Đăng ký Đăng nhập
Trang chủ Giải quyết khiếu nại hành chính với giữ ổn định chính trị - xã hội ở hà tĩnh...

Tài liệu Giải quyết khiếu nại hành chính với giữ ổn định chính trị - xã hội ở hà tĩnh

.PDF
84
676
73

Mô tả:

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN ------------------------------ NGUYỄN VĂN AN GIẢI QUYẾT KHIẾU NẠI HÀNH CHÍNH VỚI GIỮ ỔN ĐỊNH CHÍNH TRỊ - XÃ HỘI Ở HÀ TĨNH LUẬN VĂN THẠC SĨ CHÍNH TRỊ HỌC Hà Nội - 2014 ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN ------------------------------ NGUYỄN VĂN AN GIẢI QUYẾT KHIẾU NẠI HÀNH CHÍNH VỚI GIỮ ỔN ĐỊNH CHÍNH TRỊ - XÃ HỘI Ở HÀ TĨNH LUẬN VĂN THẠC SĨ Chuyên ngành: Chính trị học Mã số: 60 31 02 01 Người hướng dẫn khoa học: GS.TS. Lưu Văn Sùng Hà Nội - 2014 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu khoa học của riêng tôi, được thực hiện dưới sự hướng dẫn của GS.TS. Lưu Văn Sùng. Các số liệu, trích dẫn trong luận văn là trung thực và chưa từng được ai công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Tác giả luận văn Nguyễn Văn An LỜI CẢM ƠN Để nâng cao kiến thức, phục vụ công tác chuyên môn của bản thân tại địa phương, ngoài việc tự nghiên cứu, đúc rút kinh nghiệm từ các đồng nghiệp đi trước, Tôi không có cách nào khác là phải học tập, tiếp thu tri thức của các giảng viên ở các trường Đại học có uy tín. Trong điều kiện vừa phải công tác, vừa phải theo học lớp Thạc sĩ, chuyên ngành Chính trị học do Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia Hà Nội mở tại Đại học Hà Tĩnh, Tôi vô cùng biết ơn các giảng viên không quản ngại khó khăn đã trực tiếp về địa phương, nơi Tôi đang công tác để truyền đạt cho Tôi những kiến thức về khoa học chính trị một ngành khoa học của các chuyên ngành khoa học khác hết sức quý giá và hữu ích để Tôi tiếp cận, giải quyết các vấn đề đặt ra trong quá trình thực hiện nhiệm vụ chính trị được giao. Để hoàn thành các môn học do trường đặt ra, cũng như luận văn Thạc sĩ với đề tài “Giải quyết khiếu nại hành chính với giữ vững ổn định chính trị xã hội ở Hà Tĩnh”, Tôi đã được sự giúp đỡ, hướng dẫn và tạo mọi điều kiện của lãnh đạo nhà trường, lãnh đạo khoa và các thầy, cô giáo. Tôi xin bày tỏ lòng cảm ơn chân thành về những sự giúp đỡ to lớn đó. Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới GS.TS Lưu Văn Sùng - nguyên Viện trưởng Viện khoa học Chính trị, Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh đã trực tiếp hướng dẫn, góp ý và chỉ bảo Tôi hoàn thành luận văn này. Tôi cũng xin cảm ơn lãnh đạo cơ quan, đồng nghiệp, bạn bè nơi Tôi đang công tác và gia đình đã tạo mọi điều kiện, động viên, khích lệ Tôi trong suốt quá trình học tập. TÁC GIẢ LUẬN VĂN Nguyễn Văn An MỤC LỤC Mở đầu ................................................................................................................... 1 Chƣơng 1. KHIẾU NẠI HÀNH CHÍNH VÀ VAI TRÒ CỦA GIẢI QUYẾT KHIẾU NẠI HÀNH CHÍNH VỚI SỰ ỔN ĐỊNH CHÍNH TRỊ - XÃ HỘI ..... 9 1.1. Khái niệm, đối tƣợng, phạm vi khiếu nại hành chính và giải quyết khiếu nại hành chính ............................................................................................ 9 1.1.1. Khái niệm về khiếu nại hành chính và giải quyết khiếu nại hành chính ...... 9 1.1.2. Đối tượng bị khiếu nại, giải quyết khiếu nại hành chính .............................. 10 1.2. Vai trò của giải quyết khiếu nại hành chính đối với ổn định chính trị xã hội ...................................................................................................................... 16 1.2.1. Khái niệm ổn định chính trị - xã hội ............................................................. 