Tài liệu Skkn một số kinh nghiệm dạy học lồng ghép giáo dục lí tưởng sống cao đẹp cho học sinh trong bài cuộc kháng chiến toàn quốc chống thực dân pháp xâm lược kết thúc (1953 1954)

Một số kinh nghiệm dạy học lồng ghép giáo dục lí tưởng sống cao đẹp cho học sinh trong bài Cuộc kháng chiến toàn quốc chống thực dân Pháp xâm lược kết thúc (1953-1954) PHẦN THỨ NHẤT: MỞ ĐẦU I. Đặt vấn đề 1. Lí do lý luận Chủ tịch Hồ Chí Minh khi đánh giá về vai trò của thanh niên, Người nhấn mạnh: “Người ta thường nói: Thanh niên là người chủ tương lai của nước nhà. Thật vậy, nước nhà thịnh hay suy, yếu hay mạnh, một phần lớn là do các thanh niên. Thanh niên muốn làm người chủ tương lai cho xứng đáng thì ngay hiện tại phải rèn luyện tinh thần và lực lượng của mình, phải làm việc để chuẩn bị cho cái tương lai đó”. Với mục tiêu căn bản đặt ra cho thế hệ trẻ Việt Nam hôm nay là tăng cường giáo dục lý tưởng cách mạng, đạo đức, lối sống cho thế hệ trẻ Việt Nam góp phần rèn luyện thế hệ trẻ vừa “hồng” vừa “chuyên” nhằm tạo chuyển biến căn bản về đạo đức, lối sống phát triển toàn diện; yêu gia đình, có đạo đức trong sáng, lối sống văn hóa; yêu nước, tự hào dân tộc, kiên định lý tưởng độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội; có ý thức tuân thủ pháp luật; có năng lực và bản lĩnh trong hội nhập quốc tế; có sức khỏe, tri thức và kỹ năng lao động, trở thành những công dân có ích, tích cực tham gia xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa. Trong công cuộc xây dựng và bảo vệ tổ quốc hiện nay, chúng ta càng thấy rõ vai trò của thanh niên cũng như trách nhiệm của gia đình, nhà trường, xã hội đối với thanh niên trong đó có một phần rất lớn là thanh niên học sinh đang trong độ tuổi THCS, THPT. Đứng trước thực tế yêu cầu của giáo dục hiện nay không chỉ “dạy chữ” mà còn “dạy người”, dạy học cần phải chú trọng không chỉ kiến thức mà còn chú trọng đến việc hình thành năng lực nhận thức và phẩm chất cho các em. 2. Lý do thực tiễn Môn lịch sử trong trường học phổ thông là môn học có nhiều lợi thế trong việc truyền tải đến học sinh nhận thức sâu sắc hơn về tinh thần yêu nước, về lòng tự hào dân tộc, về giáo dục lí tưởng, đạo đức cách mạng cao đẹp mà không phải môn học nào cũng có thể lồng ghép giáo dục những nội dung sâu sắc này. Tuy nhiên, không phải giáo viên nào cũng vận dụng linh hoạt các phương pháp dạy học để giáo dục lồng ghép có hiệu quả và không phải bài học nào, nội dung nào cũng có thể lồng ghép giáo dục. Bên cạnh lợi thế bộ môn thì môn học lịch sử có nhiều hạn chế trong việc dạy học lồng ghép đạo đức, lí tưởng sống cao đẹp cho học sinh như số tiết trong tuần còn ít (chỉ từ 1 đến 2 tiết), thời lượng kiến thức trong bài nhiều, sự kiện, nội dung nhiều nên thời gian, nội dung dành cho lồng ghép giáo dục còn hạn chế. Từ thực tế dạy học ở trường THCS Lương Thế Vinh, huyện Krông Ana, tôi nhận thấy đa số học sinh trong lớp, trong trường có kĩ năng, nhận thức, phẩm Nguyễn Thị Minh Tính - Trường THCS Lương Thế Vinh - Krông Ana - Đắk Lắk 1 Một số kinh nghiệm dạy học lồng ghép giáo dục lí tưởng sống cao đẹp cho học sinh trong bài Cuộc kháng chiến toàn quốc chống thực dân Pháp xâm lược kết thúc (1953-1954) chất đạo đức tốt. Tuy nhiên, vẫn còn đối tượng học sinh lớp 8,9 là thanh niên có những biểu hiện chưa đúng chuẩn mực trong hành động, lời nói, việc làm, giao tiếp ứng xử, chưa ý thức được mục tiêu chính của việc học tập, lao động, mục đích sống hiện tại, có thể ảnh hưởng đến tương lai sau này của các em. Chính vì nhận thức rõ yêu cầu giáo dục của bộ môn với thái độ, hành động trong việc thực hiện lí tưởng sống của học sinh, tôi chọn đề tài sáng kiến kinh nghiệm dạy học lồng ghép giáo dục lí tưởng sống cao đẹp cho học sinh trong bài Cuộc kháng chiến toàn quốc chống thực dân Pháp kết thúc (1953-1954) môn lịch sử 9 nhằm trao đổi, chia sẻ cùng đồng nghiệp kinh nghiệm dạy học nâng cao chất lượng giáo dục trong bộ môn lịch sử. II. Mục đích (mục tiêu) nghiên cứu Mục tiêu của đề tài là xác định rõ đối tượng, mục đích, phương pháp dạy học nhằm lồng ghép giáo dục lí tưởng sống cho học sinh trong tiết dạy học lịch sử qua đó nâng cao chất lượng học tập, nâng cao nhận thức về lí tưởng sống cao đẹp cũng như đúc rút thêm một số kinh nghiệm trong qua trình dạy học của giáo viên. Nhiệm vụ của đề tài nhằm giúp giáo viên xác định rõ một số phương pháp dạy học bộ môn lịch sử cấp trung học cơ sở (THCS) để định hướng cho học sinh có nhận thức đúng đắn hơn về trách nhiệm và việc làm cụ thể của thanh niên, học sinh trong giai đoạn hiện nay. Phần thứ hai: GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ I. Cơ sở lí luận Dựa trên những vấn đề về phương pháp dạy học lịch sử ở trường phổ thông; trên cơ sở tâm lý lứa tuổi học sinh cấp THCS; tư tưởng của chủ nghĩa Mác - Lê nin và toàn bộ quan điểm của Đảng về lí luận dạy học hiện đại, phương pháp dạy học tích cực lấy học sinh làm trung tâm của quá trình dạy học, phát huy vai trò chủ động, tích cực, tư duy sáng tạo của học sinh dựa trên sự hướng dẫn của thầy cô giáo nhằm nâng cao chất lượng dạy học của thầy đồng thời nâng cao năng lực nhận thức của học sinh qua bài học. Dựa theo Công văn số 4612/BGDĐT-GDTrH ngày 03 tháng 10 năm 2017 về việc hướng dẫn thực hiện chương trình giáo dục phổ thông hiện hành theo định hướng phát triển năng lực và phẩm chất cho học sinh từ năm học 20172018. Từ đây, người thầy trong quá trình dạy học không chỉ truyền tải kiến thức mà còn định hướng giáo dục cho học sinh phát triển tư duy, kĩ năng và phẩm chất vốn có phù hợp trong từng bài học, môn học qua đó đáp ứng yêu cầu dạy học hiện nay cũng như nâng cao chất lượng bộ môn. Để hiểu về khái niệm lí tưởng sống cao đẹp của con người chúng ta cần hiểu lí tưởng sống là gì? Lí tưởng sống (lẽ sống) là mục đích tốt đẹp mà mỗi con người muốn hướng tới, mong mỏi đạt được. Người có lí tưởng sống cao đẹp Nguyễn Thị Minh Tính - Trường THCS Lương Thế Vinh - Krông Ana - Đắk Lắk 2 Một số kinh nghiệm dạy học lồng ghép giáo dục lí tưởng sống cao đẹp cho học sinh trong bài Cuộc kháng chiến toàn quốc chống thực dân Pháp xâm lược kết thúc (1953-1954) là người luôn suy nghĩ và hành động không mệt mỏi để thực hiện được lí tưởng của dân tộc, của nhân loại, vì sự tiến bộ của bản thân và xã hội, luôn vươn tới sự hoàn thiện về mọi mặt, luôn mong muốn cống hiến trí tuệ và sức lực cho sự nghiệp chung, cho gia đình, xã hội và đất nước...Lí