Tài liệu Skkn một số biện pháp nâng cao chất lượng giáo dục âm nhạc cho trẻ 5 6 tuổi trong trường mầm non

MỤC LỤC I. PHẦN MỞ ĐẦU 1. Lí do chọn đề tài......................................................................................1 2. Mục tiêu, nhiệm vụ của đề tài.................................................................2 3. Đối tượng nghiên cứu..............................................................................3 4. Giới hạn phạm vi nghiên cứu..................................................................3 5. Phương pháp nghiên cứu.........................................................................3 II. PHẦN NỘI DUNG 1. Cơ sở lí luận của vấn đề nghiên cứu....................................................3,4 2. Thực trạng của vấn đề nghiên cứu..........................................................4 2.1. Thuận lợi- khó khăn................................................................. 5 2.2. Thành công- hạn chế..................................................................6 2.3. Mặt mạnh- mặt yếu....................................................................7 2.4. Nguyên nhân, các yếu tố tác động.............................................7 2.2. Phân tích, đánh giá các vấn đề về thực......................................7 3. Giải pháp đối với vấn đề nghiên cứu......................................................8 3.1.Mục tiêu của giải pháp, biện pháp.........................................................8 3.2. Nội dung, cách thức thực hiện giải pháp, biện pháp...............9 đến 29 3.3. Điều kiện thực hiện giải pháp, biện pháp……...................................29 3.4. Mối quan hệ giữa các giải pháp, biện pháp........................................30 3.5. Kết quả khảo nghiêm, giá trị khoa học của vấn đề nghiên cứu..........30 4. Kết quả thu được qua khảo nghiệm.......................................................31 III. KẾT LUẬN 1. Kết luận................................................................................................32 2. Kiến nghị........................................................................................32, 33 1 ĐỀ TÀI MỘT SỐ BIỆN PHÁP NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG GIÁO DỤC ÂM NHẠC CHO TRẺ 5-6 TUỔI TRONG TRƯỜNG MẦM NON I. Phần mở đầu 1. Lý do chọn đề tài Ở mọi thời đại, giáo dục chiếm một vị trí rất quan trọng. Cùng với một số ngành khác, giáo dục góp phần nâng cao nhận thức và đời sống xã hội của con người. Tuy nhiên, ở mỗi giai đoạn, giáo dục lại được tổ chức theo những cách thức khác nhau. Do đặc điểm lứa tuổi, việc giáo dục cho trẻ mầm non được triển khai theo phương châm “Chơi mà học, học mà chơi”. Và giáo dục âm nhạc cũng vậy. Giáo dục âm nhạc cho lứa tuổi này góp phần không nhỏ vào việc giáo dục toàn diện cho trẻ. Mục đích của giáo dục âm nhạc là giáo dục tình cảm đạo đức, thẩm mỹ cho trẻ. Giáo dục âm nhạc hình thành cho trẻ lòng yêu thiên nhiên, yêu Tổ quốc, tình yêu thương con người. Không chỉ vậy, giáo dục âm nhạc còn là phương tiện nâng cao khả năng trí tuệ, phát triển thể chất, giúp trẻ phát triển trí tưởng tượng, củng cố kiến thức trẻ qua học tập, vui chơi. Quá trình trẻ tiếp xúc và hoạt động âm nhạc như học hát, nghe hát, vận động theo nhạc, chơi trò chơi âm nhạc... sẽ hình thành ở trẻ những yếu tố của một nhân cách phát triển toàn diện, hài hoà, là sự phát triển về thẩm mỹ, đạo đức, trí tuệ và thể lực. Âm nhạc ảnh hưởng đến quá trình hoàn thiện cơ thể trẻ. Trước hết, âm nhạc được coi là phương tiện hữu hiệu để phát triển tai nghe cho trẻ. Tính chất đa dạng của âm nhạc gợi ra những phản ứng gắn với sự thay đổi nhịp tim mạch, sự trao đổi máu. Vì vậy, giáo dục âm nhạc đối với trẻ mầm non là vô cùng cần thiết, đòi hỏi người giáo viên phải có trình độ chuyên môn, yêu nghề. Trong quá trình dạy và học cần cho trẻ làm quen với âm nhạc trong tất cả các hoạt động. Ở trường Mầm non, đặc biệt đối với lứa tuổi mẫu giáo, âm nhạc là một loại hình nghệ thuật phát triển năng lực cảm xúc, tưởng tượng, sáng tạo, khả năng tập trung chú ý…Âm nhạc là phương tiện giúp trẻ nhận thức thế giới xung 2 quanh, phát triển ngôn ngữ, quan hệ giao tiếp, trao đổi tình cảm…Đối với trẻ âm nhạc là thế giới thần kì đầy cảm xúc. Trẻ có thể tiếp thu âm nhạc từ khi còn nằm trong nôi. Thế giới âm nhạc đem lại cho trẻ vẻ đẹp trong tâm hồn; những bài hát giản dị, có tính chất nghệ thuật, phù hợp với lứa tuổi sẽ hình thành ở trẻ thị hiếu âm nhạc trong sáng, lành mạnh, là cơ sở của tình cảm thẩm mĩ, đạo đức tốt đẹp. Chính vì vậy, giáo dục âm nhạc cho trẻ mầm non là một nhiệm vụ vô cùng quan trọng. Là giáo viên chủ nhiệm lớp lá, qua các giờ hoạt động âm nhạc hàng ngày tôi nhận thấy các cháu tỏ ra ít hứng thú tham gia vào giờ học. Mức độ cháu thuộc bài hát quá ít, cháu hát thường bị sai lời, bị ngọng hoặc chưa rõ lời. Đa phần các cháu hát chưa đúng nhạc ở những nốt lên cao hoặc nốt xuống thấp, kĩ năng hát kết hợp vỗ tay, vận động theo nhạc còn hạn chế. Đối với trò chơi âm nhạc, cháu chơi chưa tốt, chưa nắm rõ cách chơi và luật chơi, do vậy các cháu chơi còn sai luật. Ngoài ra, khi tổ chức các buổi văn nghệ cuối tuần, cuối chủ đề thì các cháu tỏ ra nhút nhát, không muốn tham gia. Khả năng biểu diễn văn nghệ còn rất hạn chế. Là một giáo viên, nắm được đặc điểm của trẻ lớp mình phụ trách, với mong muốn trẻ thuộc được nhiều bài hát hơn, vận động theo nhạc thành thạo hơn, trẻ tham gia chơi các trò chơi âm nhạc hiệu quả và đúng cách chơi, luật chơi, đồng thời nâng cao khả năng biểu diển văn nghệ trong giờ học, ngày hội, ngày lễ, tôi quyết định chọn đề tài “Một số biện pháp nâng cao chất lượng giáo dục âm nhạc cho trẻ 5-6 tuổi trong trường mầm non” để nghiên cứu. 2. Mục tiêu, nhiệm vụ của đề tài * Mục tiêu của đề tài - Nghiên cứu một số biện pháp nhằm nâng cao chất lượng giáo dục âm nhạc cho trẻ 5- 6 tuổi trong trường mầm non, nhằm tìm ra một vài kinh nghiệm tốt nhất và thực hiện một số vấn đề mới để trẻ phát triển tốt khả năng nghe nhạc, khả năng ca hát, vận động theo nhạc và tạo điều kiện cho trẻ hoạt động tư duy nhiều hơn, được tìm hiểu và được trải nghiệm trong những bài học đầu tiên. 3 Qua đề tài nhằm giúp cho giáo viên có kiến thức sâu hơn bộ môn giáo dục âm nhạc và biết tầm quan trọng của việc đưa âm nhạc vào đời sống của trẻ. * Nhiệm vụ của đề tài - Tìm hiểu thực trạng tổ chức hoạt động âm nhạc có trong trường mầm non bao gồm tổ chức trong hoạt động học: dạy hát, nghe nhạc- nghe hát, vận động theo nhạc, trò chơi âm nhạc; biểu diễn văn nghệ sau chủ đề và trong ngày hội ngày lễ 3. Đối tượng nghiên cứu - Một số biện pháp giúp trẻ học tốt môn giáo dục âm nhạc 4. Giới hạn phạm vi nghiên cứu - Trẻ 5-6 tuổi trường mầm non Ea Tung- xã Ea Na- Huyện Krông Ana- Đăk Lăk 5. Phương pháp nghiên cứu - Phương pháp trực quan - Phương pháp thực hành- luyện tập - Phương pháp dùng lời II. Phần nội dung 1. Cơ sở lí luận Nói về tầm quan trọng của âm nhạc mầm non, không ai có thể phủ nhận đây là loại hình nghệ thuật tác động sớm nhất đến tâm lý và tình cảm của trẻ. Những ca khúc hay không chỉ mang lại những cảm xúc trong sáng, lành mạnh nơi tâm hồn trẻ thơ mà còn giáo dục các em biết yêu gia đình, thầy cô, bè bạn, yêu quê hương, đất nước... Ngoài ra Âm nhạc còn giúp trẻ phát triển ngôn ngữ, phát triển tai nghe và cảm xúc cho trẻ. Âm nhạc vốn rất gần gũi với trẻ em nhưng ở những năm đầu tiên của cuộc sống, những phản ứng vui vẻ của trẻ khi nghe âm nhạc vẫn còn mơ hồ, thậm chí nhiều khi còn lẫn lộn giữa âm nhạc với các âm thanh khác nhau ở xung quanh. Khi trẻ bước vào tuổi mẫu giáo, nhất