Tài liệu Hoạt động thưởng thức và bảo tồn âm nhạc dân gian truyền thống của sinh viên trên địa bàn hà nội hiện nay

§¹I HäC QUèC GIA Hµ NéI TR¦êNG §¹I HäC KHOA HäC X· HéI Vµ NH¢N V¡N ---------------------*-------------------- nguyÔn thÞ thanh chóc Ho¹t ®éng th-ëng thøc vµ b¶o tån ©m nh¹c d©n gian truyÒn thèng cña sinh viªn trªn ®Þa bµn Hµ Néi hiÖn nay LUËN V¡N TH¹C SÜ CHUY£N NGµNH X· HéI HäC Hµ Néi - 2014 §¹I HäC QUèC GIA Hµ NéI TR¦êNG §¹I HäC KHOA HäC X· HéI Vµ NH¢N V¡N ---------------------*-------------------- nguyÔn thÞ thanh chóc Ho¹t ®éng th-ëng thøc vµ b¶o tån ©m nh¹c d©n gian truyÒn thèng cña sinh viªn trªn ®Þa bµn Hµ Néi hiÖn nay LUËN V¡N TH¹C SÜ CHUY£N NGµNH X· HéI HäC M· sè: 60 31 03 01 Ng-êi h-íng dÉn khoa häc: TS. NguyÔn Thị V©n H¹nh Hµ Néi - 2014 MỤC LỤC MỤC LỤC ........................................................................................................ 1 DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT.......................................................................... 4 DANH MỤC CÁC BẢNG .............................................................................. 5 DANH MỤC CÁC BIỂU ................................................................................ 7 MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 8 1. Lý do chọn đề tài ...................................................................................... 8 2. Tổng quan về vấn đề nghiên cứu ............................................................ 9 3. Ý nghĩa khoa học, ý nghĩa thực tiễn .................................................... 16 3.1 Ý nghĩa khoa học ................................................................................ 16 3.2 Ý nghĩa thực tiễn................................................................................. 16 4. Đối tƣợng khách thể, phạm vi nghiên cứu........................................... 16 4.1 Đối tượng nghiên cứu ......................................................................... 16 4.2 Khách thể nghiên cứu ......................................................................... 16 4.3 Phạm vi nghiên cứu ............................................................................ 16 4.3.1. Phạm vi không gian ..................................................................... 16 4.3.2. Phạm vi thời gian ......................................................................... 17 4.3.3. Phạm vi nội dung nghiên cứu ...................................................... 17 5. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu ....................................................... 17 5.1 Mục đích nghiên cứu .......................................................................... 17 5.2 Nhiệm vụ nghiên cứu .......................................................................... 17 6. Câu hỏi nghiên cứu ................................................................................ 17 7. Giả thuyết nghiên cứu............................................................................ 18 8. Phƣơng pháp nghiên cứu ...................................................................... 18 8.1. Phương pháp phân tích tài liệu .......................................................... 18 8.2. Phương pháp trưng cầu ý kiến ........................................................... 18 8.3. Phương pháp phỏng vấn sâu cá nhân................................................. 20 9. Khung lý thuyết ...................................................................................... 21 NỘI DUNG..................................................................................................... 22 Chƣơng 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI ............... 22 1.1. Những khái niệm công cụ ................................................................... 22 1 1.1.1. Thưởng thức âm nhạc ..................................................................... 22 1.1.2. Bảo tồn ............................................................................................ 22 1.1.3. Di sản văn hóa phi vật thể............................................................... 25 1.1.4. Sinh viên ......................................................................................... 25 1.1.5. Âm nhạc, âm nhạc dân gian truyền thống ...................................... 