tưởng sống của thanh niên ngày nay là xây dựng nước Việt Nam dâu giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh. Thanh niên học sinh phải ra sức học tập, rèn luyện để có đủ tri thức, phẩm chất và năng lực để thực hiện lí tưởng. Tại sao con người cần có lí tưởng sống cao đẹp nhất là đối với thế hệ trẻ? Hiện nay, sống có mục đích, sống có lí tưởng cao đẹp là yêu cầu đặt ra không chỉ đối với mỗi người nói chung mà còn đối với thế hệ trẻ nói riêng bởi đây là lực lượng nòng cốt cho xã hội trong tương lai. Do đó, bồi dưỡng tinh thần lí tưởng đạo đức sống trong sáng, lành mạnh cho thế hệ trẻ là yêu cầu của toàn đảng, toàn dân ta đồng thời cũng là nhiệm vụ then chốt trong hệ thống giáo dục hiện nay. Và để đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của giáo dục đòi hỏi không chỉ người thầy phải có phẩm chất đạo đức tốt, là tấm gương cho học sinh noi theo mà trong từng môn học còn là một phần của mục tiêu bài học đề ra về kĩ năng, thái độ bên cạnh kiến thức bài học. Bài 27, Cuộc kháng chiến toàn quốc chống thực dân Pháp xâm lược kết thúc 1953-1954 trong môn lịch sử 9 có nhiều nội dung phù hợp trong việc lồng ghép giáo dục lí tưởng sống cao đẹp cho học sinh nên bên cạnh việc truyền đạt kiến thức trọng tâm của bài. Vậy làm thế nào để có thể vừa đảm bảo thời lượng tiết học yêu cầu vừa có thể bổ sung nội dung lồng ghép giáo dục đặt ra. Phần giải quyết vấn đề sẽ làm rõ yêu cầu này. II. Thực trạng vấn đề 1. Thuận lợi Trong quá trình giảng dạy bộ môn lịch sử ở các lớp tại trường THCS Lương Thế Vinh, huyện Krông Ana, tỉnh Đắk Lắk tôi nhận thấy các môn học trong nhà trường nói chung cũng như môn học lịch sử nói riêng có nhiều thuận lợi như: Nhà trường tạo điều kiện cơ sở vật chất, thiết bị dạy học như máy chiếu, máy tính, ti vi có kết nối internet…ở nhiều lớp nên việc truyền tải kiến thức, việc minh họa nội dung tranh, ảnh, phim tư liệu….của giáo viên cũng như việc tiếp thu bài của học sinh hiệu quả hơn. Với bản thân tôi đã có một số kinh nghiệm nhất định trong dạy học tích hợp, lồng ghép kiến thức giáo dục học sinh, đạt hiệu quả khá cao được các cấp công nhận nên không bỡ ngỡ trong cách thức tiến hành cũng như tiến trình thực hiện. Trong quá trình thực hiện đề tài, giáo viên đã gắn được thực tiễn với lí thuyết, lấy thực tiễn công việc để từ đó đúc kết lí luận và ngược lại lí luận sẽ được kiểm nghiệm qua thực tế chất lượng dạy học. Tuy đề tài nghiên cứu của tôi không phải là mới song làm thế nào để đạt hiệu quả cao và phổ biến cho các giáo viên lại là một yêu cầu cần được đổi mới. Chính vì thế, tôi càng nhận thức Nguyễn Thị Minh Tính - Trường THCS Lương Thế Vinh - Krông Ana - Đắk Lắk 3 Một số kinh nghiệm dạy học lồng ghép giáo dục lí tưởng sống cao đẹp cho học sinh trong bài Cuộc kháng chiến toàn quốc chống thực dân Pháp xâm lược kết thúc (1953-1954) rõ yêu cầu đổi mới giáo dục toàn diện đòi hỏi người giáo viên phải không ngừng sáng tạo trong giảng dạy nhằm thu được hiệu quả cao nhất. Học sinh đa số có ý thức tự học khá tốt, một số học sinh có năng khiếu bộ môn, học lực giỏi, vận dụng tốt kiến thức các môn học, thường xuyên được tìm hiểu, bổ trợ kiến thức liên quan đến bài học qua các tư liệu trên internet do đó phát huy được năng lực cá nhân và phẩm chất vốn có giúp cho việc thực hiện nội dung lồng ghép giáo dục hiệu quả hơn. 2. Khó khăn Một số học sinh học tập còn thụ động, máy móc, học lực yếu kém, lười học bài có hệ thống nên việc chuẩn bị bài, tìm những nội dung liên quan đến bài học còn nhiều hạn chế, ảnh hưởng đến việc tiếp thu bài học trên lớp, đến nhận thức và hành động tích cực trong thực tế. Bên cạnh ý thức học tập chưa tốt, ý thức thực hiện nội qui trường lớp của một số học sinh trong đó có đối tượng học sinh lớp 9 như: ý thức kỉ luật chưa cao, đi học muộn, bỏ tiết, nghỉ học không có lí do, nghiện chơi điện tử, một số em lười học, thêm tác động xấu từ bên ngoài dẫn đến bỏ học. Ở nhiều lớp còn có biểu hiện chưa tốt trong giao tiếp, đánh nhau, nói tục chửi thề, gây mất đoàn kết trong nhóm bạn bè. Thiếu ý thức trong bảo vệ của công trường lớp, bảo vệ cơ sở vật chất chung như bàn ghế, lớp học, xả rác bừa bãi trong khuôn viên trường, sử dụng chưa tiết kiệm điện, nước trong nhà trường, trốn tránh, ỷ lại, chưa tích cực trong lao động tập thể, chăm sóc bồn hoa cây cảnh của lớp, của nhà trường...Đây chính là biểu hiện hạn chế trong nhận thức và hành động của một số học sinh về quyền và nghĩa vụ học tập, chưa xác định được mục đích học tập, chưa xác định được những việc làm tích cực của bản thân đối với trường, lớp và hành vi đó không chỉ làm ảnh hưởng xấu đến tính cách của bản thân mà còn ảnh hưởng đến một số học sinh khác, đến phong trào thi đua của tập thể, của trường lớp. Theo đó, dẫn đến tình trạng bỏ học, chơi bời lêu lổng, dễ bị rủ rê, lôi kéo vào các tệ nạn xã hội, ảnh hưởng xấu đến gia đình, xã hội. Từ vấn đề hạn chế trên, tôi càng nhận thức rõ hơn vai trò của các hoạt động giáo dục. Dạy học không chỉ chú trọng kiến thức mà còn phải chú trọng nội dung lồng ghép giáo dục nhận thức tư tưởng, kĩ năng, thái độ cho học sinh, giúp các em càng nhận thức rõ mục tiêu, nhận thức lí tưởng sống của bản thân khi đang còn là học sinh THCS, làm nền tảng cho tương lai sau này. Về phía giáo viên, trước khi thực hiện đề tài tôi nhận thấy việc lồng ghép giáo dục học sinh trong các bài giảng đã được thực hiện thường xuyên. Tuy nhiên, giáo viên còn mắc phải một số hạn chế cụ thể như trong quá trình giảng dạy vẫn còn thiên về truyền tải kiến thức sách vở, ít chú ý đến vấn đề giáo dục thực tế, ngại đổi mới các phương pháp dạy học tích cực nên phần nào ảnh hưởng đến chất lượng giáo dục toàn diện. Nếu chỉ chú trọng truyền tải kiến thức, việc lồng ghép giáo dục sẽ chiếm rất ít nội dung, hiệu quả chưa cao. Nếu lồng ghép, Nguyễn Thị Minh Tính - Trường THCS Lương Thế Vinh - Krông Ana - Đắk Lắk 4 Một số kinh nghiệm dạy học lồng ghép giáo dục lí tưởng sống cao đẹp cho học sinh trong bài Cuộc kháng chiến toàn quốc chống thực dân Pháp xâm lược kết thúc (1953-1954) bổ trợ thêm các môn học nhằm giáo dục học sinh thì lại mất quá nhiều thời gian, ảnh hưởng đến thời lượng kiến thức cũng như thời gian của một tiết học. Tư liệu dạy học lồng ghép còn dàn trải, chưa nổi bật nên việc lồng ghép giáo dục chưa thật rõ ràng, mới chỉ ra nội dung minh họa bổ trợ phù hợp song chưa chốt được vấn đề cần giáo dục lồng ghép nên cũng chưa đạt được