Tài liệu Skkn một số biện pháp tạo hứng thú cho trẻ 4 5 tuổi tích cực, chủ động tham gia hoạt động khám phá khoa học

UBND QUẬN MỤC HOÀN LỤC KIẾM TRƯỜNG MẦM NON LÝ THƯỜNG KIỆT Nội dung Trang I. ĐẶT VẤN ĐỀ…………………………………………………… 02-03 II.GIẢI QUYẾTSÁNG VẤN ĐỀ KIẾN KINH NGHIỆM 1.Cơ sở lý luận……………………………………………………... 03 2. Thực trạng vấn đề…………………………………………........ 04-05 Mộtbiện sốpháp biệnthực pháp tạo hứng thú cho trẻ 4 - 5 tuổi tích 3.Các hiện…………………………………….….. 05-22cực, động tham gia hoạt động khám phá khoa 22 học 4. Hiệuchủ quả sáng kiến kinh nghiệm………………………………. III.KẾT LUẬN, KIẾN NGHỊ…………………………………… 22-24 IV.TÀI LIỆU THAM KHẢO…………………………………… 25 Lĩnh vực/ Môn: Giáo dục mẫu giáo Cấp học: Mầm non Họ và tên: Nguyễn Thị Thanh Thủy Chức vụ: Giáo viên lớp Mẫu giáo nhỡ B1 ĐT: 0902095858 Email: [email protected] Đơn vị công tác: Trường mầm non Lý Thường Kiệt Quận Hoàn Kiếm - Hà Nội Hoàn Kiếm, tháng 4 năm 2018 1 MỤC LỤC Trang MỤC LỤC 1 I. ĐẶT VẤN ĐỀ 2 II. GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ 3 1. Cơ sở lý luận 3 2. Cơ sở thực tiễn 4 3. Biện pháp tiến hành 5 4. Hiệu quả SKKN 22 III. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ 22 1.Ý nghĩa của sáng kiến kinh nghiệm 22 2.Nhận định chung 22 3.Bài học kinh nghiệm 23 4.Ý kiến đề xuất: 24 IV. TÀI LIỆU THAM KHẢO 25 1 I. ĐẶT VẤN ĐỀ Giáo dục mầm non là giai đoạn đầu của quá trình giáo dục,giáo viên mầm non có vị trí quan trọng trong việc đặt nền móng nhân cách của con người,tạo tiền đề cho sự phát triển lâu dài sau này.Giáo viên mầm non là người quyết định trong việc đảm bảo chất lượng chăm sóc giáo dục mầm nn.Sự hiểu biết những đặc điểm phát triển của trẻ giúp giáo viên có những biện pháp,phương pháp,trò chơi giúp trẻ học tốt môn khám phá khoa học hiệu quả,đồng thời nhằm phát triển ở trẻ trí thông minh,ham hiểu biết,thích khám phá tìm tòi.Mỗi một đứa trẻ lớn lên muốn phát triển toàn diện thì phải có những yếu tố quan trọng giúp trẻ phát triển nhân cách sau này.Vì vậy trẻ cần được tiếp thu toàn bộ các môn học phù hợp với đặc điểm tâm sinh lý của trẻ.Thông qua các môn học giúp trẻ làm quan với thé giới xung quanh,hình thành ở trẻ những biểu tượng phong phú đa dạng hơn.Trong công tác giáo dục trẻ mầm non thì việc cho trẻ khám phá khoa học là không thể thiếu, có tác dụng giáo dục về mọi mặt đối với trẻ như là : ngôn ngữ , đạo đức , trí tuệ , thẩm mỹ thể lực ... Khám phá khoa học là phương tiện để giao tiếp và làm quen với môi trường xung quanh, môi trường xã hội để giao lưu và bầy tỏ nguyện vọng của mình và đồng thời là công cụ của tư duy . Khi nói đến trẻ mầm non không ai không biết trẻ ở lứa tuổi này rất thích tìm hiểu, khám phá môi trường xung quanh bởi thế giới xung quanh thật bao la rộng lớn, có biết bao điều mới lạ hấp dẫn, và còn có bao lạ lẫm khó hiểu, trẻ tò mò muốn biết, muốn được khám phá. Khám phá khoa học mang lại nguồn biểu tượng vô cùng phong phú, đa dạng, sinh động, đầy hấp dẫn với