Tài liệu Skkn một số biện pháp giáo dục trẻ mẫu giáo 5 6 tuổi kỹ năng ứng phó với biến đổi khí hậu

TÓM TẮT SÁNG KIẾN 1. Hoàn cảnh nảy sinh sáng kiến Trong những năm gần đây cụm từ “biến đổi khí hậu” không còn xa lạ đối với tất cả chúng ta. Thực trạng biến đổi khí hậu (BĐKH) hiện nay đang ngày càng trở thành vấn đề gay gắt của toàn nhân loại, con người phải đối mặt với ngày càng nhiều khó khăn do BĐKH gây nên. Do đó ứng phó BĐKH đang ngày được quan tâm vì cuộc sống của tất cả mọi người. Trẻ em, đặc biệt là trẻ mầm non rất nhạy cảm với những ảnh hưởng của môi trường, dễ bị tổn thương do các tác động của BĐKH. Vì vậy việc giáo dục cho trẻ về BĐKH, cách ứng phó với BĐKH có ý nghĩa vô cùng quan trọng và cần thiết. 2. Điều kiện, thời gian, đối tượng áp dụng sáng kiến Với mong muốn giáo dục trẻ ngay từ khi còn nhỏ có ý thức bảo vệ môi trường, có hành vi văn minh nơi công cộng, nâng cao kiến thức về phòng tránh thiên tai, để tự bảo vệ mình, bảo về cộng đồng, góp phần nào đó giúp cho giáo viên có thể dễ dàng hơn trong việc thực hiện nội dung nâng cao chất lượng giáo dục trẻ ứng phó với BĐKH, tôi đã mạnh dạn lựa chọn nội dung: “Một số biện pháp nâng cao chất lượng giáo dục trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi kỹ năng ứng phó với biến đổi khí hậu” để nghiên cứu và áp dụng sáng kiến từ thời điểm tháng 8/ 2016 đến tháng 2/2017 tại lớp mẫu giáo 5-6 tuổi mà tôi phụ trách. Để áp dụng sáng kiến cần có những điều kiện sau: - Giáo viên trực tiếp giảng dạy tại trường mầm non có trình độ chuyên môn đạt chuẩn trở lên. - Có đầy đủ cơ sở vật chất và trang thiết bị về đồ dùng, đồ chơi... 3. Nội dung sáng kiến 3.1. Tính mới tính sáng tạo của sáng kiến Những năm gần đây được sự quan tâm của các cấp ngành liên quan, giáo viên trường tôi đã được cung cấp một số tài liệu hướng dẫn, tham khảo, tuy nhiên để áp dụng vào thực tế địa phương thì yêu cầu người giáo viên cần linh hoạt , sáng tạo. Tôi đã vận dụng linh hoạt tài liệu được cung cấp lựa chọn nội 1 dung thích hợp với từng chủ đề để xây dựng kế hoạch chủ đề theo sự liên kết chặt chẽ giữa mục tiêu – mạng nội dung – mạng hoạt động của chủ đề đó. Tôi lựa chọn nhiều hình thức tổ chức các hoạt động gần gũi, sáng tạo, sinh động, một số bài thơ, vở kịch... có nội dung giáo dục trẻ ứng phó với BĐKH kích thích trẻ hứng thú, tích cực tham gia hoạt động. 3.2. Khả năng áp dụng sáng kiến Đề tài được thực hiện lần đầu tại trường tôi và tôi nhận thấy giáo dục trẻ kỹ năng ứng phó với BĐKH mang lại hiệu quả vô cùng to lớn vì khi trẻ có những kỹ năng đó nó giúp cho trẻ biết yêu thiên nhiên, bảo vệ môi trường, yêu quê hương đất nước và hơn hết là có thể tự tránh được những rủi ro bất ngờ xảy ra trong cuộc sống do thiên tai mang lại. Những biện pháp được trình bày trong sáng kiến rất dễ áp dụng và với tùy từng điều kiện nhà trường, tùy khả năng của giáo viên và học sinh mà mức độ áp dụng sẽ có sự chênh lệch phù hợp. Chính vì vậy tôi rất mong sáng kiến của mình được nhân rộng trong tất cả các trường mầm non, trên mọi địa bàn từ nông thôn đến miền núi ... để tất cả giáo viên, phụ huynh cùng quan tâm dạy trẻ. 3.3. Lợi ích của sáng kiến - Giúp giáo viên hiểu sâu hơn về nội dung giáo dục trẻ ứng phó BĐKH, từ đó có thêm kỹ năng xây dựng các hoạt động tích hợp nội dung giáo dục trẻ về BĐKH vào các hoạt động trong ngày của trẻ. - Giúp trẻ có hiểu biết cơ bản về BĐKH, có kỹ năng cần thiết để thích nghi, ứng phó với một số biểu hiện khi thay đổi thời tiết hay BĐKH; biết chủ động, tự tin, mạnh dạn chia sẻ thông tin với bạn bè, người lớn khi xảy ra các hiện tượng thiên tai, từ đó phòng tránh được những rủi ro của BĐKH. - Tăng cường nhận thức của phụ huynh về vấn đề này, từ đó nâng cao ý thức trách nhiệm cùng kết hợp với giáo viên và nhà trường giáo dục trẻ ứng phó với BĐKH. 4. Khẳng định giá trị, kết quả của sáng kiến