hiệu quả. Giáo viên còn lúng túng trong phương pháp không biết nên đặt nội dung lổng ghép giáo dục ở tiểu mục nào, nội dung nào trong bài để lồng ghép giáo dục nên mất rất nhiều thời gian, làm cho hoạt động giáo dục được lồng ghép bị chồng chéo, lan man, không trọng tâm, thiếu hiệu quả. Đa số tiết dạy lịch sử lớp 9 có nội dung kiến thức dài, có nhiều sự kiện, nhiều mốc thời gian, nhiều tranh ảnh phải làm rõ nội dung, ý nghĩa…Do đó, để đáp ứng được mục tiêu vừa truyền đạt kiến thức bài học vừa lồng ghép giáo dục học sinh, đảm bảo cho học sinh phát huy được năng lực, phẩm chất, kĩ năng, thái độ là việc làm rất khó. Yêu cầu giáo viên vừa phải linh hoạt giữa các phần, các khâu trong từng đơn vị kiến thức, vừa phải chọn lọc nội dung lồng ghép giáo dục hiệu quả, tránh sa vào liên hệ kiến thức dàn trải, lan man, mất thời gian trong tiết học. 3. Định hướng thực hiện đề tài Để đạt được mục tiêu của đề tài là lồng ghép giáo dục lí tưởng sống cao đẹp cho học sinh lớp 9 cấp THCS trong môn lịch sử bài 27 Cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược kết thúc 1953-1954, trước hết tôi tham khảo thái độ của học sinh đối với môn học cũng như đối với nội dung trong bài 27. Phần tham khảo này được giáo viên thực hiện trước khi tiến hành bài giảng trong thời gian tiết 5 của buổi học có bốn tiết chính khóa. Các câu hỏi được sử dụng dưới hình thức bài kiểm tra tham khảo thông tin, cụ thể như sau: Câu 1. Hãy cho biết ý kiến của em về môn học lịch sử? Câu 2. Vì sao em thích học môn lịch sử? Câu 3. Vì sao em không thích học môn lịch sử? Câu 4. Em thích học lịch sử theo phương pháp nào trên lớp? Câu 5. Em có thích cách học lịch sử bằng hình thức giao việc của thầy, cô giáo không? Vì sao? Câu 6. Em có nhận thấy môn học lịch sử có thể dễ dàng lồng ghép giáo dục ý thức đạo đức, lí tưởng sống cao đẹp cho học sinh thông qua các nhân vật có thật trong các cuộc kháng chiến vĩ đại của dân tộc ta không? Câu 7. Ở tiết dạy lịch sử, thầy, cô giáo có dùng những câu hỏi liên quan đến các môn học khác không? Theo em, mục đích của thầy, cô giáo để làm gì? Câu 8. Trong các dạng bài học có nội dung về diễn biến các chiến dịch, em muốn thầy, cô giáo dạy học theo cách nào? Nguyễn Thị Minh Tính - Trường THCS Lương Thế Vinh - Krông Ana - Đắk Lắk 5 Một số kinh nghiệm dạy học lồng ghép giáo dục lí tưởng sống cao đẹp cho học sinh trong bài Cuộc kháng chiến toàn quốc chống thực dân Pháp xâm lược kết thúc (1953-1954) Câu 9. Em thấy thầy, cô giáo dạy lịch sử có cần phải sử dụng nhiều có các tư liệu lịch sử, tranh ảnh minh họa không? Câu 10. Khi được xem các tư liệu dạy học nói về sự hi sinh anh dũng của những thanh niên tuổi đời còn rất trẻ, em thấy mình cần phải có nhận thức gì với thế hệ trẻ nói chung và học sinh nói riêng? Câu 11. Sau tiết học lịch sử về các chiến dịch lịch sử, em thấy hình tượng người lính cụ Hồ hiện lên như thế nào? Câu 12. Nếu là một thanh niên trong thời kì kháng chiến chống thế lực ngoại xâm, em sẽ làm gì cho đất nước? Câu 13. Em mong muốn thầy, cô giáo dạy học môn lịch sử cần làm những gì để có thể làm cho các em yêu thích bộ môn? Bên cạnh đó, để nắm bắt được thực trạng trong thực tế ý thức thực hiện nội quy trường lớp, nhất là học sinh lớp 8, 9 đã bước sang tuổi thanh niên, một số em đã đứng trong hàng ngũ của Đoàn thanh niên cộng sản Hồ Chí Minh, tôi sử dụng một số câu hỏi sau: Câu 1. Là học sinh đang học cấp THCS, em thấy có cần thiết phải xác định mục đích sống cho bản thân không? Vì sao? Câu 2. Em hiểu gì về lí tưởng sống cao đẹp của thanh niên, học sinh khi đang học cấp THCS. Câu 3. Biểu hiện của thanh niên, học sinh cấp THCS về lí tưởng sống cao đẹp được thể hiện như thế nào? Câu 4. Hiện nay, ở trong trường, lớp em, một số bạn thường có biểu hiện chưa tốt về ý thức thái độ trong học tập, lao động, giao tiếp. Theo em, đây có phải là biểu hiện của việc chưa xác định được mục tiêu, mục đích học tập và lí tưởng sống của học sinh không? Vì sao? Câu 5. Hãy kể những việc mà em và các bạn đã làm trong các phong trào thi đua của nhà trường. Theo em, đây có phải là biểu hiện của mục đích học tập, lí tưởng sống cao đẹp của học sinh? Vì sao? Câu 6. Cho biết thái độ của em khi học sinh, thanh niên trong trường có biểu hiện đua đòi, la cà tụ tập với một số đối tượng bên ngoài? Câu 7. Nếu có thể giúp đỡ được các bạn tiến bộ trong học tập và nhận thức, em và các bạn sẽ làm gì? Câu 8. Em có suy nghĩ gì về lí tưởng sống của thanh niên trong giai đoạn hiện nay? Câu 9. Cho biết lí tưởng sống của em trong hiện tại và tương lai? Nguyễn Thị Minh Tính - Trường THCS Lương Thế Vinh - Krông Ana - Đắk Lắk 6 Một số kinh nghiệm dạy học lồng ghép giáo dục lí tưởng sống cao đẹp cho học sinh trong bài Cuộc kháng chiến toàn quốc chống thực dân Pháp xâm lược kết thúc (1953-1954) Như vậy, qua các câu hỏi nắm bắt thực trạng của học sinh hiện tại trong lớp, trong trường một lần nữa lại giúp giáo viên không chỉ định hướng được việc điều chỉnh phương pháp dạy học mà còn nhận thấy biểu hiện, thái độ tích cực, hạn chế của học sinh trong nhận thức, hành động khi thực hiện mục đích của bản thân trong môi trường giáo dục để từ đó lựa chọn nội dung dạy học lồng ghép phù hợp, hiệu quả. Kết quả thống kê khảo sát trước khi thực hiện đề tài về dạy học lồng ghép giáo dục lí tưởng sống cao đẹp cho học sinh trong bài Cuộc kháng chiến toàn quốc chống thực dân Pháp xâm lược kết thúc 1953-1954 cụ thể như sau: - Về thái độ của học sinh đối với môn học: Yêu thích 50%, không yêu thích 50%. - Về thái độ của học sinh đối với bài học 27: + Thích học theo tư liệu, hình ảnh minh họa, liên hệ kiến thức các môn học: 80% + Học theo phương pháp của thầy, cô giáo như các tiết học trước: 70% - Về ý thức thực hiện nội quy trường lớp: + Ý thức tốt, quan tâm đến người khác: 70% + Ý thức chưa tốt, chưa quan tâm đến mọi người xung quanh: 30% - Có nhận thức về lí tưởng sống cao đẹp: 70% - Có biểu hiện tốt trong hành động, lời nói, việc làm: 80% Từ thực trạng thực tế trên, tôi nhận thấy để đề tài được thực hiện hiệu quả thì điều cốt lõi nhất của vấn đề là tiết học vừa đảm bảo kiến thức vừa lồng ghép được nội dung giáo dục cho học sinh mà không ảnh hưởng đến thời lượng kiến thức cũng như thời gian yêu cầu của một tiết học. Do đó, giáo viên phải biết phân phối thời gian hợp lý, lựa chọn nội dung bổ trợ về tranh ảnh, tư liệu dạy học, môn học bổ trợ… phải hợp lý, đủ lượng song lại không quá