Tài liệu Skkn tích hợp giáo dục pháp luật cho học sinh thcs qua môn giáo dục công dân

Đề tài: Tích hợp giáo dục pháp luật cho häc sinh THCS qua môn Giáo dục công dân PHẦN THỨ NHẤT: ĐẶT VẤN ĐỀ I. LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI Trong công cuộc đổi mới đất nước, xây dựng Nhà nước pháp quyền Việt Nam đòi hỏi có những con người mới, có tri thức khoa học, có hiểu biết về pháp luật, có ý thức tuân thủ pháp luật. Thực tế hiện nay cho thấy, tình hình vi phạm pháp luật trong xã hội ngày càng tăng nhất là trong lứa tuổi thanh thiếu niên. Một trong những nguyên nhân dẫn đến tình trạng đó là tình trạng “mù” pháp luật, không hiểu biết pháp luật, hoặc hiểu biết pháp luật không đầy đủ, không đúng từ đó dẫn đến việc có những hành vi vi phạm pháp luật. Mặt khác, việc mở cửa nền kinh tế cũng có những ảnh hưởng, tác động tiêu cực đến truyền thống, đạo đức xã hội. Một số nét đẹp trong đạo đức truyền thống bị phá vỡ, đạo đức xã hội có biểu hiện xuống cấp, ý thức pháp luật trong nhân dân chưa cao, việc tuân thủ pháp luật chưa được coi trọng. Xã hội càng phát triển, nhu cầu hiểu biết và vận dụng pháp luật trong các hoạt động kinh tế hay để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mỗi cá nhân trong xã hội càng lớn. Do đó, ngoài việc trang bị các kiến thức văn hoá, khoa học kỹ thuật, việc tuyên truyền phổ biến, giáo dục Hiến pháp và pháp luật trong nhà trường nhằm trang bị những tri thức pháp luật cơ bản cho học sinh, giáo dục ý thức tự giác tuân thủ pháp luật cho các công dân trẻ - chủ nhân tương lai của đất nước là việc làm đúng đắn, cần thiết và cấp bách đáp ứng đòi hỏi khách quan của sự phát triển của xã hội nhằm nâng cao dân trí pháp lý và thực hiện chủ trương của Đảng đã đề ra trong các Nghị quyết hội nghị Trung ương. Tuyên truyền, giáo dục Hiến pháp và pháp luật trong nhà trường là việc trang bị cho các em những tri thức pháp luật cần thiết, bồi dưỡng tình cảm và đặc biệt là xây dựng và hình thành trong các em ý thức pháp luật làm cơ sở cho sự hình thành hành vi và thói quen phù hợp với chuẩn mực đạo đức, với kỷ cương, nề nếp xã hội. Thực hiện giáo dục pháp luật trong nhà trường là góp phần đưa pháp luật 1/ 56 Đề tài: Tích hợp giáo dục pháp luật cho häc sinh THCS qua môn Giáo dục công dân đến với những công dân trẻ tuổi bằng con đường ngắn nhất, nhanh nhất, hiệu quả nhất, góp phần thực hiện tốt nhất mục tiêu giáo dục toàn diện mà Đảng, Nhà nước và ngành Giáo dục Đào tạo đã xác định. Víi sù nghiªm minh cña ph¸p luËt, x· héi ngµy cµng an toµn h¬n, nh÷ng hµnh vi vi ph¹m ph¸p luËt ®Òu bÞ xö lÝ. §· cã rÊt nhiÒu ngêi ph¹m téi vì không thực hiện tốt pháp luật cña nhµ níc khi đứng trước toà ¸n phải hối hận và xin được hưởng sự khoan hồng. Chúng ta vẫn có nhớ hành vi phạm tội của sát thủ máu lạnh Lê Văn Luyện, vì muốn có tiền tiêu sài, Lê Văn Luyện đã xuống tay giết cả một gia đình gồm hai người lớn và một em nhỏ ở Phố Sàn ( Bắc Giang). Hay sát thủ Nguyễn Hải Dương ở Bình Phước đã cùng đồng bọn ra tay giết hại cả gia đình (5 người ) nhà bạn gái của mình chỉ để trả thù chuyện tình cảm cá nhân. Tuy nhiên, vẫn có nhiều người khi đứng trước vành móng ngựa vẫn ngây thơ trả lời: “Bị cáo không biết” khi chủ tọa phiên toà đặt câu hỏi: “Bị cáo có biết làm như vậy là vi phạm pháp luật không?”. Một trong những nguyên nhân đó là do họ thiếu hiểu biết về pháp luật nên đã sa vào con đường phạm pháp. Những câu chuyện kể trªn cho ta thấy pháp luật có vai trò rất quan trọng trong đời sống con người. Chính vì vậy, giáo dục pháp luật học đường là vấn đề cấp thiết. Môn học có liên quan mật thiết với pháp luật chính là môn Giáo dục công dân. Thông qua những bài giảng môn Giáo dục công dân, thầy cô không chỉ dạy các em trở thành công dân tốt, người có ích cho xã hội, mà còn trang bị cho học sinh kiến thức để các em không vi phạm pháp luật. M«n Gi¸o dôc c«ng d©n lµ m«n häc trùc tiÕp gi¸o dôc ®¹o ®øc, t tëng cho häc sinh trong ®ã cã viÖc gi¸o dôc ý thøc ph¸p luËt. V× thÕ, t«i m¹nh d¹n chän ®Ò tµi nghiªn cøu “Tích hợp giáo dục pháp luật cho học sinh THCS qua m«n Gi¸o dôc c«ng d©n” lµ gi¶i ph¸p mang tÝnh l©u dµi. Qua ®Ò tµi nµy, t«i muèn gióp c¸c em häc sinh hiểu và tự n©ng cao ý thøc chÊp hµnh ph¸p luËt khi cßn lµ häc sinh Trung häc c¬ së. II. Môc ®Ých nghiªn cøu 2/ 56 Đề tài: Tích hợp giáo dục pháp luật cho häc sinh THCS qua môn Giáo dục công dân ë trêng THCS m«n Gi¸o dôc c«ng d©n cña mçi líp 6, 7, 8, 9 ®Òu gåm 2 phÇn lµ §¹o ®øc vµ Ph¸p luËt, víi thêi lîng t¬ng ®¬ng nhau. Tõ thùc tÕ cña viÖc gi¶ng