25 1.2. Quan điểm của quốc tế và Việt Nam về bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống ................................................................................. 27 1.2.1 Quan điểm bảo tồn di sản văn hóa phi vật thể trên Thế giới ........... 27 1.2.2 Quan điểm bảo tồn di sản văn hóa phi vật thể ở Việt Nam ............. 30 1.3. Một số lý thuyết xã hội học sử dụng trong đề tài ............................. 34 1.3.1. Lý thuyết lựa chọn hành vi hợp lý .................................................. 34 1.3.2 Lý thuyết xã hội hóa ....................................................................... 35 1.3.3 Cách tiếp cận xã hội học văn hóa .................................................... 36 1.4. Tổng quan về địa bàn nghiên cứu ..................................................... 38 Chƣơng 2: THỰC TRẠNG THƢỞNG THỨC VÀ HÀNH VI BẢO TỒN ÂM NHẠC DÂN GIAN TRUYỀN THỐNG CỦA SINH VIÊN............... 41 2.1. Âm nhạc dân gian trong quá trình hội nhập.................................... 41 2.2. Thực trạng thƣởng thức âm nhạc dân gian truyền thống của sinh viên các trƣờng Đại học trên địa bàn Hà Nội hiện nay .......................... 46 2.2.1. Thể loại âm nhạc sinh viên yêu thích ............................................. 46 2.2.2. Mức độ thưởng thức âm nhạc dân gian của sinh viên trên địa bàn Hà Nội hiện nay ........................................................................................ 50 2.2.3. Các loại hình âm nhạc dân gian truyền thống mà sinh viên trên địa bàn Hà Nội thường thưởng thức ............................................................... 52 2.2.4. Cách thức tiếp nhận âm nhạc dân gian truyền thống của sinh viên trên địa bàn Hà Nội hiện nay .................................................................... 56 2.2.5. Đánh giá của sinh viên trên địa bàn Hà Nội hiện nay về hoạt động biểu diễn âm nhạc dân gian truyền thống ................................................ 62 2.3. Hành vi bảo tồn âm nhạc dân gian truyền thống của sinh viên trên địa bàn Hà Nội hiện nay ............................................................................ 69 2 2.3.1. Đánh giá của sinh viên về sự cần thiết bảo tồn loại hình âm nhạc dân gian truyền thống ............................................................................... 69 2.3.2 Sự tham gia của sinh viên vào các hoạt động bảo tồn âm nhạc dân gian truyền thống ...................................................................................... 77 Chƣơng 3: NHỮNG YẾU TỐ ẢNH HƢỞNG ĐẾN HOẠT ĐỘNG THƢỞNG THỨC VÀ BẢO TỒN ÂM NHẠC DÂN GIAN TRUYỀN THỐNG CỦA SINH VIÊN .......................................................................... 83 3.1. Ảnh hƣởng của nhận thức đến hoạt động thƣởng thức và bảo tồn âm nhạc dân gian truyền thống của sinh viên ......................................... 83 3.2. Ảnh hƣởng của một số đặc trƣng nhân khẩu xã hội đến quá trình thƣởng thức và bảo tồn âm nhạc dân gian truyền thống của sinh viên ... 88 3.2.1. Nơi sống trước khi vào đại học...................................................... 88 3.2.2. Trường sinh viên đang học ............................................................. 92 3.2.3. Giới tính .......................................................................................... 95 3.3. Quá trình giao lƣu hội nhập văn hóa .............................................. 100 3.4. Các hoạt động giảng dạy, tuyên truyền âm nhạc dân gian truyền thống hiện nay .......................................................................................... 103 KẾT LUẬN .................................................................................................. 111 1. Kết luận ................................................................................................. 111 2. Khuyến nghị.......................................................................................... 113 TÀI LIỆU THAM KHẢO .......................................................................... 115 PHỤ LỤC 3 DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT GD&ĐT : Giáo dục và Đào tạo VHTT&DL : Văn hóa thể thao và du lịch ĐH : Đại học GDĐH : Giáo dục Đại học THCS : Trung học cơ sở THPT : Trung học Phổ thông CLB : Câu lạc bộ KHXH&NV : Khoa học xã hội và nhân văn UBND : Ủy ban nhân dân 4 DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 1.1: Danh sách tổng hợp các Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại của UNESCO ................................................................ 30 Bảng 2.1: Hiểu biết của sinh viên về nội dung của các thể loại âm nhạc dân gian truyền thống........................................................................... 42 Bảng 2.2: Thể loại âm nhạc sinh viên yêu thích nhất ..................................... 46 Bảng 2.3: Mức độ thường xuyên nghe âm nhạc dân gian của giới trẻ ........... 50 Bảng 2.4: Các loại thể loại và sự yêu thích của sinh viên đối với âm nhạc dân gian mà sinh viên đã từng thưởng thức ................................... 53 Bảng 2.5: Các loại nhạc cụ truyền thống sinh viên đã được thưởng thức thông qua biểu diễn trong âm nhạc dân gian .......................................... 55 Bảng 2.6: Sinh viên thưởng thức âm nhạc dân gian một các trực tiếp ........... 57 Bảng 2.7: Đánh giá của sinh viên về mức độ xuất hiện của những loại hình âm nhạc dân gian truyền thống trên các phương tiện truyền thông.... 63 Bảng 2.8: Nhận định của sinh viên về mức độ xuất hiện loại hình âm nhạc dân gian truyền thống nhiều nhất trên các kênh phương tiện truyền thông .................................................................................. 64 Bảng 2.9: Quan điểm của sinh viên về trang phục của các nghệ sĩ biểu diễn âm nhạc dân gian truyền thống hiện nay ...................................... 67 Bảng 2.10: Nhận định của sinh viên về cách trang điểm của các nghệ sĩ biểu diễn âm nhạc dân gian truyền thống ..................................... 68 Bảng 2.11: Quan điểm của sinh viên về sự “cải biến” âm nhạc dân gian truyền thống theo hướng âm nhạc cách tân, tân cổ giao duyên, hay pha giai điệu hiện đại ........................................................................... 69 Bảng 2.12: Kiến thức của sinh viên về các loại hình âm nhạc dân gian truyền thống được công nhận là di sản văn hóa thế giới.......................... 71 Bảng 2.13: Nhận thức của sinh viên về ý nghĩa của việc những loại hình âm nhạc dân gian truyền thống được công nhận là di sản văn hóa .... 76 5 Bảng 2.14: Nhận thức của sinh viên về cách thức để bảo tồn các giá trị âm nhạc dân gian truyền thống ........................................................... 78 Bảng 3.1: Tương quan giữa ý kiến của sinh viên về: âm nhạc dân gian truyền thống không còn phù hợp với sự phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội hiện nay và mức độ thường xuyên nghe nhạc dân gian ................ 84 Bảng 3.2: Mức độ cần thiết tuyên truyền về âm nhạc dân gian trong học đường để bảo tồn, phát huy các giá trị nghệ thuật ........................ 85 Bảng 3.3: Tương quan giữa nhận thức về mức độ cần thiết tuyên truyền về âm nhạc dân gian trong học đường để bảo tồn, phát huy các giá trị của nó và mức độ thường xuyên nghe nhạc dân gian của sinh viên ...... 86 Bảng 3.4: Mối quan hệ giữa nơi sống trước khi vào đại học và quan điểm nên hiện đại hóa hoàn toàn "cải biến" âm nhạc dân gian truyền thống theo hướng cách tân, tân cổ giao duyên, hay pha giai điệu hiện đại ....... 91 Bảng 3.5: Kiểm định Anova giữa trường học và quan điểm nên hiện đại hóa hoàn toàn "cải biến" âm nhạc dân gian truyền thống theo hướng cách tân, tân cổ giao duyên, hay pha giai điệu hiện đại................ 93 Bảng 3.6: Phân tích Anova một yếu tố so sánh sinh viên giữa các trường đại học ............................................................................................ 94 Bảng 3.7: Tương quan giữa giới tính và mức độ thường xuyên nghe nhạc dân gian .......................................................................................... 95 Bảng 3.8: Tương quan giữa giới tínhvới đánh giá của sinh viên về mức độ tâm huyết mức độ tâm huyết của các nghệ sỹ với vai diễn ........... 98 Bảng 3.9: Lý do “âm nhạc dân gian truyền thống hiện nay không còn nhận được sự quan tâm của giới trẻ” ................................................... 100 6 DANH MỤC CÁC BIỂU Biểu đồ 2.1: Đánh giá của sinh viên về nhận định:“âm nhạc dân gian truyền thống không còn phù hợp với sự phát triển của kinh tế - văn hoá xã hội hiện nay” .......................................................................... 44 Biểu đồ 2.2: Sinh viên thưởng thức âm nhạc dân gian truyền thống thông qua các phương tiện truyền thông ..................................................... 59 Biểu đồ 2.3: Đánh giá của sinh viên về các hoạt động biểu diễn âm nhạc dân gian truyền thống ................................................................. 