là từ 4 tuổi trở lên thì trẻ đã cảm nhận được những bài hát và những điệu nhạc này.Tuy nhiên lòng yêu thích 4 âm nhạc ở các cháu lại ở nhiều mức độ khác nhau. Có cháu yêu đến độ say mê, có cháu lại rất thờ ơ khi nhạc vang lên. Và mức độ yêu âm nhạc phần lớn do hoàn cảnh cuộc sống, giáo dục của người lớn xung quanh. Vì thế cho nên giáo dục âm nhạc là phương tiện giáo dục thẩm mỹ, giáo dục đạo đức, góp phần phát triển trí tuệ và có sự tác động lớn đến sự phát triển tâm sinh lí của trẻ. Âm nhạc đối với trẻ là thế giới kỳ diệu đầy cảm xúc Tất cả những nội dung trên cần được tiến hành thường xuyên đối với trẻ. Đặc biệt để nâng cao chất lượng trong giờ học âm nhạc, sự yêu thích âm nhạc đối với trẻ, giáo viên phải tự tạo nhiều đồ chơi, đồ dùng dạy học phù hợp, tích hợp giáo dục âm nhạc với các hoạt động trong cuộc sống hằng ngày ở trường Mầm non một cách lôgich, có hiệu quả. 2. Thực trạng 2.1 Thuận lợi- khó khăn * Thuận lợi - Trường Mầm non Ea Tung luôn được sự quan tâm từ phía lãnh đạo Phòng và các cấp, cùng với sự nỗ lực vươn lên của Ban giám hiệu và tập thể cán bộ giáo viên trường đã dần có chỗ đứng tin cậy trong lòng phụ huynh nơi đây. Hiện tại trường đã có 8 phòng học khang trang, sạch sẽ, trang thiết bị phục vụ cho việc học âm nhạc cũng tương đối đầy đủ như: đầu máy, tivi, máy tính…Sân bãi rộng rãi thích hợp cho việc tổ chức, biễu diễn. - Ngoài ra, đội ngũ giáo viên đa phần là giáo viên trẻ giàu nhiệt huyết và rất năng động, trình độ đào tạo đạt chuẩn và trên chuẩn. Chất lượng giảng dạy cũng được nâng cao theo từng năm học. Đặc biệt với đội ngũ giáo viên trẻ, khả năng tham gia văn nghệ, kĩ năng về giảng dạy âm nhạc cho trẻ cũng mang nhiều thuận lợi hơn, do đó hiệu quả trong giáo dục âm nhạc được nâng cao rõ rệt. * Khó khăn - Thứ nhất: Sự phát triển của trẻ về lĩnh vực âm nhạc cũng còn nhiều hạn chế: + Số lượng bài hát trẻ nghe và thuộc không được nhiều. 5 + Trẻ chưa tích cực tham gia vào hoạt động ca hát + Trẻ chưa hát đúng giai điệu, hát không rõ lời hoặc hát sai lời. + Trẻ chưa tạo được âm thanh hợp lý khi hát (hát nhỏ hoặc la hét căng cứng). + Khi hát trẻ chưa hoà quyện giọng hát của mình vào giọng hát của tập thể. - Thứ hai: Số lượng cháu đông làm giảm hiệu quả luyện tập. Hệ thống máy móc phục vụ cho công tác văn nghệ còn ít, chất lượng không tốt. Trang phục, đạo cụ để sử dụng cũng còn rất nghèo nàn, kém phong phú. - Thứ ba: giáo viên còn nhiều hạn chế trong việc tổ chức các hoạt động âm nhạc: + Chưa gây được hứng thú với trẻ đến các tác phẩm âm nhạc. + Chưa chú trọng đến rèn kỹ năng ca hát cho trẻ, gò ép trẻ học hát theo kiểu ''Học thuộc lòng'' + Giáo viên chưa thực sự đầu tư về nghệ thuật, kỹ năng ca hát. + Chưa lựa chọn các tác phẩm khi giới thiệu với trẻ. Các tác phẩm giới thiệu đến trẻ còn nghèo nàn, đơn điệu và phụ thuộc vào chương trình chung. - Thứ tư: nhận thức của phụ huynh về giáo dục mầm non còn quá hạn chế. Phụ huynh ít quan tâm đến việc học của con cái nhất là cấp học mầm non. Đời sống phụ huynh lại còn bấp bênh nên dù muốn ủng hộ về vật chất, giúp đỡ về tinh thần cho nhà trường trong một số phong trào thì cũng không có đủ điều kiện và thời gian tham gia. * Khảo sát đầu năm - Đặc điểm tình hình của lớp Tổng số học sinh: 37 trẻ; Nam: 20, Nữ: 17; Dân tộc: 03 Giáo viên: 2GV; Trình độ: trên chuẩn - Kết quả khảo sát đầu năm 6 Nội dung Số lượng ( trẻ) Tỉ lệ (%) Hát thuộc lời, đúng nhạc 9/30 30% Thể hiện cảm xúc khi 11/30 36% 11/30 36% 05/30 16% nghe nhạc, nghe hát Hứng thú tham gia vận động theo nhạc Khả năng biểu diễn văn nghệ 2.2. Thành công- hạn chế * Thành công - Bước đầu khơi gợi cho trẻ tình yêu âm nhạc - Trẻ có sự mạnh dạn, tự tin hơn khi tham gia hoạt động âm nhạc, biết hát, múa một số bài đơn giản trong chủ đề * Hạn chế - Chưa thật sự khai thác hết khả