trẻ thơ, từ môi trường tự nhiên ( cỏ cây, hoa lá, chim muông..) đến môi trường xã hội ( công việc của mỗi người trong xã hội, mối quan hệ của con người với nhau …) và trẻ hiểu biết về chính bản thân mình, vì thế trẻ luôn có niềm khao khát khám phá , tìm hiểu về chúng . Khám phá khoa học đòi hỏi trẻ phải sử dụng tích cực các giác quan chính vì vậy sẽ phát triển ở trẻ năng lực quan sát, khả năng phân tích, so sánh, tổng hợp… nhờ vậy khả năng cảm nhận của trẻ sẽ nhanh nhạy, chính xác, những biểu tượng, kết quả trẻ thu nhận được trở nên cụ thể, sinh động và hấp dẫn hơn. Việc thực hiện đổi mới phương pháp giáo dục mầm non ngày nay đòi hỏi sự phát huy tính sáng tạo của giáo viên và khuyến khích sự ham thích học hỏi của trẻ.nếu như chương trình giáo dục mầm no cải cách trước đây giáo viên chủ yếu sử dụng phương pháp trực quan và dùng lời để dạy trẻ thì trong chương trình giá dục mầm non mới lại yêu cầu giáo viên phải tăng cường sử dụng nhiều biện pháp khác nhau 2 để lôi cuốn trẻ vào hoạt động Qua những phương pháp thí nghiệm,thực hành,thực nghiệm trẻ được trải nghiệm được khám phá khi tham gia vào hoạt động khám phá khoa học,được tự mình thực hiện trong độ tuổi mầm non sẽ hình thành ở trẻ những biểu tượng về thiên nhiên chính là cơ sở khoa học sau này của trẻ. Nhận thức được tầm quan trọng của việc cho trẻ khám phá khoa học và làm sao để những giờ học đó trở nên thú vị, không khô khan với trẻ nên tôi đã chọn đề tài “ Một số biện pháp tạo hứng thú cho trẻ 4-5 tuổi khám phá khoa học” II. GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ 1. Những nội dung lý luận liên quan đến vấn đề Trong những năm gần đây thực hiện phong trào xây dựng trường học thân thiện học sinh tích cực của Bộ giáo dục và đào tạo đã đem lại những kết quả tương đối cao trong hoạt động giáo dục của các nhà trường.Bản thân là một giáo viên trực tiếp đứng lớp, tôi nhận thấy một nội dung quan trọng trong phong trào “Trường học thân thiện” đó là hoạt động nhận thức khám phá khoa học. Cho trẻ làm quen với bộ môn khám phá khoa học có một tầm quan trọng trong quá trình giáo dục trẻ mầm non. ì thông qua việc dạy trẻ khám phá khoa học là rèn khả năng quan sát, so sánh, phân loại, khả năng chú ý tư duy, tưởng tượng. Khám phá khoa học nhằm củng cố hoá kiến thức, góp phần hình thành những biểu tượng đúng đắn về các sự vật hiện tượng xung quanh, cung cấp cho trẻ những tri thức đơn giản có hệ thống về thế giới xung quanh. Mở rộng vốn hiểu biết từ về thế giới xung quanh và qua đó làm giàu vốn từ cho trẻ. Trẻ nhận biết phân biệt,phát âm đúng chuẩn, đồng thời phát triển ngôn ngữ, diễn đạt rõ ràng mạch lạc. Ở lứa tuổi này tư duy trực quan hình tượng ở trẻ phát triển mạnh,trẻ có nhu cầu khám phá mối quan hệ giữ các sự vật hiện tượng.Trẻ bước đầu có khả năng suy luận Bên cạnh đó việc cho trẻ khám phá thế giới xung quanh góp phần giúp trẻ phát triển và hoàn thiện các quá trình tâm lý, nhận thức đặc biệt là