Tài liệu Công tác giáo dục lý tưởng cách mạng cho thanh niên trên địa bàn hà tĩnh

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN ------------------------------ TRẦN QUỐC ĐẠT CÔNG TÁC GIÁO DỤC LÝ TƯỞNG CÁCH MẠNG CHO THANH NIÊN TRÊN ĐỊA BÀN HÀ TĨNH LUẬN VĂN THẠC SĨ CHÍNH TRỊ HỌC Hà Nội - 2014 ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN ------------------------------ TRẦN QUỐC ĐẠT CÔNG TÁC GIÁO DỤC LÝ TƯỞNG CÁCH MẠNG CHO THANH NIÊN TRÊN ĐỊA BÀN HÀ TĨNH LUẬN VĂN THẠC SĨ Chuyên ngành: Chính trị học Mã số: 60 31 02 01 Người hướng dẫn khoa học: TS. Hà Quang Ngọc Hà Nội - 2014 LỜI CAM ĐOAN Tôi cam đoan đây là công trình nghiên cứu khoa học của riêng tôi, được thực hiện dưới sự hướng dẫn của TS. Hà Quang Ngọc. Các số liệu và trích dẫn trong luận văn là trung thực. Kết quả nghiên cứu của luận văn không trùng với các công trình khác. Tác giả Luận văn Trần Quốc Đạt MỤC LỤC MỞ ĐẦU ................................................................................................................ 1 Chương 1: Sơ sở lý luận của công tác giáo dục lý tưởng .................................. 8 1.1. Một số khái niệm cơ bản................................................................................. 8 1.2. Mục đích, nguyên tắc, những yếu tố tác động đến giáo dục lý tưởng cách mạng cho thanh niên .................................................................................... 14 1.3. Quan điểm của Chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và Đảng cộng sản Việt Nam về thanh niên và công tác giáo dục lý tưởng cách mạng cho thanh niên ....................................................................................................... 23 1.3.1. Quan điểm của Chủ nghĩa Mác – Lênin về công tác giáo dục lý tưởng cách mạng cho thanh niên ....................................................................................... 23 1.3.2. Quan điểm của Hồ Chí Minh về giáo dục lý tưởng cách mạng cho thanh niên ................................................................................................................ 27 1.3.3. Quan điểm của Đảng cộng sản Việt Nam về giáo dục lý tưởng cách mạng cho thế hệ trẻ ........................................................................................................... 29 Chương 2: Thực trạng công tác giáo dục lý tưởng cách mạng cho thanh niên trên địa bàn Hà Tĩnh ............................................................................................ 35 2.1. Tình hình thanh niên Việt Nam trong những năm đổi mới ......................... 35 2.2. Đặc điểm, tình hình Hà Tĩnh và thanh niên Hà Tĩnh .................................. 37 2.2.1. Đặc điểm, tình hình Hà Tĩnh ........................................................................ 37 2.2.2. Một số nét khái quát về thanh niên Hà Tĩnh ................................................. 38 2.3. Thực trạng công tác giáo dục lý tưởng cách mạng cho thanh niên trên địa bàn Hà Tĩnh ..................................................................................................... 42 2.3.1. Những kết quả đạt được trong công tác lãnh đạo công tác thanh niên ......... 42 2.4. Đoàn thanh niên cộng sản Hồ Chí Minh với công tác giáo dục lý tưởng cách mạng cho thanh niên .................................................................................... 50 2.4.1. Không ngừng đổi mới nội dung giáo dục lý tưởng cách mạng .................... 50 2.4.2. Chú trọng phương pháp và hình thức giáo dục phù hợp .............................. 53 2.4.3. Phát huy vai trò cán bộ Đoàn trong công tác giáo dục thanh niên ............... 55 2.5. Một số hạn chế trong công tác giáo dục lý tưởng cách mạng cho thanh niên .............................................................................................................. 56 2.6. Nguyên nhân ................................................................................................... 