năng của trẻ, trẻ còn hoạt động thụ động; chưa có kĩ năng trong việc thể hiện 2.3. Mặt mạnh- mặt yếu * Mặt mạnh - Giáo viên biết cách tổ chức hoạt động giáo dục âm nhạc đúng phương pháp, biết múa, hát; có tình thần tự giác, biết tìm tòi, học hỏi trên internet - Trẻ 5- 6 tuổi nên khả năng tập trung chú ý tương đối cao, có nề nếp trong học tập 7 * Mặt yếu - Kĩ năng tổ chức hoạt động của giáo viên chưa linh hoạt, cứng nhắc theo một khuôn mẫu gò bó; thiếu sự lôi cuốn hấp dẫn trẻ; trang phục, dụng cụ âm nhạc chưa được chú trọng - Số trẻ đông nên việc luyện tập, sửa sai cho trẻ còn hạn chế, kiến thức về âm nhạc ở trẻ ít, chủ yếu trẻ chỉ được học trên lớp, việc tiếp cận âm nhạc của trẻ trong gia đình hầu như rất ít. 2.4. Các nguyên nhân, các yếu tố tác động - Giáo viên mầm non chỉ được học một số kiến thức khá đơn giản vầ âm nhạc, nên chưa có kiến thức sâu rộng trong lĩnh vực âm nhạc. Mặc khác thời gian đứng lớp cả ngày nên việc bồi dưỡng, rèn luyện kĩ năng âm nhạc còn gặp nhiều khó khăn, việc đầu tư làm đồ dùng chưa mang lại hiệu quả, đa số trẻ là con em của gia đình làm nông, bố mẹ ít quan tâm đến trẻ, chưa đáp ứng được nhu cầu âm nhạc cho trẻ, ít tạo điều kiện cho trẻ được nghe nhạc, nghe hát; một số gia đình chưa có điều kiện mua đĩa nhạc thiếu nhi cho trẻ nghe 2.5. Phân tích, đánh giá các vấn đề về thực trạng đã đặt ra Qua khảo sát thực trạng tổ chức giờ hoạt động âm nhạc tại lớp lá 2- trường MN Ea Tung tôi nhận thấy, tuy các cháu ở cùng độ tuổi nhưng trình độ không đồng đều. Có cháu thuộc rất nhanh các bài hát, biết hát đúng nhạc và tự tin khi thể hiện ngược lại rất nhiều cháu thụ động, chưa mạnh dạn, nhiều cháu phát âm còn ngọng, hát chưa rõ lời, đúng nhạc, khẳ năng hát và kết hợp vận động còn hạn chế, hầu như trẻ không theo kịp nhạc, Một số trẻ dân tộc chưa học qua các lớp bé, nhỡ, khả năng nhận biết cũng như hiểu và nói ngôn ngữ Tiếng Việt còn hạn chế, ảnh hưởng không nhỏ đến việc tiếp thu âm nhạc. Một số trẻ lại rất hiếu động nên thường không chú ý trong giờ học gây ảnh hưởng đến việc tiếp thu bài trên lớp. Mặc khác phụ huynh chưa có sự quan tâm vào việc học của trẻ, xem nhẹ tầm quan trọng của giáo dục mầm non nên đa số phụ huynh thường giao hết trách nhiệm về cho giáo viên mà không có sự phối hợp nào từ phía phụ huynh học sinh với nhà trường 8 3. Giải pháp, biện pháp 3.1 Mục tiêu của giải pháp, biện pháp Các giải pháp nêu ra trong đề tài đều nhằm mục đích giúp giáo viên có sự linh hoạt, đầu tư đổi mới trong cách lựa chọn bài hát, xây dựng, sử dụng trò chơi âm nhạc... lựa chọn cách thức thể hiện các nội dung nghe, vận động một cách sáng tạo tránh sự nhàm chán khi tổ chức trong giờ hoạt động âm nhạc và tổ chức biểu diễn văn nghệ giúp trẻ mẫu giáo 5- 6 tuổi hứng thú tích cực với môn học 3.2 Nội dung và cách thức thực hiện giải pháp, biện pháp 3.2.1. Dạy hát Nghiên cứu thực trạng tôi nhận thấy lí do trẻ chưa hứng thú trong các giờ hoạt động âm nhạc là do trẻ chưa thuộc được nhiều bài hát. Vì vậy trẻ tỏ ra mệt mỏi khi phải tham gia vào giờ học âm nhạc. Trẻ thiếu tự tin khi đứng hát trước đám đông. Đầu năm học tôi tiến hành xây dựng hệ thống các bài hát để dạy trẻ và cho trẻ nghe theo chủ đề để dễ dàng trong việc dạy trẻ mà không bị chồng chéo, trùng lặp, trong đó có các bài mà tôi sưu tầm như sau Chủ đề Bài hát Trường mầm non- Rước đèn tháng 8 Tết trung thu Múa sư tử thật là vui Cháu đi mẫu giáo Đi học Hoa bé ngoan Trường chúng cháu là trường mầm non Em đi mẫu giáo Hoa vườn trường Cháu vẫn nhớ trường mầm non Trường em 9 Vui tới trường Lời chào buổi sáng Lớp chúng ta kết đoàn Bản thân Nhảy lò cò Bé cưng Thiên đàng búp bê Con nít con nôi Ngày vui của bé Chúc mừng sinh nhật Anh Tí Sún Cả tuần đều ngoan Năm ngón tay ngoan Em bé khỏe em bé ngoan Tay thơm tay ngoan Hoa bé ngoan Gia