cảm giác, tri giác, tư duy, ngôn ngữ và chú ý. Đồng thời nó góp phần quan trọng trong việc giáo dục tình cảm, thẫm mỹ, đạo đức cho trẻ, hình thành ở trẻ những cảm xúc tích cực và tích luỹ những tri thức những kinh nghiệm của cuộc sống, làm cơ sở để trẻ dễ dàng lĩnh hội nội dung giáo dục của các hoạt động vui chơi, học tập, lao động… làm tiền đề giúp trẻ học tốt các môn học khác như: ăn học, toán, âm nhạc, tạo hình… Để mỗi nội dung của khám phá khoa học được tiến hành khám phá như thế nào Thì nội dung nghiên cứu trong đề tài này sẽ là minh chứng cho những biện pháp khắc phục nhược điểm của việc giúp trẻ khám phá khoa học. 3 2. Thực trạng của vấn đề Tôi được nhà trường phân công dạy lớp Mẫu giáo Nhỡ 4-5 tuổi theo chương trình đổi mới hiện nay,trong quá trình làm việc chăm sóc giáo dục trẻ tại lớp và nhìn chung vào thực tế khi làm việc bản thân tôi cũng thấy được một số thuận lợi vàkhó khăn nhất định như sau: *Thuận lợi - Nhà trường là đơn vị trường mầm non công lập ở phố trung tâm đạt tiêu chuẩn trường mầm non đạt chuẩn quốc gia - Bản thân nhiều năm đạt danh hiệu giáo viên dạy giỏi cấp cơ sở - Giáo viên trong lớp yêu nghề mến trẻ,nhiệt tình trong công việc. Có nhiều năm công tác nên có nhiều kinh nghiệm trong việc chăm sóc dạy dỗ trẻ,luôn có ý thức tự bồi dưỡng nâng cao kỹ năng chuyên môn - Lớp luôn nhận được sự quan tâm của Ban giám hiệu nhà trường và tổ chuyên môn - Cơ sở vật chất đầy đủ, hiện đại, có khu thiên nhiên phong phú đa dạng với nhiều chủng loại cây,cát sỏi khác nhau. - Đa số phụ huynh quan tâm đến việc học tập của con và có nhận thức tốt về việc khám phá khoa học. *Khó khăn: - Vốn hiểu biết về môi trường khoa học còn hạn chế . - Trẻ chưa thực sự hứng thú khi tham gia hoạt động - Môi trường không gian cho trẻ hoạt động còn hẹp về diện tích - Một số trẻ còn nhút nhát trong việc tiếp xúc,khám phá các thí nghiệm của sự vật hiện tượng - Tại góc thiên nhiên: Tại lớp tôi được phân công đã xây dựng giá góc thiên nhiên với các loại cây mô hình khá phong phú,sinh động và hấp dẫn trẻ.Nhưng các hoạt động của trẻ tại đây mới chỉ là các hoạt động quan sát các loại cây,hoa và các hoạt động chăm sóc như: tưới cây,tưới hoa hàng ngày… Với các hoạt động này ban đầu trẻ rất hứng thú nhưng thực tế cho thấy sau vài lần hoạt động trẻ tỏ ra nhàm chán và đây chỉ là mô hình nên không thể thay đổi thường xuyên nên hoạt động này chưa kích thích nhiều để trẻ khám phá tìm tòi 4 - Tại góc bé khám phá: Góc bé khám phá thường là một góc nhỏ trong góc học tập chứ chưa tách ra.Trẻ tham gia ở đây với các trò chơi học tập nên góc này cần mở rộng hơn tạo nhiều cơ hội thí nghiệm cho trẻ để thu hút trẻ và duy trì hứng thú khi tham gia hoạt động tai đây - Trong giờ hoạt động chung: Hầu như giáo viên sử dụng phương tiện trực quan trong giảng dạy như: Tranh ảnh, đồ vật…kết hợp với lời giảng giải,giải thích để cung cấp kiến thức cho trẻ. Nhưng các phương pháp này chưa giúp trẻ khám