d¹y m«n Gi¸o dôc c«ng d©n t¹i trêng THCS, t«i nhËn thÊy nhu cÇu ®îc hiÓu biÕt kiÕn thøc ph¸p luËt cña häc sinh ngµy cµng t¨ng. Trªn c¬ së ®ã, t«i muèn th«ng qua môn học ®Ó n©ng cao ý thøc chÊp hµnh ph¸p luËt cho c¸c em häc sinh. Víi mong muèn, tõ viÖc hiÓu biÕt ph¸p luËt, c¸c em häc sinh sÏ kh«ng vi ph¹m ph¸p luËt. §ång thêi, häc sinh còng chÝnh lµ nh÷ng tuyªn truyÒn viªn tÝch cùc tham gia tuyªn truyÒn chñ tr¬ng ®êng lèi cña §¶ng, chÝnh s¸ch ph¸p luËt cña Nhµ níc. III. Kh¸ch thÓ vµ ®èi tîng nghiªn cøu Là địa bàn dân cư tương đối phức tạp, dân cư chủ yếu là người lao động ở các tỉnh lẻ đến thuê nhà, ở trọ để làm ăn sinh sống, vất vả với những lo toan của cuộc sống nên họ ít có điều kiện để quan tâm đến việc học hành của con em mình. Hơn nữa, tr×nh ®é hiÓu biÕt ph¸p luËt cña c¸c bËc cha mÑ häc sinh cßn nhiÒu h¹n chÕ. B¶n th©n mét sè cha mÑ häc sinh còng lµ ngêi m¾c vµo c¸c tÖ n¹n x· héi nh: cê b¹c, ma tóy , m¹i d©m...nªn hä còng gÆp ph¶i nhiÒu khã kh¨n trong viÖc gi¸o dôc ®¹o ®øc, ph¸p luËt cho con em m×nh. Bªn c¹nh ®ã, nhiÒu häc sinh vµ phô huynh häc sinh chưa thấy được sự cần thiết phải trang bị kiến thức pháp luật, quan niÖm m«n häc Gi¸o dôc c«ng d©n lµ bé m«n phô, kh«ng cÇn thiÕt nªn cßn cã th¸i ®é bµn quang, th¬ ¬ hoÆc chØ häc qua loa ®èi phã. §Ó gióp c¸c em häc sinh có kiÕn thøc ph¸p luËt, trong quá trình dạy học môn Gi¸o dôc c«ng d©ntại trường THCS tôi tuyên truyền phổ biến pháp luật tới các em học sinh qua phương pháp dạy học tích hợp. Thông qua đề tài “Tích hợp giáo dục pháp luật cho học sinh THCS qua môn Giáo dục công dân” tôi muốn trang bị cho các em học sinh kiến thức pháp luật. Tôi mong muốn rằng, các em học sinh từ chỗ hiểu biết kiến thức pháp luật sẽ nhanh chóng nhận thức được hành vi của mình và mọi người xung quanh là đúng hay sai, có vi phạm pháp luật hay không? Từ đó, các em sẽ nghiêm chỉnh chấp hành pháp luật. IV. NhiÖm vô nghiªn cøu: 3/ 56 Đề tài: Tích hợp giáo dục pháp luật cho häc sinh THCS qua môn Giáo dục công dân Lµm thÕ nµo ®Ó häc sinh cã thÓ lÜnh héi, vËn dông ®îc nh÷ng kiÕn thøc ph¸p luËt mét c¸ch cã hÖ thèng, bµi b¶n mµ kh«ng bÞ ®¬n ®iÖu, kh« khan, nhµm ch¸n trong tõng chñ ®Ò. §iÒu ®ã ®ßi hái gi¸o viªn d¹y m«n Gi¸o dôc c«ng d©n ph¶i biÕt lùa chän kiÕn thøc, ph¬ng ph¸p, h×nh thøc tæ chøc phï hîp víi tõng bµi, tõng chñ ®Ò, tõng ®èi tîng häc sinh. V. Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu: §Ó n©ng cao chÊt lîng d¹y vµ häc gi¸o dôc ph¸p luËt ë trêng THCS theo ch¬ng tr×nh ®æi míi, d¹y mét tiÕt häc ph¸p luËt cã thÓ sö dông rÊt nhiÒu ®å dïng (m¸y chiÕu, tranh ¶nh, b¶ng biÓu, phiÕu häc tËp t×nh huèng…) kÕt hîp víi c¸c ph¬ng ph¸p d¹y häc (ph¬ng ph¸p ®µm tho¹i, ®ãng vai, th¶o luËn nhãm, trß ch¬i...). Tuú néi dung tõng bµi mµ gi¸o viªn sö dông cho phï hîp. Khi tiÕn hµnh nghiªn cøu ®Ò tµi “Tích hợp giáo dục pháp luật cho học sinh THCS qua m«n Gi¸o dôc c«ng d©n”, t«i ®· sö dông linh ho¹t nhiÒu ph¬ng ph¸p nh: - §iÒu tra qua phiÕu tr¾c nghiÖm. - Pháng vÊn häc sinh. - Quan s¸t häc sinh. - Thèng kª to¸n häc... VI. PHẠM VI VÀ GIỚI HẠN NGHIÊN CỨU: Ch¬ng tr×nh gi¸o dôc ph¸p luËt (Häc k× II) cña m«n Gi¸o dôc c«ng d©n vµ häc sinh khèi 6,7,8,9 trêng Trung häc c¬ së. Gi¸o dôc ý thøc ph¸p luËt cho häc sinh chÝnh lµ gióp c¸c em cã thªm nh÷ng hiÓu biÕt vÒ nh÷ng "chuÈn mùc ph¸p luËt" biÕt xö lý c¸c t×nh huèng b¾t gÆp trong cuéc sèng. Trong khu«n khæ cña ®Ò tµi, t«i kh«ng thÓ nªu cô thÓ néi dung kiÕn thøc vµ ph¬ng ph¸p d¹y häc ë tõng tiÕt, tõng chñ ®Ò, ë tõng khèi líp mµ t«i chØ ®a ra b»ng mét bµi häc cô thÓ víi nhiÒu ph¬ng ph¸p d¹y häc kh¸c nhau t¹o lªn sù t¬ng t¸c ho¹t ®éng gi÷a thÇy vµ trß. §ã lµ mét sè kinh nghiÖm cña t«i ®· rót ra ®îc trong nh÷ng n¨m gi¶ng d¹y Gi¸o dôc c«ng nh©n ë trêng THCS. 4/ 56 Đề tài: Tích hợp giáo dục pháp luật cho häc sinh THCS qua môn Giáo dục công dân PHẦN THỨ HAI: GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ I. C¬ së lÝ luËn: Sù nghiÖp gi¸o dôc cã vÞ trÝ quan träng trong chiÕn lîc x©y dùng con ngêi, chiÕn lîc ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi cña ®Êt níc. Héi nghÞ lÇn II Ban chÊp hµnh Trung ¬ng §¶ng kho¸ VIII ®· x¸c ®Þnh : " NhiÖm vô vµ môc tiªu c¬ b¶n gi¸o dôc lµ x©y dùng con ngêi thiÕt tha g¾n bã víi lÝ tëng ®éc lËp d©n téc vµ chñ nghÜa x· héi, cã ®¹o ®øc trong s¸ng, cã ý chÝ kiªn cêng vµ b¶o vÖ tæ quèc, c«ng nghiÖp hãa - hiÖn ®¹i hãa ®Êt níc, gi÷ g×n vµ ph¸t huy c¸c gi¸ trÞ v¨n ho¸ cña d©n téc; cã n¨ng lùc tiÕp thu tinh hoa v¨n ho¸ nh©n lo¹i; ph¸t huy tiÒm n¨ng cña d©n téc vµ con ngêi ViÖt Nam, cã ý thøc céng ®ång; cã t duy s¸ng t¹o; cã kÜ n¨ng thùc hµnh giái; cã t¸c phong c«ng nghiÖp; cã tÝnh tæ chøc vµ kØ luËt; cã søc khoÎ; lµ nh÷ng ngêi kÕ thõa x©y dùng chñ nghÜa x· héi võa "hång" võa "chuyªn" nh lêi c¨n dÆn cña B¸c Hå". Bªn c¹nh môc tiªu gi¸o dôc chung th× m«n Gi¸o dôc c«ng d©n trong trêng THCS cßn cã nh÷ng môc tiªu riªng ®ã lµ: trang bÞ kiÕn thøc cho c«ng d©n trªn c¸c lÜnh vùc chÝnh trÞ, t tëng, ®¹o ®øc, ph¸p luËt; h×nh thµnh ý thøc c«ng d©n; ý thøc quyÒn vµ nghÜa vô, gi¸o dôc tinh thÇn tr¸ch nhiÖm; t×nh c¶m lµnh m¹nh cña ngêi c«ng d©n; rÌn luyÖn hµnh vi thãi quen, ý thøc t×nh c¶m ®¹o ®øc, phï hîp víi chuÈn mùc x· héi, rÌn luyÖn kÜ n¨ng vËn dông kiÕn thøc ®· tÝch luü vµo cuéc sèng hµng ngµy. Vậy, pháp luật là gì? Pháp luật là hệ thống các quy tắc xử sự chung, có tính bắt buộc, do nhà nước ban hành, được nhà nước đảm bảo thực hiện bằng các biện pháp giáo dục, thuyết phục và cưỡng chế. Pháp luật của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là công cụ điều chỉnh các quan hệ xã hội, thể hiện ý chí của giai cấp công nhân và nhân dân lao động. Ý thức pháp luật là tổng thể những quan điểm, quan niệm, tư tưởng, hành vi thịnh hành trong xã hội về pháp luật; là thái độ tình cảm, sự đánh giá của con người đối với pháp luật cũng như đối với hành vi pháp luật của các 5/ 56 Đề tài: Tích hợp giáo dục pháp luật cho häc sinh THCS qua môn Giáo dục công dân chủ thể trong xã hội. Khi đời sống xã hội biến đổi thì quan điểm của con người về pháp luật và các hiện tượng pháp lý cũng có sự thay đổi theo. Gi¸o dôc ph¸p luËt cho c«ng d©n nãi chung vµ cho häc sinh phæ th«ng nãi riªng lµ mét vÊn ®Ò quan träng cña mäi quèc gia v× ®îc coi lµ mét ph¬ng thøc ®Ó x©y dùng, ph¸t triÓn nÒn v¨n ho¸ ph¸p lÝ, ®¶m b¶o sù æn ®Þnh vµ bÒn v÷ng cña mçi quèc gia. Do đó, nội dung ch¬ng tr×nh thêng xuyªn ®îc cËp nhËt, bæ sung, ®æi míi theo tiÕn ®é ph¸t triÓn cña x· héi. Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu, gi¶ng d¹y còng thêng xuyªn ®îc ®æi míi ngay tõ c¸c tiÕt häc ë c¸c cÊp häc theo ®Æc thï riªng cña tõng bé m«n vµ néi dung ch¬ng tr×nh; tÝnh tÝch cùc, chñ ®éng cña ngêi häc cũng kh«ng ngõng ®îc ph¸t huy. Theo ThS. Giảng Viên Ngô Văn Vinh, nghiên cứu của Trung tâm Nghiên cứu phạm học và điều tra tội phạm, trong vòng 5 năm gần đây, cơ quan Cảnh sát điều tra các cấp đã phát hiện, khởi tố điều tra mới 35.654 bị can là trẻ vị thành niên, chiếm khoảng hơn 16% so với tổng số bị can phạm tội hình sự do Cơ quan Cảnh sát điều tra các cấp khởi tố điều tra. Bàn về nguyên nhân dẫn đến hiện tượng tội phạm man rợ ngày càng trẻ hóa Thạc sỹ, Giảng viên Ngô Văn Vinh phân tích, một phần khá lớn người chưa thành niên hiện nay phạm tội do sống thiếu tự tu dưỡng, rèn luyện bản thân; bản lĩnh và ý chí phấn đấu kém. “Có đến trên 80% các em thiếu sự tu dưỡng, rèn luyện, ham chơi bời, hưởng thụ, nhất là những học sinh cá biệt đua đòi các thói hư tật xấu, bị bạn bè lôi kéo vào con đường phạm pháp, phạm tội. Đáng chú ý, trong số đó có đến trên 20% các em ngay từ khi mới cắp sách đến trường đã có các biểu hiện ương bướng, cãi lại bố mẹ, thầy cô giáo; xấc láo với người lớn tuổi; thiếu trung thực, gian dối; thích gây gổ đánh nhau. Do vậy, khi hoàn cảnh gia đình hay trong môi trường học tập của các em phát sinh những vấn đề không thuận lợi rất dễ làm cho các em bị sa ngã đi vào con đường phạm pháp, phạm tội” . Do ®ã cÇn ph¶i h×nh thµnh cho mäi ngêi cã ý thøc chÊp hµnh nghiªm chØnh "ph¸p luËt" ®Æc biÖt lµ ®èi tîng häc sinh, ngay tõ khi c¸c em cha ph¶i lµ ngêi tham gia ph¸p luËt thêng xuyªn. V× thÕ, x©y dùng ch¬ng tr×nh gi¸o dôc ph¸p luËt trong nhµ trêng lµ gi¶i ph¸p mang tÝnh l©u dµi. 6/ 56 Đề tài: Tích hợp giáo dục pháp luật cho häc sinh THCS qua môn Giáo dục công dân II. C¬ së thùc tiÔn: Thùc tiÔn d¹y häc m«n GDCD hiÖn nay trong trêng THCS cßn cã nhiÒu bÊt cËp.ViÖc d¹y häc cßn mang tÝnh chÊt thô ®éng, cha ph¸t huy tÝnh chñ ®éng, s¸ng t¹o cña häc sinh. HiÖu qu¶ d¹y vµ häc cha cao, cha ®¸p øng yªu cÇu vµ nhiÖm vô cña m«n häc. §iÒu ®ã thÓ hiÖn ë chç c¸c giê häc diÔn ra cßn nÆng vÒ thuyÕt tr×nh, gi¶ng gi¶i, vÊn ®¸p... ; häc sinh rÊt Ýt häat ®éng, Ýt cã c¬ héi t×m tßi kh¸m ph¸, thÓ hiÖn m×nh, chñ yÕu lµ nghe gi¶ng mét c¸ch thô ®éng. C¸c ph¬ng tiÖn d¹y häc còng Ýt ®îc sö dông, t×nh tr¹ng d¹y chay vÉn phæ biÕn. H×nh thøc tæ chøc d¹y häc cßn nghÌo nµn, chØ bã hÑp trong khu«n khæ lªn líp ®¹i trµ, häc sinh Ýt ®îc tæ chøc häc tËp theo nhãm. C¸c h×nh thøc ho¹t ®éng ngo¹i kho¸ vµ thùc hµnh cha ®îc coi träng. Nh×n chung c¸c giê häc Gi¸o dôc c«ng