Tài liệu Skkn một số kinh nghiệm dạy học nhằm nâng cao chất lượng môn âm nhạc lớp 7

UBND HUYỆN KRÔNG ANA PHÒNG GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO MỘT SỐ KINH NGHIỆM DẠY HỌC NHẰM NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG MÔN ÂM NHẠC LỚP 7 Ở TRƯỜNG THCS LƯƠNG THẾ VINH, THỊ TRẤN BUÔN TRẤP, HUYỆN KRÔNG ANA, TỈNH ĐĂK LĂK Lĩnh vực: Âm nhạc Họ và tên tác giả: Nguyễn Thị Hồng Tuyết Đơn vị: Trường THCS Lương Thế Vinh Krông Ana, tháng 02 năm 2019 MỤC LỤC DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT..............................................................ii Phần thứ nhất: MỞ ĐẦU........................................................................2 1. Lý do chọn đề tài.............................................................................2 2. Mục đích nghiên cứu.......................................................................2 3. Đối tượng nghiên cứu.....................................................................2 4. Kế hoạch nghiên cứu.......................................................................2 5. Phương pháp nghiên cứu.................................................................2 Phần thứ hai: NỘI DUNG SÁNG KIẾN................................................2 2.1. Cơ sở lý luận của vấn đề..............................................................2 2.2. Thực trạng vấn đề........................................................................2 2.3. Các sáng kiến kinh nghiệm đã sử dụng để giải quyết vấn đề......2 2.3.1. Một số cách thức tổ chức dạy học hiệu quả môn Âm nhạc 7 ...................................................................................................................2 2.3.2. Sử dụng phương tiện dạy học như một yếu tố gây xúc cảm trong quá trình dạy học..............................................................................2 2.3.3. Tăng cường các hoạt động âm nhạc trong lớp, trường để học sinh được xem, được nghe, được thể hiện và bình luận............................2 2.3.4. Phối hợp với gia đình học sinh và xã hội..............................2 2.4. Hiệu quả sáng kiến kinh nghiệm..................................................2 2.4.1. Đối với giáo viên...................................................................2 2.4.2. Đối với học sinh....................................................................2 Phần thứ ba: KẾT LUẬN, KIẾN NGHỊ.................................................2 1. Kết luận...........................................................................................2 2. Kiến nghị.........................................................................................2 2.1. Đối với nhà trường...................................................................2 2.2. Đối với giáo viên......................................................................2 TÀI LIỆU THAM KHẢO.......................................................................2 PHỤ LỤC................................................................................................2 DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT GV HS TĐN THCS Giáo viên Học sinh Tập đọc nhạc Trung học cơ sở Phần thứ nhất: MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Từ cổ chí kim Âm nhạc luôn là món ăn tinh thần không thể thiếu được của mỗi người. Hoạt động Âm nhạc đã trở thành một nhu cầu, một quyền lợi và một nhiệm vụ của mọi người trong xã hội. Giáo dục Âm nhạc trong nhà trường có mục đích thực hiện quyền công bằng của trẻ em mọi dân tộc, mọi vùng miền là được học Âm nhạc và trực tiếp tham gia vào các hoạt động Âm nhạc.