16 1.2.2. Vai trò của ổn định chính trị - xã hội ............................................................ 17 1.2.3. Nguyên nhân, xu hướng và hậu quả của xung đột xã hội ............................. 18 1.2.4. Trạng thái xung đột và giải tỏa xung đột ...................................................... 24 1.3. Các điều kiện đảm bảo giải quyết khiếu nại ................................................ 25 1.3.1. Điều kiện chính trị, pháp luật ........................................................................ 25 1.3.2. Điều kiện kinh tế - xã hội.............................................................................. 31 1.3.3. Các điều kiện khác ........................................................................................ 32 Chƣơng 2. KHIẾU NẠI VÀ GIẢI QUYẾT KHIẾU NẠI HÀNH CHÍNH TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH HÀ TĨNH - NGUYÊN NHÂN, XU HƢỚNG VÀ NHỮNG YÊU CẦU, GIẢI PHÁP HIỆN NAY .................................................. 34 2.1. Nguyên nhân, xu hƣớng và những kinh nghiệm của tỉnh Hà Tĩnh .......... 34 2.1.1. Nguyên nhân, xu hướng khiếu nại và việc giải quyết khiếu nại hành chính ở tỉnh Hà Tĩnh ......................................................................................................... 34 2.1.2. Kinh nghiệm thực tế của tỉnh Hà Tĩnh ......................................................... 50 2.2. Yêu cầu và giải pháp nâng cao hiệu quả, hiệu lực giải quyết khiếu nại hành chính ở tỉnh Hà Tĩnh hiện nay ................................................................... 59 2.2.1. Những yêu cầu khách quan phải nâng cao hiệu quả, hiệu lực giải quyết khiếu nại hành chính ở tỉnh Hà Tĩnh ...................................................................... 59 2.3. Một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả, hiệu lực công tác giải quyết khiếu nại hành chính ở tỉnh Hà Tĩnh hiện nay .................................................. 64 2.3.1. Những giải pháp hạn chế phát sinh khiếu nại ............................................... 64 2.3.2. Những giải pháp nâng cao hiệu lực, hiệu quả giải quyết khiếu nại đã pháp sinh ................................................................................................................. 68 KẾT LUẬN ............................................................................................................ 72 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO............................................................. 74 DANH MỤC VIẾT TẮT CNH, HĐH: Công nghiệp hóa, hiện đại hoá GPMB: Giải phóng mặt bằng HĐND: Hội đồng nhân dân KT,XH: Kinh tế, xã hội UBND: Ủy ban nhân dân XHCN: Xã hội chủ nghĩa MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của việc nghiên cứu đề tài Khiếu nại là quyền của công dân được ghi nhận trong Hiến pháp nước Cộng hòa XHCN Việt Nam, là công cụ pháp lý để công dân bảo vệ quyền và lợi ích của mình khi bị xâm phạm; là phương thức để nhân dân tham gia giám sát việc thực thi quyền lực bộ máy nhà nước; biểu hiện sinh động chế độ chính trị dân chủ Nhà nước XHCN. Do đó, giải quyết khiếu nại không những là trách nhiệm của các cơ quan nhà nước mà còn thể hiện mối quan hệ giữa Đảng, Nhà nước và nhân dân. Thông qua giải quyết khiếu nại, Đảng và Nhà nước kiểm tra tính đúng đắn, sự phù hợp của chính sách, pháp luật đã ban hành, từ đó có cơ sở bổ sung, sửa đổi các cơ chế, chính sách, tăng cường sự lãnh đạo của Đảng, hiệu quả quản lý của Nhà nước, giữ vững ổn định chính trị - xã hội. Trong thời gian qua Đảng và Nhà nước đã có nhiều chủ trương, chính sách tăng cường công tác giải quyết khiếu