d©n cha g©y ®îc høng thó häc tËp vµ rÌn luyÖn cho häc sinh. MÆt kh¸c, m«n Gi¸o dôc c«ng d©n víi nh÷ng kiÕn thøc ®¹o ®øc, ph¸p luËt kh« khan, khã hiÓu, phÇn lín häc sinh cã t©m lÝ ng¹i häc. Do ®ã, vÊn ®Ò ®Æt ra cÇn ph¶i ®æi míi c¸c ph¬ng ph¸p d¹y häc ®Ó t¹o cho häc sinh sù høng thó, niÒm say mª, ph¸t huy kh¶ n¨ng t duy, s¸ng t¹o cña m×nh trong qu¸ tr×nh chiÕm lÜnh tri thøc m«n Gi¸o dôc c«ng d©n ®ång thêi biÕt vËn dông linh ho¹t nh÷ng kiÕn thøc ®ã xö lÝ c¸c t×nh huèng x¶y ra trong cuéc sèng hµng ngµy. Lµ mét gi¸o viªn trùc tiÕp gi¶ng d¹y m«n Gi¸o dôc c«ng d©n, ®îc tiÕp xóc gÇn gòi víi ®èi tîng häc sinh, hiÓu râ h¬n vÒ kiÕn thøc ph¸p luËt cña c¸c em. V× vËy, t«i lu«n mong muèn cung cÊp cho häc sinh nh÷ng kiÕn thøc phæ th«ng, c¬ b¶n vÒ ph¸p luËt. Tõ ®ã, c¸c em cã ý thøc t«n träng ph¸p luËt vµ xö sù ®óng ph¸p luËt trong c¸c mèi quan hÖ víi gia ®×nh, nhµ trêng vµ x· héi. Trong nh÷ng n¨m qua, c«ng t¸c gi¸o dôc ph¸p luËt trong nhµ trêng THCS ®· ®îc thùc hiÖn thêng xuyªn liªn tôc díi nhiÒu h×nh thøc kh¸c nhau: sinh ho¹t díi cê, thi tuyªn truyÒn viªn giái, thi t×m hiÓu kiÕn thøc…§Ó thùc hiÖn tèt viÖc cung cÊp th«ng tin ph¸p luËt cho häc sinh, gi¸o viªn gi¶ng d¹y m«n Gi¸o dôc c«ng d©n ph¶i x©y dùng c¸c ph¬ng ph¸p d¹y häc, su tÇm t liÖu, tranh ¶nh, b¨ng h×nh...phï hîp víi néi dung bµi d¹y. HiÖn nay, viÖc gi¸o dôc ph¸p luËt trong nhµ trêng THCS ®îc tiÕn hµnh theo hai ph¬ng thøc: gi¸o dôc trong ch¬ng tr×nh chÝnh khãa ( m«n Gi¸o dôc c«ng d©n) vµ th«ng qua c¸c ho¹t ®éng ngo¹i khãa ( gi¸o dôc ngoµi giê lªn líp, sinh ho¹t díi cê, tiÕt häc ngo¹i khãa…) 1. Gi¸o dôc ph¸p luËt qua ho¹t ®éng chÝnh khãa: 7/ 56 Đề tài: Tích hợp giáo dục pháp luật cho häc sinh THCS qua môn Giáo dục công dân M«n Gi¸o dôc c«ng d©n gi÷ vai trß quan träng trong viÖc gi¸o dôc cho häc sinh ý thøc vµ hµnh vi cña ngêi c«ng d©n, gãp phÇn h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn ë c¸c em nh÷ng phÈm chÊt vµ n¨ng lùc cÇn thiÕt cña ngêi c«ng d©n trong x· héi. Do vËy, m«n häc nµy gãp phÇn quan träng trong viÖc n©ng cao chÊt lîng nguån nh©n lùc, ®µo t¹o häc sinh thµnh nh÷ng ngêi lao ®éng míi ®¸p øng ®îc nh÷ng ®ßi hái cña ®Êt níc. a. VÒ néi dung ch¬ng tr×nh: M«n Gi¸o dôc c«ng d©n ®îc d¹y ë c¶ bèn khèi líp ( tõ líp 6 ®Õn líp 9) víi thêi lîng 35 tiÕt/ khèi líp/ n¨m häc. Tæng sè tiÕt cña bèn khèi líp lµ 140 tiÕt, víi hai néi dung chÝnh lµ: + C«ng d©n víi ®¹o ®øc: c¸c gi¸ trÞ vµ chuÈn mùc ®¹o ®øc. + C«ng d©n víi ph¸p luËt: C¸c quyÒn vµ nghÜa vô cña c«ng d©n; quyÒn vµ tr¸ch nhiÖm cña nhµ níc. Trong ®ã, néi dung gi¸o dôc ph¸p luËt kh«ng ®¬n thuÇn lµ c¸c kiÕn thøc vÒ ph¸p luËt mµ ®¶m b¶o c©n ®èi, hµi hßa gi÷a yªu cÇu trang bÞ kiÕn thøc víi viÖc rÌn luyÖn kÜ n¨ng vµ ph¸t triÓn th¸i ®é tÝch cùc cho häc sinh. Kh«ng nh÷ng trang bÞ cho häc sinh kiÕn thøc ph¸p luËt phæ th«ng mµ cßn h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn ë häc sinh t×nh c¶m, niÒm tin, nh÷ng hµnh vi vµ thãi quen phï hîp víi nh÷ng qui ®Þnh ph¸p luËt ®îc häc trong nhµ trêng; ®¶m b¶o cã sù thèng nhÊt cao gi÷a ý thøc vµ hµnh vi , gi÷a lêi nãi vµ hµnh ®éng. Néi dung cña gi¸o dôc ph¸p luËt kh«ng ph¶i lµ nh÷ng ®iÒu luËt, bé luËt kh« cøng mµ ®îc g¾n bã chÆt chÏ víi cuéc sèng thùc tiÔn cña häc sinh, g¾n liÒn víi c¸c sù kiÖn trong ®êi sèng cña líp häc, nhµ trêng, ®Þa ph¬ng, ®Êt níc. Ngoµi néi dung thèng nhÊt chung cho c¶ níc, cßn cã phÇn “më” ®Ó d¹y c¸c vÊn ®Ò ph¸p luËt cÇn quan t©m cña ®Þa ph¬ng. HiÖn nay, viÖc d¹y häc ph¸p luËt ®· ®îc thùc hiÖn ®ång bé ë häc k× II cña tÊt c¶ c¸c khèi líp 6,7,8,9 víi c¸c chñ ®Ò vµ néi dung chñ yÕu vÒ quyÒn vµ nghÜa vô cña c«ng d©n trong c¸c lÜnh vùc cña ®êi sèng x· héi, phï hîp víi ®Æc ®iÓm nhËn thøc cña häc sinh : * QuyÒn trÎ em, quyÒn vµ nghÜa vô cña c«ng d©n trong gia ®×nh. Chñ ®Ò nµy gåm c¸c néi dung: + C«ng íc liªn hîp quèc vÒ quyÒn trÎ em ( Líp 6) + QuyÒn ®îc b¶o vÖ, ch¨m sãc vµ gi¸o dôc cña trÎ em ( Líp 7) + QuyÒn vµ nghÜa vô cña c«ng d©n trong gia ®×nh ( Líp 8) 8/ 56 Đề tài: Tích hợp giáo dục pháp luật cho häc sinh THCS qua môn Giáo dục công dân + QuyÒn vµ nghÜa vô cña c«ng d©n trong h«n nh©n ( Líp 9) * QuyÒn vµ nghÜa vô cña c«ng d©n vÒ trËt tù, an ninh x· héi, b¶o vÖ m«i tr êng vµ tù nhiªn. Chñ ®Ò nµy gåm c¸c néi dung: + Thùc hiÖn trËt tù an toµn giao th«ng ( Líp 6) + B¶o vÖ m«i trêng vµ tµi nguyªn thiªn nhiªn ( Líp 7) + Phßng, chèng tÖ n¹n x· héi ( Líp 8) + Phßng, chèng nhiÔm HIV/AIDS ( Líp 8) + Phßng ngõa tai n¹n vò khÝ ch¸y, næ vµ c¸c chÊt ®éc h¹i ( Líp 8) * QuyÒn vµ nghÜa vô cña c«ng d©n vÒ v¨n hãa, gi¸o dôc, y tÕ. Chñ ®Ò