Tài liệu Skkn một số biện pháp giúp trẻ mẫu giáo 5 6 tuổi vận động theo nhạc

BÁO CÁO KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU, ỨNG DỤNG SÁNG KIẾN 1. Lời giới thiệu Âm nhạc là loại hình nghệ thuật xuất hiện rất sớm trong lịch sử xã hội loài người và là nhu cầu không thể thiếu trong đời sống, đặc biệt là đối với trẻ thơ. Ở trường Mầm non, đặc biệt đối với lứa tuổi Mẫu giáo, âm nhạc là một trong những loại hình nghệ thuật phát triển năng lực, cảm xúc, tưởng tượng, sáng tạo, sự tập trung chú ý, khả năng diễn tả những hứng thú của trẻ. Khác với loại hình nghệ thuật khác như hội hoạ, văn học, điện ảnh… âm nhạc không hoàn toàn xác định rõ những hình ảnh cụ thể. Âm nhạc bằng những ngôn ngữ riêng là giai điệu, âm sắc, trường độ, hoà âm, tiết tấu…cùng với thời gian đã thu hút, hấp dẫn, làm thoả mãn nhu cầu tình cảm của trẻ. Âm nhạc là phương tiện giúp trẻ nhận thức thế giới xung quanh, giúp trẻ phát triển ngôn ngữ, quan hệ trong giao tiếp, trao dồi tình cảm... Đối với trẻ, âm nhạc là thế giới kỳ diệu, đầy cảm xúc. Trẻ có thể tiếp nhận âm nhạc ngay từ trong nôi. Trẻ mầm non dễ xúc cảm, vốn ngây thơ trong sáng, nên tiếp xúc với âm nhạc là một điều không thể thiếu. Thế giới âm thanh muôn mầu không ngừng chuyển động tạo điều kiện cho trẻ phát triển các chức năng tâm lý, năng lực hoạt động và sự hiểu biết của trẻ. Nhà chỉ huy nhạc nổi tiếng Lô- Tô- Kôpxki đã nói “khi nghe nhạc cả người lớn và trẻ em đều muốn cử động theo nhịp, tiết tấu. Tay họ đung đưa, chân gõ nhịp, đầu lắc lư theo nhạc”. Thông thường, khi nghe nhạc ai cũng đều có ý muốn cử động theo tiết tấu. Tay đung đưa, chân gõ nhịp, đầu lắc lư, đó chính là hình thức vận động theo nhạc tự phát. Nhiều khi các em nhỏ vừa nghe nhạc, vừa ngẫu hứng điệu múa có tiết tấu độc đáo của mình. Giữa âm nhạc và vận động có mối liên hệ trực tiếp, xuất phát từ cơ sở sinh lý, đó là cơ quan thính giác và cơ quan cảm giác về chuyển động và thăng bằng. Nhà tâm lý học B.N Chep-lô-va cho rằng: “Việc tri giác âm nhạc sảy ra cùng lúc hoàn toàn trực tiếp với phản ứng vận động âm nhạc theo diễn biến thời gian”. 1 Đối với trẻ Mẫu giáo, do đặc điểm hồn nhiên, ham hoạt động nên mối quan hệ giữa âm nhạc và vận động được hình thành dễ dàng. Các bài hát, bản nhạc tạo cho trẻ những cảm xúc mạnh, trẻ vận động phù hợp với đặc tính của âm nhạc. Ở đây âm nhạc giữ vai trò chủ đạo còn vận động là công cụ thể hiện hình tượng âm nhạc. Vận động theo nhạc là hoạt động phối hợp giữa âm nhạc và các hình thức nhảy múa hoặc sử dụng đồ chơi âm , gõ đệm theo nhạc. Hoạt động này giúp trẻ phát triển về cảm giác nhịp điệu, sự khéo léo, phản ứng nhanh và đúng với tính chất âm nhạc. Vận động theo nhạc giúp trẻ phát triển cảm giác, nhịp điệu, sự khéo léo, khả năng phản ứng nhanh và đúng các ấn tượng nghe được trong âm nhạc. Ngoài ra còn làm thoả mãn nhu cầu tình cảm của trẻ, trẻ được bộc lộ cảm xúc, giao tiếp với bạn bè. Hiện nay, chương trình âm nhạc đang được phổ biến rộng rãi trong các trường Mầm non, nhằm giúp cho việc thực hiện giáo dục âm nhạc cho trẻ theo đúng chương trình quy định, đồng thời giúp giáo viên có được những cơ hội và điều kiện thể hiện khả năng của mình. Trong thực tế, trẻ mẫu giáo rất thích được vận động theo nhạc nhưng những kỹ năng vận động của trẻ còn rất đơn điệu, chưa mang tính chất nghệ thuật do nhiều giáo viên chưa chú ý hình thành kỹ năng vận động theo nhạc cho trẻ, chưa vận dụng lý thuyết vào thực tiễn, chưa có biện pháp thiết thực trong quá trình dạy trẻ, dẫn tới kết quả chưa đạt được so với yêu cầu. Do vậy, việc áp dụng biện pháp tiên tiến để dạy trẻ mẫu giáo vận động theo nhạc là rất cần thiết, cần được chú trọng. Nhận thức được tầm quan trọng của việc dạy trẻ vận động theo nhạc và với mong muốn nâng cao kỹ năng vận động theo nhạc cho trẻ. Từ những lý do đó tôi đã mạnh dạn đi sâu nghiên cứu đề tài “Một số biện pháp giúp trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi vận động theo nhạc” nhằm góp phần nhỏ bé