nại. Quá trình thực hiện quản lý được Đảng giao, nhân dân ủy quyền, cơ quan hành chính nhà nước các cấp đã tiếp nhận hàng trăm nghìn đơn thư các loại. Tiến hành thẩm tra, xác minh, giải quyết nhiều vụ việc khiếu nại trên các lĩnh vực (đất đai, bồi thường GPMB, chế độ chính sách...). Từ kết quả giải quyết đã sửa đổi, thậm chí thu hồi, huỷ bỏ quyết định hành chính một số cơ quan nhà nước, người có thẩm quyền không đúng pháp luật, ảnh hưởng lợi ích công cộng, các chủ thể khác; thu hồi về tập thể, hoàn trả cho công dân các tài sản hợp pháp bị xâm hại; đặc biệt, thông qua việc giải quyết khiếu nại cơ quan nhà nước đã kịp thời bổ sung các thể chế nhằm bịt “lỗ hổng”, “khoảng trống” mà pháp luật chưa quy định, hoặc điều chỉnh, bãi bỏ các quy định vi hiến, không phù hợp thực tiễn; tham mưu cấp ủy Đảng các cấp những chủ trương, nghị quyết chỉ đạo cơ quan nhà nước quản lý xã hội ngày càng tốt hơn. 1 Từ việc tổng kết hàng năm thực hiện Luật Khiếu nại, tố cáo do trung ương và địa phương tổ chức cho thấy kết quả giải quyết khiếu nại hành chính đã góp phần quan trọng trong việc đảm bảo an ninh trật tự chung [21,tr.1]. Các cấp, ngành ngày càng nhận thức rõ hơn vai trò, ý nghĩa và tầm quan trọng của công tác giải quyết khiếu nại hành chính, từ đó đã có nhiều cố gắng, nỗ lực nâng cao hiệu quả công tác này. Khiếu nại, tố cáo là biểu hiện của xung đột trải qua các giai đoạn: Ngấm ngầm, công khai, đối đầu căng thẳng, có thể bùng phát thành điểm nóng xã hội hoặc điểm nóng chính trị xã hội. Giải quyết khiếu nại, tố cáo là giải tỏa xung đột để không bùng phát thành điểm nóng. Tại một số thời điểm, ở một số địa phương tình hình khiếu nại, tố cáo vẫn diễn biến rất phức tạp, do không kịp thời giải quyết đã phát sinh điểm nóng khiếu kiện tập thể găy gắt, thậm chí có nơi đã xuất hiện biểu tình, phản đối chống chính quyền, tiềm ẩn nguy cơ mất ổn định khó lường, ảnh hưởng xấu đến an ninh trật tự, và có thể gây bất ổn về mặt chính trị, tâm lý xã hội; uy tín, môi trường đầu tư tại địa phương bị giảm sút... (khiếu kiện nông dân ở Vũ Thư, Thái Bình 1997; khiếu kiện đòi đất, lập nhà nước tự trị ở Tây Nguyên 2001-2004; gần đây là cưỡng chế, thu hồi đất ở Tiên Lãng, Hải Phòng 2013 v.v..). Những hạn chế, yếu kém nói trên có nguyên nhân khách quan, nhưng trực tiếp và quyết định vẫn là chủ quan do cấp ủy, chính quyền ở nơi đó còn xem nhẹ công tác giải quyết khiếu nại; không coi đây là nhiệm vụ chính trị trọng yếu, giải pháp hữu hiệu trong điều hành, quản lý nhà nước. Hiện nay, Đảng và Nhà nước đang tập trung đẩy nhanh và mạnh quá trình phát triển kinh tế, thực hiện CNH-HĐH đất nước “phấn đấu đến năm 2020 đưa nước ta cơ bản trở thành một nước công nghiệp” [11,tr.4]. Ngoài việc xây dựng các cơ chế, chính sách thì nhu cầu thu hồi, bồi thường GPMB 2 đất để xây dựng cơ sở hạ tầng kinh tế, kỹ thuật (khu công nghiệp, khu công nghệ cao, công trình thuỷ, nhiệt điện, sân bay, bến cảng, mạng lưới giao thông, thông tin liên lạc...) phục vụ phát triển KT,XH, đã tác động đến đời sống dân sinh nơi thực hiện dự án, cũng làm phát sinh đơn thư khiếu nại. Hà Tĩnh cũng không nằm ngoài quy luật chung của cả nước, là một tỉnh thuộc duyên hải Bắc Trung Bộ, có điều kiện tự nhiên và xã hội khá thuận lợi nhưng vẫn còn nghèo. Thực hiện Nghị quyết Đại hội tỉnh Đảng bộ lần thứ XVI (2005-2010) và lần thứ XVII (2010-2015), những năm gần đây tỉnh đang tập trung triển khai quyết liệt nhiều chương trình, dự án KT,XH lớn nhằm thu hút đầu tư, đẩy nhanh tốc độ phát triển và chuyển dịch cơ cấu KT,XH. Cùng một thời điểm, đã tiến hành thu hồi, GPMB hỗ trợ tái định cư nhiều dự án phát triển