dài dòng, đối phó làm cho có, hay yêu cầu học sinh tự nghiên cứu ở nhà mà thầy cô giáo phải luôn là người chủ động hướng dẫn và học sinh cũng luôn được chủ động trong việc chuẩn bị nội dung liên quan đến bài học tránh làm các em bị động khi vừa phải tổng hợp kiến thức môn học vừa phải cố gắng nhận thức nội dung giáo dục mà thầy cô giáo lồng ghép. Tóm lại, có nhiều yếu tố thực trạng liên quan đến chất lượng giảng dạy nhằm đạt mục tiêu không chỉ về kiến thức mà còn có vài trò quan trọng của việc lồng ghép giáo dục cho học sinh đòi hỏi người giáo viên luôn phải làm mới mình, nâng cao trình độ chuyên môn nghiệp vụ, nêu cao tinh thần trách nhiệm trong mọi công việc được giao, quan tâm một cách toàn diện đến hiệu quả giáo dục thì mọi việc dù khó cũng thành công. Nguyễn Thị Minh Tính - Trường THCS Lương Thế Vinh - Krông Ana - Đắk Lắk 7 Một số kinh nghiệm dạy học lồng ghép giáo dục lí tưởng sống cao đẹp cho học sinh trong bài Cuộc kháng chiến toàn quốc chống thực dân Pháp xâm lược kết thúc (1953-1954) III. Các giải pháp đã tiến hành để giải quyết vấn đề Để phân tích kĩ hơn các nội dung giải pháp đối với việc thực hiện đề tài này, tôi sử dụng một số giải pháp sau: 1. Giải pháp 1. Xác định các phương pháp dạy học phù hợp Qua thực tế dạy học trong bài 27, tôi đã sử dụng các phương pháp sau: - Phương pháp phân tích - tổng hợp tài liệu; - Phương pháp thuyết trình, vấn đáp; - Phương pháp thực nghiệm; - Phương pháp nghiên cứu các sản phẩm hoạt động; - Phương pháp tổng kết kinh nghiệm giáo dục. 1.1. Đối với phương pháp phân tích - tổng hợp tài liệu Sự chuẩn bị chu đáo về tư liệu dạy học trong bài giảng là vô cùng cần thiết bởi nó không chỉ đơn thuần là truyền tải kiến thức, làm sinh động, phong phú thêm bài học mà qua các hình ảnh tư liệu này còn là nhằm mục đích lồng ghép giáo dục lí tưởng sống cao đẹp, bồi dưỡng lòng yêu nước, tinh thần cách mạng, tinh thần tự hào dân tộc và tinh thần đoàn kết dân tộc trong nước và đoàn kết với nhân dân Đông Dương. Phương pháp này đòi hỏi người giáo viên phải đầu tư nhiều thời gian, lựa chọn nguồn tư liệu hình ảnh, video không chỉ phù hợp mà còn có tính chọn lọc, đặc sắc, nổi bật trong số các nguồn tư liệu trên internet để minh họa tốt nhất cho bài dạy đồng thời thu được hiệu quả giáo dục lồng ghép tốt nhất cho học sinh. Tôi nhận thấy trong quá trình dạy học bài 27, Cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược kết thúc 1953-1954, yêu cầu giáo viên cần sử dụng linh hoạt các phương pháp cụ thể như phương pháp thuyết trình, phương pháp vấn đáp, phương pháp so sánh, phương pháp tổng hợp…Để đạt được yêu cầu của bài giảng, giáo viên phải sử dụng tư liệu, hình ảnh liên quan đến bài học như lược đồ cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp 1953-1953, lược đồ chiến dịch Điện Biên Phủ 1954; tư liệu về tập đoàn cứ điểm Điện Biên Phủ của thực dân Pháp: lực lượng, phương tiện chiến tranh, tướng lĩnh chỉ huy; tư liệu về sự chuẩn bị của quân dân ta trong chiến dịch Điện Biên Phủ: về lực lượng, phương tiện, người chỉ huy, về những tấm gương điển hình trong chiến đấu… 1.2. Đối với phương pháp thuyết trình, vấn đáp Đối với môn học lịch sử, đây là phương pháp được sử dụng nhiều nhất trong các kiểu bài ôn tập, bài học có nội dung trình bày diễn biến các cuộc khởi nghĩa, kháng chiến, mở rộng thêm sự hiểu biết về các nhân vật lịch sử, các sự kiện lịch sử…Phương pháp này phù hợp với mọi đối tượng học sinh vì các em có thể trả lời được toàn bộ hoặc một phần nội dung của bài, của chương, của Nguyễn Thị Minh Tính - Trường THCS Lương Thế Vinh - Krông Ana - Đắk Lắk 8 Một số kinh nghiệm dạy học lồng ghép giáo dục lí tưởng sống cao đẹp cho học sinh trong bài Cuộc kháng chiến toàn quốc chống thực dân Pháp xâm lược kết thúc (1953-1954) từng lĩnh vực kiến thức đã học. Bên cạnh việc giáo viên thuyết trình mở rộng nội dung giúp học sinh hiểu kiến thức thì giáo viên còn dùng trong việc sử dụng các câu hỏi nhanh, trắc nghiệm để giúp học sinh nhớ nội dung nhanh hơn. Tiết học trở nên sôi nổi hơn nhiều khi học sinh luôn là người chủ động trong kiến thức. Trong bài 27, giáo viên phân loại các câu hỏi theo hướng so sánh giúp học sinh dễ nhận biết về sự chuẩn bị của quân dân ta trong kháng chiến, những thắng lợi to lớn của nhân dân ta cũng như sự thất bại thảm hại của thực dân Pháp trong kế hoach Na-va và chiến dịch lịch sử Điện Biên Phủ. * Về phía quân dân ta trong cuộc kháng chiến toàn quốc chống thực dân Pháp xâm lược kết thúc 1953-1954 qua các câu hỏi cụ thể như sau: Câu 1. Cuộc tiến công chiến lược Đông - Xuân 1953-1954 đã bước đầu làm phá sản kế hoạch Na-va của Pháp - Mĩ như thế nào? Câu 2. Cuộc kháng chiến toàn quốc chống thực dân Pháp xâm lược kết thúc 1953-1954 có sự phối hợp của quân và dân những nước nào? Vì sao? Câu 3. Chiến dịch nào được coi là đỉnh cao trong cuộc kháng chiến chống Pháp 1946-1954? Câu 4. Quân ta mở đầu trận đánh tại Điện Biên Phủ vào ngày, tháng, năm nào? Câu 5. Phương tiện chủ yếu của quân dân ta trong chiến dịch Điện Biên Phủ là gì? Câu 6. Địa danh nào đi vào lịch sử trong chiến dịch lịch sử Điên Biên Phủ? Câu 7. Thực dân Pháp đã phải làm gì sau thất bại của chiến dịch Điện Biên Phủ 1954? Câu 8. Hiệp định Giơ-ne-vơ về Đông Dương được kí vào thời gian nào? Câu 9. Phái đoàn chính phủ Việt Nam dân chủ cộng hòa tham dự hội nghị Giơ-ne-vơ do ai làm trưởng đoàn? Như vậy, với các câu hỏi này giáo viên không chỉ hướng dẫn học sinh nắm được kiến thức của bài mà còn làm cho học sinh có nhận thức sâu đậm hơn về lòng lòng tự hào dân tộc, ý thức về tinh thần đoàn kết chiến đấu của quân dân ta và quân dân ba nước Đông Dương, về ý nghĩa to lớn của chiến dịch Điên Biên Phủ. Qua đó học sinh cũng sẽ có nhận thức to lớn về sự lãnh đạo tài tình của Đảng và chính phủ đứng đầu là Chủ tịch Hồ Chí Minh, củng cố thêm sự tin tưởng tuyệt đối vào đường lối lãnh đạo của Đảng cộng sản. Nguyễn Thị Minh Tính - Trường THCS Lương Thế Vinh - Krông Ana - Đắk Lắk 9 Một số kinh nghiệm dạy học lồng ghép giáo dục lí tưởng sống cao đẹp cho học sinh trong bài Cuộc kháng chiến toàn quốc chống thực dân Pháp xâm lược kết thúc (1953-1954) * Về phía thực dân Pháp, giáo viên lựa chọn các câu hỏi thống kê trong cuộc tiến công chiến lược Đông - Xuân 1953-1954 và chiến dịch lịch sử Điện Biên Phủ qua các câu hỏi cụ thể như sau: Câu 1. Tướng chỉ huy kế hoạch Na-va của Pháp là ai? Câu 2. Kế hoạch Na-va gồm mấy bước? Được