nµy gåm c¸c néi dung: + QuyÒn vµ nnghÜa vô häc tËp ( Líp 6) + B¶o vÖ di s¶n v¨n hãa ( Líp 7) + QuyÒn së h÷u tµi s¶n vµ nghÜa vô t«n träng tµi s¶n cña ngêi kh¸c (Líp 8) +NghÜa vô t«n träng tµi s¶n nhµ níc vµ lîi Ých c«ng céng ( Líp 8) + QuyÒn tù do kinh doanh vµ nghÜa vô ®ãng thuÕ ( Líp 9) + QuyÒn vµ nghÜa vô lao ®éng cña c«ng d©n ( líp 9) * C¸c quyÒn tù do d©n chñ cña c«ng d©n, bao gåm: + QuyÒn ®îc ph¸p luËt b¶o vÖ tÝnh m¹ng, th©n thÓ, søc kháe, danh dù vµ nh©n phÈm ( Líp 6) + QuyÒn bÊt kh¶ x©m ph¹m vÒ chç ë ( Líp 6) + QuyÒn ®îc b¶o ®¶m vÒ an toµn, bÝ mËt vÒ th tÝn, ®iÖn tho¹i , ®iÖn tÝn ( Líp 6) + QuyÒn tù do tÝn ngìng, t«n gi¸o ( Líp 7) + QuyÒn khiÕu n¹i, tè c¸o cña c«ng d©n ( Líp 8) * Nhµ níc Céng hßa x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam – QuyÒn vµ nghÜa vô c«ng d©n trong viÖc qu¶n lÝ nhµ níc, bao gåm c¸c néi dung: + C«ng d©n níc Céng hßa x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam ( Líp 6) + Nhµ níc Céng hßa x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam ( Líp 7) + Bé m¸y nhµ níc cÊp c¬ së ( Líp 7) 9/ 56 Đề tài: Tích hợp giáo dục pháp luật cho häc sinh THCS qua môn Giáo dục công dân + HiÕn ph¸p níc Céng hßa x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam ( Líp 8) + Ph¸p luËt níc Céng hßa x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam ( Líp 8) + Vi ph¹m ph¸p luËt vµ tr¸ch nhiÖm ph¸p lÝ ( Líp 9) + QuyÒn tham gia qu¶n lÝ nhµ níc, qu¶n lÝ x· héi cña c«ng d©n ( Líp 9) + NghÜa vô b¶o vÖ Tæ quèc ( Líp 9) b. Ph¬ng ph¸p gi¸o dôc ph¸p luËt: Tríc ®©y, viÖc gi¸o dôc ph¸p luËt cho häc sinh chñ yÕu truyÒn thô kiÕn thøc kh« khan, nÆng nÒ, ¸p ®Æt. Cßn hiÖn nay theo ch¬ng tr×nh míi, d¹y häc ph¸p luËt ph¶i lµ qu¸ tr×nh tæ chøc, híng dÉn cho häc sinh ho¹t ®éng, ph©n tÝch, khai th¸c c¸c th«ng tin, sù kiÖn, c¸c t×nh huèng thùc tiÔn, c¸c trêng hîp ®iÓn h×nh...®Ó th«ng qua ®ã c¸c em cã thÓ tù ph¸t hiÖn vµ chiÕm lÜnh kiÕn thøc míi, ph¸t triÓn kÜ n¨ng vµ th¸i ®é tÝch cùc chñ ®éng trong häc tËp. Qua thùc tÕ gi¶ng d¹y, t«i ®· ¸p dông mét sè ph¬ng ph¸p d¹y häc cho phÇn gi¸o dôc ph¸p luËt nh sau: + Ph©n tÝch c¸c th«ng tin, sù kiÖn, c¸c t×nh huèng, c¸c truyÖn kÓ...cã liªn quan ®Õn chñ ®Ò bµi häc. + Quan s¸t vµ ph©n tÝch tranh ¶nh, b¨ng h×nh... + Xö lÝ t×nh huèng. + Th¶o luËn, ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ c¸c ý kiÕn , quan ®iÓm, th¸i ®é, hµnh vi, viÖc lµm. + S¾m vai, diÔn tiÓu phÈm minh häa. + Ch¬i trß ch¬i. + Thi hïng biÖn, h¸t, móa, s¸ng t¸c th¬, vÏ tranh… + Su tÇm tranh ¶nh, b¸o c¸o kÕt qu¶ su tÇm ... Nãi chung, ph¬ng ph¸p vµ h×nh thøc d¹y häc gi¸o dôc ph¸p luËt còng phong phó ®a d¹ng nh gi¸o dôc ®¹o ®øc, bao gåm c¶ ph¬ng ph¸p hiÖn ®¹i vµ ph¬ng ph¸p truyÒn thèng. Mçi ph¬ng ph¸p vµ h×nh thøc d¹y häc gi¸o dôc ph¸p luËt ®Òu cã mÆt m¹nh vµ h¹n chÕ riªng, v× vËy, kh«ng nªn qu¸ l¹m dông hoÆc xem nhÑ mét ph¬ng ph¸p nµo. §iÒu quan träng lµ cÇn c¨n cø vµo néi dung, tÝnh chÊt cña tõng bµi, c¨n cø vµo n¨ng lùc cña häc sinh mµ lùa chän, sö dông kÕt hîp c¸c ph¬ng ph¸p vµ h×nh thøc d¹y häc gi¸o dôc ph¸p luËt mét c¸ch hîp lÝ , cã hiÖu qu¶. 10/ 56 Đề tài: Tích hợp giáo dục pháp luật cho häc sinh THCS qua môn Giáo dục công dân 2. Gi¸o dôc ph¸p luËt qua ho¹t ®éng ngo¹i khãa Trong ®iÒu kiÖn ®a néi dung gi¸o dôc ph¸p luËt vµo trong ch¬ng tr×nh gi¸o dôc chÝnh khãa lµ hÕt søc khã kh¨n do ph¶i ®¶m b¶o vÒ ch¬ng tr×nh, thêi lîng, tr¸nh g©y qu¸ t¶i cho häc sinh th× viÖc gi¸o dôc ph¸p luËt th«ng qua ho¹t ®éng ngo¹i khãa ®· cã hiÖu qu¶. Th«ng qua c¸c tiÕt sinh ho¹t ngo¹i khãa, häc sinh tiÕp thu c¸c kiÕn thøc ph¸p luËt mét c¸ch tù nhiªn, sinh ®éng, c¸c em ®îc tham gia díi nhiÒu h×nh thøc: Thi t×m hiÓu vÒ LuËt phßng chèng ma tóy, LuËt phßng chèng HIV/AIDS, tuyªn truyÒn vÒ luËt giao th«ng, thi s¸ng t¸c tiÓu phÈm, thi vÏ tranh, thi v¨n nghÖ...Nãi chung, ®©y lµ s©n ch¬i lµnh m¹nh, thu hót häc sinh tham gia vµ hç trî hiÖu qu¶ cho viÖc tiÕp thu c¸c kiÕn thøc trong ch¬ng tr×nh chÝnh khãa. III. Thùc tr¹ng cña ®Ò tµi nghiªn cøu. 1. §Æc diÓm chung cña trêng THCS nơi áp dụng đề tài SKKN . §Ó x©y dùng néi dung tiÕt häc vµ gi¶ng d¹y cã hiÖu qu¶, ®èi tîng nghiªn cøu cña chóng t«i lµ c¸c em häc sinh tõ líp 6 ®Õn líp 9. Trêng THCS nơi tôi công tác n»m trªn ®Þa bµn d©n c t¬ng ®èi phøc t¹p. Cha mÑ häc sinh chñ yÕu lµ lao ®éng tù do. Tríc ®©y, nghÒ nghiÖp chÝnh cña ngêi d©n n¬i ®©y lµ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. KÓ tõ n¨m 1995 nhµ níc cã sù chuyÓn dÞch tõ ®Êt n«ng nghiÖp sang ®« thÞ hãa th× ®êi sèng kinh tÕ – gi¸o dôc cña nh©n d©n nơi đây ®· cã