Ở nước ta, cùng với Mỹ thuật, Âm nhạc là môn học nghệ thuật đã được đưa vào trường phổ thông từ những năm 90 của thế kỷ trước, nhưng mới chỉ tập trung ở một số trung tâm lớn như: Hà Nội, Thành phố Hồ Chí Minh,… Gần 10 năm trở lại đây, môn Âm nhạc đã được phổ cập trong toàn quốc, đã có vị trí như các môn học khác của chương trình giáo dục bậc Trung học cơ sở. Thế nhưng, một số ít trường trên địa bàn huyện vẫn chưa đề cao môn Âm nhạc, chưa có sự đầu tư nhiều cho môn học này. Một số giáo viên chưa có sự đầu tư nhiều trong quá trình giảng dạy, còn thực hiện các tiết dạy theo lối mòn, rập khuôn, thiếu đi sự sáng tạo. Học sinh chưa thật sự hứng thú học tập với môn Âm nhạc, tỉ lệ học sinh chưa đạt kết quả theo yêu cầu còn cao... Mặc khác,là giáo viên giảng dạy bộ môn Âm nhạc trong nhiều năm qua tôi nhận thấy đại đa số học sinh nói chung, học sinh lớp 7 trường THCS Lương Thế Vinh nói riêng,tâm lý lứa tuổi có nhiều chuyển biến, các em nhạy cảm, hiếu động, yêu thích ca hát. Nếu giáo viên gây được hứng thú trong bài dạy sẽ tạo cho học sinh sự phấn chấn, hào hứng để tiếp thu bài học một cách có hiệu quả. Tuy nhiên, vẫn còn một số em rất lơ là, thụ động, không chú ý, không tham gia hoặc tham gia thờ ơ các hoạt động, kỹ năng đọc nhạc lý kém, kỹ năng ca hát chưa đạt. Ngoài ra tâm lý xem môn Âm nhạc là môn học phụ, chưa có sự cố gắng nhiều trong quá trình học tập môn học này, số lượng học sinh bỏ giờ trốn tiết trong các tiết học Âm nhạc thường hay cao hơn các môn học khác. Do đó ảnh hưởng lớn đến chất lượng học tập của bộ môn vào cuối kì, cuối năm. Xuất phát từ thực tiển trên, tôi đã tiến hành nghiên cứu, tìm hiểu, thực hiện và đúc rút những kinh nghiệm từ công tác giảng dạy của bản thân tại đơn vịđể thực hiện đề tài “Một số kinh nghiệm dạy học nhằm nâng cao chất lượng môn Âm nhạc lớp 7 ở trường THCS Lương Thế Vinh, thị trấn Buôn Trấp, huyện Krông Ana, tỉnh Đăk Lăk”. Vì thời gian có hạn nên bản thân tôi giới hạn đề tài trong năm 20172018 và học kỳ I năm học 2018-2019, áp dụng đối với 137 học sinh lớp 7 tại trường THCS Lương Thế Vinh, thị trấn Buôn Trấp, huyện Krông Ana tỉnh Đăk Lăk. 2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu các hoạt động dạy và học môn Âm nhạc lớp 7, đề xuất một số kinh nghiệm dạy học bộ môn tại khối lớp trên ở trường THCS Lương Thế Vinh để cùng chia sẻ, trao đổi với đồng nghiệp nhằm nâng cao hơn nữa chất lượng dạy học bộ môn tại đơn vị nói riêng và địa phương nói chung. Đồng thời góp phần phát triển toàn diện đối với học sinh trong thời đại mới. 3. Đối tượng nghiên cứu Biện pháp nâng cao hiệu quả dạy học môn Nhạc lớp 7 ở trường THCS Lương Thế Vinh thị trấn Buôn Trấp huyện Krông Ana tỉnh Đăk Lăk 4. Kế hoạch nghiên cứu - Nghiên cứu cơ sở lý luận về dạy học môn Nhạc lớp 7 - Phân tích thực trạng về dạy học môn Nhạc lớp 7 ở trường THCS Lương Thế Vinh thị trấn Buôn Trấp huyện Krông Ana tỉnh Đăk Lăk - Đề xuất các biện pháp nâng cao hiệu quả dạy học môn Nhạc lớp 7 ở trường THCS Lương Thế Vinh thị trấn Buôn Trấp huyện Krông Ana tỉnh Đăk Lăk 5. Phương pháp nghiên cứu 5.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận Bao gồm phương pháp phân tích – tổng hợp lý thuyết; phân loại, khái quát hóa hệ thống lý luận có liên quan đến dạy học môn Nhạc lớp 7. Nghiên cứu các văn kiện, nghị quyết của Đảng, tài liệu liên quan đến xây dựng TTSP tích cực 5.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn Bao gồm phương pháp điều tra, quan sát; phương pháp tổng kết kinh nghiệm; nhằm khảo sát, đánh giá thực trạng về việc dạy học môn Nhạc lớp 7 ở trường THCS Lương Thế Vinh thị trấn Buôn Trấp huyện Krông Ana tỉnh Đăk Lăk. Phần thứ hai: NỘI DUNG SÁNG KIẾN 2.1. Cơ sở lý luận của vấn đề Đại văn hào M.Gorki đã nhận xét: “Âm nhạc tác động một cách kì diệu đến tận đáy lòng. Nó khám phá cái phẩm chất cao quí nhất ở con người”. Lời ca trong các tác phẩm âm nhạc giàu hình ảnh, phong phú và mang đậm chất trữ tình. Chính vì vậy nó đã giúp ta phát hiện và cảm nhận vẻ đẹp trong thiên nhiên, sự ngộ nghĩnh đáng yêu của các con vật quen thuộc, về tình cảm gia đình, bạn bè, tình yêu quê hương đất nước... hình thành cách ứng xử thân thiện giữa con người với con người. Hay nói cách khác là giáo dục đạo đức làm người. Những bài dân ca, đồng dao phong phú về âm điệu, tiết tấu, phương thức diễn xướng, phong tục tập quán sẽ cho chúng ta hiểu biết về bản sắc âm nhạc dân tộc Việt Nam, bồi dưỡng lòng tự hào về văn hoá dân tộc. Do đó âm nhạc là phương tiện giáo dục giao tiếp, hành vi ứng xử, tạo điều kiện hình thành những phẩm chất đạo đức của học sinh. Trong phần mục tiêu tổng quát, các chỉ tiêu quan trọng và nhiệm vụ trọng tâm trong 5 năm 2016 – 2020, Nghị quyết Đại hội XII của Đảng đã đưa ra một trong những nhiệm vụ trọng tam đó là “Đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục, đào