thực hiện trong thời gian bao lâu? Nhằm mục đích gì? Câu 3. Cuộc tiến công chiến lược của quân dân ta trong chiến cuộc Đông - Xuân 1953-1954 buộc quân địch phải phân tán lực lượng thành mấy nơi? Câu 4. Pháp xây dựng Điên Biên Phủ thành tập đoàn gồm bao nhiêu cứ điểm? với quân số bao nhiêu? Câu 5. Tướng chỉ huy của Pháp trong tập đoàn cứ điểm Điện Biên Phủ là ai? Câu 6. Quân số của thực dân Pháp bị thất bại trong chiến dịch Điện Biên Phủ là bao nhiêu? Qua hai phần câu hỏi có tính chất so sánh này học sinh vừa thấy được thất bại thảm hại của thực dân Pháp vừa cảm nhận được tinh thần bất khuất của nhân dân ta trong cuộc kháng chiến. * Sử dụng các câu hỏi về nhân vật lịch sử trong bài học, thông tin về những tấm gương chiến đấu hi sinh dũng cảm của các thế hệ ông cha làm cho học sinh có cảm nhận sâu sắc hơn về lí tưởng sống cao đẹp của lớp lớp các thế hệ thanh niên trong thời kì bảo vệ đất nước. Đó chính là lí tưởng sống cao đẹp, sự hi sinh quên mình, xả thân vì độc lập, vì tự do của dân tộc, đó chính là đặt quyền lợi của đất nước lên trên quyền lợi của bản thân. Các câu hỏi được sử dụng cụ thể như sau: Câu 1. Ai là người chỉ huy trực tiếp chiến dịch Điện Biên Phủ? Câu 2. Ai là người lấy thân mình chèn bánh pháo? Câu 3. Ai là người lấy thân mình lấp lỗ châu mai? Câu 4. Ai là người yêu cầu đồng đội lấy thân mình làm giá súng? Câu 5. Bài hát nào cổ vũ tinh thần các chiến sĩ kéo pháo vào trận địa? Câu 6. Kể tên một vài tác phẩm văn học ca ngợi tinh thần chiến đấu của quân và dân ta trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược kết thúc 1953-1954? Câu 7. Hãy nêu cảm nhận của em về những tấm gương chiến đấu hi sinh dũng cảm của thanh niên Việt Nam trong công cuộc bảo vệ đất nước? Câu 8. Trong công cuộc xây dựng và bảo vệ đât nước hiện thanh niên cần phải làm gì? Nguyễn Thị Minh Tính - Trường THCS Lương Thế Vinh - Krông Ana - Đắk Lắk 10 Một số kinh nghiệm dạy học lồng ghép giáo dục lí tưởng sống cao đẹp cho học sinh trong bài Cuộc kháng chiến toàn quốc chống thực dân Pháp xâm lược kết thúc (1953-1954) Câu 9. Công việc mơ ước của em sau này là gì? Vì sao em lại chọn công việc đó? Cuối cùng giáo viên sử dụng câu hỏi tổng hợp có nội dung liên hệ kiến thức. Câu hỏi này sẽ giúp học sinh phần nào định hướng được trách nhiệm của thanh niên trong giai đoạn hiện nay, nhận thức thêm về lí tưởng sống cao đẹp mà ông cha đã thể hiện. Từ đây, hành động và lối sống cao đẹp của các em sẽ tiếp bước ông cha tiếp tục xây dựng và bảo vệ đất nước Việt Nam xã hội chủ nghĩa bằng những hành động cụ thể, phù hợp với lứa tuổi, phù hợp với đối tượng là học sinh THCS đang còn ngồi trên ghế nhà trường. Câu hỏi này có thể giúp các em củng cố thêm kiến thức môn giáo dục công dân trong bài lí tưởng sống và trách nhiệm của thanh niên trong thời kì công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Cũng từ đây, các em là đội viên lớn tuổi, là thanh niên ưu tú càng ra sức học tập, phấn đấu đứng vào hàng ngũ của đoàn thanh niên cộng sản Hồ Chí Minh để đóng góp một phần công sức nhỏ bé của mình cùng thanh niên trên địa bàn huyện nhà thực hiện tốt nhiệm vụ của thanh niên trong thời gian tới. Đây cũng là hành trang về nhận thức lí tưởng sống cao đẹp, không bị sa ngã, bị lôi kéo trong các tệ nạn xã hội hiện nay nhất là đối với tầng lớp thanh thiếu niên. Như vậy, giáo viên đã thực hiện lồng ghép một cách rất tự nhiên lí tưởng sống cao đẹp cho học sinh trong bài học lịch sử mà không hề bị gượng ép, bị bó buộc phải học môn giáo dục công dân về lí tưởng sống và trách nhiệm của thanh niên trong thời kì công nghiệp hóa, hiện đại hóa mới có thể thực hiện được nhiệm vụ giáo dục lí tưởng sống. 1.3. Đối với phương pháp thực nghiệm: Giáo viên sử dụng câu hỏi mang tính liên hệ thực tế để giúp học sinh phát huy những hành động tốt đẹp đã được thực hiện qua các hoạt động giáo dục trong nhà trường cụ thể như: Câu 1. Hãy nêu những việc làm tốt đẹp mà em và các bạn đã làm trong các đợt phát động thi đua của nhà trường, của Đoàn, Đội thiếu niên? Câu 2. Theo em, những việc làm này chứng tỏ điều gì đối với học sinh đang ngồi trên nghế nhà trường hiện nay? Câu 3. Em có nhận thấy những việc làm tốt đẹp của em và các bạn trong lớp, trong trường đã góp phần nhỏ bé vào công cuộc xây dựng đất nước trong giai đoạn hiện nay không? Vì sao? Câu trả lời nhận được từ học sinh sẽ là: chúng em đã thực hiện lao động vệ sinh trường lớp, chăm sóc công trình măng non, lao động cộng sản do đoàn thanh niên phát động như dọn cỏ khu vực quanh sân trường, làm công trình thanh niên, lao động vệ sinh các phần mộ liệt sĩ tại nghĩa trang của huyện, viếng nghĩa trang liệt sĩ của huyện cùng các thầy cô giáo của nhà trường trong các dịp lễ tết, dịp tri ân các anh hùng liệt sĩ như 27/7, 22/12…Chúng em cũng đã thực hiện quyên góp ủng hộ các bạn học sinh vùng khó khăn, thiên tai lũ lụt, các bạn học sinh có hoàn cảnh khó khăn của lớp, của trường. Nguyễn Thị Minh Tính - Trường THCS Lương Thế Vinh - Krông Ana - Đắk Lắk 11 Một số kinh nghiệm dạy học lồng ghép giáo dục lí tưởng sống cao đẹp cho học sinh trong bài Cuộc kháng chiến toàn quốc chống thực dân Pháp xâm lược kết thúc (1953-1954) Như vậy, đối với phương pháp này thì ý nghĩa to lớn đối với việc lồng ghép giáo dục là học sinh đã nhận thức được những việc làm nhỏ bé của mình phù hợp với lứa tuổi học sinh là những việc làm tốt đẹp, thể hiện sự tương thân tương ái, sự giúp đỡ những bạn học sinh cùng trang lứa còn khó khăn, là hành động tri ân các anh hùng liệt sĩ đã ngã xuống vì độc lập tự do của đất nước, là hành động góp phần bảo vệ, giữ gìn môi trường xanh, sạch đẹp. Qua đó, nâng cao nhận thức về những hành động xấu, đáng lên án của xã hội, hành động sai, chưa đúng mực của học sinh đang còn biểu hiện trong lớp, trong trường. Cũng từ đây hạn chế được những hành vi chưa tích cực của học sinh, phát huy và lan tỏa hành vi tốt đẹp trong từng học sinh ở mọi lúc, mọi nơi. 1.4. Đối với phương pháp nghiên cứu các sản phẩm hoạt động: Học sinh được chủ động chuẩn bị nội dung mà giáo viên đã yêu cầu trước đó. Giáo viên phải chuẩn bị câu hỏi có tính bao quát, tính thực tế để học sinh dễ dàng cảm nhận cũng như liên hệ. Để đạt được yêu cầu nội dung bài học và lồng ghép giáo dục lí tưởng sống cao đẹp cho học sinh hiệu quả giáo viên có thể sử dụng một trong câu hỏi thu hoạch sau khi học xong bài học như: Cảm nhận của em sau khi học xong bài Cuộc kháng