sù chuyÓn biÕn tÝch cùc nhng vÉn cßn mang dÊu Ên lµng x·. Cho nªn, c¸c bËc phô huynh cßn cha quan t©m nhiÒu tíi vÊn ®Ò gi¸o dôc ph¸p luËt cho con em m×nh. Hä cã rÊt nhiÒu hµnh vi tuú tiÖn vi ph¹m ph¸p luËt nh: gia ®×nh bÊt hoµ, bè mÑ nghiÖn ngËp, cê b¹c... C¸c em còng bÞ ¶nh hëng bëi ý thøc ®ã. ViÖc gi¸o dôc ý thøc ph¸p luËt cho häc sinh nãi chung, häc sinh THCS nãi riªng cã ý nghÜa ®Æc biÖt quan träng, ®ßi hái ph¶i ®îc tiÕn hµnh mét c¸ch bÒn bØ thêng xuyªn vµ l©u dµi, ®ång thêi ph¶i ®¶m b¶o néi dung thiÕt thùc, sinh ®éng. Trong qu¸ tr×nh gi¶ng d¹y Gi¸o dôc c«ng d©n c¸c khèi líp, t«i lu«n su tÇm tµi liÖu, tranh ¶nh, s¸ch b¸o, bµi tËp, c©u hái ... liªn quan ®Õn néi dung bµi häc. T×m hiÓu th«ng tin vÒ tÝnh ph¸p luËt ë ®Þa ph¬ng, nguyªn nh©n vµ hËu qu¶ cña nã. 11/ 56 Đề tài: Tích hợp giáo dục pháp luật cho häc sinh THCS qua môn Giáo dục công dân N¾m b¾t cñng cè kÞp thêi cho nh÷ng häc sinh cha cã ý thøc ph¸p luËt. Trao ®æi víi häc sinh c¸c khèi líp ®Ó biÕt thªm th«ng tin vµ c¸c biÖn ph¸p båi dìng. Tham gia c¸c líp båi dìng vÒ vÊn ®Ò ph¸p luËt ë trêng THCS, dù c¸c chuyªn ®Ò trêng b¹n. Thêng xuyªn theo dâi c¸c ch¬ng tr×nh vÒ ph¸p luËt "Ch¬ng tr×nh bæ trî kiÕn thøc Gi¸o dôc c«ng d©n trªn VTV2", c¸c chuyªn môc ph¸p luËt trªn mét sè b¸o, t¹p chÝ nh: "T×m hiÓu ph¸p luËt" "Tuæi trÎ vµ ph¸p luËt", “Ph¸p luËt vµ cuộc sèng”, "LuËt gia tr¶ lêi" ... Bªn c¹nh viÖc su tÇm t liÖu th× ®å dïng d¹y häc trong mçi tiÕt häc lµ rÊt cÇn thiÕt. T«i thêng chuÈn bÞ ®å dïng d¹y häc cho mçi tiÕt d¹y nh sau: + Tranh ¶nh, b¨ng h×nh: + Nh÷ng c©u hái - ®¸p häc vµ lµm theo ph¸p luËt. + Mét sè t×nh huèng ph¸p luËt. + M¸y chiÕu, m¸y projecter... + GiÊy khæ lín, bót d¹... 2. D¹y- häc ph¸p luËt ë trêng THCS: Ch¬ng tr×nh míi ®îc x©y dùng theo quan ®iÓm tÝch hîp. C©u tróc ch¬ng tr×nh theo nguyªn t¾c tÝch hîp ®ång t©m vµ ph¸t triÓn. V× vËy chñ ®Ò ph¸p luËt ®îc bè trÝ häc tÊt c¶ ë c¸c khèi líp (tõ líp 6 ®Õn líp 9). Gåm 5 chñ ®Ò: * QuyÒn trÎ em vµ quyÒn, nghÜa vô c«ng d©n trong gia ®×nh. * QuyÒn vµ nghÜa vô c«ng d©n vÒ trËt tù an toµn x· héi. * QuyÒn vµ nghÜa vô c«ng d©n vµ v¨n ho¸ gi¸o dôc vµ kinh tÕ. * C¸c quyÒn tù do c¬ b¶n cña c«ng d©n. * Nhµ níc Céng hoµ x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam - QuyÒn vµ nghÜa vô c«ng d©n trong qu¶n lý Nhµ níc. C¸c chñ ®Ò ®îc bè trÝ theo trËt tù tõ nh÷ng vÊn ®Ò cã tÝnh chÊt cô thÓ, gÇn gòi víi cuéc sèng häc sinh ®Õn nh÷ng vÊn ®Ò kh¸i qu¸t h¬n, ph¶n ¸nh mèi quan hÖ cña häc sinh víi m«i trêng ngµy cµng lín. Tõng chñ ®Ò cã sù x¾p xÕp, bè trÝ c¸c néi dung d¹y häc theo nguyªn t¾c ph¸t triÓn tõ thÊp ®Õn cao, vÒ nhËn 12/ 56 Đề tài: Tích hợp giáo dục pháp luật cho häc sinh THCS qua môn Giáo dục công dân thøc còng nh nhu cÇu tu dìng rÌn luyÖn, phï hîp víi løa tuæi häc sinh trong tõng giai ®o¹n. VÒ ph¸p luËt ch¬ng tr×nh bè trÝ häc tõ nh÷ng néi dung thuéc hiÖn thùc ph¸p luËt ®ang diÔn ra trong cuéc sèng ®Õn nh÷ng néi dung vÒ chÕ ®é chÝnh trÞ, nÒn ph¸p chÕ x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam. IV. CÁC PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC TÍCH HỢP GIÁO DỤC ph¸p luËt cho häc sinh Đà TIẾN HÀNH TRONG QUÁ TRÌNH GIẢNG DẠY MÔN GIÁO DỤC CÔNG DÂN: Giáo dục công dân là môn học trung gian của hai quá trình: Quá trình dạy học và quá trình giáo dục đạo đức, pháp luật.Chính vì đặc điểm giao thoa giữa hai quá trình dạy học và giáo dục đạo đức, pháp luật nên khi tổ chức hoạt động dạy họcGV phải biết kết hợp hai nhóm phương pháp dạy học và phương pháp giáo dục đạo đức, pháp luật một cách hợp lí. Đặc điểm giao thoa của môn Giáo dục công dân sẽ chi phối việc lựa chọn, sử dụng phương pháp dạy học môn GDCD, cũng như giáo dục Hiến pháp và pháp luật trong môn GDCD. Nên khi dạy học tích hợp giáo dục pháp luật giáo viên cần lưu ý những điểm sau: + Giáo dục Hiến pháp và pháp luật phải gắn với giáo dục đạo đức thông qua các hoạt động như: - Thảo luận lớp, thảo luận nhóm. - Đóng vai, diễn tiểu phẩm. - Quan sát, phân tích các tranh ảnh, băng hình, tiểu phẩm. - Xử lí tình huống. - Điều tra thực tiễn. - Nhận xét, phân tích, đánh giá các ý kiến, quan điểm, các hành vi, việc làm, các trường hợp điển hình, các thông tin, sự kiện, các hiện tượng trong đời sống thực tiễn có liên quan đến nội dung bài học. - Sưu tầm, tìm hiểu các tranh ảnh, bài báo, các tư liệu có liên quan đến nội dung bài học và trình bày, giới thiệu sản phẩm sưu tầm được. 13/ 56 Đề tài: Tích hợp giáo dục pháp luật cho häc sinh THCS qua môn Giáo dục công dân - Xây dựng kế hoạch hành động của học sinh. - Trải nghiệm và