của mình vào việc tổ chức hoạt động âm nhạc và đặc biệt là vận động theo nhạc được tốt hơn. Do khả năng nghiên cứu còn hạn chế nên chắc chắn đề tài sẽ còn nhiều thiếu sót, rất mong các bạn đồng nghiệp, các cấp lãnh đạo và hội đồng khoa học đóng góp ý kiến để đề tài được hoàn thiện hơn. 2 2. Tên sáng kiến “Một số biện pháp giúp trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi vận động theo nhạc” 3. Tác giả sáng kiến - Họ và tên: Nguyễn Thị Trang - Địa chỉ tác giả sáng kiến: Trường mầm non Kim Long – Tam Dương – Vĩnh Phúc; - Số điện thoại: 0972809870; Email: [email protected] 4. Chủ đầu tư tạo ra sáng kiến: Nguyễn Thị Trang 5. Lĩnh vực áp dụng sáng kiến - Lĩnh vực áp dụng: Lĩnh vực phát triển thẩm mỹ, các hoạt động chăm sóc, giáo dục trẻ. 6. Ngày sáng kiến được áp dụng lần đầu: Từ tháng 09/2018 7. Mô tả bản chất của sáng kiến 7.1. Về nội dung của sáng kiến 7.1.1. Cơ sở lý luận Âm nhạc thực sự gần gũi với trẻ thơ, âm nhạc là món ăn tinh thần không thể thiếu được, nó vừa là một nội dung giáo dục, vừa là phương tiện góp phần giáo dục toàn diện nhân cách của trẻ. Vận động theo nhạc là hoạt động phối hợp giữa âm nhạc và các động tác nhảy múa hoặc sử dụng đồ chơi âm nhạc, gõ đệm theo nhạc tạo cho con người có được sự cảm nhận về nhịp điệu, góp phần tích cực vào việc phát triển toàn diện nhân cách. Vận động theo nhạc giúp trẻ phát triển cơ bắp và các tố chất như độ bền, độ linh hoạt, dẻo dai, tính chính xác, sự nhanh nhạy, sự cân bằng, sự khéo 3 léo...Theo các nhà tâm lý học, vấn đề mấu chốt của việc vận động theo nhạc nằm ở mối tương quan giữa hoạt động thể chất và hoạt động chí não. Giáo dục âm nhạc là hoạt động mang tính nghệ thuật. Ở trường mầm non, giáo dục âm nhạc được tiến hành thông qua các hoạt động: Dạy hát, nghe hát, vận động theo nhạc. Trong đó vận động theo nhạc được tiến hành ở hoạt động học hoặc ở mọi thời điểm trong ngày của trẻ, tích hợp trong các giờ hoạt động và trong các ngày hội, ngày lễ. Để làm tốt nội dung giáo dục âm nhạc, đòi hỏi giáo viên phải có lòng yêu nghề, mến trẻ, có tinh thần trách nhiệm cao trong công việc. Đặc biệt phải có vốn kiến thức chuyên môn, có kinh nghiệm, biết xây dựng và sử dụng linh hoạt những phương pháp, biện pháp, thủ thuật đề ra trong tiết học. Trẻ mầm non rất yêu thích âm nhạc nhưng nhiều trẻ chưa có kỹ năng vận động theo nhạc. Một số trẻ còn nhút nhát, chưa mạnh dạn khi vận động cộng với những kỹ năng vận động của trẻ còn đơn điệu, chưa mang tính nghệ thuật. 7.1.2. Thực trạng của vấn đề nghiên cứu: 7.1.2.1. Thuận lợi: Được sự quan tâm của Ban giám hiệu nhà trường, tổ chuyên môn bồi dưỡng về chuyên môn nghiệp vụ, cùng với sự ủng hộ, giúp đỡ của các bạn đồng nghiệp. Là giáo viên chủ nhiệm lớp 5 tuổi A9 tôi luôn yêu nghề, mến trẻ, nhiệt tình, năng động. Không ngừng học tâ ̣p nâng cao trình đô ̣ chuyên môn. Tích cực học tập nâng cao trình độ chuyên môn nghiệp vụ. Các đồng chí giáo viên trong tổ luôn có tinh thần đoàn kết, giúp đỡ nhau hoàn thành nhiệm vụ. Trẻ rất thích được vận động theo nhạc. 7.1.2.2. Khó khăn: 4 Kỹ năng vận động theo nhạc của trẻ còn hạn chế. Các cháu phần lớn là con em làm nông nghiệp, kinh tế gia đình eo hẹp, ít có điều kiện cho con em mình tiếp xúc với âm nhạc nhiều. Một số trẻ còn quá hiếu động, một số trẻ nhút nhát nên việc rèn kỹ năng vận động và phát triển năng khiếu của trẻ còn khó khăn. Bên cạnh đó thì cơ sở vâ ̣t chất của nhà trường còn hạn chế, trang thiết bị phục vụ cho hoạt động âm nhạc còn thiếu thốn nhiều. Phòng hoạt đô ̣ng âm nhạc còn kết hợp với phòng học. Các dụng cụ gõ đê ̣m chưa đầy đủ, chưa đẹp mắt, chính vì vậy nên trẻ hoạt động âm nhạc chưa được hứng thú, chưa phát huy được năng khiếu của trẻ. 7.1.2.3 Thực trạng: a. Về giáo viên: Mô ̣t số giáo viên vẫn chưa phát huy hết khả năng sáng tạo, linh hoạt trong tổ chức hoạt động âm nhạc cho trẻ. Cách tổ chức các hoạt động đôi khi còn dập khuân máy móc, chưa có kinh nghiệm khi xây dựng kế hoạch giáo dục lấy trẻ làm trung