chiến toàn quốc chống thực dân Pháp xâm lược kết thúc 1953-1954. Câu hỏi này giáo viên cho học sinh chuẩn bị trước theo tổ nhóm, báo cáo trong tiết học. Giáo viên sẽ dành khoảng thời lượng từ 5 phút để đại diện các nhóm trình bày về cảm nhận, suy nghĩ của nhóm mình. Các nhóm có thể nhận xét nhau để thấy được nội dung của nhóm nào là hoàn chỉnh nhất, việc làm của nhóm nào là đầy đủ, thiết thực hơn cả. Giáo viên đưa ra ý kiến nhận xét cuối cùng, tuyên dương sự chuẩn bị chu đáo của các em, qua đó nhấn mạnh lại một lần nữa về nội dung cần hướng đến là lồng ghép giáo dục lí tưởng sống cao đẹp cho học sinh đang tiếp thu bài giảng cũng như cho thanh niên hiện nay trong công cuộc xây dựng và bảo vệ tổ quốc. Như thế, giáo viên vừa thực hiện được nội dung bài học trong tiết dạy lịch sử và cùng lúc thực hiện được nội dung giáo dục lồng ghép về lí tưởng sống cao đẹp cho học sinh để từ đây các em có những biểu hiện, hành động, lời nói, cử chỉ mẫu mực hơn, tốt đẹp hơn, làm gương cho chính các em học sinh trong trường, làm lan tỏa hành động, lời nói tốt đẹp của học sinh không chỉ trong môi trường giáo dục mà còn trong chính nhận thức của các em ở mọi lúc, mọi nơi, trong nhà trường, trong gia đình, ngoài xã hội từ việc bắt đầu bằng những hành động nhỏ nhất. Điều này góp phần không nhỏ vào việc giáo dục nhân cách sống cho học sinh đồng thời củng cố thêm kiến thức trong môn học giáo dục công dân, nâng cao nhận thức đúng đắn cho các em trong cuộc sống. (Đính kèm sản phẩm của học sinh trong phần mục lục) 1.5. Đối với phương pháp tổng kết kinh nghiệm giáo dục Nguyễn Thị Minh Tính - Trường THCS Lương Thế Vinh - Krông Ana - Đắk Lắk 12 Một số kinh nghiệm dạy học lồng ghép giáo dục lí tưởng sống cao đẹp cho học sinh trong bài Cuộc kháng chiến toàn quốc chống thực dân Pháp xâm lược kết thúc (1953-1954) Liên hệ phối hợp các kiến thức trong bài để đạt được yêu cầu của đề tài đặt ra càng đòi hỏi người giáo viên không chỉ đảm bảo kiến thức chính trọng tâm của bài mà còn phải đảm bảo yêu cầu giáo dục trong mục tiêu bài học. Tránh biến bài giảng thành bài liên hệ kiến thức liên môn của các môn học mà không có phần chốt kiến thức cần liên hệ giáo dục. Nếu mắc vào lỗi này thì bài giảng của giáo viên dù có chuẩn bị chu đáo về tư liệu dạy học bao nhiêu thì cũng không đạt được yêu cầu như mong muốn. Việc lồng ghép kiến thức trong môn lịch sử nhằm giáo dục lí tưởng sống cho học sinh trong bài Cuộc kháng chiến toàn quốc chống thực dân Pháp xâm lược kết thúc 1953-1954 với những biện pháp được trao đổi ở trên là vấn đề được thực hiện thường xuyên trong các tiết dạy. Tuy nhiên, vẫn phải được đúc rút thành kinh nghiệm cho các giáo viên cùng bộ môn cũng như các giáo viên khác khi dạy lồng ghép giáo dục lí tưởng sống cao đẹp cho học sinh. Đó là giáo viên phải biết chọn lọc không chỉ là tư liệu dạy học, phương pháp dạy học mà còn phải luôn linh hoạt xử lý và vận dụng kiến thức phù hợp trong các tình huống nảy sinh. Bài học gồm hai tiết, chính vì vậy khi sử dụng các câu hỏi trên phải phù hợp ở từng đơn vị kiến thức của bài. Các câu hỏi bổ trợ này sẽ giúp học sinh không chỉ ghi nhớ nội dung bài học mà còn dễ dàng cho giáo viên trong việc lồng ghép giáo dục học sinh. Từ đây, đến cuối bài học các em sẽ thấy được không chỉ nội dung bài học về sự hi sinh không tiếc tuổi xuân của lớp lớp các thế hệ ông cha mà còn đọng lại cho học sinh cảm xúc thực sự về sự hi sinh đấy. Qua đó, học sinh liên hệ được những việc mà các em đã làm được trong các phong trào thi đua, giảm những tác động tiêu cực đến đối tượng học sinh, đối tượng dễ bị lợi dụng và kích động nhất trong xã hội hiện nay. Nếu được bổ trợ qua mỗi bài học, tiết học lịch sử cùng với các môn học khác như giáo dục công dân, địa lý, âm nhạc, mĩ thuật thì chắc chắn sẽ làm cho việc giáo dục được nâng cao hơn về chất lượng toàn diện, học sinh phát huy được không chỉ là năng lực nhận thức mà còn phát huy được phẩm chất đạo đức vốn có. Thời gian là yếu tố phải được cân nhắc, tính toán thật kĩ. Bởi chỉ trong thời gian 45 phút cho một tiết học thì giáo viên phải phân phối thời gian cho hợp lý vừa đảm bảo các hoạt động dạy và học vừa đảm bảo các hoạt động giáo dục cho học sinh. Chính vì vậy, khâu lựa chọn tư liệu dạy học lại càng phải phù hợp, tiêu biểu để đạt hiệu quả như mong muốn. Giáo viên cần tránh dàn trải kiến thức mà quên hoạt động dạy học lồng ghép giáo dục đề ra. Qua đó, khẳng định sự chuẩn bị của giáo viên và học sinh càng chu đáo bao nhiêu thì càng có kết quả giáo dục cao bấy nhiêu. Trích dẫn văn thơ ca ngợi tinh thần yêu nước, ca ngợi chiến thắng vĩ đại của dân tộc đòi hỏi giáo viên phải chọn lọc những tác phẩm hay nhất, phù hợp nhất để cảm xúc của thầy, cô giáo khi đọc cho học sinh nghe một vài đoạn trích được dâng trào, có sự cảm thông sâu sắc, lòng biết ơn các anh hùng đã ngã Nguyễn Thị Minh Tính - Trường THCS Lương Thế Vinh - Krông Ana - Đắk Lắk 13 Một số kinh nghiệm dạy học lồng ghép giáo dục lí tưởng sống cao đẹp cho học sinh trong bài Cuộc kháng chiến toàn quốc chống thực dân Pháp xâm lược kết thúc (1953-1954) xuống vì độc lập tự do cho tổ quốc. Làm được điều này đòi hỏi người giáo viên phải tự luyện cho mình giọng đọc diễn cảm, nhiều cảm xúc qua đó nâng cao nội dung giáo dục. 2. Giải pháp 2. Thu thập, sử dụng tư liệu dạy học lồng ghép giáo dục Nội dung lồng ghép giáo dục là yêu cầu rất quan trọng trong việc thực hiện nhiệm vụ của đề tài này, nó giữ vai trò quan trọng song song nội dung kiến thức bài học. Thực tế dạy học trong bài 27 Cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược kết thúc 1953-1954, tôi đã sử dụng các tư liệu nội dung lồng ghép giáo dục lí tưởng sống cao đẹp cho thanh niên, học sinh cụ thể như sau: 2.1. Tư liệu hình ảnh Các tư liệu hình ảnh có vai trò tạo sự phong phú, đa dạng trong tư liệu dạy học đồng thời làm cho học sinh có cái nhìn thực tế về sự chuẩn bị của toàn đảng, toàn quân ta trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược kết thúc 1953-1954. Giáo viên sưu tầm trên internet hình ảnh các nhân vật lịch sử, địa danh lịch sử liên quan đến bài 27 gồm: - Hình Chủ tịch Hồ Chí Minh cùng Bộ Chính trị Trung ương Đảng họp quyết định chủ trương tác chiến Đông - Xuân 1953-1954. - Hình đại tướng Võ Nguyên Giáp chỉ huy tại chiến trường Điện Biên Phủ. - Hình chân dung các anh hùng đã anh dũng hi sinh trong chiến dịch Điện Biên Phủ như: anh hùng Tô Vĩnh Diện, Phan