KT,XH, chỉnh trang đô thị nên việc thu hồi đất với diện tích lớn, ở nhiều nơi đã ảnh hưởng trực tiếp đến đất sản xuất, giải quyết việc làm, đời sống sinh hoạt... nơi triển khai dự án [24,tr.2,3,4], chắc chắn sẽ phát sinh đơn thư. Và nếu Tỉnh ủy, UBND tỉnh không tập trung giải quyết thoả đáng, lâu dài các lợi ích chính đáng của nhân dân bị ảnh hưởng bởi dự án, đặc biệt là không làm tốt công tác giải quyết khiếu nại của công dân thì sẽ nảy sinh mâu thuẫn, khó tạo được sự đồng thuận giữa chính quyền, nhà đầu tư và nhân dân, an ninh chính trị - xã hội sẽ thiếu ổn định, khó khăn cho việc triển khai các chương trình, mục tiêu đã đề ra. Nhận thức rõ việc giải quyết tốt khiếu nại là góp phần giữ ổn định chính trị - xã hội trên địa bàn, tạo môi trường thuận lợi để phát triển KT,XH bền vững của tỉnh trong giai đoạn hiện nay và tiếp theo; đây cũng là những trăn trở trong thực hiện nhiệm vụ công tác được giao và quá trình học tập, vì thế tác giả chọn đề tài “Giải quyết khiếu nại hành chính với giữ ổn định chính trị - xã hội ở Hà Tĩnh” làm luận văn thạc sĩ khoa học chính trị. 3 2. Tình hình nghiên cứu Khiếu nại và giải quyết khiếu nại hành chính là vấn đề được nhiều nhà khoa học, nhà quản lý quan tâm. Vì thế mà những năm gần đây đã có nhiều công trình khoa học được công bố liên quan đến công tác giải quyết khiếu nại hành chính. Các công trình tiêu biểu được chia thành các nhóm vấn đề sau: Nhóm công trình khoa học nghiên cứu áp dụng pháp luật về đất đai trong giải quyết khiếu nại, giải quyết tranh chấp đất đai có các công trình tiêu biểu như: - Các công trình khoa học đăng tải trên các tạp chí: TS Trần Kim Cúc và Ths Nguyễn Thị Phượng với bài Khiếu kiện về đất đai thực trạng và giải pháp, Tạp chí quản lý nhà nước, tháng 10/2003; Nguyễn Như Dũng, Phân định thẩm quyền giải quyết tranh chấp, khiếu nại về đất đai giữa cơ quan Hành chính và Tòa án, Tạp chí Thanh tra tháng 7/2004; Nguyễn Như Dũng, Một số giải pháp nâng cao hiệu quả giải quyết tranh chấp, khiếu nại về đất đai, Tạp chí Thanh tra tháng 11/2005; Nguyễn Tân Đông với bài Giải pháp nào cho việc nâng cao hiệu quả giải quyết khiếu nại về đất đai, Tạp Chí Thanh tra tháng 8/2007; Lữ Ngọc Bình với bài Một số vướng mắc trong giải quyết khiếu nại, tồn đọng về đất đai, Tạp Chí Thanh tra tháng 12/2007; Vũ Văn Sê với bài Những vấn đề đặt ra trong việc áp dụng pháp luật để giải quyết khiếu nại về đất đai, Tạp chí Thanh tra tháng 6/2008; - Các công trình khoa học là Luận án Tiến sĩ, Luận văn Thạc sĩ theo mã số chuyên ngành Lý luận lịch sử nhà nước và pháp luật: Luận văn Thạc sĩ luật học của tác giả Trần Nam Khởi, năm 2008 với đề tài Áp dụng pháp luật trong giải quyết tranh chấp đất đai của cơ quan hành chính nhà nước ở cấp huyện tỉnh Bạc Liêu hiện nay; Luận văn Thạc sĩ luật học của tác giả Phạm Đức Ban, năm 2009 với đề tài Áp dụng pháp luật trong giải quyết khiếu nại về đất đai của Ủy ban nhân dân tỉnh Hải Dương... 4 Nhóm công trình nghiên cứu về thủ tục, kỹ năng, nghiệp vụ giải quyết khiếu nại hành chính được đăng tải trên tạp chí trung ương: Phó tổng Thanh tra Chính phủ Nguyễn Đức Hạnh, Nâng cao hiệu quả giải quyết khiếu nại, Tạp chí Thanh tra tháng 4/2010; Chánh Thanh tra tỉnh Hà Tĩnh Thái Sinh với bài, Thu thập, xử lý tài liệu, chứng cứ - Hướng tới sự chuyên nghiệp trong giải quyết khiếu nại, Tạp chí Thanh tra tháng 2/2012 và bài, Kỹ năng, kinh nghiệm soạn thảo quyết định giải quyết khiếu nại hành chính, Tạp chí Thanh tra tháng 7/2012. Đối với bản thân tác giả cũng đã có một số bài viết nghiên cứu, trao đổi về công tác giải quyết khiếu nại đã được công bố, như: Nguyễn Văn An, Ủy quyền khiếu