tâm. Kỹ năng sư phạm đôi khi còn hạn chế nên việc tổ chức hoạt động âm nhạc còn khô khan cô chưa linh hoạt trong viê ̣c tổ chức nên chưa thu hút sự tập trung chú ý, khích lệ trẻ hoạt động. b. Về phụ huynh : Một số phụ huynh chưa nhận thức được rõ về hoạt động âm nhạc, nó có tác dụng cần thiết như thế nào với con em họ, Chỉ nghĩ là hát, múa chứ không quan trọng. c. Về trẻ: Nhận thức của trẻ không đồng đều, khả năng sáng tạo của trẻ còn hạn chế. 5 Một số trẻ còn quá hiếu động, một số trẻ nhút nhát nên việc rèn kỹ năng vận động và phát triển năng khiếu của trẻ còn khó khăn. - Trẻ chưa có nề nếp, thói quen tốt. - Sĩ số lớp đông, phòng học nhỏ khó khăn trong việc tổ chức hoạt động cho trẻ. * Để biết được chính xác kỹ năng vận động theo nhạc của trẻ ngay từ đầu năm tôi đã làm khảo sát lớp tôi chủ nhiệm gồm 29 cháu như sau : BIỂU 1: KẾT QỦA KHẢO SÁT TRẺ ĐẦU NĂM Stt 1 Nội dung giáo dục Trẻ biết vận động và sử Số trẻ 29 Đạt yêu cầu Chưa đạt yêu cầu Số trẻ Số trẻ % % 11/29 37,9 18/29 62,1 12/29 41,3 17/29 58,7 12/29 41,3 17/29 58,7 dụng nhạc cụ gõ đệm. 2 Trẻ có khả năng thể hiện các bài múa, thể 29 dục nhịp điệu. 3 Trẻ mạnh dạn, tự tin 29 * Dựa vào kết quả khảo sát ta thấy: Phần lớn trẻ chưa có các thao tác, cũng như kỹ năng vận động theo nhạc. Trẻ thường mắc các lỗi sau: - Khi vỗ tay: + Vỗ tay lúc theo nhịp, lúc theo phách. + Vỗ tay vào phách nhẹ, đưa tay ra vào phách mạnh. + Trẻ chưa có kỹ năng sử dụng nhạc cụ - Khi múa: 6 + Trẻ không thuộc động tác. + Trẻ múa còn lẫn lộn đông tác. + Động tác của trẻ chưa chính xác. + Trẻ múa không khớp với nhạc có thể nhanh hơn nhạc, có thể múa chậm hơn nhạc. + Trẻ không tự thực hiện. Nguyên nhân: * Qua khảo sát, đánh giá kết quả tôi tìm ra một số nguyên nhân dẫn tới tỷ lệ đạt được của trẻ còn thấp đó là: - Do trẻ thiếu hụt kiến thức âm nhạc từ lứa tuổi nhà trẻ, mẫu giáo bé. - Một số trẻ còn nhút nhát, chưa mạnh dạn khi vận động cộng với các kĩ năng vận động của trẻ còn đơn điệu, chưa mang tính chất nghệ thuật. - Do trẻ còn nhút nhát không giám thực hiện bài tập. - Trẻ chưa được ôn luyện vâ ̣n động theo nhạc nhiều. - Trẻ ít được tiếp xúc với nhạc cụ. - Hình thức tổ chức lớp chưa linh hoạt, chưa kích thích hứng thú cho trẻ hoạt động. - Đồ dùng trực quan còn ít, chưa đẹp, chưa hấp dẫn 7.2. Về khả năng áp dụng của sáng kiến Từ bảng trên cho thấy trẻ đạt tỷ lệ rất thấp, trước thực trạng đó, với trách nhiệm là một nhà giáo tôi nhận thấy cần phải có biện pháp để nâng cao kỹ năng vận động theo nhạc cho trẻ. Qua nghiên cứu tôi thấy có rất nhiều biện pháp để nâng cao kỹ năng vận động theo nhạc cho trẻ sau đây tôi xin đưa ra một số biện pháp mà bản thân đã áp dụng có hiệu quả. 7 7.2.1. Biện pháp 1: Lam mẫu chủn vâṇ đông ̣ theo nhạc va xâỵ dựng các động tác vận động phù hợp: Âm nhạc là trừu tượng nhưng có tính giáo dục nghệ thuật sâu sắc. Vì vậy việc sớm tư duy trực quan và kích thích những yếu tố ban đầu là rất cần thiết. Vai trò của cô giáo trong vấn đề này là phải tạo được sự hướng thú để trẻ say mê, ham thích hoạt động nghệ thuật. Vì vậy trước khi cho trẻ hoạt động nghệ thật cô cần có những hình thức gợi mở, dẫn dắt giới thiệu và được xem cô biểu diễn mẫu với mức độ hoàn thiện nhất. Làm mẫu là biện pháp quan trọng nhằm mục đích cho trẻ tri giác toàn vẹn (Tri giác âm nhạc và vận động trong một khối thống nhất). Với những bài hát rõ nhịp, phách, hoặc các loại hình tiết tấu. Ví dụ như bài “Vườn trường mùa thu” của nhạc sĩ Cao Minh Khang tôi chọn hình thức vận động theo tiết tấu chậm, bài “Tiếng chú gà Trống gọi” của nhạc sĩ Kim Hữu tôi chọn hình thức vận động theo tiết tấu phối hợp. Dạy trẻ vỗ tay hoặc sử dụng đồ chơi âm nhạc gõ đệm theo bài hát cũng có nhiều cách dạy. Giáo viên cần căn cứ vào loại nhịp, cấu trúc hình tiết tấu của bài hát để chọn hình thức vỗ tay, gõ đệm và cách dạy cho phù hợp. Dạy trẻ vỗ tay (hoặc gõ) theo nhịp: Vỗ tay hoặc gõ một tiếng vào phách mạnh, (đầu ô nhịp) phách yếu nghỉ. Ví dụ: Trong bài “Màu hoa” của nhạc sĩ Hồng Đăng có câu: Màu hoa tím màu hoa đỏ màu hoa vàng. Vỗ nghỉ vỗ nghỉ vỗ nghỉ - Dạy vỗ tay (hoặc gõ) tiết tấu chậm: Vỗ tay hoặc gõ 3 tiếng, mỗi tiếng bằng một nốt đen, rồi nghỉ bằng một tiếng(Vỗ tay hoặc gõ vào phách mạnh ở đầu ô nhịp) Ví dụ: Trong bài “Hoa trường em” của nhạc sĩ Dương Hưng Bang có câu: 8 Em ngắm chiếc lá, em ngắm cánh hoa. Vỗ vỗ vỗ nghỉ vỗ vỗ vỗ nghỉ Ví dụ: Dạy trẻ vỗ tay theo tiết tấu chậm bài “Cháu thương chú bộ đội” - Vào bài cô đố trẻ: Ai nơi hải đảo biên cương Diệt thù giữ nước coi thường khó khăn. (Chú bộ đội) - Cô hỏi trẻ: + Câu đố kể về ai? + Các con đã được làm quen với những bài hát nào kể về chú bộ đội? + Ai sáng tác bài Cháu thương chú bộ đội? - Cô nói: Để bài hát khi biểu diễn thêm vui, nhịp nhàng cô cùng các con vỗ tay theo tiết tấu chậm kết hợp với lời ca nhé. - Cả lớp cùng hát lại bài hát - Cô làm mẫu. Cách vỗ tay như sau: Cháu thương chú bộ đội nơi rừng sâu biên giới. V v v nghỉ v v v v: Vỗ tay. Nghỉ: Nghỉ không vỗ tay. - Cô giải thích cho trẻ: Các con vỗ tay 3 tiếng rồi nghỉ bằng một tiếng, vỗ tay 3 tiếng rồi nghỉ bằng một tiếng, cứ tiếp tục như vậy cho đến hết bài. bắt đầu vỗ vào tiếng “chú” - Cô hướng dẫn cho trẻ vỗ tay: + Đầu tiên cô cho trẻ vỗ tay kết hợp với đếm. 9 1 - 2 - 3 - nghỉ -1 - 2 - 3 - nghỉ… + Khi trẻ đã quen với cách vỗ theo tiết tấu chậm thì tôi cho trẻ vỗ tay kết hợp với lời ca. - Để tạo hứng thú cho trẻ và trẻ tích cực vận động theo nhạc tôi có thể linh hoạt, làm đa dạng các cách học thuộc. + Dạy cả lớp vận động theo nhạc. + Nối tiếp theo tổ. (Cô nói: Khi cô đưa tay về phía tổ nào thì tổ đó vừa hát vừa gõ đệm theo nhịp) + Theo nhóm bạn trai, nhóm bạn gái. (Cô nói: Khi cô đưa tay lên cao thì các bạn trai vừa hát vừa gõ đệm theo nhịp, khi cô đưa tay thấp thì các bạn gái thực hiện). + Nhóm hát, nhóm vận động. (Cô nói: Các bạn trai làm các nhạc công gõ đệm theo nhịp cho các bạn gái cầm micro làm ca sĩ). + Theo tốp nhỏ. + Cá nhân. - Khi cô cho trẻ tập sử dụng một loại nhạc cụ nào đó để đệm cho bài hát, cô cần nói rõ cách gõ cho âm thanh phát ra như thế nào thì phù hợp. Ví dụ: Dạy trẻ cách sử dụng nhạc cụ là trống: Tay trái cầm trống, tay phải cầm dùi, khi gõ thì gõ vào giữa mặt trống, sau đó đưa ra gõ vào thành trống. Hoặc dạy trẻ sử dụng nhạc cụ là xắc xô thì tay phải cầm xắc xô (úp xắc xô vào trong lòng bàn tay) khi gõ thì gõ xắc xô vào lòng bàn tay trái sau đó đưa hai tay rộng ra nghỉ bằng một phách). - Trong tổ chức có nhiều trẻ tham gia vận động, di chuyển đội hình, múa động tác của trẻ nam khác động tác của trẻ nữ…Muốn thể hiện toàn vẹn trong sự kết hợp với âm thanh, âm nhạc cùng một lúc là không thể được. Vì vậy để đảm bảo tính toàn vẹn của tri giác, cô cần sử dụng biện pháp trình bày cùng với 10 lời giải thích động tác của trẻ nam trước, động tác của trẻ nữ sau. Có thể giải thích dưới hình thức dựng hình ảnh mô phỏng hoặc chỉ dẫn ngắn gọn, dễ hiểu. Ví dụ khi dạy trẻ vận động minh hoạ bài: “Chú bộ đội” có động tác hai tay vung tự nhiên chân dậm mạnh, cô có thể nói: “Hai tay các con vung tự nhiên, chân dậm mạnh giống như chú bộ đội đang hành quân đấy các con ạ.” - Trong chương trình một số bài múa đã có biên soạn động tác múa gợi ý, song cô có thể dạy trẻ phối hợp các động tác tay chân, thân hình và thể hiện qua nét mặt kết hợp với âm nhạc. Ví dụ: Trong sách tuyển tập các bài hát dành cho trẻ mẫu giáo không biên soạn động tác múa bài “Chú Voi con ở bản Đôn” của nhạc sĩ Phạm Tuyên. Dựa vào nội dung của bài hát tôi đã sáng tạo ra động tác cho phần dạo nhạc đầu, động tác của 8 câu hát, phần nhạc kết: - Phần dạo nhạc đầu: Nhún theo nhạc đầu lắc lư. - Chú voi con…Đôn: 1tay để sau lưng, 1 tay đưa ra chỉ ở phía trước, chân nhún theo nhịp. - Chưa có…con: Đổi tay, tay đưa trước vẫy , chân nhún . - Từ rừng…người: Tay đưa rộng ra phía trước . - Rất ham …chơi: Nhún chân theo nhịp tay vung tự nhiên. - Voi con …ơi: Tay bắc làm loa gọi chân nhún - Mau lớn…to: Hai tay đưa rộng từ dưới lên cao vòng 2 bên - Có sức…xa: Vòng tay rộng từ ngoài vào ôm trước ngực. - Kéo gỗ..ta: Nắm 2 tay để trên vai nhún người sang 2 bên. - Phần nhạc kết: Hai tay đưa cao lên trên đầu, lắc cổ tay, kết hợp bước xoay tròn tại chỗ một vòng. - Để tạo sự hứng thú cho trẻ và trẻ tích cực luyện tập múa, tôi có thể cho trẻ múa dưới các hình thức và sắp xếp di chuyển đội hình như sau: 11 + Cô cho cả lớp múa. (Đội hình đứng vòng tròn, cô cũng đứng ở vòng tròn múa cùng trẻ). + Trẻ múa theo nhóm các bạn trai và các bạn gái đứng riêng theo từng vòng tròn. (hai vòng tròn đồng tâm) + Trẻ múa từng đôi. (Hai trẻ quay mặt vào nhau hoặc tự chọn bạn để múa) + Trẻ múa theo nhóm nhỏ. + Cá nhân múa. - Do trẻ học thông qua bắt chước nên tôi phải làm mẫu nhiều lần. Trẻ bắt chước có thể không như giáo viên nhưng những gì nghe nhìn qua mẫu giúp trẻ khắc sâu ấn tượng, nhận biết một cách xúc cảm các động tác, bài múa. Như vậy bằng nhiều hình thức sinh động, cô sẽ hình thành tư duy trực quan, tạo được những yếu tố ban đầu cho mọi cảm nhận nghệ thuật. Còn với những bài hát có hình tượng nghệ thuật đẹp, có giai điệu tình cảm tha thiết, tôi lựa chọn hình thức múa. Những đoạn nhạc, những bài hát sôi động tôi có thể cho trẻ tập những bài thể dục nhịp điệu hay động tác earobic khỏe khoắn. Ví dụ như bài: Nắng sớm của nhạc sĩ Xuân Nghị hay bài Trời nắng trời mưa của nhạc sĩ Đặng Nhất Mai... Sau khi lựa chọn hình thức vận động tôi sẽ xây dựng từng động tác cụ thể, phù hợp. Việc lựa chọn loại hình vận động và các động tác phù hợp với tính chất âm nhạc sẽ giúp quá trình lĩnh hội các kỹ năng vận động của trẻ sẽ thuận lợi hơn, mang lại hiệu quả cao hơn. 7.2.2. Biện pháp 2: Chính xác hóa các động tác vận động Đây là biện pháp quan trọng giúp trẻ nắm vững các kỹ năng vận động. Vận động theo nhạc là hoạt động mang tính sáng tạo nên trước khi định hướng 12 các động tác vận động, tôi thường tạo cơ hội cho trẻ được bộc lộ khả năng sáng tạo của mình và cho trẻ thực hiện thử. Với những bài thực hiện theo nhịp phách tiết tấu trẻ đã biết, tôi cho trẻ nhớ lại hình thức vận động và thực hiện thử ghép vào lời bài hát. Sau đó tôi chính xác lại bằng cách thực hiện động tác cho trẻ quan sát kết hợp với lời giải thích ngắn gọn giúp trẻ nắm vững kỹ năng vận động. Ví dụ: Khi cho trẻ vận động bài hát “Múa cho mẹ xem” của tác giả Xuân Giao tôi cho trẻ suy nghĩ một số động tác theo ý mình và cho một hoặc hai trẻ thực hiện thử. Sau đó sẽ cùng trẻ nhận xét, đánh giá xem động tác đó có phù hợp với lời bài hát và tính chất nhạc không. Nếu phù hợp tôi sẽ lựa chọn động tác đó của trẻ cùng với những động tác tôi định hướng để tổng hợp thành một hệ thống các động tác liên hoàn theo lời ca của bài hát. Để trẻ thực hiện đúng và chính xác thì cô cần thực hiện lại cho trẻ quan sát và kết hợp phân tích động tác. Hoặc cho trẻ vận động theo tiết tấu chậm bài hát “Trường chúng cháu là trường mầm non” của nhạc sĩ Phạm Tuyên tôi sẽ để trẻ nhớ lại cách vỗ tay theo tiết tấu chậm . Sau đó tôi chính xác lại hình thức vận động này bằng cách thực hiện vỗ câu hát đầu tiên kết hợp giải thích ngắn gọn. Với việc hướng dẫn chính xác của tôi nên tất cả trẻ đều thực hiện đúng và rất hứng thú trong hoạt động. Việc chính xác hóa các động tác bằng cách phân tích và giải thích giúp trẻ nắm vững các kỹ năng vận động, góp phần nâng cao khả năng vận động theo nhạc cho trẻ. 7.2.3. Biện pháp 3: Tăng cường luỵện tập, phát triển năng khiếu vận động theo nhạc cho trẻ. Với âm nhạc từ học hát hay vận động theo nhạc trẻ phải được bắt chước và luyện tập nhiều lần các động tác mới một cách chính xác và chi tiết. Tôi cần sử dụng một số biện pháp sau: 13 - Làm mẫu lại các động tác có sự kết hợp của âm nhạc với mục đích khôi phục lại trong trí nhớ, tri giác thính giác và trình tự động tác. Khi luyện tập cô phải cùng làm với trẻ nhiều lần từ đầu đến cuối bài hát (Bản nhạc). Những động tác khó, cô có thể cho trẻ múa lại kết hợp với lời ca trọn vẹn câu hát. - Chỉ dẫn trẻ thực hiện động tác cùng với âm