, cùng độ tuổi lại có - Hs: Các yếu tố ảnh hưởng đến sự phát chiều cao khác nhau? triển chiều cao: + Yếu tố gen di truyền + Yếu tố dinh dưỡng + Yếu tố vận động + Yếu tố giới tính. - Gv: Ngoài yếu tố gen di truyền, chúng ta phải làm gì - Hs: ăn uống và tập luyện thể dục thể để cung cố chiều cao của mình? thao hợp lý. - Gv: Ngoài các yếu tố trên. Ở mỗi độ tuổi khác nhau - Hs: lắng nghe. thì quá trình phát triển chiều cao cung sẽ khác nhau… Lông ghép giáo dục giới tính cho học sinh. - Hs: - Gv chốt lại: trong các cách tìm kiếm này, cách nào + Bước 1: MAX <= a1; i<=1; cung đúng và cuối cùng cung đều đưa ra kết quả là bạn cao nhất. Nhưng cách để có thể viết và đưa ra câu lệnh + Bước 2: Nếu ai >MAX, gán MAX cho chương trình máy tính hoạt động nhanh nhất theo <=ai; cô là cách thứ 3. Đây cung chính là cách tìm số lớn nhất trong dãy số mà chúng ta đang nghiên cứu ví dụ. Vậy dựa vào cách làm này các em hãy mô tả thuật toán tìm số lớn nhất trong dãy số a1, a2, …, an. - Gv nhận xét, yêu cầu học sinh dựa vào thuật toán trên tìm con thỏ nặng nhất trong số bốn con thỏ có trọng lượng tương ứng 2, 1, 5, 3 kilogam; + Bước 3: i <=i+1; + Bước 4: Nếu i ≤ n, quay lại bước 2; + Thông báo giá trị MAX và kết thúc thuật toán. - Hs: + Bước 1: MAX<=2; i<=1; + Bước 2: so sánh MAX với con thỏ thứ hai. Vì trọng lượng con thỏ thứ hai(bằng 1) nhỏ hơn trọng lượng của thỏ số 1, do đó MAX vẫn bằng 2; Người viết: Nguyễn Thị Thu Thủy Trang 10 Kinh nghiệm “Sử dụng ngôn ngữ lập trình Pascal để giải toán” + Bước 3: tiếp tục so sánh MAX với trọng lượng thỏ thứ 3. Vì trọng lượng thỏ thứ 3 lớn hơn MAX, do đó MAX=5; + Bước 4: So sánh MAX với con thỏ thứ 4, MAX lớn hơn trọng lượng của con thỏ thứ 4, do đó MAX vẫn bằng 5. Kết quả, thỏ nặng nhất có trọng lượng là 5. - Hs quan sát giáo viên viết và chạy chương trình. - Gv viết chương trình cho học sinh quan sát: - Gv chạy chương trình cho học sinh quan sát: Đối với cách thực hiện như thế này sẽ phát huy được tối đa tình thần tự nghiên cứu và tự học của học sinh. Với cách này giáo viên chỉ đóng vai trò dẫn dắt, đưa ra vấn đề cho học sinh giải quyết. Từ đó khắc sâu được kiến thức cho học sinh. Ngoài ra giáo viên còn lông ghép đươc giáo dục sức khỏe, tâm sinh lý lứa tuổi của học sinh. 2.2. Bài toán 3: Viết chương trình nhập điểm của các bạn trong lớp. Sau đó in ra màn hình số bạn đạt kết quả học tập loại giỏi, khá, trung bình vầ kém (theo tiêu chuẩn > 8.0 điểm: Giỏi, từ 6.5 điểm đến 7.9 điểm: Khá, từ 5 điểm đến 6.5 điểm: Trung bình và dưới 5 điểm: Kém). (SGK tin học dành cho THCS quyển 3 trang 147) Hoạt động giáo viên - Gv: Hãy xác định bài toán đã cho Người viết: Nguyễn Thị Thu Thủy Hoạt động học sinh - Hs: Trang 11 Kinh nghiệm “Sử dụng ngôn ngữ lập trình Pascal để giải toán” + Input: Điểm của các bạn trong lớp + Output: Xếp loại của các học sinh theo tiêu chí: Số các bạn đạt kết quả học tập loại giỏi, khá, trung bình, yếu (theo tiêu chuẩn từ 8.0 trở lên đạt loại Giỏi, từ 6.5 đến 7.9 đạt loại Khá, từ 5.0 đến 6.4 đạt trung bình và dưới 5.0 xếp loại kém) - Gv: Dựa và xác định bài toán, hãy mô tả thuật toán cho bài toán trên. (yêu cầu các học sinh hoạt động theo cặp đôi, hai học sinh cùng thảo luận và đưa ra kết quả) - Gv: chia lớp thành 4 nhóm lớn và yêu cầu các học sinh thực hiện những nhiệm vụ sau: + Nhóm 1: Khai