tạo; phát triển nguồn nhân lực, nhất là nguồn nhân lực chất lượng cao”. Giáo viên tổ chức, hướng dẫn hoạt động học tập cần tạo ra môi trường học tập thân thiện và những tình huống có vấn đề nhằm khuyến khích người học tích cực tham gia các hoạt động học tập. Chính người thầy giáo phải khơi gợi, khuyến khích học sinh tự khẳng định năng lực và nguyện vọng của bản thân, đồng thời rèn cho các em thói quen và khả năng tự học, phát huy tiềm năng và vận dụng hiệu quả những kiến thức, kỹ năng đã tích lũy. Từ đây tạo tiền đề để phát triển con người toàn diện trong bối cảnh phát triển của cách mạng công nghiệp 4.0, hướng tới một nền giáo dục Việt Nam hiện đại và hội nhập quốc tế. (TS NGUYỄN TRỌNG HOÀN, Phó vụ trưởng Vụ Giáo dục Trung học, Bộ Giáo dục và Đào tạo). Trong năm học 2018 – 2019 Phòng GD&ĐT đã ban hành nhiệm vụ trọng tâm cấp THCS, trong đó chú trọng nội dung đổi mới phương pháp giáo dục, phát huy năng lực tự học của học sinh. Tăng cường rèn luyện năng khiếu, sở trường, khả năng sáng tạo của học sinh thông qua các môn học. Đặc biệt là đối với các môn phát triển về năng khiếu học sinh như: Thể dục; Âm nhạc; Mĩ thuật. 2.2. Thực trạng vấn đề Học sinh lớp 7 là lứa tuổi có nhiều thay đổi về đặc điểm tâm sinh lý, các em bắt đầu có sự e ngại, chất giọng cũng có sự thay đổi, có em đã thể hiện giọng điệu của người lớn, sự hồn nhiên của trẻ em đã có sự giảm sút. Một số em đã tỏ ra không thích hay còn e ngại khi trình bày một bài hát trước tập thể lớp. Chính vì vậy việc tạo cho học sinh hứng thú, tự tin trong học tập là một điều hết sức cần thiết. Mặc khác, thống kê kết quả học tập môn Âm nhạc của HS lớp 7 năm học 2016-2017 ở trường THCS Lương Thế Vinh thị trấn Buôn Trấp huyện Krông Ana tỉnh Đăk Lăk như sau: Bảng 1. Kết quả đến cuối năm học 2016-2017 Xếp loại học lực - Môn âm nhạc khối lớp 7 Tổng số học sinh lớp 7 173 Học sinh hoàn thành tốt (Loại Đạt) SL TL 141 87% Học sinh chưa hoàn thành tốt (Loại Chưa Đạt) SL TL 22 Ghi chú 13% Qua bảng thống kê kết quả học tập môn Âm nhạc của học sinh năm học 2016-2017, tôi nhận thấy các em chưa đạt kết quả tốt như mong muốn của giáo viên, có đến 13% học sinh đạt kết quả chưa hoàn thành. Đồng thời, để tìm hiểu nguyên nhân các em học sinh lớp 7 ít có hứng thú với môn Âm nhạc tôi lập phiếu điều tra và khảo sát ý kiến của 173 HS lớp 7 trường THCS Lương Thế Vinh, thị trấn Buôn Trấp, huyện Krông Ana tỉnh Đăk Lăk thu được kết quả như sau: Câu 1: Các em có thích học môn Âm nhạc không? Ý kiến học sinh Số lượng Tỷ lệ (%) Rất thích. 30 17.3 Thích. 96 55.5 Không thích. 47 27.2 Câu 2: Theo các em âm nhạc đem lại những lợi ích gì? Ý kiến học sinh Số lượng Tỷ lệ (%) Giáo dục thẩm mỹ, đạo đức. 103 59.5 Phát triển trí tuệ,thể chất. 50 28.9 Không có lợi ích gì 20 11.6 Câu 3: Đến tiết học Âm nhạc các em cảm thấy như thế nào? Ý kiến học sinh Số lượng Tỷ lệ (%) Rất vui. 30 17.3 Bình thường. 87 50.3 Rất lo lắng. 56 32.4 Câu 4: Trong giờ học Âm nhạc, các em thích học phần nào nhất? Ý kiến học sinh Số lượng Tỷ lệ (%) Hát. 90 52.0 Nhạc lý, tập đọc nhạc. 38 22.0 Âm nhạc thường thức. 45 26.0 Câu 5: Ngoài giờ học chính thức, các em có thích giáo viên Âm nhạc tổ chức những buổi ngoại khóa hay không? Ý kiến học sinh Rất thích. Thích. Không thích. Số lượng 105 55 13 Tỷ lệ (%) 60.7 31.8 7.5 Câu 6: Nếu bỏ môn Âm nhạc khỏi chương trình dạy các em cảm thấy như thế nào? Ý kiến học sinh Số lượng Tỷ lệ (%) Rất mừng. 34 19.7 Bình thường. 129 74.6 Rất buồn. 10 5.8 Câu 7: Các em có ghi đầy đủ nội dung của môn Âm nhạc vào vở hay không? Ý kiến học sinh Số lượng Tỷ lệ (%) Có ghi đầy đủ. 80 46.2 Ghi nhưng không đầy đủ. 58 33.5 Không ghi. 35 20.2 Câu 8: Giáo viên Âm nhạc có thường xuyên kiểm tra bài cũ các em hay không? Ý kiến học sinh Số lượng Tỷ lệ (%) Kiểm tra thường xuyên 60 34.7 Đôi lúc có kiểm tra 113 65.3 Không bao giờ kiểm tra 0 0.0 Câu 9: Các em muốn 1 tuần học mấy tiết Âm nhạc? Ý kiến học sinh Số lượng Tỷ lệ (%) 1 tiết. 67 38.7 2 tiết. 3 tiết. 96 10 55.5 5.8 Như vậy, qua quá trình giảng dạy trên lớp và khảo sát thực tế học sinh lớp 7 tôi có một số nhận định như sau: - Đối với học sinh: + Học sinh chưa thật sự hứng thú, yêu thích bộ môn, các em cảm thấy lo lắng hoặc chán học tiết Âm nhạc. + Việc