63 Biểu đồ 2.4: Đánh giá của sinh viên về sự tâm huyết của các nghệ sĩ diễn suất với vai diễn ......................................................................... 66 Biểu đồ 2.5: Các hoạt động sinh viên tham gia bảo tồn âm nhạc dân gian truyền thống ................................................................................ 80 Biểu đồ 3.1: Nhà trường chủ trương tuyên truyền về âm nhạc truyền thống .... 108 7 MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Nghệ thuật truyền thống trong đó có âm nhạc dân gian truyền thống là một phần không thể thiếu trong đời sống văn hoá, tinh thần của người Việt Nam. Các loại hình nghệ thuật truyền thống, đặc biệt là âm nhạc dân gian đã góp phần làm cho đời sống của nhân dân thêm phong phú về tinh thần, nêu cao những giá trị văn hoá truyền thống dân tộc. Theo suốt chiều dài lịch sử của dân tộc âm nhạc cổ truyền chứa đựng trong mình một không gian, một thời gian sinh hoạt về các hoạt sống của cộng đồng các dân tộc Việt Nam. Âm nhạc dân gian thể hiện rất nhiều khía cạnh của cuộc sống như tình yêu quê hương đất nước, truyền thống lịch sử của dân tộc, những nét đẹp của văn hóa vùng miền… Bên cạnh đó, thông qua những loại hình âm nhạc dân gian con người gửi gắm trong đó những những tình cảm của mình, như những điệu hò, điệu lý của vùng sông nước, những điệu dân ca của quan họ Bắc Ninh…nhất là giới trẻ đã mượn những âm hưởng đó để thể hiện tình cảm, tình yêu một cách tinh tế và sâu đậm. Song, cùng với sự phát triển của xã hội khi nước ta hội nhập kinh tế, sự giao lưu và tiếp xúc văn hoá cũng như sự phát triển mạnh mẽ của các phương tiện truyền thông đại chúng đã đưa tới nước ta nhiều thể loại âm nhạc mới với giai điệu sôi động, những phong cách mới lạ đã nhanh chóng được giới trẻ đón nhận và trở thành một trong những hình thức giải trí của thanh thiếu niên đặc biệt là học sinh, sinh viên.Thế hệ trẻ đã tiếp nhận nhiều giá trị văn hóa mới trước xu thế biến đổi của thời đại. [17] Một thực tế dễ nhận thấy, khi tồn tại xã hội thay đổi thì ý thức xã hội cũng thay đổi theo, điều đó có nghĩa là khi xã hội vận hành và biến đổi thì các cá nhân sống trong xã hội đó cũng có những thay đổi trong suy nghĩ, xu hướng thưởng thức âm nhạc và sự thay đổi này tác động mạnh mẽ đến thế hệ trẻ trong đó có sinh viên. “Sinh viên hiện nay có nhu cầu giải trí rất lớn đặc biệt là âm nhạc. Sinh viên thường thưởng thức âm nhạc quốc tế, nhạc trẻ Việt 8 Nam nhất là những bài hát về tình yêu nam nữ” [1, tr.56]. Dường như thanh niên, sinh viên hiện nay ít hứng thú, mặn mà với những làn điệu chèo, cải lương, dân ca...vốn trước kia là cái hồn của văn hoá dân tộc. Trên thị trường âm nhạc Việt Nam dần vắng mặt những băng đĩa nhạc theo lối truyền thống xưa mà thay vào đó là một thế hệ các thương hiệu quảng bá và những sô lô nhạc trẻ cả trong nước lẫn quốc tế. Trong khi các thể loại âm nhạc mới đang trở thành “thực đơn chính” trong xã hội âm nhạc, sinh viên thưởng thức, đón nhận những âm nhạc dân gian truyền thống của dân tộc như thế nào? Và bản thân những loại hình âm nhạc truyền thống có còn phù hợp với lối sống của thời đại mới? Sinh viên làm gì để có thể bảo tồn những giá trị văn hóa truyền thống của âm nhạc dân gian hiện nay. Đây là một trong những chủ đề được giới phê nghệ thuật quan tâm và cũng được nhiều nhà nghiên cứu xem xét, đánh giá nhất là trong mảng nghiên cứu về những giá trị truyền thống của dân tộc. Chính vì vậy, với mong muốn tìm hiểu “Hoạt động thƣởng thức và bảo tồn âm nhạc dân gian truyền thống của sinh viên trên địa bàn Hà Nội hiện nay” để qua đó tác giả muốn góp phần tìm ra những biện pháp để các loại hình âm nhạc dân gian truyền thống có thể thu hút được khán giả trẻ. 2. Tổng quan về vấn đề nghiên cứu Lịch sử nghiên cứu đã cho thấy có nhiều tác giả, nhiều công trình nghiên cứu đề cập đến văn hóa truyền thống, những giá trị của văn hóa truyền thống của dân tộc, trong đó có phân tích nghiên cứu về âm nhạc dân gian truyền thống như là một giá trị của lịch sử dân tộc. Công trình “Về giá trị văn hóa tinh thần Việt Nam” [58] tập thể tác giả gồm 2 tập) và “Giá trị tinh thần truyền thống của dân tộc Việt Nam”[15] của Trần Văn Giàu đã phân tích một cách sâu sắc về các giá trị tinh thần truyền thống của người Việt Nam. Đặc biệt, ở góc độ sử học và đạo đức học đã phân tích sự vận động của những giá trị tinh thần truyền thống