nhạc. Chỉ dẫn chi tiết, chính xác, đặc điểm động tác cùng với âm nhạc, đồng thời khích thích trẻ hoạt động độc lập. - Sửa chữa dần những chi tiết không chính xác (Tách ra để tập riêng) Ví dụ: Trẻ múa sai câu “Phục phịch, phục phịch đó là bác gấu đen” Trong bài “Đố bạn” của tác giả Hồng Ngọc. Có rất nhiều cách sửa sai như là cô cho trẻ múa riêng động tác hoặc có thể cô nói “Khi cô đưa tay về phía các con thì các con múa, khi cô chỉ vào cô thì cô múa” Trong khi cô múa thì trẻ tri giác toàn bộ động tác và trẻ tự điều chỉnh động tác của mình cho đúng. - Tổ chức linh hoạt, đa dạng cách học thuộc các động tác để gây hứng thú và trẻ tích cực hoạt động dưới các hình thức cả lớp, tổ, nhóm trẻ luyện tập, tổ hát, tổ vận động. Cô khuyến khích trẻ tự vận động để tạo khả năng theo dõi, và giúp trẻ làm chính xác lại. - Căn cứ vào hình thức vận động theo nhạc như vỗ tay hoặc gõ đệm theo tiết tấu, vận động minh hoạ, múa…Cô luôn chú ý tới đội hình của trẻ, sao cho cô làm mẫu, tất cả nhìn thấy cô và cô quan sát được trẻ. + Khi nghe các thể loại âm nhạc khác nhau, trẻ có thể bộc lộ cảm xúc bằng các hoạt động hình thể một cách ngẫu hứng nhưng mọi trẻ không nhất thiết phải vận động giống nhau. Đây là xúc cảm tự nhiên thể hiện bằng hành động theo tính chất giai điệu, nhịp điệu âm nhạc. Ở đây, giáo viên là người gợi ý giúp trẻ cảm thụ các tính chất âm nhạc khác nhau. Trẻ nghe nhạc, vận động theo không cần hát. 14 - Mỗi trẻ là một cá thể riêng biệt với các đặc điểm tâm sinh lý khác nhau, do đó khả năng vận động theo nhạc của từng trẻ khác nhau. Trong đó có một số trẻ có năng khiếu vận động theo nhạc, khả năng tiếp nhận nhanh, động tác đúng, đẹp. Với các trẻ này tôi thường dành thêm thời gian để giúp trẻ luyện tập và phát triển năng khiếu của mình. Ngoài ra tôi còn cho các bé làm quen với một số điệu múa cơ bản qua đĩa hình và dạy trẻ một số động tác múa đơn giản, phù hợp như: Hái đào, guộn đèn, lắc mông, đánh cồng, nhún giật, mõ mời... để nâng cao kỹ năng vận động theo nhạc cho trẻ. - Củng cố và hoàn thiện kỹ năng là bước tiếp theo giúp trẻ thể hiện độc lập, sáng tạo, truyền cảm, đồng cảm với hình tượng nghệ thuật, tôi có thể yêu cầu trẻ nhớ lại trình tự các động tác, biết phối hợp với các bạn sẵn sàng thực hiện bài tập. - Sự hình thành các kỹ năng vận động theo nhạc cần phải tăng cường luyện tập, vận dụng các phương pháp, biện pháp linh hoạt, sáng tạo. 7.2.4. Biện pháp 4: Tạo môi trường âm nhạc. Giáo dục âm nhạc là hoạt động nghệ thuật được trẻ mẫu giáo rất yêu thích. Đây là loại hình được xem như phương tiện để thực hiện các hoạt động giáo dục một cách hiệu quả ở trường Mầm non. Do đặc diểm tâm sinh lý lứa tuổi Mẫu giáo, các cháu tuy còn nhỏ tuổi nhưng rất thích cái đẹp, màu sắc sặc sỡ, mới lạ. Để tiến hành hoạt động âm nhạc cần tạo ra một môi trường âm nhạc là rất cần thiết. Vì vậy tôi luôn cố gắng tạo nhiều đồ dùng, đồ chơi đẹp, hấp dẫn trang trí xung quanh lớp. - Sử dụng đồ dùng điện tử hiện đại như: Đàn Organ, ti vi, đầu đĩa, vi tính… - Tôi vẽ tranh, sưu tầm tranh ảnh từ hoạ báo, lịch…có nội dung về hoạt động âm nhạc, nội dung bài sắp học để trang trí hoặc làm đồ dùng cho giảng dạy. 15 - Tôi chuẩn bị đồ chơi âm nhạc, bởi vì đồ chơi là nhu cầu tự nhiên không thể thiếu đối với cuộc sống của trẻ. Đồ chơi có 2 loại chủ yếu: + Đồ chơi công nghiệp: Đàn, xắc xô, trống, kèn, mõ, trang phục… + Đồ chơi tự tạo: Đồ chơi tự tạo có muôn hình muôn vẻ bởi chúng được tạo ra từ những vật sẵn có, dễ kiếm, dễ làm. Nguồn gốc của đồ chơi tự tạo là vô tận. Làm đồ chơi tự tạo là hoạt động sáng tạo và độc đáo. Có thể dùng luôn những đồ vật thông thường trong sinh hoạt hàng ngày, sử dụng trực tiếp những vật liệu tự nhiên làm đồ chơi và bằng những vật liệu thu lượm được. Ví dụ: + Tận dụng những đoạn tre già để đẽo phách tre. + Tận dụng bìa cứng, trang trí giấy đề can để tạo thành nhiều cái đàn có hình dáng khác nhau. + Tận dụng các vỏ lon bia, nước ngọt để làm trống, xúc xắc. + Làm đàn tơ rưng bằng