phá được mối liên hệ giữa các sự vật hiện tượng khoa học một cách dễ dàng. Nhưng hiện nay vụ giáo dục đã chỉ đạo các trường mầm non đưa chương trình giáo dục mầm non mới nhằm đưa nội dung tạo hình thức học tập mới, tạo cơ hội cho trẻ tiếp thu kiến thức và rèn luyện kỹ năng một cách chủ động hơn. Nhận thức được vấn đề này tôi đã tìm tòi, học hỏi và sáng tạo một số trò chơi đê gây hứng thú cho trẻ khi tham gia hoạt động khám phá khoa học 3. Các biện pháp tiến hành Là một giáo viên có nhiều năm thâm niên công tác,trực tiếp chăm sóc và giảng dạy trẻ, mnắm bắt được những hạn chế nêu trên tôi đã luôn trăn trở và tìm ra biện pháp giúp trẻ lớp tôi học môn khám phá khoa học đạt kết quả cao. Để giúp trẻ khám phá khoa học đạt kết quả, tôi nhận thấy trước hết cần phải: a. Xây dựng môi trường học tập cho trẻ Môi trường học tập có vị trí to lớn trong việc nhận thức của trẻ,vì môi trường học tập là nơi để trẻ tiếp xúc hàng ngày hàng giờ.Bởi vậy tôi đã xây dựng môi trường có tác dụng mạnh mẽ lên trẻ tạo cho trẻ hứng thú, thích tò mò, thích tìm hiểu khám phá xung quanh. Ngay từ đầu năm học tôi đã mạnh dạn đề xuất với Ban giám hiệu trang bị thêm cho lớp đồ dùng dạy học và một số mô hình phục vụ dạy học. Tôi đã thay đổi lại môi trường học tập trong lớp đẹp,hấp dẫn phù hợp với đặc điểm tâm sinh lý của trẻ. Để gây ấn tượng cho trẻ tôi sưu tầm thiết kế các hình ảnh ngộ nghĩnh phù hợp với tâm lý của trẻ. Để tạo cho trẻ môi trường và không gian tiếp xúc các sự vật hiện tượng một cách tốt nhất tôi đã chú trọng xây dựng góc thiên nhiên cho trẻ: cho trẻ được hoạt động chăm sóc cây,nhặt cỏ,tưới nước,làm các thí nghiệm.Tôi đã sưu tầm các vỏ hộp nhựa,hộp sữa to,các chậu gốm bé để trẻ trồng các loại cây xanh,cây hoa…và lớp tôi đã trồng được những cây vạn niên thanh,cây lan bạch chỉ…Hàng ngày trẻ 5 chăm sóc cây,tưới nước,lau lá cây…Để giúp trẻ làm thí nghiệm tôi sưu tầm các loại hòn sỏi,ống thổi,các màu nước…bằng công tác xã hội hóa giáo dục lớp tôi đã có một số chậu cây cảnh. Vườn cây xanh của bé 6 Vườn cây xanh của bé 7 Qua việc tạo môi trường học tập, trẻ hứng thú tham gia hoạt động,có đồ dùng đồ chơi đưa vào trong các giờ học giúp trẻ quan sát tri giác các đồ vật một cách trực tiếp từ đó trẻ hiểu biết nhiều, quan sát tốt,tìm rất nhanh các vật mẫu mà cô đưa ra,so sánh và phân loại rõ ràng,ngôn ngữ phát triển tốt. Góc khám phá của bé 8 b.Tạo điều kiện cho trẻ thường xuyên tiếp xúc với các sự vật hiện tượng Cho trẻ thường xuyên tiếp xúc với các sự vật hiện tượng xung quanh một cách trực tiếp như: nhìn, sờ, nắn, ngửi, nếm, nghe…Trong quá trình hoạt động đó trẻ được bộc lộ mình,trẻ được lĩnh hội những kinh nghiệm xã hội loài người,các mối quan hệ và mở rộng vốn từ. Tôi luôn tạo cho trẻ được tiếp xúc với các sự vật hiện tượng thông qua các hoạt động hàng ngày của trẻ như: dạo chơi tham quan, hoạt động ngoài trời và các hoạt động khác băng các hình thức quan sát vật thật, tranh ảnh, băng