đình Cả nhà thương nhau Bàn tay mẹ Ba ngọn nến lung linh Bà Còng đi chợ trời mưa Cái Bống Hôm nay mẹ trực đêm Gánh gánh gồng gồng Cô và mẹ Bố là tất cả Chiếc khăn tay Biết vâng lời mẹ Cho con Ngành nghề Bông hồng tặng cô Làm chú bộ đội Màu áo chú bộ đội 10 Cháu yêu cô chú công nhân Cô thợ dệt Cô giáo em Cô giáo miền xuôi Bác đưa thư vui tính Tía má em Cháu yêu cô thợ dệt Anh phi công ơi Em đi giữa biển vàng Thực vật Chặt cây dừa Cây đa Lý cây bông Lý cây xanh Lý đất giồng Quả Xòe hoa Màu hoa Cây trúc xinh Bầu và bí Vườn cây của ba Hoa trong vườn Bèo dạt mây trôi Hoa thơm bướm lượn Mùa hoa phượng nở Động vật Ếch muốn bằng bò Họ nhà kì nhông Phi ngựa Chú gà chú vịt Gọi bướm Con ếch ộp Con cào cào 11 Câu ếch Chú mèo con Con chim vành khuyên Chú khỉ con Con chuồn chuồn Chú voi con ở Bản Đôn Mấy chú ngan con Tôm, cua, cá thi tài Chim sáo Giao thông Đường em đi Đoàn tàu nhỏ xíu Đường và chân Em đi chơi thuyền Đèn giao thông Đèn xanh đèn đỏ Em đi qua ngã đi đường phố Nhớ lời cô dặn Âm thanh đường phố Tàu chú lại ra khơi Anh phi công ơi Đoàn tàu nhỏ Đi đâu mà vội mà vàng Hiện tượng tự nhiên Đập chang chang Gánh gánh gồng gồng Trồng cây Bé và trăng Ông mặt trời óng ánh Mưa phùn Gọi nắng Ngôi sao nhỏ Đếm sao Thằng cuội 12 Quê hương- Bác Hồ Ông tiên Bác Hồ Đêm qua em mơ gặp Bác Hồ Ai yêu nhi đồng bằng Bác Hồ Chí Minh Nhớ giọng hát Bác Hồ Như có Bác Hồ trong ngày vui đại thắng Em nhớ Tây Nguyên Múa với bạn Tây Nguyên Ánh trăng hòa bình Mời bạn vui múa ca Tôi chú ý lựa chọn các bài hát phù hợp để dạy trẻ. Để chuẩn bị dạy hát cho trẻ tôi tìm hiểu và phân tích bài hát trên cơ sở đó luyện hát diễn cảm, thể hiện sắc thái tình cảm phù hợp nội dung bài hát. Đối với đầu năm học, tôi chọn bài hát ngắn, nội dung, tiết tấu đơn giản để dạy cho trẻ. Tôi cho trẻ làm quen bài hát ở mọi thời điểm trong ngày. Để trẻ khắc sau bài hát hơn tôi cho trẻ luyện tập, củng cố bằng nhiều hình thức như: hát theo đàn, hát theo giai điệu, hát theo băng- đĩa kết hợp vận động. Đặc biệt, cần chú ý sửa sai cho trẻ. - Những lỗi cháu hay mắc phải: + Sai về tiết tấu, giai điệu + Sai về âm điệu luyến láy + Sai về lời ca + Sai về âm thanh, phong cách thể hiện. VD1: Bài ''Con cào cào'', khi trẻ hát thường sai về tiết tấu bởi bài này có tiết tấu nhanh hơn so với các bài hát. Nên khi sửa sai cho trẻ tôi vừa hát vừa vỗ tay đệm theo tiết tấu nhanh để trẻ hát theo cho đúng. 13 VD2: Bài ''Cô và mẹ''. Câu hát ''Cô là mẹ và các cháu là con'' thì trẻ hát thành ''Cô và mẹ và các cháu là con''. Tôi đọc lại câu đó cho trẻ nghe 2 - 3 lần sau đó hát lại kết hợp với đàn để cho trẻ hát theo cho đúng. VD3: Khi cho trẻ hát ''Bông hồng tặng cô'' thì tôi trò chuyện với trẻ nội dung bài hát. Từ đó giúp trẻ thể hiện được phong cách khi biểu diễn phải tình cảm, trìu mến vì đó là tình cảm mà trẻ dành cho cô giáo của mình. - Lựa chọn bài hát tùy thuộc vào chủ đề, thời gian dạy và mức độ tiếp thu của trẻ VD4: Đối với chủ đề “Bản thân”, do việc thực hiện chủ đề này vào khoảng tháng 10 nên cần chọn bài hát có độ dài vừa phải và tiết tấu cũng khá đơn giản, pù hợp với trẻ ở thời điểm này như bài “Cả tuần đều ngoan” VD5: Khi dạy bài hát “Bàn tay mẹ” ở chủ đề gia đình, tôi chọn hoạt động trọng tâm là dạy hát “Bàn tay mẹ”. Hoạt động nghe nhạc - nghe hát: Ba ngọn nến lung linh. Trò chơi âm nhạc: Ghép tranh “Gia đình bên mâm cơm”. Đầu tiên, tôi sẽ cho cả lớp chơi trò chơi Ghép tranh từ những mảnh ghép chuẩn bị sẵn bằng các que kem để tạo hình bức tranh về cảnh “gia đình bên mâm cơm”. Trẻ chơi trên nền nhạc giai điệu các bài hát trong chủ đề. Tiếp theo, là hoạt động dạy hát. Tôi cho trẻ trực tiếp nghe trọn vẹn bài hát kết hợp với nhạc đàn để trẻ có ấn tượng về bài hát. Cùng trẻ tìm hiểu về tên và nội dung của bài hát. Chú ý nói tính chất “nhẹ nhàng, tình cảm” của