tre nhỏ. + Vỏ hộp sữa làm trống cơm. + Tận dụng vải vụn của thợ may làm hoa cài tay. + Mút xốp làm mũ múa... Tôi xây dựng góc hoạt động âm nhạc với cách trang trí đẹp, nhiều đồ chơi đảm bảo an toàn, đa dạng về chủng loại, chất liệu. Các đồ chơi được sắp xếp sao cho gọn gàng, dễ lấy, dễ cất, có thể sử dụng vào các hoạt động khác. 7.2.5. Biện pháp 5: Tạo hứng thú cho trẻ trong quá trình vận động theo nhạc. Vận động theo nhạc là quá trình trẻ thực hành trải nghiệm và cảm thụ nghệ thuật. Để quá trình vận động không bị đơn điệu, nhàm chán. Tôi tổ chức cho trẻ thực hiện vận động dưới nhiều hình thức thi đua có lồng yếu tố vui chơi. 16 Ví dụ như khi cho trẻ vận động bài “Đố bạn” tôi tổ chức cuộc thi tài giữa các đội: Đội voi con, đội hươu sao, đội gấu đen. Sau đó cho trẻ bình chọn đội xuất sắc nhất. Qua việc tổ chức thi đua sôi động như vậy, trẻ rất hứng thú vận động và rất mạnh dạn tự tin thể hiện khả năng của mình. Và để giúp trẻ hứng thú hơn tôi còn sử dụng các dụng cụ âm nhạc trong quá trình trẻ vận động. Ngoài các dụng cụ được nhà trường cung cấp tôi còn sử dụng các loại dụng cụ tự làm như: Non bia làm trống lắc, thanh tre làm phách, mũ múa làm từ xốp lá... Vừa sử dụng nhạc cụ trẻ còn được quan sát hình ảnh, mặc trang phục biểu diễn phù hợp. Ví dụ: Dạy trẻ gõ đệm theo nhịp bài “Cháu yêu cô chú công nhân” của tác giả Hoàng Văn Yến. Cô tạo hứng thú cho trẻ bằng cách cho trẻ quan sát tranh, ảnh về các cô chú công nhân. Cô trò chuyện cùng trẻ về các cô chú công nhân, giáo dục trẻ yêu quý và biết ơn các cô chú công nhân. Cô hỏi trẻ đã được làm quen với bài hát nào nói về nghề công nhân? Ai sáng tác bài hát? Sau đó cô dạy trẻ vận động theo nhạc. Hoặc khi dạy trẻ vận động minh hoạ bài “trống cơm” nhạc dân ca. Tôi cho cả lớp mặc trang phục dân gian và đeo trống cơm. Tôi nhận thấy trên nét mặt vui tươi, hồ hởi trên mỗi trẻ. Trẻ vui sướng hòa mình vào bài hát với trang phục dân gian và trống cơm. Trẻ được mặc trang phục và sử dụng đạo cụ và biểu diễn phù hợp với tính chất âm nhạc và nội dung bài hát sẽ làm phong phú thêm đời sống văn hoá, có tác dụng giáo dục tình cảm đạo đức, góp phần vào việc hình thành nhân cách trẻ thơ. Kết quả tôi thấy trẻ rất hứng thú, có ý thức, tích cực tham gia hoạt động, đạt được những yêu cầu của bài soạn. Với những bài múa, thể dục nhịp điệu tôi sử dụng một số dụng cụ phù hợp với bài hát như lựa chọn dây hoa, vải lụa, dây nơ... 17 Việc sử dụng hợp lý các dụng cụ âm nhạc trong quá trình trẻ vận động làm tăng hứng thú, phát huy tích cực vận động của trẻ, từ đó nâng cao hiệu quả quá trình vận động theo nhạc của trẻ. 7.2.6. Biện pháp 6: Ứng dụng công nghệ thông tin vao trong dạỵ học: Việc ứng dụng công nghệ thông tin vào trong dạy học là rất cần thiết. Việc ứng dụng công nghệ thông tin vào trong giảng dạy ở cấp học mầm non làm đa dạng hoá hình thức dạy học giúp trẻ được thay đổi không khí mới, hấp dẫn, trong giờ học, tạo cho trẻ niềm hứng thú, hăng say tích cực tham gia vào hoạt động, làm cho hiệu quả giáo dục cao. Đặc biêt giúp giảm bớt đồ dùng không cần thiết, giảm bớt sức lao động của giáo viên và giảm bớt chi phí. Ví dụ: Khi dạy trẻ vận động bài “Chú Voi con ở bản Đôn” của tác giả Phạm Tuyên, tôi chuẩn bị một video về các chú voi con sống ở các bản làng của người dân. Khi tiến hành tiết học tôi cho trẻ quan sát hình ảnh trên máy vi tính, để tạo hứng thú và khơi gợi hình ảnh đẹp hình thành ở trẻ tình cảm yêu quý và bảo vệ các con vật. Qua hình thức giới thiệu của cô kết hợp với được nghe giai điệu âm nhạc sẽ là yếu tố ban đầu của tư duy logic cho quá trình cảm nhận nghệ thuật. Để dạy trẻ tôi không chỉ sưu tầm trên mạng tôi còn tìm các trò chơi trong phần mềm cài đặt, mua băng đĩa có nội dung liên quan đến kiến thức cần truyền đạt, quay phim làm đĩa để dạy trẻ cho phù hợp với bài học. Ví dụ: Dạy múa bài “Cháu yêu bà” của tác giả Xuân Giao. Để chuẩn bị cho bài giảng, ý tưởng của tôi tạo cho trẻ hứng thú và khơi gợi tình cảm của cháu đối với