báo các biến sẽ sử dụng trong chương trình + Nhóm 2: Viết đoạn chương trình nhập số bạn và nhập điểm của các bạn trong lớp + Nhóm 3: Viết đoạn chương trình kiểm tra điều kiện để in ra kết quả học tập của các học sinh theo yêu cầu: Nếu A[i]>=8.0 thì G:=G+1; Nếu A[i]<8.0 và A[i]>=6.5 thì K:=K+1; Nếu A[i]<6.5 và A[i]>=5.0 thì Tb:=Tb+1; Nếu A[i]<5.0 thì Ke: Ke:=Ke+1; - Hs: + Bước 1: Nhập số bạn trong lớp N và dãy a1, a2, …, an. + Bước 2: G:=0; K:=0; Tb:=0; Ke:=0; + Bước 3: i=8.0 thì G:=G+1; Nếu A[i]<8.0 và A[i]>=6.5 thì K:=K+1; Nếu A[i]<6.5 và A[i]>=5.0 thì Tb:=Tb+1; Nếu A[i]<5.0 thì Ke: Ke:=Ke+1; + Bước 4: i>n. In kết quả ra màn hình - Các nhóm thực hiện theo yêu cầu của giáo viên + Nhóm 4: Viết câu lệnh in kết quả ra màn hình. - Gv: yêu cầu các nhóm báo cáo kết quả hoạt động của nhóm mình. - Hs nhóm 1: Người viết: Nguyễn Thị Thu Thủy Trang 12 Kinh nghiệm “Sử dụng ngôn ngữ lập trình Pascal để giải toán” program Phanloai; uses crt; - Gv: Bài này chúng ta sử dụng những Var i, n, G, K, Tb, Ke: integer; biến nào? A: array[1..100] of real; - Gv: biến mảng A: array[1..100] of - Hs: trả lời theo khai báo, giải thích ý nghĩa của các biến. real; được dùng để làm gì? - Gv: Có cần thiết phải khai báo số phần tử của biến mảng là 100 không? - Hs: để lưu số học sinh của một lớp Vì sao? - Hs: không, vì số học sinh của một lớp theo em biết - Gv: Vậy số phần tử của mảng cần không có lớp nào hơn 45 học sinh. khai báo là bao nhiêu? - Hs: 50 - Gv: Theo thông tư số 12/2011/TTBGDĐT quy định mỗi lớp ở các cấp - Hs lắng nghe. THCS và THPT có không quá 45 học sinh. - Gv yêu cầu Hs nhóm 2 báo cáo - Hs nhóm 2: Begin write('Nhap so cac ban trong lop, n = '); readln(n); writeln('Nhap diem:'); For i:=1 to n do Begin write('hoc sinh [', i ,']='); readln(a[i]); End; - Gv yêu cầu học sinh giải thích các câu - Hs giải thích các câu lệnh lệnh - Gv: đoạn lệnh này dùng để làm gì? For i:=1 to n do Begin - Hs: dùng để nhập điểm của các bạn học sinh trong lớp. write('hoc sinh [', i ,']='); readln(a[i]); End; Người viết: Nguyễn Thị Thu Thủy Trang 13 Kinh nghiệm “Sử dụng ngôn ngữ lập trình Pascal để giải toán” - Gv yêu cầu Hs nhóm 3 báo cáo - Hs nhóm 3: G:=0; K:=0; Tb:=0; Ke:=0; for i:=1 to n do begin if a[i]>=8.0 then G:=G+1; if (a[i]<8.0) and (a[i]>=6.5) then K:=K+1; if (a[i]>=5)and(a[i]<6.5)then Tb:=Tb+1; if a[i]<5 then Ke:=Ke+1; - Gv yêu cầu Hs giải thích các câu lệnh. end; - Gv: Viết câu lệnh in kết quả ra màn - Hs giải thích. hình - Hs nhóm 4: writeln('Ket qua hoc tap:'); writeln(G,' ban hoc gioi'); writeln(K,' ban hoc kha'); writeln(Tb,' ban hoc trung binh'); writeln(Ke,' ban hoc yeu'); readln; End. - Gv yêu cầu hs giải thích các câu lệnh - Hs giải thích. - Gv: theo quy chế đánh giá xếp loại - Hs: trả lời theo hiểu biết học sinh trung học cơ sở thì cách xếp loại như trên đã đúng chưa? - Gv: giải thích thêm điểm trung bình các môn học từ 8,0 trở lên, trong đó - Hs lắng nghe. điểm trung bình của 1 trong 2 môn Toán, Ngữ văn từ 8,0 trở lên; riêng đối với học sinh lớp chuyên của trường THPT chuyên phải thêm điều kiện điểm trung bình môn chuyên từ 8,0 trở lên; Không có môn học nào điểm trung bình dưới 6,5; Các môn học đánh giá bằng nhận xét đạt loại Đ. Người viết: Nguyễn Thị Thu Thủy Trang 14 Kinh nghiệm “Sử dụng ngôn ngữ lập trình Pascal để giải toán” - Gv