58 2.6.1. Nguyên nhân của những ưu điểm ................................................................. 58 2.6.2. Nguyên nhân của những hạn chế .................................................................. 58 Chương 3. Một số giải pháp và kiến nghị về công tác giáo dục lý tưởng cách mạng cho thanh niên trên địa bàn Hà Tĩnh .............................................. 61 3.1. Nguyên tắc, yêu cầu ........................................................................................ 61 3.1.1. Một số nguyên tắc định hướng ..................................................................... 61 3.1.2. Yêu cầu ......................................................................................................... 62 3.2. Các giải pháp ................................................................................................... 64 3.2.1. Xác định rõ những nội dung cần bồi dưỡng, giáo dục lý tưởng cách mạng cho thanh niên trong giai đoạn hiện nay ................................................................. 64 3.2.2. Đổi mới hình thức, phương pháp giáo dục lý tưởng cách mạng cho thanh niên ................................................................................................................ 73 3.2.3. Tăng cường vai trò lãnh đạo của cấp uỷ Đảng, quản lý của nhà nước, sự phối hợp của các ban, ngành đoàn thể trong giáo dục lý tưởng thanh niên ....... 76 3.2.4. Phát huy chức năng, vai trò của tổ chức Đoàn thanh niên, Hội liên hiệp thanh niên trong giáo dục lý tưởng cách mạng cho thanh niên .............................. 79 3.3. Một số kiến nghị đề xuất ................................................................................ 86 3.3.1. Những nội dung đề xuất, kiến nghị với cấp uỷ Đảng ................................... 86 3.3.2. Những nội dung đề xuất, kiến nghị phối hợp với các ngành, đoàn thể ........ 88 3.3.3. Đối với Đoàn thanh niên, Hội LHTN các cấp .............................................. 91 KẾT LUẬN ............................................................................................................ 94 TÀI LIỆU THAM KHẢO .................................................................................... 97 DANH MỤC VIẾT TẮT BCH Ban Chấp hành CNXH Chủ nghĩa xã hội CNH Công nghiệp hoá ĐVTN Đoàn viên thanh niên LHTN Liên hiệp thanh niên MTTQ Mặt trận Tổ quốc HĐND Hội đồng nhân dân HĐH Hiện đại hoá THPT Trung học phổ thông THCN Trung học chuyên nghiệp TNCS Thanh niên cộng sản TNXP Thanh niên xung phong UBND Uỷ ban nhân dân XHCN Xã hội chủ nghĩa MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Trong Di chúc để lại cho toàn Đảng, toàn dân và toàn quân ta, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã căn dặn về trách nhiệm của Đảng với thanh niên là: “Đảng cần phải chăm lo giáo dục đạo đức cách mạng cho họ, đào tạo họ thành những người thừa kế xây dựng chủ nghĩa xã hội vừa “hồng” vừa “chuyên”; "bồi dưỡng thế hệ cách mạng cho đời sau là một việc rất quan trọng và rất cần thiết". Thanh niên Việt Nam là lực lượng hùng hậu, có tiềm năng to lớn, có đóng góp quan trọng trong quá trình xây dựng, phát triển đất nước. Chủ tịch Hồ Chí Minh và Đảng Cộng sản Việt Nam luôn đánh giá cao vai trò của thế hệ trẻ; quan tâm giáo dục, động viên, phát huy mọi khả năng của thế hệ trẻ phục vụ cho sự nghiệp cách mạng của Đảng, của dân tộc. Đảng và nhân dân ta luôn đặt niềm tin và kỳ vọng lớn lao vào lực lượng thanh niên, xác định thanh niên là rường cột của nước nhà, chủ nhân tương lai của của đất nước, là một trong những nhân tố quyết định tương lai, vận mệnh của dân tộc; công tác thanh niên là một trong những yếu tố quyết định thành bại của sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, hội nhập quốc tế và xây dựng chủ nghĩa xã hội. Sau gần 30 năm đổi mới đất nước, nhiều chủ trương, đường lối về công tác thanh niên được Đảng ban hành, Nhà nước cụ thể hóa thành chính sách, pháp luật về thanh niên và công tác thanh niên, qua đó đã tạo được những điều kiện tốt nhất để thế hệ tương lai của