nại - Từ quy định đến thực tiễn áp dụng, Tạp chí Thanh tra tháng 4/2005; Nguyễn Văn An, Luật Khiếu nại, tố cáo - từ quy định đến thực tiễn áp dụng, Tạp chí Thanh tra tháng 3/2010; Nguyễn Văn An, Hướng về cơ sở giải pháp nâng cao hiệu quả công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo, Tạp chí Thanh tra tháng 2/2011; Nguyễn Văn An, Tiếp nhận xử lý đơn thư khiếu nại, tố cáo - còn đó những vướng mắc, bất cập, Tạp chí Thanh tra tháng 6/2012. Với những công trình khoa học đề cập liên quan đến công tác giải quyết khiếu nại trong quản lý nhà nước trên các lĩnh vực khác nhau, hoặc nghiên cứu theo “lát cắt” về một công đoạn, quy trình nhất định trong quá trình giải quyết khiếu nại đã góp phần làm sáng tỏ nhiều vấn đề cả lý luận và thực tiễn về công tác giải quyết khiếu nại. Đây là những tư liệu có giá trị tham khảo tốt trong quá trình đầu tư nghiên cứu và thực hiện hoàn thiện luận văn này. Tuy vậy, những vấn đề đã được nghiên cứu trên cũng cho thấy chưa có đề tài nào đi sâu nghiên cứu để làm sáng tỏ toàn diện công tác giải quyết khiếu nại hành chính góp phần giữ ổn định chính trị - xã hội ở tỉnh Hà Tĩnh. Do đó, đề tài luận văn này là công trình khoa học đầu tiên được nghiên cứu có hệ thống, hoàn chỉnh về giải quyết khiếu nại hành chính với giữ ổn định chính trị - xã hội ở tỉnh Hà Tĩnh. 5 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 3.1. Mục đích nghiên cứu: Làm rõ cơ sở lý luận và thực tiễn về vai trò giải quyết khiếu nại hành chính với giữ ổn định chính trị - xã hội; đề xuất các giải pháp cơ bản nhằm nâng cao chất lượng công tác giải quyết khiếu nại hành chính ở Hà Tĩnh hiện nay và thời gian tiếp theo. 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu: Để thực hiện mục đích trên, luận văn có nhiệm vụ: - Làm rõ cơ sở chính trị, căn cứ pháp lý về giải quyết khiếu nại hành chính và vai trò của công tác này với sự ổn định chính trị - xã hội. - Đánh giá thực trạng, chỉ ra những kết quả đạt được và những hạn chế, yếu kém trong giải quyết khiếu nại hành chính; những bài học kinh nghiệm rút ra từ công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo ở tỉnh Hà Tĩnh; từ đó làm rõ kết quả giải quyết khiếu nại đã tác động đến sự ổn định tình hình ở địa phương. - Đề xuất các giải pháp cơ bản nhằm nâng cao chất lượng giải quyết khiếu nại hành chính ở tỉnh Hà Tĩnh trong giai đoạn hiện nay và thời gian tiếp theo. 4. Đối tƣợng, phạm vi nghiên cứu 4.1. Đối tượng nghiên cứu: Các quan hệ khiếu nại và giải quyết khiếu nại hành chính phát sinh giữa Chủ tịch UBND các cấp ở tỉnh Hà Tĩnh với chủ thể có đơn khiếu nại (công dân, tổ chức). Công tác giải giải quyết khiếu nại đã tác động to lớn đến sự ổn định chính trị - xã hội ở Hà Tĩnh. 6 4.2. Phạm vi nghiên cứu: Giải quyết khiếu nại liên quan đến nhiều lĩnh vực, phạm vi rất rộng nhưng ở đây chỉ giới hạn nghiên cứu nội hàm giải quyết khiếu nại hành chính thuộc thẩm quyền của Chủ tịch UBND tỉnh, UBND huyện, UBND xã (không đề cập giải quyết khiếu nại liên quan lĩnh vực tư pháp; khiếu nại quyết định kỷ luật cán bộ, công chức (quy định trong Luật Khiếu nại); khiếu nại liên quan đến kỷ luật đảng được giải quyết theo Điều lệ Đảng Cộng sản Việt Nam). Tố cáo là việc công dân báo cho cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền biết về hành vi vi phạm pháp luật của bất cứ cơ quan, tổ chức, cá nhân nào gây thiệt hại hoặc đe dọa gây thiệt hại lợi ích của Nhà nước, quyền, lợi ích hợp pháp của công dân, cơ quan, tổ chức. Theo đó, việc giải quyết tố cáo có thể theo hành chính của Luật Tố cáo hoặc giải quyết hình sự của Luật Hình sự và Luật Tố tụng hình sự, … tùy theo tính chất, mức độ vi phạm, đối tượng bị tố cáo. Phạm vi đề tài này cũng không đề cập nghiên cứu. Về không gian: Địa bàn tỉnh Hà Tĩnh. Về thời gian: Khảo sát, phân tỉnh và tổng hợp số liệu thực trạng khiếu nại và giải quyết khiếu nại hành chính ở tỉnh Hà Tĩnh trong khoảng thời gian từ năm 2007 đến năm 2011. 