các loại khác chúng ta về nghiên cứu thông tư 58/2011/TT-BGDĐT. Vì thế các em hãy tập trung học đều các - Hs lắng nghe. môn học nếu các em muốn đạt kết quả cao ở cuối năm. - Gv yêu cầu học sinh gõ chương trình đã viết vào máy, dịch và chạy chương - Hs làm theo yêu cầu của giáo viên trình. - Hs làm theo yêu cầu của giáo viên - Hs dịch và chạy chương trình. Ở nội dung này, giáo viên cung sẽ là người dẫn dắt, điều hành các em thực hiện nhiệm vụ của mình. Các em học sinh sẽ hoạt động theo nhóm, cặp đôi, thảo luận, phản biện để bảo vệ và đưa ra kết luận cho công việc nhóm mình thực hiện. Các em học sinh sẽ chủ động trong việc hình thành kiến thức, tự tin hơn khi tự phản biện bảo vệ ý kiến của nhóm mình nâng cao khả năng nói trước đám đông. Bên cạnh đó giáo viên còn có thể lông ghép hướng dẫn cho học sinh về ý thức học tập, về quy trình đánh giá xếp loại học tập của học sinh để học sinh có thể hiểu và chủ động đưa ra định hướng và cách học riêng cho bản thân mình để đạt kết quả tốt nhất trong học tập. Người viết: Nguyễn Thị Thu Thủy Trang 15 Kinh nghiệm “Sử dụng ngôn ngữ lập trình Pascal để giải toán” IV. Tính mới của giải pháp: Vận dụng linh hoạt các phương pháp dạy học tích cực trong quá trình dạy học: phương pháp vấn đáp, phương pháp đặt và giải quyết vấn đề, phương pháp thảo luận nhóm. Phát huy được tính tích cực, chủ động của học sinh trong quá trình tiếp thu kiến thức. Lông ghép giáo dục ý thức học tập, kỹ năng sống cho học sinh. Tạo không khí sôi nổi trong giờ học, kích thích hứng thú học tập của học sinh đã tạo cho các em tính mạnh dạn, tự tin hơn khi trình bày và phát biểu ý kiến của mình. Tôi sẽ tiếp tục phát triển các giải pháp nêu trên và ứng dụng các giải pháp đó vào giảng dạy môn Tin học ở các năm học tiếp theo. V. HIỆU QUẢ SKKN: Nâng cao chất lượng giảng dạy bộ môn Tin học. Tỉ lệ học sinh ứng dụng kiến thức đã học vào thực hành giải quyết vấn đề tăng lên rõ rệt. Nâng cao ý thức trách nhiệm của người học sinh trong học tập cung như trong cuộc sống hằng ngày. Các em đã chủ động trong việc tự học, mạnh dạn, tự tin tìm hiểu, đề xuất những vấn đề có trong thực tế để trao đổi với bạn bè, với thầy cô giáo để tìm kiến thức mới, tìm hướng giải quyết cùng nhau chia sẻ những điều đã biết hoặc chưa biết, phát huy vai trò tự giác, ý thức cá nhân và tinh thần tự học trong từng hoạt động học tập. Những kỹ năng giao tiếp cần thiết giúp học sinh từng bước tự khẳng định mình. Điều đó cho thấy, các biện pháp nêu trên đã có tính khả thi và mang lại hiệu quả tích cực. Qua học kỳ II của năm học 2017 – 2018, các lớp thực nghiệm với giải pháp nêu trên đã đạt được những kết quả rất khả quan về mặt học tập và năng lực xử lí. Thực nghiệm sư phạm được tiến hành từ tháng 10/2017 đối với HS lớp 8 học Trường THCS Buôn Trấp, Krông Ana, Đăk Lăk với các lớp thực nghiệm (TN), đối chứng (ĐC) sau khi phát phiếu điều tra học sinh đã thu được kết quả như sau: - Tổng số lớp: 02 lớp Lớp TN: 8A1, lớp ĐC: 8A2. Tổng số học sinh: 82 Nhóm Tổng Số HS Lớp Mức độ hoàn thành bài tập được giáo viên đưa ra Hoàn Hoàn Chưa HS Tự đề xuất thành thành hoàn vấn đề tìm Người viết: Nguyễn Thị Thu Thủy Trang 16 Kinh nghiệm “Sử dụng ngôn ngữ lập trình Pascal để giải toán” chương trình không có lỗi Thực nghiệm 8a1 42 TS 30 Đối chứng 8a2 40 5 chương thành hướng