bà của mình bằng cách cho trẻ xem video clip vở kịch rối tóm tắt theo truyện Tích Chu. Tôi tập kể diễn cảm tóm tắt nội dung cốt truyện, sưu tầm rối hình cậu bé Tích Chu, Bà cụ, Bà tiên, tập đóng kịch, dựng cảnh. Sau đó được quay làm đĩa CD và lưu vào máy vi tính, khi dạy có thể cho xem trên đầu đĩa ti vi hoặc dùng máy vi tính để mở. Ứng dụng công nghệ thông tin vào giảng dạy 18 như vậy, tôi thấy các cháu thích thú khi được thay đổi không khí, có ý thức, say sưa và tích cực vào vận động theo nhạc. 7.2.7. Biện pháp 7: Tận dụng môi trường ở mọi lúc, mọi nơi cho trẻ vận động theo nhạc: Không chỉ cho trẻ vận động theo nhạc trong các giờ hoạt động học mà tôi còn tạo nhiều cơ hội và điều kiện cho trẻ được vận động theo nhạc ở mọi lúc, mọi nơi. Ví dụ: Trong giờ thể dục sáng, tôi thay đổi những động tác khô cứng theo hiệu lệnh của cô giáo bằng vận động một số bài hát phù hợp với chủ đề: Ví dụ: chủ đề “thế giới động vật” tôi chọn bài “Đố bạn” của nhạc sĩ Hồng Ngọc, chủ đề “nghề nghiệp” bài “Em thích làm chú bộ đội” của nhạc sĩ Hoàng Long, chủ đề “Nước và các hiện tượng tự nhiên bài “trời năng trời mưa” của nhạc sĩ Đặng Nhất Mai...Bằng việc cho trẻ vận động theo nhạc trong giờ thể dục giúp trẻ thêm hoạt bát và là cơ sở giúp trẻ vận động chính xác. Ngoài các giờ hoạt động học có nội dung trọng tâm dạy vận động theo nhạc tôi còn sử dụng vận động theo nhạc vào các hoạt động khác như: Khám phá khoa học, làm quen với toán...vừa giúp gây hứng thú cho trẻ vào giờ học, thay đổi trạng thái của trẻ trong quá trình học tập đồng thời giúp trẻ có thêm cơ hội thực hành, ôn luyện, củng cố kỹ năng vận động theo nhạc. Ví dụ: Khi cho trẻ với một số loại quả tôi cho trẻ vận động bài “Qủa” của nhạc sĩ Xanh Xanh. Vận động theo nhạc trong lúc hoạt động ngoài trời: Trong khi cho trẻ hoạt động ngoài trời cũng có thể cho trẻ vận động theo nhạc nhằm tạo cho trẻ sự mềm dẻo, nhịp nhàng, làm thư giãn thần kinh, kích thích óc sáng tạo và giúp trẻ hiểu biết hơn về thế giới xung quanh. Ví dụ: Cho trẻ quan sát và đàm thoại về con vịt. Cô có thể cho trẻ đứng đội hình vòng tròn để múa hát bài “Một con vịt” của tác giả Kim Duyên. 19 Trong giờ hoạt động góc: Tôi tổ chức cho trẻ dưới hình thức biểu diễn ở góc nghệ thuật. Một số bạn sẽ ngồi làm khán giả còn một số bạn sẽ làm nghệ sĩ lên biểu diễn. Khi lên biểu diễn các bạn sẽ chọn đạo cụ là các đồ dùng đồ chơi ở góc âm nhạc kết hợp với những động tác mà cô đã dạy để biểu diễn cho các bạn xem. Vận động theo nhạc trong thời gian chơi trò chơi sáng tạo: Có thể cho trẻ vận động theo nhạc trong khi trẻ chơi trò chơi sáng tạo. Ví dụ: Trẻ chơi đóng kịch có kèm với biểu diễn. Hoặc có trong trò chơi phân vai cô giáo, trẻ nhập vai mình là cô giáo hay là trẻ mẫu giáo thể hiện hát, múa, gõ đệm, vận động minh hoạ tuỳ theo ý thích. Trong giờ hoạt động chiều tôi cũng dành thời gian rèn và dạy trẻ vận động theo nhạc. Tôi có thể cùng trẻ xây dựng một số bài múa hay động tác vận động hoặc tôi cho trẻ ôn luyện một số vận động trẻ đã được học trong các giờ học. Âm nhạc luôn xuất hiện bên trẻ từ lúc trẻ đến trường cho đến khi bố mẹ đón. Do vậy giáo viên cần tận dụng các thời điểm trong ngày để rèn luyện kỹ năng vận động theo nhạc cho phù hợp với đặc điểm tiếp nhận của trẻ. Trong các ngày hội, ngày lễ, hội thi đây cũng là những cơ hội trẻ thể hiện khả năng vận động theo nhạc của mình. Trẻ có thể tham gia các tiết mục múa, erôbic, các bài thể dục nhịp điệu. Việc biểu diễn các tiết mục này trong các ngày lễ, hội giúp trẻ mạnh dạn, tự tin, tạo cho trẻ niềm vui, những cảm xúc mạnh mẽ, tăng cường khả năng cảm thụ âm nhạc và góp phần nâng cao kỹ năng vận động theo nhạc của trẻ. Bên cạnh đó, tôi cũng đã nghiên cứu và áp dụng quan điểm đổi mới hình thức giáo dục âm nhạc. Mục đích giáo dục của hướng đổi mới là giáo viên là người hướng dẫn, tạo cơ hội cho trẻ hoạt động vui chơi, tìm tòi, khám phá. Trẻ tham gia hoạt động, một cách hứng thú, chủ động để phát triển khả năng cá nhân. 20