thực hiện các dự án thực tiễn. - Chơi các trò chơi học tập... Các hoạt động dạy học phải được giáo viên thiết kế đan xen nhau một cách hợp lý trong tiết học, để vừa bảo đảm thực hiện được mục tiêu bài học, vừa gây được hứng thú học tập cho học sinh. + Dạy học tích hợp Hiến pháp và pháp luật phải gắn nội dung bài học với thực tiễn cuộc sống của học sinh. Giáo viên cần sử dụng những ví dụ thực tế, cụ thể, gần gũi để minh họa cho bài giảng, làm cho bài học trở nên nhẹ nhàng, dễ hiểu, sống động, hấp dẫn đối với học sinh. Đồng thời giáo viên cũng cần tổ chức cho học sinh sử dụng kiến thức trong bài học để lí giải, đánh giá những hiện tượng đúng /sai trong việc thực hiện Hiến pháp và pháp luật hàng ngày; tổ chức cho học sinh xử lí, tìm cách ứng xử trong các tình huống pháp luật; thực hành điều tra, tìm hiểu việc thực hiện Hiến pháp và các quy định pháp luật của người dân ở địa phương cũng như tham gia các hoạt động tuyên truyền, phổ biến Hiến pháp và pháp luật trong cộng đồng. + Dạy học tích hợp Hiến pháp và pháp luật phải phù hợp với đặc điểm nhận thức của học sinh. + Tránh trường hợp giáo viên đọc chép kiến thức. + Lựa chọn néi dung, bµi tËp t×nh huèng ph¸p luËt phù hợp theo tõng ®èi tîng. + Dặn dò học sinh chuẩn bị chu đáo nhưng không tốn nhiều thời gian của các em, tránh ảnh hưởng đến các môn học khác. Sau đây là một số phương pháp tôi đã sử dụng trong việc dạy học tích hợp giáo dục pháp luật cho học sinh: 1. Phương pháp t×m t liÖu qua b¸o chÝ : 14/ 56 Đề tài: Tích hợp giáo dục pháp luật cho häc sinh THCS qua môn Giáo dục công dân Đây là phương pháp giúp học sinh tiếp xúc với báo chí. Thực ra, ngày thường các em rất ít khi đọc báo, vì thời gian của các em hầu hết dành trọn cho việc học ở trường, ở nhà, học thêm …Các em thêng hay ®äc c¸c báo như: Mực tím, Hoa häc trß…nhưng cũng chỉ là số lượng rất ít. Để chuẩn bị bài mới, giáo viên yêu cầu học sinh sưu tầm tư liệu liên quan đến nội dung bài học thông qua báo chí. Với phương pháp này, vừa giúp các em có nhiều thông tin từ xã hội, vừa có dịp so sánh, liên hệ với những nội dung ®îc học. *Lưu ý : Phương pháp này cũng mang âm hưởng của phương pháp kể chuyện. Cho nên, khi đọc các em học sinh phải chú ý đến giọng đọc diễn cảm, chú ý lắng nghe nhiều hơn nhằm tăng hiệu quả giáo dục. Ví dụ 1: Bài 12 Quyền và nghĩa vụ của công dân trong gia đình (GDCD 8) + Tôi yêu cầu các em chuẩn bị một số bài báo với nội dung như sau: * Những bài báo về tấm gương thực hiện tốt quyền và nghĩa vụ của «ng bµ, cha mÑ đối với con ch¸u trong gia đ×nh. * Bài báo viết về những người con hiếu thảo. * Bài báo viết về cha mẹ vô trách nhiệm (Lạm dụng sức lao động của con, hành hạ đánh đập con,…) * Bài báo viết về những đứa con thiếu trách nhiệm với gia đình, bất hiếu với ông bà, cha mẹ... + Các em đọc, tập hợp thành báo ảnh dán trên khổ giấy A 0, trình bày kết quả sưu tầm. Trong giờ học, giáo viên cho học sinh trình bày kết quả sưu tầm, nêu cảm nhận về nội dung bài báo ấn tượng nhất. Qua đó, học sinh có thể trả lời câu hỏi liên hệ về quyền và nghĩa vụ của công dân trong gia đình: Pháp luật Việt Nam quy định như thế nào về quyền và nghĩa vụ của công dân trong gia đình? *Pháp luật quy định: 15/ 56 Đề tài: Tích hợp giáo dục pháp luật cho häc sinh THCS qua môn Giáo dục công dân - Cha mẹ có quyền và nghĩa vụ nuôi dạy con thành những công dân tốt, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của con, tôn trọng ý kiến của con, không phân biệt đối xử giữa các con, không ép con làm những điều sai trái. - Ông bà có quyền và nghĩa vụ trông nom, chăm sóc, giáo dục cháu, nuôi dưỡng cháu chưa thành niên hoặc cháu thành niên bị tàn tật nếu cháu không có người nuôi dưỡng . - Con cháu có bổn phận yêu quý, kính trọng, biết ơn, chăm sóc, nuôi dưỡng cha mẹ ông bà ...Nghiêm cấm con cháu có hành vi ngược đãi, xúc phạm ông bà, cha mẹ… Trẻ em còn nhỏ tuổi nhưng phải lao động vất vả 16/ 56 Đề tài: Tích hợp giáo dục pháp luật cho häc sinh THCS qua môn Giáo dục công dân Cậu bé bán vé số nuôi bà ngoại già yếu Ví dụ 2 : Trong bài 14 Phòng chống nhiễm HIV/AIDS (GDCD 8) - Giáo viên cho học sinh sưu tầm những bài báo về nội dung phòng chống nhiễm HIV/AIDS. - Học sinh lựa chọn theo chủ đề và đọc trước lớp: * Những câu chuyện về người nhiễm HIV. Câu chuyện về chị Hoàng Thị Hằng 27 tuổi nhà ở Phú Thọ, nhiễm bệnh HIV từ chồng, nhưng vẫn dũng cảm tiếp tục cuộc sống. Chị đã nuôi dạy ba đứa con khỏe mạnh trước sự kì thị phân biệt đối xử của biết bao người. * Những câu chuyện về người chăm sóc người nhiễm