giải trình vẫn chương quyết ở trên gặp lỗi trình lớp % 71.4 TS 12 % 28.6 TS 0 % 0 TS 28 % 66.7 12.5 12 30.0 23 57.5 10 25.0 * Về kết quả học tập Nhóm Thực nghiệm Đối chứng Kết quả bài kiểm tra thường xuyên Tổng Số HS Lớp 8a1 8a2 42 40 Điểm 8-10 TS % 7 5 16.7 12.5 Điểm 6.5-8 Điểm 5-6.5 TS % TS % 20 22 47.6 55.0 15 13 35.7 32.5 Điểm 3.5- 5 TS % 0 0 0 0 Qua việc trực tiếp tiến hành dạy học, tôi thấy ở lớp TN, HS hứng thú tham gia vào quá trình học tập dưới sự hướng dẫn của GV, tư duy của HS cung có những thay đổi tích cực. Mức độ hứng thú và phát triển của HS ngày càng tăng từ tiết học trước đến tiết học sau, đặc biệt thể hiện ở sự phản ứng của HS trước những câu hỏi của GV, trong tiết đầu tiên, vì chưa quen với cách tổ chức và hướng dẫn học, phản ứng của các em còn chậm, chưa chủ động phát biểu ý kiến của mình. Ở tiết thứ hai, do đã qua một giờ luyện tập và được sự định hướng của GV để tiến hành tìm hiểu kiến thức mới, có sử dụng các giải pháp trên nên phản ứng của HS đã nhanh nhẹn hơn, quá trình học tập diễn ra sôi nổi, tích cực hơn, HS tỏ ra ngạc nhiên, thích thú trước những tình huống mới xuất hiện trong bài học, háo hức đưa ra câu trả lời và còn đưa ra thêm tình huống để cô và trò cùng giải quyết. Ở tiết học thứ 3, HS đã hoàn toàn chủ động, tích cực đưa ra các ý kiến, biết suy luận, đặt vấn đề, biết định hướng giải quyết vấn đề. Người viết: Nguyễn Thị Thu Thủy Trang 17 Kinh nghiệm “Sử dụng ngôn ngữ lập trình Pascal để giải toán” PHẦN THỨ BA: KẾT LUẬN, KIẾN NGHỊ: I. KẾT LUẬN: - Nhằm nâng cao hiệu quả và chất lượng bộ môn tin học, giáo viên phải thực hiện chiến lược lâu dài, phải tìm kiếm được đối tượng học sinh có năng khiếu đặc biệt đối với bộ môn thông qua bài giảng với những câu hỏi và tình huống nhanh để phát hiện đối tượng có năng khiếu đặc biệt đó. - Người giáo viên phải linh hoạt đổi mới phương pháp giảng dạy sao cho lôi cuốn học sinh và tạo được sự đam mê để chính các em yêu thích và khám phá môn học do các em lựa chọn. - Qua nhiều năm áp dụng nội dung nghiên cứu này, chúng tôi nhận thấy số lượng học sinh tham gia trong các kỳ thi học sinh giỏi bộ môn tin học ngày càng nhiều, chất lượng của các em học sinh cung được nâng lên rõ rệt. II. Ý KIẾN ĐỀ XUẤT: 1. Đối với Phòng Giáo dục và Đào tạo: - Lãnh đạo phòng, lãnh đạo các trường nên tiếp tục duy trì khuyến khích học sinh lớp 8 tham gia thi học sinh giỏi môn tin học, để học sinh xác định được hướng lựa chọn cho bản thân cung như khuyến khích tinh thần tự học, tự nghiên cứu của học sinh ngay từ khi mới làm quen với ngôn ngữ lập trình và bài toán. - Các giáo viên giảng dạy môn toán học nên ra một số đề toán cơ bản và yêu cầu học sinh có thể chuyển đổi sang ngôn ngữ lập trình. 2. Đối với các trường: - Nên tổ chức chuyên đề đổi mới phương pháp dạy học môn Tin học ở các cụm trường với nhau, để trao đổi, học hỏi kinh nghiệm lẫn nhau. - Cần chú trọng hơn nữa công tác bôi dưỡng học sinh giỏi nói chung môn Tin học nói riêng. Buôn Trấp, Ngày 26 tháng 4 năm 2019 Người viết Nguyễn Thị Thu Thủy Người viết: Nguyễn Thị Thu Thủy Trang 18 Kinh nghiệm “Sử dụng ngôn ngữ lập trình Pascal để giải toán” TÀI LIỆU THAM KHẢO + SGK tin học quyển 3 + Sách giáo viên tin học quyển 3 + Hoạt động dạy học ở trường THCS (Nguyễn Bảo Ngọc – Hà Thị Đức) Người viết: Nguyễn Thị Thu Thủy Trang 19