tiếp thu các kiến thức Âm nhạc và sự yêu thích học tập bộ môn chỉ rơi vào một số em gọi là có năng khiếu. Còn lại các em khác chỉ học theo bản năng phải học nên ít có sự sáng tạo trong vận dụng kiến thức. + Học sinh của trường ở nhiều địa bàn khác nhau cho nên tập trung học sinh khi cần thiết là rất khó khăn, những em học giỏi văn hóa thì thường có năng khiếu Âm nhạc, Nhưng vì thời gian của các em phải chi phối nhiều trong các hoạt động giáo dục khác nên mức độ tham gia vào các hoạt động lĩnh vực Âm nhạc của học sinh chưa thật hiệu quả. - Đối với giáo viên: + Một số giáo viên chưa có sự đầu tư nhiều trong quá trình giảng dạy, còn thực hiện các tiết dạy theo lối mòn, rập khuôn, chưa có sự sáng tạo. + Chưa phát huy hiệu quả của phương tiện dạy học. + Còn máy móc, chậm đổi mới trong kiểm tra đánh giá nên học sinh còn xem nhẹ, vì đây là bộ môn chỉ đánh giá theo hai mức độ đạt và chưa đạt. - Đối với gia đình: + Phụ huynh cho rằng môn Âm nhạc là môn phụ nên không nhắc nhở kiểm tra con em mình học, thậm chí không mua cả sách bài tập Âm nhạc cho con em. + Một số phụ huynh không tạo điều kiện cho nhà trường, không cho con em mình tham gia văn nghệ,đây cũng là một điều kiện khó khăn cho việc đẩy mạnh phong trào ca hát của nhà trường, ảnh hưởng đến chất lượng học tập môn Âm nhạc. - Đối với nhà trường: Việc tổ chức các hoạt động ngoại khóa về phong trào văn nghệ tại đơn vị đã được thực hiện. Tuy nhiên chưa thường xuyên, vẫn còn mang tính chất mùa vụ. Thông thường chỉ diễn ra vào đầu năm học, nên kĩ năng, năng khiếu của các em chưa có nhiều cơ hội để rèn luyện một cách toàn diện. Trước những thực trạng nêu trên, tôi rất mong muốn được chia sẻ những kinh nghiệm trong việc đổi mới, làm mới một số phương pháp dạy học mà bản thân tôi đã áp dụng tại đơn vị để nâng cao hơn nữa hiệu quả trong dạy học bộ môn Âm nhạc hiện nay. 2.3. Các sáng kiến kinh nghiệm đã sử dụng để giải quyết vấn đề 2.3.1. Một số cách thức tổ chức dạy học hiệu quả môn Âm nhạc 7 * Đối với dạy hát Trước đây, khi dạy phân môn hát giáo viên thường chỉ chú trọng đến việc rèn luyện cho học sinh thuộc lời, hát đúng nhạc mà chưa chú trọng đến việc luyện giọng, phát triển giọng hoặc thể hiện cảm xúc, diễn cảm của các em qua bài hát.Thông thường các em hát mà như đang đọc thuộc lòng bài hát. Chính vì vậy chưa thể hiện được cảm xúc, tình cảm mà nhạc sĩ gửi gắm trong bài hát, chưa tạo được sự đam mê, yêu thích môn Âm nhạc cho kể cả người học và người nghe. Vậy để đạt hiệu quả cao nhất trong các tiết học phân môn hát đối với học sinh khối 7 cần quan tâm thực hiện tốt những vấn đề sau: - Trước tiên giáo viên cần hình thành các kỹ năng cần thiết để hát diễn cảm cho học sinh như: Luyện thanh, cách mở và đóng khẩu hình, lấy hơi, nhã chữ,... - Phát triển giọng hát: tạo điều kiện cho học sinh thực hành thường xuyên trong giờ học. Để học sinh dễ so sánh, phát hiện chất giọng của nhau nên tổ chức hát xen kẽ giữa bạn hát đúng/hát sai; hát hay/hát chưa hay để kịp thời chỉnh sửa giọng. - Hình thành cách hát tự nhiên: tạo điều kiện cho các em thể hiện trước đám đông, tập thể các bài hát, vừa hát vừa biểu diễn. - Củng cố và phát triển âm vực giọng học sinh, hướng dẫn học sinh hát từ tông (tone) thấp đến tông cao, phát huy khả năng ca hát của học sinh. * Đối với dạy nhạc lý- tập đọc nhạc (TĐN) Lâu nay khi dạy về nhạc lý giáo viên thường định nghĩa, giảng giải, ít xuất phát từ thực tiễn âm nhạc qua các ví dụ sinh động để rút ra nhận xét, kết luận. Về tập đọc nhạc các giáo viên chịu ảnh hưởng sâu sắc phương pháp dạy cho học sinh chuyên nghiệp Âm nhạc, gây nên tâm lý căng thẳng nặng nề không cần thiết, làm cho học sinh sợ tập đọc nhạc. Những tiết dạy như vậy thường kém hiệu quả, học sinh không hứng thú học. Mặt khác, dạy nhạc lý nhưng đôi khi giáo viên lại không hoặc ít sử dụng nhạc cụ. Vì vậy để tạo cho các em sự hứng thú trong học tập cách dạy tập đọc cao độ tôi thực hiện như sau: - Cách dạy thích hợp và hiệu quả nhất là khi dạy học sinh đọc cao độ, là dựa vào tiếng đàn để làm mẫu cho các em. Việc thể hiện trường độ và tiết tấu phải được chuẩn bị bằng những bài tập tiết tấu trong mỗi tiết học, bài học. - Đàn từng câu ngắn cho học sinh nghe và đọc theo thật trôi