Đình Giót, Bế Văn Đàn, Trần Can. - Hình ảnh hầm Đờ cat xtơ ri, Đờ cát xtơ-ri và toàn bộ ban tham mưu của địch ra hàng. - Hình ảnh tượng đài chiến thắng Điên Biên Phủ, xe đạp thồ nối đuôi ra chiến trường, đoàn ngựa thồ, đoàn thuyền phục vụ chiến dịch, mở đường ra mặt trận, kéo pháo vào trận địa. Các tư liệu hình ảnh này giúp cho học sinh được nhìn ảnh thật của những con người thật vô cùng dũng cảm trong kháng chiến, họ là một phần điển hình trong các tấm gương hi sinh dũng cảm quên mình vì độc lập dân tộc qua đó giáo dục tinh thần yêu nước sáng ngời, lí tưởng sống cao đẹp mà ông cha đã cùng nhau thực hiện vì mục đích chung của dân tộc. Tư liệu hình ảnh được sử dụng trong lồng ghép trong phương pháp phân tích tổng hợp tư liệu dạy học và phương pháp thuyết trình, vấn đáp học sinh sao cho phù hợp để đạt hiệu quả cao. 2.2. Tư liệu video, clip Sử dụng tư liệu video, clip phù hợp trong dạy học làm tăng tính thực tế của các sự kiện lịch sử, giúp học sinh có cảm nhận sâu sắc về những khó khăn vất vả, lòng dũng cảm, ý chí kiên cường của ông cha ta trong cuộc kháng chiến Nguyễn Thị Minh Tính - Trường THCS Lương Thế Vinh - Krông Ana - Đắk Lắk 14 Một số kinh nghiệm dạy học lồng ghép giáo dục lí tưởng sống cao đẹp cho học sinh trong bài Cuộc kháng chiến toàn quốc chống thực dân Pháp xâm lược kết thúc (1953-1954) chống thế lực xâm lược bảo vệ từng tấc đất của dân tộc. Nội dung các video, clip này càng góp phần giáo dục học sinh về mục đích, lí tưởng sống cao đẹp trong thời kì kháng chiến của ông cha, là cơ sở giúp các em nhận thức cũng như hành động trong công cuộc xây dựng và bảo vệ đất nước hiện tại. Sử dụng lồng ghép các video, clip này cùng các câu hỏi có trong các phương pháp dạy học đã nêu ở trên làm tăng tính giáo dục về mục đích sống, lí tưởng sống của thanh niên, học sinh trong giai đoạn hiện nay. Là thanh niên, học sinh trong giai đoạn hiện tại các em cần xác định mục đích học tập đúng đắn, tinh tiên phong gương mẫu, đi đầu trong các hoạt động của lớp. Tinh thần trách nhiệm và những việc làm nhỏ bé của thanh niên, học sinh vì sự thành công trong công việc chung của tập thể, của cộng đồng chính là biểu hiện một phần trong mục đích sống, lí tưởng sống cao đẹp trong tương lai. Các video, clip được sử dụng trong bài cụ thể là: - Video kéo pháo vào trận địa, lồng ghép bài hát Hò kéo pháo để thấy được ý chí kiên cường, dũng cảm của chiến sĩ ta trong chiến dịch Điện Biên Phủ. - Clíp thanh niên làm theo lời Bác trong giai đoạn hiện nay cùng bài hát Đoàn ca làm tăng tính giáo dục nhận thức và hành động của thanh niên, học sinh. Học sinh sẽ nhận thức được những việc làm tốt đẹp, phù hợp với lứa tuổi học sinh trong lớp, trong trường cũng là mục đích sống và học tập cao đẹp chứ không phải những việc làm đóng góp cho đất nước chỉ có ở những người trưởng thành. Giáo viên sử dụng tư liệu video, clip lồng ghép nội dung giáo dục phù hợp trong phương pháp thuyết trình vấn đáp để đạt mục đích giáo dục hiệu quả. 2.3. Tư liệu trong môn văn học Văn học phản ánh cuộc sống hiện tại. Cuộc kháng chiến toàn quốc chống thực dân Pháp xâm lược kết thúc 1953-1954 của dân tộc ta với chiến thắng vĩ đại Điện Biên Phủ không chỉ khẳng định ý nghĩa lịch sử to lớn đối với dân tộc ta, đối với thế giới mà còn đi vào trong văn thơ Việt Nam với những tác phẩm để đời, mãi lưu truyền cho các thế hệ mai sau. Bởi khi giáo viên sử dụng đoạn trích văn, thơ thành công sẽ làm chạm đến cảm xúc của người học, qua đó lồng ghép giáo dục có hiệu quả hơn. Tư liệu trong môn văn học nên được giáo viên lồng ghép sử dụng trong phương pháp thuyết trình, vấn đáp học sinh. Giáo viên sử dụng tư liệu thơ của nhà thơ Tố Hữu trong bài Một chiều hè lịch sử, bài Hoan hô chiến sĩ Điện Biên. Tuy nhiên, sau khi trích dẫn nguồn tư liệu văn thơ này để đạt được mục đích giáo dục lồng ghép giáo viên phải chốt lại được ý nghĩa đoạn trích qua đó đọng lại cho các em thái độ khâm phục, lòng biết ơn đối với những con người dũng cảm, kiên cường trong công cuộc đấu tranh bảo vệ tổ quốc và bản thân các em phải xác định lí tưởng sống cao đẹp, sống có ích cho xã hội trong giai đoạn hiện nay. IV. Tính mới của giải pháp Nguyễn Thị Minh Tính - Trường THCS Lương Thế Vinh - Krông Ana - Đắk Lắk 15 Một số kinh nghiệm dạy học lồng ghép giáo dục lí tưởng sống cao đẹp cho học sinh trong bài Cuộc kháng chiến toàn quốc chống thực dân Pháp xâm lược kết thúc (1953-1954) Sau khi áp dụng các giải pháp trên trong dạy học lồng ghép giáo dục lí tưởng sống cao đẹp cho học sinh trong bài 27, Cuộc kháng chiến toàn quốc chống thực dân Pháp xâm lược kết thúc, tôi nhận thấy một số điểm mới, tích cực đối với giáo viên và học sinh, cụ thể như: Về phía giáo viên: Giáo viên không chỉ đơn thuần giảng dạy, truyền đạt kiến thức sách vở mà còn chủ động, linh hoạt, hài hòa hơn trong việc sử dụng các phương pháp dạy học, thực hiện nội dung lồng ghép giáo dục học sinh không bị gò bó, ép buộc, nó diễn ra tự nhiên, hài hòa và hiệu quả cao hơn. Đồng thời, không làm ảnh hưởng đến thời gian phân phối trong tiết học. Giáo viên điều tiết hài hòa, hợp lý nội dung kiến thức và nội dung lồng ghép giáo dục. Về phía học sinh: Học sinh hào hứng hơn trong học tập bộ môn đồng thời có những chuyển biến tích cực hơn trong các phong trào thi đua, trong lao động do nhà trường, tổ chức Đoàn thanh niên, Đội thiếu niên phát động. Và cũng chính trong thời gian học nội dung bài học này là thời gian các em đang có những hoạt động tích cực phấn đấu trở thành Đoàn viên thiên niên cộng sản Hồ Chí Minh nên có càng có mục tiêu phấn đấu rõ ràng hơn trong lí tưởng sống hiện tại, làm cơ sở tốt đẹp cho tương lai sau này. Học sinh vừa nhận thức được kiến thức lịch sử lại vừa được nhận thức được kiến thức lồng ghép giáo dục trong cử chỉ, lời nói, hành động. Từ nội dung giáo dục lồng ghép càng củng cố thêm những việc làm trong mục đích sống cao đẹp của thanh niên, học sinh khi đang học cấp THCS. Hóa ra nó không phải là những hành động quá to lớn mà nó chỉ đơn thuần hiện tại trước mắt các em là những việc làm cụ thể hàng ngày, là sự cố gắng nỗ lực trong học tập, lao động, sống có trách nhiệm với bản thân, bạn bè, gia đình và mọi người xung quanh vì mục đích chung của tập thể, cộng đồng, xã hội. Đây có thể sẽ là cơ sở cho việc hình thành nhân cách sống cao đẹp trong tương lai mỗi con người sau này. V. Hiệu quả SKKN Kết quả giáo dục lồng ghép thu được sau một bài học, một