bài hát cho trẻ biết để hướng trẻ thể hiện tình cảm của mình khi hát. Đối với bài này cô nên dạy trẻ hát thuộc từng câu. Sau khi cháu tương đối thuộc cô có thể cho trẻ luyện tập bằng hình thức hát karaoke. - Cách dẫn dắt vào bài hát cũng rất quan trọng. Nếu cô chọn lựa cách giới thiệu bài hát bình thường cháu sẽ không thấy hấp dẫn, lôi cuốn ngay từ đầu buổi hoạt động, nhưng nếu cô chú ý thay đổi cách dẫn dắt sẽ làm cho buổi học trở nên sinh động hơn.Với bài hát 14 VD6: “Cái mũi” (Chủ đề Bản thân), cô hóa trang thành chú hề với điểm nhấn vào hình tượng chiếc mũi của mình trẻ sẽ rất hứng thú chú ý vào hoạt động tiếp theo của cô. 3.2.2. Nghe nhạc- nghe hát Nghe các bài hát, bản nhạc (sau đây gọi là nghe nhạc) vốn dĩ từ trước đến nay đã được coi là một hoạt động độc lập, là một phần không thể thiếu của một tiết hoạt động giáo dục âm nhạc. Tuy nhiên, để tổ chức một tiết mà nghe nhạc là hoạt động chủ đạo thì lại là khá mới mẻ và khiến không ít giáo viên còn lúng túng khi triển khai nội dung này. Để tổ chức hoạt động này hiệu quả, giáo viên cần thực hiện như sau: - Lựa chọn bài hát, bản nhạc: Việc chọn bài hát mới hay đã quen thuộc với trẻ cần được cân nhắc kỹ lưỡng. Nếu là bài hát mới, chưa hề được nghe thì trẻ sẽ có sự hứng thú, tò mò và muốn khám phá. Kết quả trên trẻ có thể thấy rõ khi triển khai thực hiện hoạt động. Tuy nhiên, giáo viên lại phải chuẩn bị nhiều hơn, công phu hơn mới có thể giúp trẻ cảm nhận được bài hát và gợi cho trẻ hiểu được nội dung của bài, cũng như phải có khả năng "vỡ bài" bằng cách xướng âm hay đánh giai điệu trên đàn. Với các bài quen thuộc thì trẻ sẽ có thể "hòa nhập" với bài ngay bằng cách hát theo, làm điệu bộ theo. Tuy nhiên, nó cũng rất dễ gây cho trẻ sự nhàm chán, mất tập trung. + Nên chọn bài phù hợp với chủ đề, lứa tuổi và thực tế địa phương; độ dài của bài vừa phải. + Không chọn các bài quá dài, bài có tiết tấu, giai điệu khó; bài hát có nội dung nói về chuyện yêu đương của người lớn, bạo lực ... + Lựa chọn các bài nghe trong một năm học khác nhau về nội dung, hình thức và thể loại. - Lựa chọn hoạt động kết hợp: Các hoạt động kết hợp nhằm hỗ trợ, bổ sung thêm cho việc tiếp cận, tìm hiểu bài hát, bản nhạc mà trẻ được nghe và giúp cho tiết hoạt động phong phú hơn. Có thể dạy cho trẻ hát chính bài các 15 cháu vừa được nghe; tổ chức trò chơi hướng vào nội dung của bài hoặc sử dụng làm nhạc nền cho trò chơi; vận động theo bài hát, bản nhạc đó. Phần mở rộng có thể cho trẻ nghe thêm một bài hát, bản nhạc cùng thể loại, cùng vùng miền hoặc khác thể loại, khác vùng miền cho trẻ có những khái niệm so sánh ban đầu. Giáo viên cần xác định rõ mọi hoạt động kết hợp luôn hỗ trợ cho nội dung chính là nghe nhạc. Điều này rất cần thiết bởi sẽ tránh được sự ôm đồm hàng loạt các hoạt động tản mạn và sẽ tạo được điểm nhấn trong tiết hoạt động. - Xây dựng hoạt động chi tiết: Với mỗi bài hát, bản nhạc cụ thể, giáo viên chọn các hình thức cho trẻ tiếp cận như cô hát, mở băng đĩa tiếng/hình, vừa hát vừa múa, vận động. Ở lứa tuổi mầm non, việc bắt trẻ ngổi ngay ngắn từ đầu đến cuối để nghe là không hợp lý bởi sức tập trung chú ý có chủ đích của trẻ có giới hạn về thời gian. Do đó, toàn bộ tiết hoạt động chỉ nên lựa chọn thời điểm thích hợp để cho trẻ nghe trọn vẹn tác phẩm khoảng 2 đến 3 lần. Còn lại, sau mỗi lần nghe hoặc thậm chí sau từng đoạn (nếu như bài hát có nhiều lời hoặc bản nhạc có độ dài đáng kể), giáo viên nên dừng lại trò chuyện với trẻ về bài, để trẻ tham gia vào những hoạt động cụ thể nào đó. Các hoạt động này đều phải có sự tính toán, chuẩn bị từ trước và có những giả thiết xử lý tình huống ngoài chuẩn bị mà có thể bất ngờ xảy ra trên lớp. Ví dụ như trong những lúc nghe giáo viên hát, xem băng hình, nghe đàn, chơi trò chơi trên lớp, trên máy tính