chảy, chuẩn xác sau đó ghép từng câu thành bài hoàn chỉnh và kết hợp gõ phách. - Sử dụng phương pháp trực quan thính giác: Đối với môn Âm nhạc, muốn các em tiếp thu nhanh bài học cần phải đảm bảo 2 yếu tố “nghe” và “nhìn”. Khi được nghe, nhìn và được hướng dẫn cụ thể, các em có thể tự mình rút ra được những kiến thức đã học và áp dụng vào việc thực hành, GV cần phải có đồ dùng dạy học đó là đàn bởi nếu không có đàn Organ thì giờ học nhạc không thu hút và không đạt được hiệu quả cao. Đồng thời GV phải chuẩn bị chu đáo nội dung kiến thức bài dạy, đảm bảo được sự chính xác khi đưa ra trực quan bằng âm thanh. VD: Khi dạy bài TĐN số 3 – Lớp 7 GV cần chuẩn bị trước bảng phụ bài TĐN, để qua phương pháp trực quan HS quan sát bản nhạc và trả lời câu hỏi, các em được nhận biết các kí hiệu cách đọc cụ thể trên bản nhạc nhằm khắc sâu kiến thức nhạc lí giúp cho TĐN đạt được hiệu quả cao. Sau đó HS phải được nghe trên đàn để cảm nhận được giai điệu của bài. Hình 1: Hình ảnh bài TĐN số 3 – Môn Âm nhạc 7 - Khi học bài xong, tôi thường hướng cho HS tự đặt lời mới theo chủ đề mà giáo viên yêu cầu để các em dễ dàng ghi nhớ và rèn luyện khả năng sáng tạo Ví dụ: Đặt lời cho bài TĐN số 3 như sau: Lời 1 Mặt trời soi sáng trên trời cao Thầy cô soi sáng trong tâm hồn Dựng xây đất nước luôn tươi đẹp Khi bước chân vào đời em sẽ vững niềm tin. Lời 2: Lời cô ấm áp như vần thơ Dạy dỗ chúng em bao tháng ngày Mai sau khi lớn khôn nên người Em sẽ luôn nhớ về những công ơn thầy cô. Hình ảnh Thầy cô giáo và các em học sinh trường THCS Lương Thế Vinh Như vậy là giáo viên đã phát huy được năng lực trình diễn và sáng tạo của HS. HS được trình bày sản phẩm của mình, được làm nhạc sĩ bản thân các em rất thích khi trình diễn cho các bạn nghe. *Đối với dạy Âm nhạc thường thức Phân môn này bao gồm các nội dung: Giới thiệu tác giả tác phẩm, nghe nhạc và một số kiến thức liên quan đến đời sống âm nhạc. Để hạn chế tình trạng rập khuôn, máy móc và để tạo ra hứng thú đối với phân môn này giáo viên có thể tiến hành dưới nhiều hình thức khác nhau: - Đối với dạng bài: Kể chuyện âm nhạc, giới thiệu tác giả, tác phẩm, nghe nhạc chúng ta có thể sử dụng các phương pháp và hình thức sau: +Phương pháp hoạt động nhóm: Đây là phương pháp không thể thiếu trong dạy học phân môn này. Để giới thiệu về một nhạc sĩ chúng ta có thể dùng phương pháp vấn đáp thông qua trò chơi“giải đáp thắc mắc” (giáo viên đã chuẩn bị các nội dung và học sinh đã được giao nhiệm vụ trước ở nhà). Cho học sinh xem lại những thông tin kiến thức có trong sách giáo khoa trong vòng 5 phút. Sau đó gấp sách lại cùng thảo luận các câu hỏi giáo viên đã chuẩn bị sẵn ở bảng phụ. Sau hiệu lệnh, các em phất cờ giành quyền ưu tiên trả lời (cờ do học sinh làm). Lưu ý nhóm nào phất cờ trước hiệu lệnh, mất quyền ưu tiên trả lời ( luyện tập tính tự chủ, kiên nhẫn, năng động, nhạy bén,…). Ví dụ: Giới thiệu nhạc sĩ Hoàng Việt (tiết 3) + Cho biết năm sinh, nơi sinh, năm mất, nơi mất của nhạc sĩ Hoàng Việt? + Nhạc sĩ Hoàng Việt bắt đầu soạn những bản nhạc đầu tiên năm bao nhiêu tuổi? + Ngoài sáng tác nhạc sĩ Hoàng Việt còn làm nghề gì? + Kể tên một số tác phẩm mang tính lịch sử của nhạc sĩ Hoàng Việt? + Kể tên một số tác phẩm thiếu nhi của nhạc sĩ Hoàng Việt? + Ông được Nhà nước truy tặng gì? Hình 2: Chân dung nhạc sĩ Hoàng Việt Giáo viên ghi sẵn các câu hỏi ở bảng phụ (lần lượt từng câu). Mỗi câu một hiệu lệnh. Nhóm nào có số lượng câu trả lời đúng nhiều nhất là nhóm thắng. Giáo viên cho điểm cộng nhóm để tạo hứng thú trong thi đua. Giáo viên cần lưu ý bao quát lớp, tránh để học sinh mở sách giáo khoa trong quá trình thi đua. Tập cho học sinh thói quen tự học tậo ở nhà. Nhóm nào có học sinh vi phạm sẽ mất quyền thi đua. Ở phân môn này, chúng ta đừng quá đặt nặng kiến thức bắt học sinh phải thuộc. Khi giới thiệu về một nhạc sĩ, các em chỉ cần nhớ: + Năm sinh, nơi sinh, năm mất, mới mất? (nếu đã mất) + Các tác phẩm của nhạc sĩ ấy (một số tác phẩm tiêu biểu, không phải nhớ hết các tác phẩm). + Được Nhà nước phong tặng (truy tặng) giải thưởng gì? + Tác phẩm tiêu biểu được giới thiệu trong sách giáo khoa, ra đời năm nào? Hoàn cảnh nào? Trong đó, việc giới thiệu các tác phẩm của nhạc sĩ ấy là quan trọng