HIV. * Những câu chuyện về người kì thị với bệnh nhân HIV. Giáo viên đặt câu hỏi để học sinh hiểu thêm về căn bệnh nguy hiểm này, đồng thời tự có biện pháp phòng tránh và đối xử đúng đắn với bệnh nhân HIV theo quy định của pháp luật. Từ đó, học sinh tiếp thu dễ dàng kiến thức pháp luật trong bài này, thay vì giáo viên sử dụng phương pháp hỏi đáp để học sinh tìm ra kiến thức. Kết quả sưu tầm báo ảnh của học sinh cũng chính là đồ dùng dạy - học trực quan. Báo ảnh được treo tại lớp để học sinh tiếp tục đọc trong các giờ ra chơi. 2. Phương pháp giải quyết vấn đề (xử lí tình huống) Giải quyết vấn đề/ xử lí tình huống là phương pháp dạy học đặc trưng có nhiều lợi thế của môn Giáo dục công dân. Phương pháp này đặt ra yêu cầu cần phải xem xét, phân tích những vấn đề/ tình huống cụ thể thường gặp phải trong cuộc sống, qua đó xác định cách giải quyết, xử lí vấn đề/ tình huống đó sao cho phù hợp. Đây là phương pháp thường được áp dụng trong dạy học tích hợp nội dung giáo dục pháp luật ở trung học cơ sở. 17/ 56 Đề tài: Tích hợp giáo dục pháp luật cho häc sinh THCS qua môn Giáo dục công dân * Mục tiêu của phương pháp - Giúp học sinh đưa ra cách ứng xử phù hợp với quy định của pháp luật, phù hợp với nội dung bài học, qua đó củng cố kiến thức đã học và làm quen với kĩ năng vận dụng liên hệ vào thực tiễn đời sống xã hội. - Giúp HS làm quen với yêu cầu thể hiện quan điểm của mình trước các tình huống pháp luật, qua đó góp phần rèn luyện ý thức chấp hành pháp luật, phù hợp với yêu cầu tích hợp của môn học. * Cách thực hiện - Giáo viên nêu tình huống pháp luật trong các lĩnh vực khác nhau, phù hợp với nội dung bài học, với các biểu hiện hành vi khác nhau để học sinh phân tích, xử lí theo các bước: - Xác định, nhận dạng vấn đề/ tình huống. - Phát hiện vấn đề cần giải quyết. - Thu thập thông tin có liên quan đến vấn đề/ tình huống cần giải quyết. - Liệt kê các cách giải quyết. - Lựa chọn và đưa ra cách giải quyết. - Giáo viên kết luận, đưa ra cách giải quyết đúng và phù hợp nhất với nội dung bài học. * Một số lưu ý về việc sử dụng tình huống: - Phải phù hợp với nội dung bài học, với địa chỉ tích hợp và với nội dung giáo dục pháp luật, không được vượt ra ngoài chuẩn kiến thức, kĩ năng. - Phải phù hợp với trình độ nhận thức của học sinh. - Phải gần gũi với đời sống thực tiễn xã hội, với cuộc sống của học sinh. - Có độ dài vừa phải. 18/ 56 Đề tài: Tích hợp giáo dục pháp luật cho häc sinh THCS qua môn Giáo dục công dân - Phải chứa đựng mâu thuẫn cần giải quyết, gợi ra cho HS nhiều cách suy nghĩ và nhiều cách giải quyết khác nhau. - Các nhóm học sinh có thể cùng nhau giải quyết một vấn đề/ tình huống hoặc các vấn đề, tình huống khác nhau, tùy theo mục đích của họat động. Có 3 loại tình huống: 1.Tình huống định hướng cho học sinh nhận xét. 2. Tình huống định hướng cho học sinh đưa ra cách ứng xử. 3. Tình huống cho trước cách ứng xử để học sinh lựa chọn cách ứng xử phù hợp. * Ví dụ minh họa: Khi dạy tích hợp nội dung giáo dục pháp luật Bài 2 “Tự chủ” ở lớp 9, giáo viên nêu tình huống sau: Bạn Hùng lớp em là người giao du rộng. Một hôm bạn đến rủ em đến quán cà phê, bạn ấy “bật mí” cho em: “Đến đấy có nhiều trò chơi hay lắm, nhất là thấy người sảng khoái cực lạc, “phiêu” lắm khi được uống một viên thuốc màu hồng, không phải là hêrôin đâu, tớ được dùng rồi mà, đi với tớ bạn sẽ biết, tiền nong không thành vấn đề”. Câu hỏi: 1.Trong trường hợp này em sẽ làm gì? Tại sao em lại làm như vậy? 2. Hành vi của em có thể hiện tính tự chủ và phù hợp với pháp luật không? Vì sao? 3. Phương pháp xem phim tư liệu: - Đây là đồ dùng dạy học gây hứng thú cho học sinh. Hầu hết, các tiết học có sử dụng phim tư liệu đều tạo ra hứng thú, tập trung theo dõi của học sinh. Vì theo các em, phương pháp này giúp các em dễ hiểu bài, thoải mái vµ không nhàm chán. 19/ 56 Đề tài: Tích hợp giáo dục pháp luật cho häc sinh THCS qua môn Giáo dục công dân - Học sinh được xem những đoạn video clip do giáo viên sưu tầm trên Internet hoặc cắt từ những bộ phim. Ví dụ: Bài 14: Bảo vệ môi trường và tài nguyên thiên nhiên (GDCD 7). Giáo viên cho học sinh xem những đọan clip sau: * Phim về khai thác rừng bừa bãi (phá rừng). * Phim về nước thải công nghiệp gây ô nhiễm nặng nề đến môi trường sống. * Phim về nông dân sử dụng thuốc trừ sâu vượt qua mức độ cho phép. * Phim về khí thải từ các khu công nghiệp. * Phim về tình hình cháy rừng. * Phim về rác thải sinh hoạt. Nước thải từ công ty VEDAN. Hiện tượng lấn sông, biển Ô nhiễm biển. Sử dụng phân bón hoá học 20/ 56