qua những sự kiện phong phú của lịch sử Việt Nam. Bàn về vai trò của văn hoá truyền thống trong giáo dục thế hệ trẻ tác giả Nguyễn Hồng Hà đã viết cuốn “Văn hoá truyền thống dân tộc với việc giáo 9 dục thế hệ trẻ hiện nay”[17]. Trong tác phẩm tác giả đã đưa ra một số biện pháp phát huy vai trò của văn hoá nghệ thuật trong việc giáo dục thế hệ trẻ. Trong cuốn sách này tác giả đi sâu vào việc phân tích thực trạng của văn hoá truyền thống hiện nay trong việc qui chiếu so sánh với trước kia nhằm đưa ra những số liệu để các cơ quan quản lý có những tác động phù hợp đến việc gìn giữ những giá trị truyền thống tốt đẹp của dân tộc. Bên cạnh đó có rất nhiều tác giả đã đề cập đến giá trị truyền thống Việt Nam và những vấn đề đặt ra trong xu thế toàn cầu hóa; giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa Việt Nam trong xu thế toàn cầu hóa.Trong đó, các tác giả nêu lên thực trạng các giá trị truyền thống nói chung và giá trị truyền thống Việt Nam nói riêng trước xu thế toàn cầu hóa hiện nay, và những giải pháp nhằm giữ gìn, phát huy các giá trịtruyền thống Việt Nam trước thách thức toàn cầu hóa. Có thể kể đến Đỗ Huy với tác phẩm “Giá trị truyền thống Việt Nam trước thách thức của toàn cầu hóa” [15] ; Bùi Thanh Thủy: “Kế thừa và phát huy những giá trị văn hóa truyền thống trong bối cảnh toàn cầu hóa”[42] các giả Nguyễn Trọng Chuẩn, Phạm Văn Đức, Hồ Sỹ Quý trong cuốn “Tìm hiểu giá trị văn hoá truyền thống trong quá trình công nghiệp hoá, hiện đại hoá”[7]. Ngô Đức Thịnh [41.] (chủ biên): Bảo tồn, làm giàu và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống Việt Nam trong đổi mới và hội nhập (2010); Cù Huy Chử [9]: Kế thừa giá trị truyền thống văn hoá dân tộc trong xây dựng nền văn hoá nghệ thuật Việt Nam; Nguyễn Duy Bắc [3]: Sự biến đổi các giá trị văn hóa trong bối cảnh xây dựng nền kinh tế thị trường ở Việt Nam hiện nay. Các công trình khoa học đề cập tương đối toàn diện về vấn đề khai thác, giữ gìn và phát huy các giá trị truyền thống trong chiến lược phát triển con người Việt Nam toàn diện. Cũng theo hướng nghiên cứu sự tác động của toàn cầu hóa đến giá trị truyền thống, tác giả Nguyễn Đình Tường có bài báo “Giữ gìn và phát huy giá trị văn hoá truyền thống ở Việt Nam trước tác động của toàn cầu hoá”[47]. Theo tác giả, toàn cầu hoá là quá trình khách quan, quá trình đó một mặt tạo ra cơ hội cho các quốc gia dân 10 tộc mở rộng giao lưu hợp tác, mặt khác nó cũng đặt những giá trị văn hoá truyền thống của mỗi quốc gia dân tộc trước nhiều thách thức. Do đó giữ gìn và phát huy các giá trị văn hoá truyền thống dân tộc để văn hóa trở thành nền tảng tinh thần xã hội đã và đang là đòi hỏi cấp bách hiện nay. Một trong những công trình đề cập tương đối toàn diện về sự tác động của toàn cầu hóa đến các lĩnh vực khác nhau của đời sống xã hội, nhất là lĩnh vực văn hóa, tinh thần phải kể đến cuốn sách “Giá trị truyền thống trước những thách thức của toàn cầu hóa”[8]. Cuốn sách gồm có hai phần, phần một các tác giả tập trung làm rõ thực chất của toàn cầu hóa nhưng từ góc độ triết học và giá trị học. Ngoài ra, các tác giả còn đi sâu phân tích nội dung, thực chất giá trị truyền thống và giá trị truyền thống Việt Nam, trong đó có giá trị đạo đức truyền thống; chỉ ra cơ hội và thách thức của toàn cầu hóa đối với việc giữ gìn và phát huy các giá trị truyền thống. Trong phần thứ hai, các tác giả nói lên thực trạng các giá trị truyền thống Việt Nam trước xu thế toàn cầu hóa hiện nay, đề xuất những giải pháp nhằm giữ gìn, phát huy các giá trị truyền thống Việt Nam trước thách thức của toàn cầu hóa. Các công trình nghiên cứu trên đã phân tích một cách tỉ mỉ về giá trị truyền thống trong văn hóa dân tộc trong đó có âm nhạc dân gian truyền thống có ý nghĩa như một giá trị văn hóa tinh thần quí báu của dân tộc. Đồng thời, đã có nhiều cuộc hội thảo cũng như những nghiên cứu chuyên sâu về âm nhạc dân gian như: Hội thảo khoa học "Sân khấu và âm nhạc truyền thống Việt Nam với người nước ngoài" [45] (2005) được Trung tâm Nghiên cứu, bảo tồn và phát huy văn hóa dân tộc tổ chức tại Hà Nội. Trong hội thảo các nhà nghiên cứu thảo luận về âm nhạc truyền thống gồm các nội dung: ý niệm làm nhạc, hành vi âm nhạc và cuối cùng mới là thực hành âm nhạc. Muốn hiểu được âm nhạc dân gian phải trải qua cả ba giai đoạn đó. Ngày 24 tháng 11 năm 2010, Viện Âm nhạc (thuộc Học viện Âm nhạc Quốc gia Việt Nam) đã tổ chức buổi tọa đàm “Âm