nhất. - Phương pháp đặt và giải quyết vấn đề; tổ chức các hoạt động trải nghiệm sáng tạo + Nội dung: Giáo viên giao nhiệm vụ cho học sinh tìm hiểu về nhạc sĩ, về thân thế, về tác phẩm của nhạc sĩ đó từ sách giáo khoa, từ những tư liệu khác ở thư viện, trên mạng internet,… + Hướng dẫn cách thức chuẩn bị: Có thể là bài thuyết trình bằng lời văn; bài báo tường, đọc vè, sáng tác nhạchoặc kể chuyệnvề tác giả bằng tranh... + Thời gian: từ 3 đến 5 phút. xoáy vào trọng tâm bài (Ví dụ: Giới thiệu về nhạc sĩ nên xoáy vào thân thế, sự nghiệp, tác phẩm, hoặc hay hơn nữa là nói về phong cách sáng tác, thể loại sáng tác… giới thiệu về tác phẩm tiêu biểu của nhạc sĩ, cần đi sâu vào điều kiện, hoàn cảnh sáng tác, lý do, mục đích sáng tác tác phẩm đó…) + Học sinh trình bày trước lớp: thuyết trình, minh họa vài tác phẩm, hát, đọc vè, ... + Qua việc các em tự tìm kiếm thông tin về người nhạc sĩ, họp nhóm thảo luận để rút ra những ý chính đã giúp các em hiểu nhiều hơn về những nhạc sĩ ấy. Thông qua việc này khi giới thiệu về các nhạc sĩ Việt Nam, giáo viên cũng giáo dục các em lòng biết ơn đến những người đã cống hiến, đóng góp cho nền âm nhạc Việt Nam nói riêng, những lĩnh vực khác nói chung,… và phải tiếp bước các truyền thống ấy bằng thái độ học tập nghiêm túc. + Để hạn chế việc có một số học sinh chưa tích cực, không tham gia cùng nhóm trong quá trình chuẩn bị, thực hiện nhiệm vụ ở nhà, giáo viên có thể hỏi bất kỳ học sinh nào về quá trình thực hiện để kiểm tra. * Đối với dạy dạng bài giới thiệu nhạc cụ - Đối với dạng bài này, chúng ta nên phóng to nhiều loại nhạc cụ khác nhau, sưu tầm hình ảnh các nghệ sĩ biểu diễn các loại nhạc cụ khác nhau, ngoài những thông tin có trong sách giáo khoa ta tìm thêm những tư liệu như nguồn gốc của các loại đàn, hay kể các câu chuyện phù hợp với bài học cho học sinh nghe. Ví dụ: Dạy bài “Sơ lược về một vài nhạc cụ phương Tây” (lớp 7- tiết 6) - Giáo viên cho xuất hiện hình nhạc cụ cùng âm sắc của nhạc cụ đó, hỏi tên nhạc cụ, học sinh trả lời. Giáo viên cho xuất hiện đáp án và trích đoạn phim phần nhạc hòa tấu các nhạc cụ đó để minh họa. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 Hình 3: Một số loại nhạc cụ - Mặt khác, để củng cố phần này một cách hiệu quả nhất, giáo viên tổ chức trò chơi “thử tài của bạn”. Giáo viên cho xuất hiện trên màn hình nhạc công cùng tư thế biểu diễn nhạc cụ, nhưng không có nhạc cụ. Sau khi học sinh trả lời, sẽ xuất hiện nhạc cụ. Để tạo thêm không khí sinh động giáo viên có thể đưa hiệu ứng đếm số ngược từ 10 đến 0. 1 2 - Mặc dù phương pháp này không hoàn toàn mới nhưng do cách tổ chức của giáo viên, tạo sự phấn khích thi đua, tạo khả năng tổ chức, tạo tinh thần đoàn kết, biết chung sức, chia sẻ,…Học sinh đã biết tự học, tự tìm tòi khám phá thêm kiến thức cho mình, cho bạn, học sinh thật sự thích thú phân môn này, hình thành cho học sinh tính năng động, có óc tổ chức, tính tập trung, sáng tạo, khả năng tự học tập. Trong dạy phân môn này, giáo viên tham mưu với nhà trường trong một năm học ít nhất một làn tổ chứ cho các em tham quan các nhà cộng đồng tại địa phương, tham gia hoạt động trải nghiệm cùng với bộ môn lịch sử, địa lí tại Bảo tàng Đăk lăk để hiểu biết rõ hơn về các nhạc cụ phổ biến như: chiêng, đàn tơ rưng, đàn đá, ... Những tiết học ở dạng này giáo viên nên sử dụng đàn Organ để các em nghe và nhận biết âm sắc của từng loại nhạc cụ. Các em sẽ rất thích khi khi được nghe giáo viên độc tấu một tác phẩm âm nhạc nào đó có các âm sắc các nhạc cụ vừa được giới thiệu hoặc giáo viên cho HS nghe độc tấu các loại nhạc cụ qua băng đĩa... Bên cạnh đó giáo viên cho học sinh nghe trích đoạn các bản nhạc không lời để các em cảm nhận được cái hay, cái đẹp riêng của âm sắc trên từng loại nhạc cụ. 2.3.2. Sử dụng phương tiện dạy học như một yếu tố gây xúc cảm trong quá trình dạy học. Tạo hứng thú cho học sinh trong giờ học. Việc gây hứng thú cho học sinh trong giờ học không chỉ một lần mà phải rèn luyện thường xuyên từ phút đầu đến phút cuối giờ học. Hơn nữa phải làm cho mức độ hứng thú ngày càng tăng đến nổi các em không để ý thời gian trôi đi nhanh chóng và đến khi giờ học kết thúc học sinh còn luyến tiếc. Để thực hiện giải pháp này, tác giả thực hiện các biện pháp sau: a. Phòng học bộ môn - Tạo điều kiện thuận lợi cho giáo viên và học sinh: Tạo không khí vui vẻ, thoải mái cho cả người dạy và người học, không làm ảnh hưởng đến các lớp khác. - Là nơi có đầy đủ các phương tiện dạy học giúp giáo viên không phải vất vả trong việc mang, di chuyển các phương tiện dạy học: đàn organ, máy tính, máy chiếu… đến từng lớp học b. Công nghệ thông tin trong nhà trường Cần phải khai thác triệt để lượng thông tin hữu ích phục vụ cho bộ môn có từ mạng Internet: thông tin của tác phẩm, thông tin các nhạc sĩ , thông tin về các sinh hoạt âm nhạc của các vùng miền….