5. Cơ sở lý luận và phƣơng pháp nghiên cứu 5.1. Cơ sở lý luận: Luận văn được nghiên cứu dựa trên cơ sở lý luận chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và các quan điểm, đường lối của Đảng Cộng sản Việt Nam về giải quyết khiếu nại hành chính trong quá trình quản lý, điều hành đất nước. 5.2. Phương pháp nghiên cứu: Luận văn vận dụng các phương pháp luận của triết học duy vật biện chứng, duy vật lịch sử, chú trọng vận dụng các phương pháp phân tích, tổng hợp, so sánh, phương pháp logic lịch sử, thống kê… 7 6. Đóng góp của luận văn Luận văn là công trình khoa học đầu tiên nghiên cứu về giải quyết khiếu nại hành chính với giữ ổn định chính trị - xã hội ở địa phương. Vì vậy có thể đóng góp khoa học mới ở góc độ sau: Giải quyết khiếu nại hành chính có tác dụng trực tiếp giải tỏa mẫu thuẫn trong quá trình quản lý hành chính nhà nước trên các lĩnh vực, góp phần bảo đảm giữ vững ổn định chính trị - xã hội. Làm rõ khái niệm khiếu nại và giải quyết khiếu nại hành chính, sự khác biệt so với các khiếu nại, tranh chấp khác (khiếu nại trong tố tụng tư pháp, kỷ luật Đảng, tranh chấp dân sự…); đặc điểm pháp luật giải quyết khiếu nại hành chính từ trước tới nay, từ đó rút ra tính đồng bộ, hoàn thiện của chính sách, pháp luật giải quyết khiếu nại hành chính (do trung ương, do tỉnh ban hành). Nêu ra những giải pháp hạn chế phát sinh khiếu nại và giải quyết có hiệu quả khi phát sinh khiếu nại. 7. Kết cấu: Ngoài phần mở đầu, kết luận và tài liệu tham khảo, kết cấu luận văn gồm 02 chương. 8 Chƣơng 1 KHIẾU NẠI HÀNH CHÍNH VÀ VAI TRÒ CỦA GIẢI QUYẾT KHIẾU NẠI HÀNH CHÍNH VỚI SỰ ỔN ĐỊNH CHÍNH TRỊ - XÃ HỘI 1.1. Khái niệm, đối tƣợng, phạm vi khiếu nại hành chính và giải quyết khiếu nại hành chính 1.1.1. Khái niệm khiếu nại hành chính và giải quyết khiếu nại hành chính Theo khoa học, thuật ngữ “khiếu nại” được hiểu theo nhiều nghĩa khác nhau: Theo “Đại từ điển tiếng Việt” thì “khiếu nại” được hiểu là “ thắc mắc, đề nghị xem xét lại những kết luận, quyết định do cấp có thẩm quyền đã làm, đã chuẩn y”. Có quan niệm lại cho rằng “khiếu nại là một hình thức công dân hướng đến cơ quan nhà nước, hay tổ chức xã hội, tổ chức kinh tế, đơn vị vũ trang khi thấy quyết định hay hành vi xâm phạm tới quyền, lợi ích của mình”[26,tr.393]. Với quan niệm khiếu nại là một trong những phương thức bảo vệ quyền chủ thể thì “khiếu nại được sử dụng khi quyền chủ thể của bản thân công dân khiếu nại hoặc của người do mình bảo hộ bị vi phạm do quyết định hoặc hành vi trái pháp luật thuộc phạm vi quản lý nhà nước của các cơ quan nhà nước hoặc nhân viên nhà nước”[36,tr.477]. Theo Luật Khiếu nại được Quốc hội nước Cộng hòa XHCN Việt Nam, Khóa XIII, Kỳ họp thứ 2 thông qua ngày 11 tháng 11 năm 2011: “Khiếu nại là việc công dân, cơ quan, tổ chức theo thủ tục do Luật Khiếu nại quy định, đề nghị cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền xem xét lại quyết định hành chính, hành vi hành chính của cơ quan hành chính nhà nước, của người có thẩm quyền trong cơ quan hành chính nhà nước khi có căn cứ cho rằng quyết định hoặc hành vi đó là trái pháp luật, xâm phạm quyền, lợi ích hợp pháp của mình”. 