nhạc dân tộc học tại Việt Nam”. Trước nguy cơ mai một của nền 11 âm nhạc cổ truyền, trước đội ngũ theo nghề âm nhạc dân tộc học còn quá mỏng, âm nhạc dân tộc đang bị mai một dần. Bên cạnh đó nhu cầu thưởng thức âm nhạc dân gian trong đời sống xã hội đang bị lấn át bởi những hình thức giải trí khác cũng như những loại hình âm nhạc khác đang thịnh hành trên thị trường. Hội thảo khoa học quốc tế “Hát Ca trù người Việt” do Viện Âm nhạc tổ chức ngày 20 tháng 6 năm 2006 tại Hà Nội đã có 24 bản tham luận của các đại biểu đã tập trung phân tích và đánh giá một cách khoa học những vấn đề về văn hoá, lịch sử, nghệ thuật, hiện trạng hoạt động ca trù trong đời sống thường nhật và những đề xuất về kế hoạch hành động quốc gia trong việc bảo tồn Di sản Ca trù ngày nay trong đời sống cộng đồng.. Bên cạnh đó các nhà nghiên cứu cũng có những tác phẩm phân tích một cách sâu sắc về các loại hình âm nhạc dân tộc như: Bộ sách "Nghìn năm âm nhạc Thăng Long - Hà Nội"[7] do Bộ VH,TT&DL và Nhà xuất bản Âm nhạc thực hiện. Bộ sách đã khảo cứu tổng kết và phân tích khá đầy đủ và sâu sắc về âm nhạc tồn tại trên đất Thăng Long - Hà Nội 1000 năm qua. Bộ sách gồm 5 quyển đi sâu vào phân tích và bình luận về âm nhạc (Quyển 1 - Âm nhạc Cung đình; Ca trù, Quyển 2 - Nhạc cổ truyền, Quyển 3 - Nhạc cổ truyền cách tân, Quyển 4 - Nhạc mới, quyển 5 - Bình). Bộ sách đã tổng kết các loại hình âm nhạc, sự tồn tại, phát triển, hay mai một theo thời gian của của các loại hình âm nhạc trên đất Thăng Long 1000 năm qua. Cuốn “Thanh điệu tiếng Việt và âm nhạc cổ truyền”[27] của Hoàng Kiều Sách được Viện Âm nhạc xuất bản vào nǎm 2001. Công trình được chia thành các phần: mở đầu, phần thứ nhất, phần thứ hai và kết luận. Công trình đã nghiên cứu mối quan hệ giữ thanh điệu tiếng Việt và âm nhạc dân gian, những vần điệu trong tiếng việt và âm hưởng của âm nhạc dân tộc kết hợp với nhau theo luật bằng-chắc, vần-điệu để tạo nên những tác phẩm âm nhạc dân tộc đặc sắc. Tác giả Bùi Ngọc Phúc đã nghiên cứu “Âm nhạc cổ truyền Việt Nam qua báo chí nửa sau thế kỷ XX”[18] và “Âm nhạc trong Hầu văn Huế” Nghiên cứu là một tổng hợp luận, khoa học và mang tính thuyết phục tác giả 12 đã phân tích hiện trạng và sự biến đổi của âm nhạc cổ truyền Việt Nam trong một thời kỳ nửa sau thế kỷ XX và một loại hình âm nhạc dân gian cụ thể là Hầu văn không chỉ có ở Huế mà nó tồn tại ở nhiều nơi trong đời sống văn hóa dân gian và tâm linh của người Việt, từ cấp làng, xã, huyện, tỉnh và cả nước. Tác giả Nguyễn Thị Mỹ Liêm đã nghiên cứu khảo sát về Đờn ca Tài tử và đã xuất bản “Góp phần nghiên cứu Đờn ca Tài tử”[29]. Trong tác phẩm tác giả đã đưa ra định nghĩa về Đờn ca tài tử, đồng thời trong tác phẩm cũng phân tích sự phát triển của đờn ca tài tử trong trong lịch sử, những mốc đánh dấu quan trọng của loại hình nghệ thuật này. Trong các đề tài nghiên cứu về thanh niên, sinh viên về cơ bản thường nghiên cứu về lối sống, văn hóa, tư tưởng, nhân cách sinh viên. Tác giả Thái Duy Tuyên đã “Tìm hiểu định hướng giá trị của thanh niên Việt Nam trong điều kiện kinh tế thị trường”[48], tác giả Trần Sỹ Phán: “Sinh viên với định hướng giá trị nhân cách”[34]. Các tác giả đã phân tích sự định hướng các giá trị cuộc sống cho sinh viên, và một số giá trị nhân cách định hướng cho sinh viên Việt Nam trong điều kiện phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam hiện nay. Từ định hướng các giá trị nhân cách đó, giúp sinh viên Việt Nam nhận thấy được vai trò và trách nhiệm của mình với bản thân, gia đình, dân tộc. Một số các tác giả khác chuyên đi sâu nghiên cứu về lối sống, giáo dục đạo đức cho thanh niên, sinh viên. Phạm Khắc Hùng, Phạm Hồng Quang: “Thực trạng lối sống sinh viên Đại học Thái Nguyên”, Lê Thị Hoài Thanh: “Vấn đề giáo dục đạo đức truyền thống cho sinh viên Việt Nam hiện nay” Võ Minh Tuấn: “Tác động toàn cầu hóa đến đạo đức sinh viên hiện nay”, Đỗ Thị Lan: “Vấn đề xây dựng lối sống cho thanh niên trong giai đoạn hiện nay ở tỉnh Yên Bái”Trần Sỹ Phán:“Giáo dục đạo đức đối với sự hình thành và phát triển nhân cách sinh viên Việt Nam hiện nay”[35]. Các tác giả chú ý đến những lối sống, phong cách sống, nhu cầu giải trí, thưởng thức của sinh viên trong giai đoạn hội nhập kinh tế quốc tế, sự biến đổi về giá trị, thay đổi về đạo 13 đức cũng như vấn đề đặt ra về ý thức của sinh viên đối với giá trị văn hóa truyền thống trong đó có âm nhạc dân gian. Các tác giả đã chỉ ra sinh