thì trẻ có thể rất hứng thú với việc xem giáo viên vừa hát vừa biểu diễn và chạy lên cùng múa hát với giáo viên. Lúc đó giáo viên sẽ phải dành thời gian cho hoạt động đó nhiều hơn so với giáo án đề ra và có thể giảm thời gian hay cắt bớt đi hoạt động khác; đồng thời mở rộng hình thức đó như thị phạm cho trẻ làm theo các động tác, rồi cùng hát theo v.v... - Tổ chức cho trẻ nghe nhạc: Việc chuẩn bị kỹ lưỡng trước khi cho trẻ nghe nhạc sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho trẻ cảm nhận được bài tốt hơn. Lớp học được trang trí một vài thứ khác với mọi ngày, có một vài đồ dùng, vật dụng, tranh ảnh phác họa nội dung bài; giáo viên mặc trang phục phù hợp nếu có thể. 16 Trong quá trình cho trẻ nghe nhạc, tất cả các hoạt động đều phải được triển khai một cách liên hoàn, nhịp nhàng và linh hoạt. Giữa mỗi hoạt động nhỏ cần có sự liên kết hợp lý tránh nhàm chán, đơn điệu, tẻ nhạt. Ví dụ sau khi cô hát cho trẻ nghe 1-2 lần, giáo viên cho trẻ đọc lời ca của bài hát, rồi hỏi về nội dung bài, cho trẻ tự đặt tên bài, cho nghe lại, tiếp đến trò chơi, rồi nghe lại bài theo hình thức khác. - Tất cả các hình thức thể hiện đều phải để âm lượng vừa phải, không quá to, không quá nhỏ. Khi giáo viên biểu diễn cần có khoảng cách không gian nhất định giữa giáo viên và trẻ để trẻ đủ tầm quan sát các động tác, cử chỉ, nét mặt của giáo viên. - Khi trẻ nghe nhạc từ băng, đĩa cũng như từ cô biểu diễn, giáo viên luôn quan sát, chú ý thái độ của trẻ, hướng trẻ vào bài, cùng trẻ vận động, múa hát theo nếu trẻ muốn cùng tham gia. Nếu nhiều trẻ miễn cưỡng nghe hoặc bỏ ra khỏi vị trí, giáo viên có thể chuyển đổi sang hình thức khác chứ không nhất thiết phải cho nghe đủ số lần, như đã chuẩn bị. VD: Nghe hát: Cò lả (Dân ca Bắc Bộ). Kết hợp: Vận động theo nhạc “Em nhớ Tây Nguyên”, trò chơi ghép tranh “Cánh đồng quê hương”. Yêu cầu: Cho trẻ làm quen với làn điệu dân ca Bắc Bộ, nhớ tên bài hát Cò lả - dân ca Bắc Bộ, biết chú ý nghe nhạc, nghe hát. Chuẩn bị: - Bức tranh cánh đồng lúa với những cánh cò chao lượn. - Đàn organ - Đĩa nhạc hòa tấu, đơn ca, tốp ca bài Cò lả. - Đĩa nhạc “Em nhớ Tây Nguyên”, các dây kim tuyến trang trí, trang phục dân tộc Tây Nguyên - Khoảng 10-20 con cò nhỏ nhắn gấp bằng giấy hoặc vật liệu khác. Gợi ý tổ chức hoạt động 17 * Hoạt động 1: Vận động theo nhạc “Em nhớ Tây Nguyên” Cô dẫn dắt xuất hiện với trang phục dân tộc Tây Nguyên, cho trẻ nói lên bài hát đã được học nói về vùng đất Tây Nguyên. Cô cho trẻ ôn lại bài hát sau đó dạy trẻ vận động múa minh họa theo hình thức đơn, múa đôi. * Hoạt động 2: Trò chơi ghép tranh Trò chơi có tên gọi Cánh đồng quê hương. Hai bức tranh giống hệt nhau được chia thành các mảnh. Số lượng mảnh nhiều hay ít, khó hay dễ tùy thuộc vào lứa tuổi và khả năng của trẻ. Các mảnh có nam châm để đính được lên bảng. Các mảnh của từng bức tranh được đựng vào hai giỏ hoặc khay, rổ. Chia lớp thành hai nhóm. Hướng dẫn và làm hiệu lệnh cho trẻ lên ghép tranh trên bảng. Có thể dùng nhạc của các bài đã học để làm nền cho thêm phần sôi động. Hết nhạc thì tất cả dừng lại. Giáo viên nhận xét, trao thưởng các chú cò nhỏ cho trẻ. Sau đó hỏi gợi mở cho trẻ nhận xét về bức tranh và hướng vào bài nghe. * Hoạt động 3: Nghe nhạc “Cò lả” Trước tiên cho trẻ nghe đĩa hát đơn ca bài Cò lả một lần. Sau đó hỏi 1-2 trẻ nhận xét. Sau đó giáo viên giới thiệu đôi nét về bài hát: "là dân ca đồng bằng Bắc Bộ; là điệu hát dân ca được nhiều người biết đến; có giai điệu nhẹ nhàng, êm ái; nội dung bài nói về một số hình ảnh của nông thôn Việt Nam như con cò, cửa Phủ, cánh đồng". Tiếp theo giáo viên chơi giai điệu bài hát trên đàn organ. Giáo viên khích lệ, trao thưởng những chú cò giấy cho trẻ. Lưu ý trò chơi này chỉ giúp cho hoạt động thêm phong phú và trẻ biết giai điệu của bài chứ không nhằm mục đích dạy trẻ chơi đàn. Trò chơi này có thể kéo dài hay ngắn thời gian tùy thuộc vào khả năng của trẻ. Tiếp theo giáo viên vừa múa vừa hát cho trẻ nghe. Giáo viên luôn quan sát, chú ý thái độ của trẻ. Bất cứ trẻ nào muốn tham gia, giáo viên cũng đều khích lệ và hướng cho trẻ cùng múa hát với mình. Sau đó mở nhạc hòa tấu. Trước đó gọi một vài trẻ xung phong lên vận động theo nhạc của bài Cò lả. Giáo viên khích lệ, trao thưởng. Cuối cùng cho trẻ xem video bài Cò lả. 18 3.2.3. Vận động theo nhạc a. Làm mẫu chuẩn vận động theo nhạc và có sáng tạo. Âm nhạc là trừu tượng nhưng có tính giáo dục nghệ thuật sâu sắc. Vì vậy việc sớm tư duy trực quan và kích thích những yếu tố ban đầu là rất cần thiết. Vai trò của cô giáo trong vấn đề này là phải tạo được sự hướng thú để trẻ say mê, ham thích hoạt động nghệ thuật. Vì vậy trước khi cho trẻ hoạt động nghệ thật cô cần có những hình thức gợi mở, dẫn dắt giới thiệu và được xem cô biểu diễn mẫu với mức độ hoàn thiện nhất. * Làm mẫu là biện pháp quan trọng nhằm mục đích cho trẻ tri giác toàn vẹn (Tri giác âm nhạc và vận động trong một khối thống nhất) - Dạy trẻ vỗ tay hoặc sử dụng đồ chơi âm nhạc gõ đệm theo hát cũng có nhiều cách dạy. Giáo viên cần căn cứ vào loại nhịp, cấu trúc hình tiết tấu của bài hát để chọn hình thức vỗ tay, gõ đệm và cách dạy cho phù hợp. + Dạy vỗ tay (hoặc gõ) theo nhịp: Vỗ tay hoặc gõ một tiếng vào phách mạnh, (đầu ô nhịp) phách yếu nghỉ. Ví dụ: Trong bài Thật là hay có câu: Nghe véo von trong vòm cây hoạ mi với sơn ca. Vỗ nghỉ vỗ nghỉ vỗ nghỉ vỗ nghỉ + Dạy vỗ tay (hoặc gõ) tiết tấu chậm: Vỗ tay hoặc gõ 3 tiếng, mỗi tiếng bằng một nốt đen, rồi nghỉ bằng một tiếng(Vỗ tay hoặc gõ vào phách mạnh ở đầu ô nhịp) Ví dụ: Trong bài Hoa trường em có câu: Em ngắm chiếc lá, em ngắm cánh hoa. Vỗ vỗ vỗ nghỉ vỗ vỗ vỗ nghỉ Để tạo sự hứng thú cho trẻ và trẻ tích cực vận động theo nhạc tôi có thể linh hoạt, làm đa dạng các cách học thuộc. - Dạy cả lớp vận động theo nhạc. 19 - Nối tiếp theo tổ. ( Cô nói: Cô giả làm con chim, khi chim bay về phía tổ nào thì tổ đó vừa hát vừa gõ đệm theo nhịp) + Theo nhóm bạn trai, nhóm bạn gái. (Cô nói: Khi cô bắt nhip cao tay thì các bạn trai vừa hát vừa gõ đệm theo nhịp, khi thấy cô bắt nhịp thấp tay thì các bạn gái thực hiện. + Nhóm hát, nhóm vận động. (Cô nói: Các bạn trai làm các nhạc công gõ đệm theo nhịp cho các bạn gái cầm micro làm ca sĩ). + Theo tốp nhỏ. + Cá nhân. Khi cô cho trẻ tập sử dụng một loại nhạc cụ nào đó để đệm cho bài hát, cô cần nói rõ cách gõ cho âm thanh phát ra như thế nào thì phù hợp. Ví dụ: Dạy trẻ cách sử dụng nhạc cụ là trống: Tay trái cầm trống, tay phải cầm dùi, khi gõ thì gõ vào giữa mặt trống, sau đó đưa ra gõ vào thành trống. Hoặc dạy trẻ sử dụng nhạc cụ là xắc xô thì tay phải cầm xắc xô (úp xắc xô vào trong lòng bàn tay) khi gõ thì gõ xắc xô vào lòng bàn tay trái sau đó đưa hai tay rộng ra nghỉ bằng một phách. * Trong tổ chức có nhiều người tham gia vận động, di chuyển đội hình, múa động tác cháu trai khác động tác cháu gái…Muốn thể hiện toàn vẹn trong sự kết hợp với âm thanh âm nhạc cùng một lúc là không thể được. Vì vậy để đảm bảo tính toàn vẹn của tri giác, tôi cần sử dụng biện pháp trình bày cùng với lời giải thích động tác của các cháu trai trước, động tác của các cháu gái sau. Có thể giải thích dưới hình thức dựng hình ảnh mô phỏng hoặc chỉ dẫn ngắn gọn, dễ hiểu. Ví dụ khi dạy trẻ vận động minh hoạ bài: Chú bộ đội có động tác hai tay vung tự nhiên chân dậm mạnh, cô có thể nói: “Hai tay các con vung tự nhiên, chân dậm mạnh như như chú bộ đội đang hành quân đấy các con ạ.” Trong chương trình một số bài múa đã có biên soạn động tác múa gợi ý, song cô có thể dạy trẻ phối hợp các động tác tay chân, thân hình và thể hiện qua nét mặt kết hợp với âm nhạc. 20