đẩy mạnh việc sử dụng các phương tiên công nghệ: máy tính, máy chiếu để bài dạy mang tính trực quan sinh động cao. thông qua đó tạo điều kiện cho học sinh được học bằng nhiều giác quan: nghe, nhìn, vận động, cảm nhận…tạo cho học sinh sự hứng thú, tiếp thu lượng kiến thức nhanh hơn, hoạt động dạy học của giáo viên trở nên nhẹ nhàng nhưng hiệu quả. Ví dụ: Dạy bài hát mới: - Về phần giới thiệu tác giả tác phẩm: Giáo viên khai thác thêm một số thông tin ở Internet mà các tư liệu khác chưa có. - Cho học sinh nghe giai điệu bài hát: Bài hát được giáo viên soạn trên phần mềm Fenale 2009 được trình diễn trực tiếp trên máy tính không cần mang theo băng đĩa. - Dạy và ôn TĐN: Bài TĐN được giáo viên soạn trên phần mềm Encore 4.5, học sinh được theo dõi trực tiếp phần mềm trình bày cao độ tiết tấu một cách chính xác, thay cho bảng phụ vừa …. - Dạy âm nhạc thường thức: Giáo viên khai thác từ Internet các thông tin càn thiết cho bài giảng: hình ảnh, các đoạn video mang tính minh họa cao và cho các em theo dõi trực tiếp bằng hệ thống máy tính và projector sau khi đã được biên tập bằng phần mềm : Powerpoint, Violet… c. Nhạc cụ được trường cấp Hiện nay các trường THCS Lương Thế Vinh đã được trang cấp các loại nhạc cụ: Đàn organ, đàn ghita.. đây là những nhạc cụ vừa hiện đại vừa thông dụng tập trung khá đầy đủ các chức năng của một dàn nhạc thu nhỏ. Qua giảng dạy cho thấy học sinh rất hứng thú khi học môn Âm nhạc nhưng cũng dễ nhàm chán nếu người giáo viên không vận dụng linh hoạt các kĩ năng cơ bản vào tiết dạy: phương pháp truyền đạt, kĩ năng ca hát, sử dụng nhạc cụ, chỉ huy nhịp… Ví dụ: Khi dạy bài hát mới cho học sinh, ngoài việc cho học sinh nghe băng đĩa đòi hỏi người giáo viên phải hát mẫu và biểu diễn bài hát đó trên nhạc cụ. Điều này sẽ giúp cho học sinh bước đầu nhớ giai điệu bài hát và quan trọng hơn là làm cho học sinh hứng thú với tiết học. Ví dụ: Trong tiết dạy có nội dung giới thiệu về một số loại nhạc cụ phương Tây (Âm nhạc 7 – Tiết 6) nếu muốn tạo hiệu quả cho nội dung giảng dạy này thì ngoài việc cho các em xem tranh ảnh thì đồng thời cho các em nghe tiếng các loại nhạc cụ đó thông qua một số trích đoạn âm nhạc bằng việc khai thác nhạc cụ điện tử (đàn organ). Như thế không những vừa để cho các em vừa thấy, vừa nghe còn tạo cho học sinh thêm sôi động hứng thú. Hoặc trong tiết dạy bài TĐN mới giáo viên sử dụng nhạc cụ đánh mẫu bài đọc một hoặc hai lần sau đó phân câu đánh từng câu ngắn cho học sinh nghe và tự tập luyện. Thông qua tiếng nhạc cụ, ngoài việc giúp cho học sinh chủ động tập luyện, rèn luyện tai nghe còn giúp cho giáo viên đỡ tốn công sức vì phải đọc đi đọc lại nhiều lần nhưng vẫn mang lại hiệu quả cao d. Nhạc cụ tự làm Thanh phách, song loan với mục đích hình thành trong các em kĩ năng giữ và đánh nhịp, đây là hai nhạc cụ đơn giản, các em có thể tự làm để phục vụ tốt cho việc học. 2.3.3. Tăng cường các hoạt động âm nhạc trong lớp, trường để học sinh được xem, được nghe, được thể hiện và bình luận. Giúp cho học sinh có niềm say mê hứng thú trong học tập cũng là hình thức phát hiện năng khiếu bồi dưỡng cho các em phát huy khả năng âm nhạc. Để thực hiện giải pháp này, tác giả thực hiện các biện pháp sau: * Tăng cường tổ chức các buổi biểu diễn và thi văn nghệ Việc tăng cường các buổi biểu diễn văn nghệ sẽ giúp nâng cao khả năng và kinh nghiệm biểu diễn của học sinh. Thông qua những buổi biểu diễn đó học sinh sẽ ngày càng mạnh dạn hơn, vững vàng hơn về tâm lý khi đứng trước đám đông. Các buổi biểu diễn thường xuyên chỉ cần có quy mô vừa và nhỏ, được kết hợp với các hoạt động khác. - Kết hợp