viên hiện nay trong tâm thế vẫn nhận định cần bảo tồn giá trị văn hóa truyền thống nhưng những hành động cụ thể hoặc là sự ít yêu thích của sinh viên đối với các loại hình văn hóa truyền thống. Khi nghiên cứu về thị hiếu âm nhạc của sinh viên tác giả Hoàng Diệu Anh[1] (2009) đã có nghiên cứu:“Nhu cầu âm nhạc của sinh viên: nghiên cứu tại Đại học Quốc gia Hà Nội”. Đề tài đã hệ thống hóa một số vấn đề lý luận của đề tài (các khái niệm, đặc điểm của nhu cầu thưởng thức âm nhạc, các yếu tố ảnh hưởng đến nhu cầu thưởng thức âm nhạc của sinh viên …). Tiến hành nghiên cứu nhu cầu thưởng thức âm nhạc của sinh viên Đại học Quốc gia Hà Nội qua điều tra khảo sát 140 sinh viên Trường Đại học Khoa học Xã hội và nhân văn, 140 sinh viên Trường Đại học Khoa học tự nhiên và phỏng vấn sâu 20 sinh viên. Làm rõ nhận thức của sinh viên về âm nhạc, thực trạng nhu cầu âm nhạc của họ, cụ thể là các loại hình âm nhạc sinh viên thưởng thức, nội dung âm nhạc và phương thức thỏa mãn nhu cầu thưởng thức âm nhạc của sinh viên. Nêu lên một số yếu tố ảnh hưởng đến nhu cầu âm nhạc của sinh viên và tác động của nhu cầu âm nhạc đến đời sống tinh thần của sinh viên. Từ kết quả đó, đề xuất các kiến nghị định hướng và nâng cao chất lượng nhu cầu thưởng thức âm nhạc của sinh viên Đại học Quốc gia Hà Nội. Âm nhạc dân gian truyền thống nói riêng và nghệ thuật truyền thống nói chung là một phần quan trọng trong cuộc sống của chúng ta. Hoạt động này diễn ra ở những thời điểm lịch sử khác nhau và ở từng giai đoạn của cuộc sống khác nhau. Vấn đề về âm nhạc truyền thống được rất nhiều cơ quan ngôn luận, các nhà khoa học nghiên cứu. Trước hết phải kể đến công trình nghiên cứu về “Thị hiếu nghệ thuật của công nhân Quảng Ninh”. Có thể nói, đây là công trình xã hội học thực nghiệm đầu tiên về nghệ thuật ở Việt nam do Viện nghiên cứu lý luận và lịch sử nghệ thuật, Bộ văn hoá tiến hành năm 1980 theo mẫu bảng hỏi của viện 14 nghiên cứư nghệ thuật Liên xô. Quy mô của công trình này khá lớn, khoảng 2000 bảng hỏi như thế thời điểm xuất phát của các xã hội học thực nghiệm về nghệ thuật ở Việt nam so với các nước khác trên thế giới không hề chậm trễ. Tiếp đó trong nghiên cứu âm nhạc có công trình “Thị hiếu âm nhạc của quần chúng qua điều tra hội ca- múa- nhạc năm 1980” (Nguyễn Phan ThọNguyễn Lam Sơn). Đây là đề tài nhằm tìm hiểu về thị hiếu âm nhạc của quần chúng thông các hoạt động văn hoá nghệ thuật, đề tài đem đến cho chúng ta cái nhìn khá toàn diện về thị hiếu âm nhạc của nhân dân, đề tài nghiên cứu này là cơ sở để tìm hiểu những định hướng nghiên cứu về âm nhạc. Ngoài những công trình nghiên cứu kể trên, còn có rất nhiều những bài báo viết về mảng đề tài này như “Sân khấu sẽ ra sao vào năm 2000” của Phùng Dũng, hay “Thực trạng và lối ra của sân khấu hiện nay” của Nguyễn Văn Thành trích trong báo cáo đề dẫn hội nghị Trung ương về nghệ thuật truyền thống.... Hầu hết các bài viết trên đều nhằm phản ánh thực trạng đang diễn ra hiện nay là nghệ thuật truyền thống đang mất dần những giá trị tốt đẹp và vai trò của nó trong đời sống nghệ thuật và xu hướng thưởng thức của người dân trên cả nước, từ việc chỉ ra thực trạng đó các tác giả lên tiếng kêu cứu cho nền nghệ thuật truyền thống nước nhà đã sắp thất truyền trong giới trẻ. Các công trình khảo cứu trên thực hiện trên cơ sở những tiêu chuẩn hoá nhằm thu thập thông tin xã hội học về nhu cầu, sở thích, thị hiếu mong đợi nghệ thuật trong những tương quan về giới tính, lứa tuổi, nghề nghiệp, học vấn... Hầu hết, những nghiên cứu này được tiến hành một cách bài bản, qui mô và đem lại những kết quả khoa học thiết thực, đặc biệt là kết quả về sự khác biệt về nhu cầu, sở thích, thị hiếu của công chúng nghệ thuật. Tuy vậy, phần lớn các công trình nghiên cứu và những bài viết trên tập trung vào mối quan hệ giữa tác phẩm và công chúng mà chưa đi tìm hiểu về việc thưởng thức và bảo tồn, phát huy của các nhóm công chúng nói chung và của sinh viên nói riêng đối với loại hình âm nhạc truyền thống. Trong đề tài nghiên cứu của mình, tôi mong muốn hướng đến tìm hiểu thực trạng thưởng thức âm 15 nhạc dân gian truyền thống của sinh viên và quá trình bảo tồn, phát huy những giá trị văn hóa truyền thống đó để làm rõ hơn một khía cạnh chưa được đề cập tới nhiều trong các công trình nghiên cứu về âm nhạc dân gian truyền thống. 