Áp dụng sáng kiến “Một số biện pháp nâng cao chất lượng giáo dục trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi kỹ năng ứng phó với biến đổi khí hậu” đã mang hiệu 2 quả đáng kể. Bản thân tôi chủ động linh hoạt và sáng tạo hơn trong việc xây dựng kế hoạch, tổ chức hoạt động có tích hợp nội dung giáo dục trẻ ứng phó với BĐKH một cách hiệu quả. Đa số trẻ đã có kiến thức, kỹ năng cũng như thái độ đúng đắn, từ đó hình thành ý thức trong từng hành động cụ thể. Phụ huynh đã quan tâm, tích cực kết hợp với giáo viên để rèn cho trẻ kỹ năng, thái độ đúng đắn về vấn đề này. 3 MÔ TẢ SÁNG KIẾN 1. Hoàn cảnh nảy sinh sáng kiến Biến đổi khí hậu hiện nay đang là vấn đề cấp bách của toàn cầu. Mặc dù con người có công lao to lớn trong việc cải tạo thiên nhiên, bắt thiên nhiên phục vụ cho lợi ích của mình, nhưng đồng thời con người cũng là thủ phạm chính gây nên BĐKH. BĐKH mà trước hết là sự nóng lên toàn cầu và mực nước biển dâng là một trong những thách thức lớn nhất đối với nhân loại trong thế kỷ 21. Việt Nam là một trong những nước trên thế giới dễ bị tổn thương nhất bởi BĐKH nằm trong vùng nhiệt đới gió mùa, là một trong năm ổ bão của khu vực Châu Á- Thái Bình Dương, thường xuyên phải hứng chịu nhiều loại bão, lụt., nước biển dâng và các hiện tượng thiên tai khác. Nhận thức được tầm quan trọng của BĐKH trong công cuộc xây dựng đất nước, Đảng và Nhà nước ta chủ trương phát triển kinh tế đi đôi với bảo vệ môi trường và phát triển xã hội bền vững. Giáo dục BĐKH và cách ứng phó với BĐKH là cách hữu hiệu nhất, kinh tế nhất và bền vững nhất trong các biện pháp để thực hiện mục tiêu về BĐKH và cách ứng phó BĐKH. Mục đích của việc giáo dục là làm cho con người hiểu rõ tầm quan trọng của khí hậu và cách bảo vệ kí hậu từ những thói quen hành vi của mỗi người và cách để tồn tại khi có BĐKH xảy ra. Muốn làm được điều này phải qua một quá trình lâu dài và xuyên suốt ngay từ khi còn nhỏ đến khi trưởng thành Từ chương trình mục tiêu quốc gia ứng phó với biến đổi khí hậu: Quyết định số: 158/2008/QĐ–TTg ngày 02 tháng 12 năm 2008 của Thủ Tướng Chính Phủ, BGD&ĐT đã xây dựng đề án ‘‘Đưa các nội dung ứng phó với biến đổi khí hậu vào các chương trình GD&ĐT giai đoạn 2011 – 2015” theo Quyết định số: 4619/QĐ– BGD&ĐT ngày 12 tháng 10 năm 2010 do Bộ trưởng BGD&ĐT ban hành. Trên cơ sở những đề án, tiểu đề án của BGD&ĐT - Vụ giáo dục mầm non, Sở giáo dục và đào tạo (SGD&ĐT) Tỉnh Hải Dương đã đưa ra nhiệm vụ giáo dục ứng phó với BĐKH vào chương trình giáo dục mầm non (GDMN) 4 trong Công văn hướng dẫn số: 1152/SGD&ĐT -GDMN ngày 26 tháng 8 năm 2013 về việc thực hiện nhiệm vụ GDMN Tỉnh Hải Dương. Trẻ mầm non rất nhạy cảm với những tác động và ảnh hưởng của môi trường xung quanh, dễ bị tổn thương bởi những tác động của BĐKH. Môi trường sống của trẻ ngày mai phụ thuộc vào chính những hành động của trẻ từ ngày hôm nay. Trẻ lứa tuổi mầm non rất thích tiếp xúc với thiên nhiên và cuộc sống xung quanh, dễ tiếp thu và hình thành những nề nếp, thói quen, những giá trị tốt đẹp, tạo cơ sở ban đầu cho việc hình thành nhân cách sau này. Vì vậy việc giáo dục hình thành ý thức, thái độ, đặc biệt là hành vi đúng đắn bảo vệ môi trường sống, cách ứng phó và giảm nhẹ hậu quả của BĐKH phải bắt đầu từ lứa tuổi mầm non. Đối với trẻ mẫu giáo đặc biệt là trẻ 5 tuổi là lứa tuổi chuẩn bị bước vào lớp 1, nhận thức của trẻ đã hoàn thiện hơn các lứa tuổi khác.Vì vậy không chỉ cung cấp cho trẻ vốn hiểu biết sơ đẳng về việc làm gì để ứng phó với BĐKH mà còn phải nâng cao vốn hiểu biết của trẻ, nâng cao kĩ năng ứng phó của trẻ với BĐKH. Từ đó bồi dưỡng cho trẻ tình yêu thiên nhiên, môi trường có tình yêu quê hương, đất nước, giáo dục trẻ ý thức trách nhiệm để trở thành một chủ nhân tương lai của đất nước. Việc giáo dục trẻ ứng phó với BĐKH đã được một số giáo viên thực hiện tuy nhiên chất lượng chưa cao, hành vi, kĩ năng của trẻ chưa được thành thục, mới chỉ dừng lại ở việc cung cấp những kiến thức cơ bản để hiểu. Nội dung giáo dục trẻ về BĐKH trong trường mầm non cần phù hợp với mức độ phát triển của trẻ, phù hợp với những hiểu biết, thực tiễn và những quan sát hằng ngày của trẻ. Với mong muốn đóng góp một phần để nâng cao chất lượng thực hiện nội dung giáo dục trẻ ứng phó với BĐKH, từ đó củng cố thêm cho trẻ ý thức, thái độ và kỹ năng sống bình tĩnh - chủ động - tự tin trong mọi tình huống có kỹ năng để bảo vệ chính mình, tôi đã mạnh dạn lựa chọn đề tài: “Một số biện 5 pháp nâng cao chất lượng giáo dục trẻ 5-6 tuổi kĩ năng ứng phó với biến đổi khí hậu” để nghiên cứu. 2. Thực trạng của vấn đề 2.1. Khó khăn Trường chúng tôi nằm ở ngoại ô của thành phố, nơi tập trung đông dân cư, chủ yếu làm nghề buôn, nghề mộc, chăn nuôi nhỏ lẻ... trình độ dân trí còn hạn chế, phần lớn chưa quan tâm nhiều đến việc học hành của con, hoàn toàn phó mặc cho giáo viên trên lớp, chỉ chú tâm đến làm ăn kinh tế. Một số phụ huynh có điều kiện quan tâm tới con, thì luôn nóng vội trong việc dạy con. Vì chưa nhận được sự quan tâm, chăm sóc chu đáo của bố mẹ nên khả năng hiểu biết, tiếp thu những kỹ năng cần thiết để ứng phó với biến đổi khí hậu phòng chống thiên tai (BĐKHPCTT) của trẻ còn bị hạn chế. Trường tôi đang trong thời kỳ xây dựng, cơ sở vật chất chưa đầy đủ nên việc tổ chức các hoạt động lồng ghép giáo dục và rèn kỹ năng cho trẻ còn gặp nhiều khó khăn. Trong những năm qua, đội ngũ giáo viên đã từng bước khẳng định về chuyên môn nghiệp vụ của mình, đã đầu tư vào bài dạy, các hoạt động một cách tích cực. Song, việc rèn kỹ năng ứng phó với BĐKHPCTT cho trẻ còn nhiều lúng túng, chưa linh hoạt. Một số ít giáo viên vẫn còn xem nhẹ việc rèn kỹ năng này cho trẻ vào trong các hoạt động. Tuy có đầu tư vào bài dạy, nhưng phương pháp và cách tổ chức hoạt động còn sơ sài, cô chưa kịp thời uốn nắn cho trẻ về hành vi, thái độ của trẻ để giúp trẻ có được những kỹ năng cần thiết. Việc lựa chọn nội dung và phương pháp rèn kỹ năng ứng phó với BĐKH cho trẻ chưa phù hợp với điều kiện nhà trường, điều kiện của địa phương. Chưa phù hợp với nhận thức và khả năng của trẻ, đây là một vấn đề khiến tôi gặp nhiều khó khăn. 6 2. 2. Thuận lợi Nhà trường luôn tạo mọi điều kiện tốt nhất về cơ sở vật chất, các phương tiện dạy học giúp tôi tổ chức tốt các hoạt động thực hành kỹ năng ứng phó với BĐKH cho trẻ. Đa số trẻ đã được học qua lớp 3 tuổi lớp 4 tuổi nên đã có kiến thức và kỹ năng nhất định. Trẻ mạnh dạn tự tin ham học hỏi và thích khám phá tìm hiểu thế giới xung quanh trẻ. Trình độ giáo viên đều đạt chuẩn và trên chuẩn, nhiệt tình, tâm huyết với nghề. Bản thân tôi luôn có ý thức học tập, tập huấn, nghiên cứu tài liệu tập san của nghành, báo trí, cập nhập các thông tin trên các phương tiện thông tin đại chúng về kỹ năng ứng phó với BĐKHPCTT cho trẻ. Trẻ ngoan tích cực tham gia vào các hoạt động do cô tổ chức. Chính từ những thuận lợi và khó khăn kể trên càng thôi thúc thôi nghiên cứu và viết về đề tài này. 2.3. Điều tra thực trạng Trước khi nghiên cứu đề tài tôi đã tiến hành khảo sát thực trạng nhận thức ứng phó với BĐKH của trẻ (Qua phiếu khảo sát phần phụ lục) vào thời điểm tháng 8 năm 2016 và đã thu được kết quả như sau: Bảng 1: Điều tra thực trạng. (tháng 8/2016) Số trẻ Mức độ 32 Tốt Khá Trung bình Nhận thức Số trẻ Tỷ lệ 5 12 15 15.6 37.5 46.9 Kỹ năng Số trẻ Tỷ lệ Thái độ Số trẻ Tỷ lệ 2 5 25 5 12 15 6,3 15,6 78.1 15,6 37,5 46,9 => Kết quả trên cho thấy số trẻ có nhận thức tốt chỉ là 5 trẻ chiếm.15.6% khá là 12 trẻ chiếm 37.5% và số trẻ trung bình là 15 trẻ chiếm 46.9%. Với kết quả như trên ta thấy: Đa số trẻ đã có một số hiểu biết về thời tiết, biết các mùa trong năm, biết chọn trang phục, thức ăn phù hợp thời tiết, biết trồng cây xanh, tiết kiệm năng lượng nhưng