hình, tham quan trực tiếp, trò chuyện hàng ngày với trẻ, tổ chức cùng nhau lao động chăm sóc góc thiên nhiên để trẻ biết tác dụng của đất nước đối với cây. Cô và bé tham quan trang trại Hải Đăng 9 Bé làm vườn tại trang trại Hải Đăng 10 Mặt khác tôi luôn tận dụng điều kiện, hoàn cảnh cụ thể diễn ra hàng ngày để cho trẻ quan sát nhận biết các hiện tượng thời tiết như: nắng,mưa,gió và cảnh vật xung quanh trẻ,nhận xét các dấu hiệu đặc trưng của các mùa,củng cố hiểu biết của trẻ vê các mùa, hoặc qua các buổi làm thí nghiệm như làm thí nghiệm về sự nảy mầm của cây hoặc thí nghiệm về vật nổi vật chìm dưới nước c. Thay đổi các hình thức cho trẻ khám phá khoa học Ở lứa tuổi này trẻ tri giác đồ vật qua hình ảnh,vật thật và nếu cho trẻ tri giác các sự vật dưới nhiều hình thức khác nhau thì trẻ sẽ hứng thú học tập và tiếp thu bài tốt hơn.Bằng kinh nghiệm giảng dạy của bản thân tôi thấy nếu giờ học cung cấp kiến thức đưa tranh cho trẻ quan sát,đàm thoại và đặt ra câu hỏi đẻ cung cấp kiến thức thì trẻ sẽ dễ nhàm chán,không tập trung.Nhưng nếu thay đổi hình thức dưới dạng trò chơi hay làm thí nghiệm trẻ sẽ học tốt hơn,trẻ sẽ được dự đoán các hiện tượng trước,trong và sau khi làm thí nghiệm như thế sẽ phát huy tính tò mò,sáng tạo chủ động và khả năng tích cực hoạt động,lòng ham hiểu biết của trẻ.Qua đó cho thấy nếu trẻ được tự khám phá trẻ sẽ rấ hứng thú,kiến thức đến với trẻ nhẹ nhàng mà sâu sắc.Trong tiết khám phá khoa học tôi còn lồng ghép tích học các môn học khác như: toán,âm nhạc,tạo hình,văn học để trẻ thêm hứng thú ghi nhớ tốt hơn các vấn đề sâu rộng hơn. Ngoài ra tôi luôn thay đổi các thủ thuật để đưa các đối tượng ra cho trẻ quan sát,tôi tìm cách vào bài khác nhau giúp trẻ không bị nhàm chán lại dễ tiếp thu đẻ ghi nhớ chính xác các biểu tượng của mình 11 Bé chăm sóc vườn rau Thông qua việc thay đổi hình thức tôi thấy giờ học có hiệu quả hơn trở nên sôi nổi và trẻ hứng thú học bài hơn. Cùng với việc sáng tạo trong hình thức tổ chức,đổi mới và nâng cao chất lượng phương pháp giảng dạy,tôi đã: d.Đưa ra các trò chơi,các buổi thực hành thí nghiệm giúp trẻ khám phá khoa học Thí nghiệm với cây và hạt: *Gieo hạt: -Mục đích: 12 +Trẻ thấy cây cần thứ ăn và nước để mọc thành cây non -Chuẩn bị: +Một vài hạt đậu tương,đậu xanh +4-5 hộp nhỏ +Một ít bông thấm nước -Cách tiến hành: +Ngâm hạt vào nước ấm 2-3 tiếng rồi lấy ra.Để hạt vào những miếng bông thấm nước trong 4 cốc +Hàng ngày cho trẻ quan sát và tưới nước vào 2-3 cốc,tại khay này hạt sẽ nẩy mầm và lớn lên.Còn cốc kia không tưới nước hạt sẽ không nảy mầm +Cho trẻ đoán và giải thích tại sao hạt gieo trên bông ẩm có nước có thể nẩy mầm và mọc lên,còn hạt gieo trên miếng bông khô không nẩy mầm được -Kết luận: Trong miếng bông có nước uống cho cây non nên hạt đã nẩy mầm còn khay không tưới nước hạt không có nước uống nên hạt không thể nẩy mầm Gieo hạt đậu xanh 13 Bé cùng gieo hạt đậu xanh và quan sát 14 *Sự phát