tiết học có thể chưa đánh giá được chuyển biến trong nhận thức của học sinh. Tuy nhiên, sau khi vận dụng linh hoạt các phương pháp dạy học trên cùng sự chuẩn bị chu đáo về nội dung tư liệu liên quan đến bài học trong bài 27, tôi đã thu được một số kết quả sau: - Về phía giáo viên: Phương pháp giảng dạy ngày càng nhuần nhuyễn, linh hoạt, hiệu quả giáo dục cao hơn trước. Từ một tiết học giảng dạy thông thường tôi có thể chuyển các nội dung thành một bài giảng chuyên đề, bài hội giảng được học sinh và các thầy cô giáo dự giờ đánh giá cao. Trong khi đó kiến vẫn được đảm bảo thức của bài học và kiến thức lồng ghép giáo dục, tiết dạy lịch sử vẫn là ưu thế chủ đạo song lại thực hiện được các mục tiêu lồng ghép giáo dục đã đặt ra. Bài giảng sinh động hơn, hấp dẫn hơn, hiệu quả hơn, học sinh tiếp thu bài cũng tốt hơn, kiến thức lồng ghép giáo dục qua đó cũng có hiệu quả Nguyễn Thị Minh Tính - Trường THCS Lương Thế Vinh - Krông Ana - Đắk Lắk 16 Một số kinh nghiệm dạy học lồng ghép giáo dục lí tưởng sống cao đẹp cho học sinh trong bài Cuộc kháng chiến toàn quốc chống thực dân Pháp xâm lược kết thúc (1953-1954) hơn trước, nhận thức vấn đề và xác định mục đích, lí tưởng sống hiện tại với lứa tuổi cũng tốt hơn. - Về phía học sinh: Sau bài dạy, tôi đã thống kê và thu được một số kết qủa cụ thể như sau: - Về thái độ của học sinh đối với môn học: + Yêu thích 70%, không yêu thích 30% - Về thái độ của học sinh đối với bài học 27: + Thích học theo tư liệu, hình ảnh minh họa, liên hệ kiến thức các môn học: 100% + Học theo phương pháp của thầy, cô giáo như các tiết học trước: 80% - Về ý thức thực hiện nội quy trường lớp: + Ý thức tốt, quan tâm đến người khác: 85% + Ý thức chưa tốt, chưa quan tâm đến mọi người xung quanh: 15% - Có nhận thức về lí tưởng sống cao đẹp: 90% - Có biểu hiện tốt trong hành động, lời nói, việc làm: 90%. Thành công nhỏ này của tôi tạo động lực cho bản thân tiếp tục phát huy năng lực chuyên môn, nâng cao chất lượng bộ môn góp phần vào việc nâng cao chất lượng chung của nhà trường. Phần thứ ba: Kết luận, kiến nghị I. Kết luận Với việc áp dụng các phương pháp dạy học và sử dụng các nguồn tư liệu, câu hỏi được chuẩn bị kĩ càng trong bài 27, tôi nhận thấy không thể khẳng định môn học này, bài giảng kia mới có lợi thế lồng ghép nội dung giáo dục học sinh mà tất cả các môn học trong trường phổ thông đều có đóng góp quan trọng vào việc hình thành nhân cách sống cho học sinh trong đó có môn học lịch sử. Việc sử dụng phương pháp dạy học cùng kiến thức lồng ghép giáo dục phù hợp được thực hiện đồng bộ và toàn diện dựa trên cơ sở lâu dài, thường xuyên, liên tục trong tất cả các môn học mới đạt được hiệu quả giáo dục cao. Để đáp ứng yêu cầu đổi mới của giáo dục hiện tại trong các môn học nói chung, môn lịch sử nói riêng thì người giáo viên không chỉ cung cấp kiến thức theo sách giáo khoa, theo tài liệu mà còn làm cho các em yêu thích hơn nữa bộ môn bằng những câu chuyện kể, những tư liệu phù hợp liên quan qua đó góp phần lồng ghép giáo dục học sinh hiệu quả hơn. Do đó, nếu biết vận dụng linh hoạt các phương pháp dạy học sẽ giúp cho học sinh có thể nhận thức bài học đầy đủ, trọn vẹn, lại có thể phát huy được tố chất năng lực của các em. Học sinh càng có sự liên hệ kiến thức bền chặt giữa các môn học, bổ trợ cho nhau, cũng Nguyễn Thị Minh Tính - Trường THCS Lương Thế Vinh - Krông Ana - Đắk Lắk 17 Một số kinh nghiệm dạy học lồng ghép giáo dục lí tưởng sống cao đẹp cho học sinh trong bài Cuộc kháng chiến toàn quốc chống thực dân Pháp xâm lược kết thúc (1953-1954) từ đây các em có cái nhìn tổng thể hơn về xã hội, về sự kiện, về mối quan hệ gắn bó bền chặt giữa cá nhân với tập thể, giữa con người với con người và vai trò trách nhiệm của cá nhân với tập thể với xã hội, với đất nước. Vấn đề này đòi hỏi giáo viên không chỉ có hiểu biết nhất định về kiến thức liên quan đến môn học mình đảm nhiệm mà còn phải linh hoạt hơn trong việc vận dụng kiến thức, tích cực đổi mới phương pháp dạy học, đầu tư hơn nữa về chuyên môn nghiệp vụ mới có thể đáp ứng được các yêu cầu ngày càng cao của giáo dục. II. Kiến nghị Dựa trên cơ sở thực tế giảng dạy của bản thân, đề tài này sẽ tiếp tục nghiên cứu trong thực tiễn giảng dạy bộ môn chứ không chỉ trong một bài hạn hẹp nên rất cần có sự phối hợp của tổ nhóm bộ môn trong nhà trường cũng như cụm tổ chuyên môn của Phòng giáo dục, sự chung tay giáo dục của tất cả các môn học cũng như của các hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp của nhà trường, của cha mẹ học sinh, những người trực tiếp quản lý con em của mình ngoài giờ học trên lớp. Chính họ sẽ cùng góp vào sự thành công trong việc nâng cao chất lượng giáo dục của nhà trường bởi giáo dục toàn diện cần có cả gia đình, nhà trường và xã hội. Trên đây là một số kinh nghiệm dạy học lồng ghép giáo dục lí tưởng sống cao đẹp cho học sinh trong bài 27, Cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược kết thúc 1953-1954 của bản thân tại trường THCS Lương Thế Vinh, huyện Krông Ana, tỉnh Đắk Lắk nhằm nâng cao chất lượng học tập bộ môn đồng thời định hướng cho học sinh có nhận thức đúng đắn hơn về trách nhiệm và việc làm cụ thể của thanh niên, học sinh trong giai đoạn hiện nay mà tôi đã đúc kết trong quá trình thực tiễn để chia sẻ cùng đồng nghiệp. Rất mong sự góp ý nhiều hơn để cùng hướng đến mục tiêu giáo dục hiện nay. Buôn Trấp, tháng 4 năm 2019 Người viết Nguyễn Thị Minh Tính TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. Phương pháp dạy học tích cực ở trường phổ thông - NXB GD; 2. Tài liệu sách giáo khoa lịch sử, hướng dẫn học khoa học xã hội lớp 6,7,8,9 - NXB GD năm 2018; Nguyễn Thị Minh Tính - Trường THCS Lương Thế Vinh - Krông Ana - Đắk Lắk 18 Một số kinh nghiệm dạy học lồng ghép giáo dục lí tưởng sống cao đẹp cho học sinh trong bài Cuộc kháng chiến toàn quốc chống thực dân Pháp xâm lược kết thúc (1953-1954) 3. Tâm lý giáo dục lứa tuổi học sinh ở trường phổ thông; 4. Tài liệu dạy học tích hợp trong trường phổ thông; 5. Tư liệu dạy học tham khảo (từ nguồn internet). PHỤ LỤC (Bài thu hoạch của học sinh) Nguyễn Thị Minh Tính - Trường THCS Lương Thế Vinh - Krông Ana - Đắk Lắk 19 Một số kinh nghiệm dạy học lồng ghép giáo dục lí tưởng sống cao đẹp cho học sinh trong bài Cuộc kháng chiến toàn quốc chống thực dân Pháp xâm lược kết thúc (1953-1954) Nguyễn Thị Minh Tính - Trường THCS Lương Thế Vinh - Krông Ana - Đắk Lắk 20