phần lớn trẻ chưa nắm được các hiện tượng của BĐKH, nguyên nhân và hậu quả của việc BĐKH. 7 - Về kỹ năng: Một số trẻ đã có kỹ năng chủ động chọn trang phục phù hợp với thời tiết, tham gia chăm sóc bảo vệ cây xanh, môi trường, tiết kiệm điện nước, vệ sinh cá nhân… nhưng chưa có kỹ năng phòng tránh, ứng phó với một số thảm họa thiên tai như mưa lũ, bão, cháy, sấm sét… - Thái độ: Đa số trẻ chưa tự tin, mạnh dạn, chủ động chia sẻ thông tin với người lớn khi xảy ra các thảm họa thiên tai giả định. 3. Các biện pháp thực hiện 3.1. Biện pháp 1: Xác định nội dung giáo dục trẻ ứng phó với BĐKH Nội dung giáo dục trẻ ứng phó với BĐKH là một trong những nội dung được đặc biệt quan tâm trong năm học này, tôi dành thời gian tìm hiểu các thông tin từ đài, báo, các tài liệu trên mạng Internet, đặc biệt là sách báo của ngành các vấn đề về thích ứng, ứng phó với BĐKH, sưu tầm tranh ảnh, video, các vấn đề về BĐKH phù hợp với địa phương và phù hợp với khả năng nhận thức của trẻ… Qua quá trình tìm hiểu và nghiên cứu đặc biệt là bài giảng : http://cantho.edu.vn/mnvinhtrinh2/_content/tin_tuc_don_vi_khac/detail/_163 36217146071495033.html của đồng chí Phó Hiệu trưởng trường mầm non Vinh Trinh – Tỉnh Cần Thơ đã đưa lên. Tài liệu này giúp tôi có thêm kinh nghiệm lựa chọn nội dung ứng phó với BĐKH để đưa vào các hoạt động giáo dục trẻ sao cho phù hợp với chủ đề, với nhận thức của trẻ cũng như phù hợp với điều kiện của trường lớp và khả năng của giáo viên. Qua thời gian nghiên cứu Tôi đã lựa chọn và xây dựng nội dung giáo dục trẻ ứng phó với BĐKH như sau: - Một số đặc điểm về thời tiết, dấu hiệu nhận biết thời tiết: Nắng, mưa, nóng, lạnh... diễn ra trong một thời gian ngắn, ở một khoảng không gian hẹp. - Một số đặc điểm của 4 mùa, cách nhận biết các mùa trong năm. - Một số biểu hiện của biến đổi khí hậu: Nắng nóng kéo dài, mưa, bão bất thường và nhiều, dông tố, lũ lụt kéo dài, rét đậm, rét hại... - Một số nguyên nhân và hậu quả do biến đổi khí hậu gây ra. 8 - Cách ứng phó và giảm nhẹ hậu quả của biến đổi khí hậu: nghe dự báo thời tiết hàng ngày để chọn trang phục, chọn thức ăn, đồ uống có lợi cho sức khỏe và phù hợp với thời tiết, trồng cây, chăm sóc vật nuôi, tiết kiệm năng lượng, thu gom, phân loại rác, tiết kiệm giấy, sử dụng lại các nguyên vật liệu, giấy cũ, hạn chế dùng túi ni lông, giữ vệ sinh cá nhân, vệ sinh nhà cửa, lớp học, đồ dùng đồ chơi, tìm hiểu về ngày trái đất, giờ trái đất... - Một số kĩ năng để thích ứng với BĐKH: + Nếu không có người lớn bên cạnh khi có thiên tai biết tìm nơi trú ẩn an toàn, biết gọi người lớn khi gặp nguy hiểm. + Khi có mưa bão, sấm sét không chơi ngoài trời, không tắm mưa, không trú mưa dưới gốc cây to, cột điện…phải chạy ngay vào nhà, lớp học, đóng cửa lại, đứng xa các thiết bị điện, tránh những chỗ ẩm ướt + Khi xảy ra mưa lũ, tuyệt đối không được tự ý rời xa người lớn, tránh xa các vũng nước, hoặc chỗ có biển báo, tránh xa dây điện, cột điện, cây đổ… Biết giữ vệ sinh cá nhân, không sử dụng nước nhiễm bẩn trong mưa lũ, không dùng chung đồ dùng cá nhân… để phòng tránh dịch bệnh. + Khi thấy cháy, hét to để báo cho người lớn và mọi người xung quanh biết. Gọi số điện thoại khẩn cấp 114, thông báo rõ địa điểm nơi đang cháy để lực lượng cứu hoả đến giúp đỡ.... + Tự tin, mạnh dạn, chủ động chia sẻ thông tin với bạn bè, người thân khi xảy ra hiện tượng thiên tai; Không sợ hãi, hoảng loạn, bình tĩnh thực hiện những yêu cầu, hướng dẫn của người lớn; Không tự ý ra khỏi nhà hoặc ra khỏi nơi sơ tán; Không được tự ý bơi, lội hoặc chơi đùa ở bờ sông, bờ suối, tránh bị tai nạn đuối nước. 3.2. Biện pháp 2: Xây dựng tích hợp nội dung giáo dục trẻ ứng phó với BĐKH vào các chủ đề Giáo dục để trẻ có thể sẵn sàng thích nghi, ứng phó với BĐKH phù hợp với khả năng của trẻ là vô cùng quan trọng. Sau khi nghiên cứu kỹ nội dung giáo dục trẻ ứng