triển của cây từ hạt -Mục đích: +Giúp trẻ biết quá trình phát triển của cây +Tạo sự hứng thú cho trẻ trong việc gieo trồng,chăm sóc,theo dõi sự phát triển của cây -Chuẩn bị: +Hạt đậu tương +Khay đựng và bông thấm nước +Một chậu đất nhỏ và dụng cụ làm đất -Cách tiến hành +Tiến hành cho hạt nẩy mầm như trong phần gieo hạt +Cô cùng trẻ làm đất cho vào chậu cây,gieo hạt đã nẩy mầm vào chậu cây,đặt chậu cây nơi ánh sáng +Hàng ngày cho trẻ theo dõi và tưới nước cho cây.Cô hướng dẫn trẻ ghi hình ảnh quá trình phát triển của cây -Kết luận: cô cùng trẻ khái quát 5 quá trình phát triển của cây 15 Sự phát triển của cây từ hạt 16 * Cây cần gì để lớn lên và phát triển - Mục đích: + Cho trẻ biết đặc điểm của cây + Trẻ biết điều kiện sống của cây,cây cần gì để sống + Giáo dục trẻ chăm sóc và bảo vệ cây xanh - Chuẩn bị: +3 cây đỗ tương +3 chậu cây +1 túi lynong và 1 hộp bìa to - Cách tiến hành + Cho trẻ quan sát và đoán xem cây cần gì để sống và phát triển + Lần lượt thực hành thí nghiệm: Cây 1: cho cây vào trong hộp kín Cây 2: dùng túi lynong bọc kín thân và lá Cây 3: chăm sóc cho cây phát triển bình thường + Cô cho trẻ đoán xem điều gì sẽ xảy ra? + Hàng ngày cùng trẻ tưới cây,quan sát và ghi nhật ký + Sau một thời gian cô cùng trẻ quan sát,nhận xét kết quả các hiện tượng - Kết luận: Cây cần đủ 4 yếu tố là : nước,ánh sáng,không khí và đất để sống vàphát triển.Thiếu một trong các yếu tố trên cây sẽ bị héo úa và chết 17 Quan sát cây cần gì để lớn lên Thực hành với nước, không khí và ánh sáng * Có gì trong chai? - Mục đích: + Giúp trẻ biết được không khí không có màu,không có mùi,không nhìn thấy được - Chuẩn bị: + Một chai thủy tinh không đựng gì - Cách tiến hành: + Cho trẻ quan sát chai,nhìn ngửi xem trong chai có gì + Cô cho chai nằm vào đáy chậu,cho trẻ quan sát và nhận xét hiện tượng xảy ra là bong bóng nổi lên từ miệng chai 18 - Kết luận: Có hiện tượng này là vì trong chai chứa đầy không khí.Không khí không có màu,không có mùi nên không thể nhìn thấy được.Khi cho chai vào chậu nước,nước tràn vào trong chiếm chỗ trong chai nên đẩy không khí ra ngoài tạo thành bọt đi lên *Bé biết gì về nước - Mục đích: + Cho trẻ biết nước là chất không màu,không mùi,không vị.Nước chỉ bị thay đổi khi ta pha nước với những chất khác - Chuẩn bị: + 3-4 cốc thủy tinh và thìa + Muối,đường,chanh - Cách tiến hành: + Cô rót nước đun sôi để nguội vào 4 cái cốc có đánh dấu từ 1-4. Cho trẻ quan sát, nếm, ngửi và nhận xét xem nước có màu, mùi vị gì không.Đoán xem nước có thay đổi thế nào khi cô cho đường,muối,chanh vào các cốc - Cô pha đường, muối,chanh vào các cốc 1-3. Cho trẻ nếm thử các cốc nước đã pha,nhận xét và so sánh với các cốc 4,giải thích sự thay đổi đó - Kết luận:Nước trong suốt không màu,mùi,vị. Đường có vị ngọt khi hòa tan vào nước làm nước có vị ngọt. Muối có vị mặn nên khi hòa tan với nước sẽ có vị mặn, khi pha với chanh sẽ tạo ra màu và có vị chua Thực hành thí nghiệm với nước 19