3. Ý nghĩa khoa học, ý nghĩa thực tiễn 3.1 Ý nghĩa khoa học Luận văn vận dụng các kiến thức của xã hội học vào nghiên cứu giải thích một hoạt động trong lĩnh vực văn hóa lối sống của sinh viên, đồng thời tìm hiểu những yếu tố ảnh hưởng đến hoạt động thưởng thức âm nhạc của sinh viên hiện nay. Các kết quả trong nghiên cứu này phần nào góp phần kiểm chứng một số lý thuyết xã học đại cương như: lý thuyết lựa chọn hành vi hợp lý, lý thuyết xã hội hóa... 3.2 Ý nghĩa thực tiễn Các kết quả của đề tài sẽ góp phần cung cấp những bằng chứng thực tiễn, từ đó đưa ra một số giải pháp phù hợp để có thể đưa những loại hình âm nhạc dân gian truyền thống đến gần với sinh viên hơn. Qua đó, góp phần để bảo tồn những giá trị văn hóa truyền thống trong sinh viên 4. Đối tƣợng khách thể, phạm vi nghiên cứu 4.1 Đối tượng nghiên cứu Hoạt động thưởng thức và bảo tồn âm nhạc dân gian truyền thống của sinh viên. 4.2 Khách thể nghiên cứu Trong đề tài này, tôi chọn khách thể nghiên cứu là sinh viên các trường trên địa bàn Hà Nội bao gồm: Đại học Khoa học xã hội và nhân văn; Đại học Văn hoá Hà Nội (Khoa Văn hóa), Đại học Kinh tế quốc dân 4.3 Phạm vi nghiên cứu 4.3.1. Phạm vi không gian - Trường Đại học khoa học xã hội và nhân văn. - Trường Đại học Văn hoá (Khoa Văn hóa) - Trường Đại học Kinh tế quốc dân. 16 4.3.2. Phạm vi thời gian - Từ tháng 11/2011-8/2014 4.3.3. Phạm vi nội dung nghiên cứu: Nội dung của đề tài này bao gồm các thông tin chủ yếu sau: Thực trạng thưởng thức âm nhạc dân gian truyền thống của sinh viên các trường Đại học hiện nay: Loại hình âm nhạc dân gian sinh viên thường xuyên thưởng thức; mức độ nghe và kênh thông tin sinh viên tiếp nhận âm nhạc dân gian; đánh giá của sinh viên về hoạt động biểu diễn âm nhạc dân gian truyền thống hiện nay. Hành vi bảo tồn âm nhạc dân gian truyền thống của sinh viên. Các yếu tố tác động đến quá trình thưởng thức và bảo tồn âm nhạc dân gian. 5. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 5.1 Mục đích nghiên cứu Tìm hiểu hoạt động thưởng thức và bảo tồn âm nhạc dân gian truyền thống của sinh viên trên địa bàn Hà Nội hiện nay, đồng thời chỉ ra những nhân tố tác động đến quá trình thưởng thức âm nhạc dân gian truyền thống của sinh viên, từ đó đề xuất một số khuyến nghị và giải pháp nhằm gìn giữ, bảo tồn những giá trị truyền thống trong sinh viên hiện nay. 5.2 Nhiệm vụ nghiên cứu - Nghiên cứu nhằm chỉ ra thực trạng thưởng thức âm nhạc dân gian truyền thống của sinh viên trên địa bàn Hà Nội hiện nay. - Tìm hiểu nhận thức và hành vi của sinh viên trên địa bàn Hà Nội trong việc bảo tồn các loại hình âm nhạc dân gian truyền thống . - Tìm hiểu những yếu tố tác động tới hoạt động thưởng thức âm nhạc dân gian truyền thống của sinh viên. 6. Câu hỏi nghiên cứu - Hoạt động thưởng thức âm nhạc dân gian truyền thống của sinh viên trên địa bàn Hà Nội hiện nay như thế nào? Các thể loại âm nhạc sinh viên yêu thích là gì? 17 - Những hành vi bảo tồn âm nhạc dân gian truyền thống hiện nay của sinh viên như thế nào? - Các yếu tố ảnh hưởng đến hoạt động thưởng thức âm nhạc dân gian truyền thống của sinh viên trên địa bàn Hà Nội là gì? 7. Giả thuyết nghiên cứu - Sinh viên trên địa bàn Hà Nội hiện nay là những người ưa thích những thứ năng động nên họ thích phong cách nhạc trẻ, có tiết tấu nhanh, vì thế họ sẽ ít quan tâm đến việc thưởng thức các loại hình âm nhạc dân gian truyền thống. - Sinh viên trên địa bàn Hà Nội hiện nay thấy được vai trò quan trọng của việc bảo tồn các giá trị văn hóa âm nhạc dân gian truyền thống nhưng họ không có các hành động cụ thể để duy trì, bảo tồn. - Có nhiều yếu tố tác động tới hoạt động thưởng thức âm nhạc dân gian truyền thống của sinh viên, trong đó quá trình giao lưu, hội nhập văn hóa và hoạt động tổ chức, biểu diễn, tuyên truyền, giảng dạy âm nhạc dân gian truyền thống hiện nay có ảnh hưởng mạnh. 8. Phƣơng pháp nghiên cứu 8.1. Phương pháp phân tích tài liệu Trong đề tài này, tôi sử dụng phương pháp phân tích tài liệu trên cơ sở của việc tìm kiếm những bài viết, những nhận định, đánh giá của các tác giả về những giá trị truyền thống, về các loại hình âm nhạc dân tộc nhằm làm phong phú thêm nguồn tài liệu và là một căn cứ để đưa ra những nhận định cho vấn đề nghiên cứu. 8.2. Phương pháp trưng cầu ý kiến Ở đề tài này, tôi tiến hành trưng cầu ý kiến những bạn sinh viên thuộc ba khối trường Nhân Văn, Văn Hoá, Kinh tế để thấy được thực trạng thưởng thức và ý thức bảo tồn của sinh viên trên địa bàn Hà Nội hiện nay với âm nhạc dân gian truyền thống. 18