phó với BĐKH, tôi đã lựa chọn những nội dung phù hợp để 9 tích hợp vào các chủ đề trong năm học và luôn đảm bảo những nguyên tắc sau: Nguyên tắc 1: Tích hợp trong tất cả các lĩnh vực giáo dục: GD phát triển thể chất, GD phát triển nhận thức, ngôn ngữ, tình cảm, kĩ năng xã hội và thẩm mỹ. Nguyên tắc 2: Nội dung giáo dục đưa vào các hoạt động từ dễ đến khó, từ đơn giản đến phức tạp, phù hợp với đặc điểm lứa tuổi của trẻ, không trùng lặp, không gây quá tải, gần gũi, không xa lạ với trẻ, gắn với thực tế của địa phương Nguyên tắc 3: Có thể được tích hợp trong toàn bộ hoạt động, trong một phần của hoạt động hoặc ở phần liên hệ thực tế. 10 STT Tên chủ đề 1 Trường mầm Thời Mục tiêu gian 3 tuần non của bé. Nội dung Hoạt động - Biết cách sử dụng tiết kiệm năng - Các cách tiết kiệm năng - Trò chuyện về cách sử dụng lượng khi ở trường, lớp. lượng ở trường, lớp bé. điện nước khi ở trường. - Biết giữ gìn đồ dùng đồ chơi, - Một số hoạt động giữ gìn - Bé trực nhật, chăm sóc góc vứt rác đúng nơi quy định… môi trường xanh – sạch – thiên nhiên. đẹp - Trò chơi: Thi đua nhặt lá sân trường, bé tập làm bác lao công 2 Bé và gia 5 tuần - Biết một số khu vực an toàn, - Những nơi an toàn, không - Trò chuyện: bé làm gì khi đình không an toàn trong nhà và cách an toàn trong gia đình bé cần gặp hiện tượng thời tiết bất dấu. yêu phòng tránh khi có hiện tượng tránh khi có hiện tượng bất thường khi ở trong nhà. thời tiết bất thường. thường. - Biết chia sẻ thông tin với người - Một số kỹ năng tự bảo vệ, - Trò chơi: Thời tiết nào trang thân khi thấy có hiện tượng thiên tai chăm sóc bản thân khi có phục đấy, Ai thông minh dũng xảy ra. BĐKH. cảm, đội nào nhanh hơn… - Biết chăm sóc bản thân để phòng tránh và giảm nhẹ hậu quả khi 11 thời tiết thay đổi, thời tiết bất thường xảy ra. - Biết một số kỹ năng tự bảo vệ khi gặp thiên tai trong gia đình. 3 Bé tìm hiểu 4 tuần - Biết đặc điểm của một số nghề: - Bé với một số nghề. - Trò chuyện về một số nghề. các nghề. Nghề dự báo thời tiết, Nghề công - Trò chơi: Nhà dự báo thời nhân vệ sinh môi trường, Nghề tiết nhí, Bé tập làm MC thời cứu hỏa... tiết... - Biết một số kỹ năng ứng phó khi - Một số kỹ năng tự bảo vệ - Trò chuyện: Khi bé thấy có cháy. khi có cháy. cháy. - Biết thu gom và phân loại rác, - Có một số kỹ năng bảo vệ - Khám phá xã hội: rác để ở tận dụng các nguyên phế liệu, môi trường hạn chế BĐKH đâu?- Tạo sản phẩm các nghề không sử dụng túi nilon... từ phế liệu. - Trò chơi: Bé phân loại rác. 4 Một số 4 tuần - Biết một số biện pháp giữ sức - Một số cách bảo vệ sức - Trò chuyện; Bé làm gì để phương khoẻ đơn giản khi đi ra đường. tiện và luật - Biết kêu gọi người thân sử dụng - Những PTGT sạch, tiết - Bé khám phá những PTGT lệ phương tiện giao thông (PTGT) kiệm năng lượng; những không gây ô nhiễm môi giao khỏe khi đi ra đường. bảo vệ sức khỏe khi đi đường? 12 bảo vệ môi trường, hạn chế sử PTGT gây ảnh hưởng đến trường. thông. dụng PTGT gây nhiều tiếng ồn và môi trường, hao tổn năng - Trò chơi: ai là người dũng khói bụi. lượng. cảm... - Biết một số kỹ năng tự bảo vệ - Một số kỹ năng tự bảo vệ - Trò chuyện: Khi gặp thiên tai khi gặp thiên tai trên đường. 5 Thế giới 5 tuần khi có thiên tai trên đường. trên đường, bé cần nhớ. - Biết trồng nhiều cây xanh để góp - Lợi ích của cây xanh đối - Bé khám phá: Cây xanh lớn thực vật. phần giảm nhẹ hậu quả của với con người, ý thức chăm lên như thế nào? Tết và Mùa BĐKH. xuân - Biết chặt phá rừng bừa bãi làm - Các hoạt động của con sóc và bảo vệ cây. cho môi trường bị ô nhiễm, thiên người đối với thế giới thực tai xảy ra, ảnh hưởng đến con vật. người. Nhận xét được một số hành vi đúng hoặc sai của con người với môi trường. - TC: bé chăm sóc cây xanh... - Xem video nguyên nhân ô nhiễm môi trường. - Trò chơi: Chọn tranh đúng về BVMT, Nói lời hay làm việc tốt... - Truyện: Tiếng gọi rừng