với các buổi chào cờ đầu tuần - Kết hợp với tổ chuyên môn tổ chức các hoạt động ngoại khóa - Phối hợp với Liên đội, Đoàn TN tổ chức các hội thi như: Giai điệu tuổi hồng, Chúng em hát dân ca để tạo sân chơi cho học sinh, tăng niềm đam mê, khả năng thể hiện bản thân trước tập thể. - Bên cạnh các buổi biểu diễn mang tính thường xuyên, trong các ngày kỷ niệm, các ngày lễ lớn, GV âm nhạc trong nhà trường nên tham mưu cho Ban giám hiệu, phát động các cuộc thi văn nghệ với quy mô lớn trong toàn nhà trường. Hình thức tổ chức: các Hội thi văn nghệ về các chủ đề, các buổi ngoại khoá âm nhạc nói về các nhạc sĩ.... - Quan sát và lựa chọn các em HS có năng khiếu, đam mê âm nhạc thành lập đội văn nghệ, có kế hoạch cụ thể đẻ học sinh tham gia. - Xây dựng chương trình hoạt động cho câu lạc bộ trong suốt cả năm Hình 4: Một số hình ảnh về hoạt động văn nghệ của các em học sinh trường THCS Lương Thế Vinh * Phát huy tính tích cực của hoạt động Câu lạc bộ âm nhạc trong nhà trường Câu lạc bộ là một hình thức hoạt động ngoại khóa với nhiều hoạt động phong phú và hấp dẫn, dựa trên sự tham gia tự nguyện của học sinh nhằm vào việc khuyến khích các em học tập, tìm hiểu, mở rộng kiến thức của các môn học. Qua đó giúp các em biết vận dụng những kiến thức đã được học vào cuộc sống. Việc hình thành trong trường THCS những câu lạc bộ âm nhạc mang tính hoạt động tập thể sẽ giúp thu hút đông đảo những học sinh có cùng sở thích, có cùng đam mê về một bộ môn âm nhạc nào đó, có cơ hội cùng nhau chia sẻ những kiến thức, kỹ năng và có cơ hội học hỏi, phát triển tiềm năng của mình * Tổ chức các chuyến tham quan, thực tế tìm hiểu về đời sống âm nhạc dân gian ở các địa phương Theo chủ trương của Đảng và nhà nước hiện nay, mỗi địa phương trên cả nước đều nâng cao vai trò bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa dân gian, trong đó có các lễ hội dân gian. Đối với những chuyến tham quan thực tế với các nội dung trọng tâm của lễ hội giúp HS hiểu biết thêm về sinh hoạt âm nhạc dân gian trong các lễ hội đó. 2.3.4. Phối hợp với gia đình học sinh và xã hội Đứng trước tình hình học sinh lơ là và học yếu môn Âm nhạc, đó cũng là một nỗi lo âu cho người giáo viên đang trực tiếp giảng dạy trong nhà trường. Tôi đã tìm hiểu và đưa ra rất nhiều phương pháp để giúp cho các em học tốt hơn, tiến bộ hơn. - Luôn tạo mối quan hệ thân thiết, sự gần gũi giữa thầy và trò với mục đích nhằm nâng cao chất lượng học tập cho các em, giúp các em có được nền tảng cho những lớp sau. - Tôi gặp một số phụ huynh và trao đổi về tình hình học tập của các em cho phụ huynh biết, (ví dụ như: các buổi họp phụ huynh) tâm sự cùng phụ huynh để phụ huynh hiểu được tầm quan trọng của bộ môn và có biện pháp nhắc nhở giáo dục con em cố gắng trong học tập. Đồng thời tôi hướng dẫn cho các em tạo một góc học tập ở nhà. Từ đó không những nâng cao chất lượng môn Âm nhạc mà các môn học khác cũng tiến bộ hơn nhiều. Ngoài ra, tôi còn liên hệ với chính quyền địa phương, Hội trưởng hội PHHS của các lớp nhắc nhở tạo điều kiện cho con em các gia đình khó khăn được đến trường học tập nhằm tránh sự kì thị đối với các em học sinh có hoàn cảnh đặc biệt khó khăn. 2.4. Hiệu quả sáng kiến kinh nghiệm - Các biện pháp mà tác giả đề xuất là tạo sự hứng thú học tập môn Âm nhạc của học sinh, phát huy tính tích cực chủ động của học sinh. Cách khai thác có hiệu quả các thiết bị dạy học trong môn Âm nhạc. - Sử dụng hình thức học tập trải nghiệm cho học sinh, lấy học sinh làm trung tâm, giáo viên đóng vai trò là người hướng dẫn. - Tăng cường các hoạt động trải nghiệm của học sinh lớp 7 tại trường THCS Lương Thế Vinh Sau khi áp dụng sáng kiến, tôi nhận thấy sáng kiến đã đạt được những hiệu quả sau: 2.4.1. Đối với giáo viên - Trong tiết dạy việc truyền thụ kiến thức cho học sinh trở nên nhẹ nhàng, không nặng nề như trước vì giáo viên chỉ đóng vai trò người hướng dẫn, dìu dắt và học sinh làm trung tâm. - Xây dựng được lớp học năng động, có tính tập thể cao, cùng đoàn kết học tập, tiết học đạt kết quả. Qua đó giáo viên hiểu rõ được năng khiếu và tâm lý của từng em, có biện pháp uốn nắn kịp thời. - Được học sinh tin tưởng, trao đổi, giải quyết một số khó khăn khi học hát cũng như học tập đọc nhạc.