9 Giải quyết khiếu nại: Giải quyết khiếu nại là việc thụ lý, xác minh, kết luận và ra quyết định giải quyết khiếu nại. Người giải quyết khiếu nại là cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền giải quyết khiếu nại [19,tr.2]. Rút khiếu nại: Rút khiếu nại là việc người khiếu nại đề nghị cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền chấm dứt khiếu nại của mình [19,tr.1]. Theo đó, người khiếu nại có thể rút khiếu nại tại bất cứ thời điểm nào trong quá trình khiếu nại và giải quyết khiếu nại; việc rút khiếu nại phải được thực hiện bằng đơn có chữ ký hoặc điểm chỉ của người khiếu nại; đơn xin rút khiếu nại phải gửi đến người có thẩm quyền giải quyết khiếu nại. 1.1.2. Đối tượng bị khiếu nại, giải quyết khiếu nại hành chính a. Đặc điểm nhận diện đối tượng bị khiếu nại Đối tượng có thể bị khiếu nại là quyết định hành chính, hành vi hành chính (thực hiện hoặc không thực hiện nhiệm vụ, công vụ do pháp luật quy định) của cơ quan hành chính, người có thẩm quyền trong cơ quan hành chính nhà nước. Tuy vậy, không phải quyết định hành chính, hành vi hành chính nào cũng bị coi là đối tượng bị khiếu nại và buộc cơ quan nhà nước phải thụ lý, giải quyết, mà nó phải ràng buộc bởi các điều kiện (đặc điểm), cụ thể: - Một là: Phải là văn bản hành chính do cơ quan hành chính, người có thẩm quyền trong cơ quan hành chính nhà nước ban hành hoặc hành vi hành chính của các chủ thể nêu trên thực hiện không đúng quy định pháp luật hoặc không thực hiện mà pháp luật quy định phải thực hiện. Không phải là văn bản hay hành vi của Chủ tịch nước, Quốc hội, HĐND các cấp hoặc đại biểu thuộc các cơ quan quyền lực, tổ chức chính trị, tổ chức chính trị xã hội - nghề nghiệp, doang nghiệp nhà nước... 10 - Hai là: Văn bản hành chính đó dùng để quyết định về một vấn đề cụ thể trong hoạt động quản lý hành chính nhà nước, được áp dụng một lần đối với một hoặc một số đối tượng cụ thể. Không bao gồm các văn bản quy phạm, điều chỉnh nhiều đối tượng, phạm vi ảnh hưởng rộng và được áp dụng lặp đi lặp lại nhiều lần. Ví dụ như quyết định của UBND tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương ban hành đơn giá bồi thường, hỗ trợ đất và tài sản trên đất tại địa phương đó nhằm cụ thể hóa, thực hiện Nghị quyết của HĐND cùng cấp thông qua kỳ họp cuối năm quyết nghị đơn giá bồi thường đất và tài sản trên đất của địa phương năm liền kề sau đó. - Ba là: Quyết định hành chính, hành vi hành chính trong nội bộ cơ quan nhà nước để chỉ đạo, tổ chức thực hiện nhiệm vụ, công vụ; quyết định hành chính, hành vi hành chính chỉ đạo điều hành của cơ quan hành chính cấp trên với cơ quan hành chính cấp dưới (ví dụ như văn bản của Chủ tịch UBND tỉnh điều động Phó Giám đốc Sở làm Chủ tịch UBND huyện; văn bản của UBND tỉnh chỉ đạo ngành Công an phối hợp các địa phương siết chặt tuần tra, kiểm soát việc chấp hành an toàn giao thông, giảm thiểu tại nạn giao thông tại những thời điểm nhạy cảm…); quyết định hành chính, hành vi hành chính thuộc phạm vi bí mật nhà nước trong các lĩnh vực quốc phòng, an ninh, ngoại giao theo danh mục do Chính phủ quy định cũng không được coi là đối tượng bị khiếu nại; mặt khác, hành vi hành chính đó phải được thực hiện trong quá trình thực thi nhiệm vụ, công vụ được giao, triển khai theo một trình tự, thủ tục và thời gian quy định… Đặc biệt quyết định hành chính, hành vi hành chính chỉ bị coi là đối tượng bị khiếu nại khi quyết định đó, hành vi đó có liên quan đến quyền và lợi ích hợp pháp của chủ thể khiếu nại. Hay nói cách khác quyết định đó, hành vi đó đã xâm hại, hoặc có tính chất đe dọa (chắc chắn sẽ xâm hại) trực tiếp đến quyền và lợi ích hợp pháp của công dân, tổ chức, doanh nghiệp (chủ thể khiếu 11 nại) trong tương lai nếu không được ngăn chặn. Như vậy, ở đây đã xuất hiện sự mâu thuẫn, đụng độ lợi ích giữa người khiếu nại là công dân, tổ chức với chủ thể bị khiếu nại là cơ quan hành chính nhà nước, cán bộ, công chức được đảng cầm quyền (giai cấp thống trị) ủy quyền chính trị, thông qua pháp luật thực hiện chức năng quản lý nhà nước trên các lĩnh vực của đời sống xã hội. b. Phạm vi, thẩm quyền, trình tự giải quyết khiếu nại hành chính - Phạm vi giải quyết khiếu nại hành chính Trong xã hội loài người khi có nhà nước xuất hiện có nhiều mối quan hệ phát sinh giữa các chủ thể khác nhau tham gia vào đời sống xã hội trên tất cả các lĩnh vực (hành chính, kinh tế, dân sự, hôn nhân gia đình…) và trong mỗi nhóm quan hệ đó đó có thể phát sinh các tranh chấp, khiếu nại, tố cáo (khiếu nại hành chính, tranh chấp dân sự, hôn nhân gia đình, tranh chấp hợp đồng kinh tế, tranh chấp lao động, khiếu nại trong hoạt động tư pháp, khiếu nại phán quyết trọng tài kinh tế, tố cáo tham ô tài sản công nhà nước...). Để giải quyết các mâu thuẫn, tranh chấp đó nhằm điều chỉnh xã hội phát triển trật tự theo chiều hướng tích cực, nhà nước đã ban hành ra các nhóm quy phạm pháp luật (lows) để các cơ quan nhà nước làm căn cứ (ruler) giải quyết. Đồng thời quy định các cơ quan nhà nước (quyền lực, hành pháp, tư pháp) giải quyết từng nhóm mâu thuẫn, xung đột trong xã hội tùy theo đặc trưng của nhóm quan hệ phát sinh mâu thuẫn, tranh chấp đó theo một trình tự, thủ tục, phương pháp giải quyết khác nhau. Khiếu nại hành chính là một kiểu mâu thuẫn đặc thù trong xã hội có nhà nước. Đó là việc công dân, người đại diện cho cơ quan, tổ chức không nhất trí các quyết định hành chính, hành vi hành chính của cơ quan hành chính nhà nước, người có thẩm quyền trong cơ quan hành chính nước tác động đến họ khi thực thi quyền lực nhà nước (quản lý nhà nước trên các lĩnh 12 vực), và họ thấy rằng các quyết định đó, hành vi đó đã xâm hại, hoặc đe dọa xâm hại đến quyền và lợi ích hợp pháp của mình. Theo đó, phạm vi nghiên cứu ở đây chỉ đề cập việc các cơ quan nhà nước giải quyết mối quan hệ này mà không xem xét việc giải quyết các các mối quan hệ khác (khiếu nại các bản án, quyết định xét xử của cơ quan Tòa án…; tranh chấp dân sự: hợp đồng vay mượn, cầm cố, đặt cọc tài sản giữa cá nhân với cá nhân...; hay tranh chấp lao động giữa người sử dụng lao động và người lao động: tranh chấp về tiền lương, bảo hiểm, bảo hộ người lao động, thời gian lao động…). Nói tóm lại chỉ đề cập đến việc Chủ tịch UBND các cấp giải quyết đối với các khiếu nại của công dân, tổ chức đối với quyết định hành chính, hành vi hành chính của cơ quan hành chính, người có thẩm quyền trong các cơ quan hành chính. Tuy vậy, mâu thuẫn trong khiếu nại hành chính ở nước ta khác với các loại hình mâu thuẫn hoặc xung đột khác. Về chủ thể mâu thuẫn, là giữa cá nhân, tổ chức với cơ quan hành chính, người có thẩm quyền trong cơ quan hành chính khi ban hành quyết định hoặc hành vi hành chính sai quy định pháp luật dẫn đến xâm hại đến quyền và lợi ích của cá nhân, tổ chức. Hay nói cách khác là do việc các cơ quan, người có thẩm quyền thực hiện trái quy định pháp luật, chứ nó không đối lập hoàn toàn, dẫn đến đối đầu và mâu thuẫn hoặc xung đột căng thẳng về lợi ích giữa giai cấp cầm quyền, nhà nước với người lao động như ở chế độ nhà nước chủ nô, phong kiến … Vậy, thẩm giải quyết khiếu nại hành chính được Nhà nước (pháp luật) quy định bao gồm các cơ quan cụ thể như thế nào? - Về thẩm quyền giải quyết của cơ quan hành chính Chủ tịch UBND xã, phường, thị trấn (gọi chung là cấp xã); Thủ trưởng cơ quan thuộc UBND huyện, quận, thành phố, thị xã trực thuộc tỉnh (gọi chung là cấp huyện); 13
- Xem thêm -

Tài liệu liên quan