xanh 6 Những con 4 tuần - Thân thiện, yêu thích các con - Lợi ích của động vật đối - Tìm hiểu về vật nuôi trong ngộ nghĩnh vật và muốn bảo vệ, chơi với với con người, ý thức chăm gia đình; trong rừng; dưới 13 chúng. sóc và bảo vệ động vật. nước; chim và côn trùng - Biết các hành động săn bắt giết - Các hành động của con - Xem video: Tiếng gọi rừng hại thú rừng, thú quý hiếm, đánh người đối với thế giới động xanh. bắt thủy hải sản bừa bãi là sai trái vật và vi phạm pháp luật. - Biết bảo vệ động vật, kêu gọi - Ý thức bảo vệ các loài động - Trò chuyện: Bé làm gì khi mọi người tham gia bảo vệ các vật quý hiếm loài động vật quý 7 Nước và 3 tuần thấy những loài vật quý hiếm dần bị tuyệt chủng. - Có hiểu biết đơn giản về thời - Một số hiện tượng tự nhiên: - Trò chuyện về một số hiện một số hiện tiết, dấu hiệu nhận biết thời tiết. tượng - Biết một số biểu hiện của - Biểu hiện, ích lợi và tác hại - Bé khám phá một số biểu nhiên tự gió, mây, mưa, sấm, chớp... tượng tự nhiên. BĐKH: Rét đậm rét hại, nắng của một số hiện tượng tự tượng thời tiết. nóng kéo dài, mưa bão thất nhiên với sức khỏe con - Xem video về các hiện tượng thường và nhiều, lũ lụt kéo dài… người. tự nhiên bất thường. - Biết một số nguyên nhân và hậu - Bé khám phá về mưa quả do BĐKH gây ra. - Bé tìm hiểu về BĐKH - Có hiểu biết về các mùa trong - Bốn mùa, đặc trưng thời tiết - Bé khám phá 4 mùa trong 14 năm. từng mùa. năm. - Biết tiết kiệm năng lượng, biết - Cách tiết kiệm năng lượng - Khám phá: Bé dùng nước sử dụng nguồn năng lượng tự nước trong sinh hoạt. sạch như thế nào? nhiên. - Truyện: Cóc kiện trời, Nhà - Biết một số kỹ năng tự bảo vệ - Cách giữ sức khỏe phù hợp vua kén rể. khi gặp thiên tai như lốc xoáy, từng mùa, bảo vệ sức khỏe khi - Trò chơi: Bé tập ứng phó với mưa bão, sấm sét… 8 gặp thiên tai. BĐKH, ai là người dũng cảm... Quê hương, 7 tuần - Biết giữ vệ sinh, bảo vệ môi - Tình yêu quê hương của bé, - Khám phá: Thủ đô Hà Nội, đất nước, trường nơi công cộng: Không vứt bảo vệ và giữ gìn di tích lịch Hải Dương, Việt Nam quê bác hồ, rác bừa bãi, không ngắt lá bẻ sử, ý thức giữ gìn thành phố hương, … trường tiểu cành, phân loại và vứt rác đúng xanh, sạch, đẹp… học. nơi quy định… - Trò chuyện về ngày trái đất - Ngày 22/4 và các hoạt động 22/4. - Có hiểu biết về ngày trái đất, giờ đặc trưng. - Trò chơi: Rác để ở đâu, bé trái đất, các hoạt động nhân ngày phân loại rác, bé với giờ trái trái đất. đất… 15 Xây dựng kế hoạch tích hợp các nội dung giáo dục trẻ về BĐKH gắn với nội dung các chủ đề ngay từ đầu năm học theo sự liên kết chặt chẽ giữa mục tiêu – mạng nội dung – mạng hoạt động một cách khoa học, gắn với thực tế đã thực sự đã mang lại rất nhiều thuận lợi như giúp tôi chủ động xây dựng kế hoạch chủ đề, chủ động trong việc tổ chức các hoạt động giáo dục, tạo cho trẻ hứng thú và cung cấp những kiến thức gần gũi, những kỹ năng cần thiết trong cuộc sống thực tế của trẻ, phù hợp với trẻ, từ đó nâng cao hơn nữa chất lượng giáo dục trẻ theo mục tiêu đã đề ra từ đầu năm học. Cụ thể: Trước khi nghiên cứu nội dung này, thật sự tôi cũng vẫn còn chưa nghĩ rằng, việc mình đã giáo dục và rèn cho trẻ những kỹ năng cần thiết để ứng phó với BĐKHPCTT bấy lâu nay, bằng những câu hỏi hàng ngày mà mình không nhận thấy: * Khi các con thấy cháy các con sẽ làm gì? * Sáng con đi học trời lạnh, con mặc áo ấm, đến trưa khi trời nắng, nóng, các con sẽ làm gì? * Khi ngọn lửa của đám cháy lan gần tới chỗ của con, con sẽ làm thế nào để thoát hiểm? * Trước khi chuẩn bị cho chuyến đi du lịch, các con cần chuẩn bị những gì? Nhưng để có những câu hỏi tương tự như thế, có chiều sâu và hiệu quả hơn để trở thành kỹ năng cần thiết thì đòi hỏi giáo viên phải đặt ra câu hỏi : Giúp trẻ hình thành những kỹ năng cần thiết để ứng phó với BĐKHPCTT là phải dạy như thế nào? + VD1: Ở chủ đề “Trường Mầm non”, Tôi trò chuyện với trẻ về cách sử dụng điện, nước khi ở trường, biết vứt rác đúng nơi quy định, biết giữ môi trường xanh, sạch đẹp... giúp trẻ biết đó là những việc làm cần thiết làm giảm sự ô nhiễm môi trường, góp phần chống lại sự biến đổi của khí hậu. + VD2: Với chủ đề " Bé với gia đình" Tôi giúp trẻ nhận biết một số khu vực không an toàn và cách phòng tránh khi có hiện tượng bất thường, 16 biết chia sẻ thông tin với người thân (gọi điện thoại...), biết chăm sóc và tự bảo vệ khi gặp thiên tai trong gia đình. * Trong khi cho trẻ chơi trò chơi ở góc: “Gia đình” với trò chơi “Nấu ăn”, tôi hướng dẫn trẻ, đặt nồi lên bếp ga đã đặt đúng giữa bếp chưa nếu không sẽ dễ đổ và xảy ra tai nạn, nấu xong phải nhớ tắt bếp, bắc nồi phải dùng cái lót tay để không bị bỏng. - VD3: Chủ đề: “Một số ngành nghề” với đề tài nhỏ: “Nhận biết một số nguy cơ cháy nổ có thể gặp”. Tôi đã đưa ra nội dung của bài dạy như sau: (Tôi đã sưu tầm trên mạng cho trẻ xem các hình ảnh). + Nhận biết một số nguồn gây ra lửa (bếp ga, bật lửa, xăng, dầu, nến, cồn...), các chất dễ cháy : rơm rạ, than củi, giấy.... + Biết ảnh hưởng tốt, xấu của lửa trong cuộc sống. + Biết cách dập lửa an toàn (khăn ướt, nước, bình xịt, cát...). + Cuối cùng tôi có thể đóng vai chú lính cứu hỏa, từ đó sẽ trang bị kiến thức và kỹ năng cần thiết cho trẻ để giúp trẻ phòng cháy, chữa cháy khi gặp tình huống xảy ra trong cuộc sống hàng ngày. - VD4: Chủ đề: “Thế giới thực vật- Tết và Mùa xuân” . + Giúp trẻ biết lợi ích của cây xanh đối với con người, biết trồng nhiều cây xanh để góp phần giảm nhẹ hậu quả của BĐKHPCTT. + Cho trẻ xem video nguyên nhân gây ô nhiễm môi trường, biết chặt phá rừng bừa bài làm cho môi trường bị ô nhiễm, thiên tai, lũ lụt xảy ra, ảnh hưởng đến con người. Nhận biết một số hành vi đúng, sai của con người với môi trường + Trong giờ LQVH: Cô kể cho trẻ nghe câu truyện “Tiếng gọi của rừng xanh” sau đó cho trẻ chơi trò chơi “Chọn tranh đúng về bảo vệ môi trường”. - VD5: Chủ đề: “Nước và một số hiện tượng tự nhiên” tôi cũng mạnh dạn đưa ra đề tài nhỏ: “Nhận biết một số nguy cơ đuối nước”. + Giúp trẻ nhận biết các nguồn gốc nước từ đâu mà có, các loại nước, các hiện tượng tự nhiên liên quan đến nước. 17 + Nhận biết ích lợi, tác hại của nước trong cuộc sống hàng ngày. + Biết cách phòng chống tai nạn do nước gây ra (không chơi gần sông hồ, nơi có nước lũ, nước đun sôi...). Biết kêu cứu, biết sơ qua quá trình cấp cứu ban đầu khi đuối nước (Trẻ 5 – 6 tuổi). Với hoạt động này tôi cũng lên mạng tìm kiếm và đưa ra những hình ảnh minh họa hành động trẻ lên làm và không lên làm. + Cho trẻ chơi các trò chơi pha nước: (tưới cây, pha màu, pha nước hoa quả, đong nước...). - VD6: Chủ đề : “Quê hương, đất nước, Bác hồ, trường tiểu học”. + Dạy trẻ biết giữ gìn vệ sinh và bảo vệ môi trường, không vứt rác bừa bãi. + Giáo dục trẻ tình yêu quê hương, đất nước, Bác Hồ. 3.3. Biện pháp 3: Tích hợp nội dung giáo dục trẻ ứng phó với BĐKH vào các tình huống, các hoạt động hàng ngày Thời gian chủ yếu của trẻ trong một ngày là ở trường, lớp. Chính vì vậy, vai trò của cô giáo trong việc rèn luyện và hướng dẫn trẻ là rất quan trọng. Do đó, tôi luôn tận dụng mọi lúc, mọi nơi, mọi tình huống để dạy trẻ.. Tôi luôn cố gắng ích hợp một cách khéo léo để gây hứng thú và duy trì được hứng thú cho trẻ , phù hợp với điều kiện của lớp của chủ đề đang thực hiện., tạo cơ hội để trẻ được tích cực hoạt động, trải nghiệm. 3.3.1. Đón trẻ, trò chuyện sáng Việc tích hợp nội dung giáo dục trẻ ứng phó BĐKH được tôi khai thác khá triệt để vào thời điểm này như sau: *Đón trẻ: - Khi đón trẻ tôi chú ý quan sát, hướng dẫn trẻ biết tự cất đồ dùng cá nhân đúng nơi quy định, , tự mặc và cởi quần áo mà không cần sự giúp đỡ của người lớn để tự biết bảo vệ bản thân khi thay đổi nhiệt độ từ ngoài trời vào lớp học... * Trò chuyện: - Hình thức: Cá nhân, tập thể, nhóm... 18 - Nội dung: Hướng dẫn trẻ biết chọn trang phục phù hợp với thời tiết, các vấn đề sức khỏe của trẻ, các biểu hiện của BĐKH, cách ứng phó và phòng tránh. Ví dụ: + Bé đoán xem thời tiết hôm nay sẽ như thế nào? + Mưa, bé thích và không thích, vì sao? + Các bé sẽ chọn bạn nào ăn mặc phù hợp với thời tiết hôm nay? ( Một bạn mặc áo dầy, quàng khăn ấm, một bạn mặc áo len) + Vì sao hôm nay chúng ta lại phải mặc áo ấm? + Các bé đoán xem vì sao khi đi ra đường chúng ta phải đeo khẩu trang? + Trong hộp có rất nhiều lọ thuốc ho mà bố mẹ đã gửi cho các con từ sáng, hãy lên nhận lọ thuốc ho của mình nào. Vì sao có bạn bị ho, có bạn không bị ho? Làm thế nào để hết ho? + Trò chơi: Nhà dự báo thời tiết nhí (Cách chơi: Trẻ lên gắn biểu tượng thời tiết phù hợp) Trên đây là một số nội dung trò chuyện sáng tôi thường tổ chức gần gũi và hấp dẫn với trẻ thông qua những tình huống, những trò chơi, câu đố... từ đó hình thành cho trẻ kiến thức, kỹ năng về vấn đề này một cách khá dễ dàng. 3.3.2. Hoạt động học Với Hoạt động học tôi thường lựa chọn những hoạt động nhẹ nhàng, phù hợp, tạo tình huống, câu hỏi... khuyến khích trẻ chủ động học hỏi, mày mò, quan sát, thử, bày tỏ cảm xúc và cách làm riêng, rèn luyện kỹ năng đã biết... tạo ra những cơ hội và tình huống để mở rộng, tích hợp nội dung BĐKH vào các nội dung giáo dục đã xây dựng. * Hoạt động khám phá khoa học: Ví dụ như ở chủ đề “ Một số hiện tượng tự nhiên” - Tôi cho trẻ quan sát tranh ảnh, xem các đoạn phim tư liệu sưu tầm trên mạng về các hiện tượng thời tiết{ như mưa, bão, lốc xoáy, sấm chớp, nắng nóng, hạn hán, lũ lụt… 19 - Qua các hoạt động thí nghiệm, trải nghiệm, đưa ra tình huống cho trẻ dự đoán, quan sát tranh ảnh băng hình tôi cung cấp những kiến thức đơn giản về đặc điểm của các hiện tượng thời tiết, thảm họa đó như: Gió làm mát, làm lưu thông không khí; gió mạnh làm đổ cây, làm bụi đường phố, làm đổ nhà cửa; các cách tránh gió như: Đội mũ, đeo khẩu trang, đi găng tay, trồng nhiều cây xanh, không ra ngoài trời lâu; mưa cung cấp cho con người và mọi vật, làm mát, giúp cho cây cối phát triển, mưa to làm cho đường phố ngập lụt, nhà cửa, quần áo ẩm ướt, có sấm chớp rất nguy hiểm. Cách tránh mưa: Khi ra đường phải đội mũ nón, mặc áo mưa, không chơi dưới gốc cây khi có mưa to, sấm chớp. Hạn hán là hiện tượng lượng mưa thiếu hụt kéo dài, làm giảm độ ẩm trong không khí, hạ thấp mức nước ao hồ, ít hoặc không có mưa kéo dài khiến sông suối, ao hồ cạn nước, cây cối khô héo, đất khô nứt nẻ, hạn hán làm cho trẻ nhỏ bị mất nước mắc các bệnh về da và bệnh hô hấp. Giáo dục trẻ sử dụng tiết kiệm các nguồn nước. Dông xảy ra khi có gió mạnh, sấm sét, chớp, mưa rào. Lốc là một cột không khí xoáy hình cái phễu, di chuyển rất nhanh cuộn đi mọi thứ. Sấm sét, chớp xuất hiện khi trời mưa, trên bầu trời có tia chớp sáng và tiếng nổ lớn. Mưa đá là hiện tượng hạt mưa rơi xuống có dạng như những cục đá to nhỏ có hình dạng khác nhau. Tác hại: Dông, sét, lốc, mưa đá có thể làm phá hủy nhà cửa, trường học, sét có thể làm cháy nhà, cháy rừng, mưa đá rơi xuống có thể làm đồ nhà, đổ trường, tàn phá cây cối, làm chết người.; Các cách phòng tránh: Tìm chỗ chú ẩn an toàn, đứng xa cửa sổ, cửa ra vào, tránh xa chỗ ẩm ướt, không trú dưới gốc cây to, không cầm các vật bằng kim loại, rút các phích cắm điện. Lũ lụt làm mực nước dâng cao nhanh, làm ngập nhà cửa, cây cối, trường học, đường xá; Lũ lụt làm lây lan các nguồn dịch bệnh, làm ô nhiễm nguồn nước, nhiều trẻ em nhỏ không biết bơi dễ bị chết đuối. Bão kèm theo mưa lớn và gió mạnh, làm đổ nhà cửa, bật nóc nhà, gây ngập lụt: Trẻ nhỏ dễ bị gây nguy hiểm đến tính mạng, dễ bị chết đuối, phải nghỉ học dài ngày… - Mở rộng: Tôi cung cấp cho trẻ những thông tin về tình trạng khí hậu thời tiết, các thảm họa, thiên tai thường xuyên xảy ra trên đất nước Việt Nam 20