đất nước phấn đấu vươn lên. Đứng trước yêu cầu của sự nghiệp đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc và hội nhập quốc tế hiện nay, đa số thanh niên ý thức rõ trách nhiệm của mình đối với Tổ quốc và nhân dân, ra sức phấn đấu lao động, học tập, rèn luyện về mọi mặt với khát vọng cống hiến hết mình vì tương lai tươi sáng của dân tộc. Tuy nhiên, bên cạnh đó vẫn còn một bộ phận thanh thiếu niên phai nhạt lý tưởng cách mạng, suy thóai về đạo đức, lối sống, mắc tệ 1 nạn xã hội, vi phạm pháp luật. Diễn biến tình hình tư tưởng và những vấn đề tiêu cực mới nảy sinh trong thanh thiếu niên gây lo lắng cho toàn xã hội. Việc tăng cường giáo dục đạo đức, lối sống, bồi dưỡng lý tưởng cách mạng cho thanh thiếu niên là yêu cầu cấp thiết, góp phần hình thành lớp thanh niên vừa “hồng” vừa “chuyên”, giàu lòng yêu nước, yêu chủ nghĩa xã hội, có bản lĩnh chính trị, ý thức chấp hành pháp luật, có đạo đức cách mạng và lối sống đẹp, có ước mơ, hoài bão, khát vọng đưa đất nước vươn lên đáp ứng nhiệm vụ xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa. Giáo dục đạo đức, lối sống, bồi dưỡng lý tưởng cách mạng cho thanh niên là công tác quan trọng, thường xuyên, liên tục của Đoàn TNCS Hồ Chí Minh. Trong những năm gần đây, các cấp bộ Đoàn đã có nhiều sáng tạo, đổi mới trong công tác giáo dục, thực hiện tốt chức năng Đoàn là trường học xã hội chủ nghĩa của thanh niên. Tuy nhiên, công tác giáo dục của Đoàn còn những hạn chế nhất định chưa tác động đến hết các đối tượng thanh thiếu niên, những kết quả đạt được thiếu bền vững. Hà Tĩnh là vùng đất địa linh nhân kiệt, trong các giai đoạn lịch sử, thanh niên Hà Tĩnh luôn phát huy truyền thống của quê hương đất nước đóng góp xứng đáng vào sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam. Với một lực lượng gần 30 vạn thanh niên chiếm 23,1% dân số, 52% lực lượng lao động, thanh niên Hà Tĩnh đã và đang tham gia tích cực vào tiến trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa quê hương đất nước. Nằm trong bối cảnh chung của tình hình thanh niên cả nước, thanh niên Hà Tĩnh có những cơ hội lớn để vươn lên cùng với cấp uỷ, chính quyền và nhân dân thực hiện mục tiêu xây dựng Hà Tĩnh trở thành tỉnh có công nghiệp, nông nghiệp và dịch vụ phát triển. Phát huy truyền thống quê hương cách mạng, thời gian qua thanh niên Hà Tĩnh có bước trưởng thành nhanh chóng, phần lớn thanh niên sống có lý tưởng, niềm tin vào sự lãnh đạo và sự phát triển nhanh của tỉnh 2 nhà; không ngừng học tập, rèn luyện, nâng cao trình độ học vấn chuyên môn, nghiệp vụ; sẳn sàng đảm nhận những việc mới, biết chia sẽ, chung sức cùng cộng đồng xã hội. Nghị quyết Đại hội Đảng bộ tỉnh Hà Tĩnh lần thứ XVII, nhiệm kỳ 20102015, xác định “tăng cường công tác giáo dục chính trị, tư tưởng, chú trọng công tác giáo dục truyền thống, giáo dục đạo đức cách mạng, lối sống cho cán bộ, đảng viên và nhân dân, nhất là tầng lớp thanh thiếu niên”. Để thực hiện nhiệm vụ trên đồng thời cụ thể hóa định hướng của Đoàn cấp trên, Đoàn thanh niên Hà Tĩnh xác định đẩy mạnh công tác giáo dục toàn diện nhằm hình thành lớp thanh niên sống có hoài bão, lý tưởng, có bản lĩnh, tri thức, sức khoẻ, giàu lòng yêu quê hương, đất nước, năng động, sáng tạo, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ xây dựng Hà Tĩnh sớm trở thành tỉnh có công nghiệp, nông nghiệp và dịch vụ phát triển, góp phần thực hiện thắng lợi sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Để góp phần phân tích, đánh giá tổng thể về công tác giáo dục của thanh niên nói chung, đặc biệt là giáo dục lý tưởng cách mạng cho thanh niên trên địa bàn Hà Tĩnh nói riêng, tôi chọn đề tài “Công tác giáo dục lý tưởng cách mạng cho thanh niên trên địa bàn Hà Tĩnh” cho luận văn Thạc sĩ Chính trị học của mình. Đây cũng là một trong các giải pháp và kiến nghị nhằm nâng cao chất lượng công tác Đoàn và phong trào thanh thiếu nhi Hà Tĩnh thời gian tới. 2. Tình hình nghiên cứu đề tài Về giáo dục lý tưởng cách mạng cho thế hệ trẻ là một trong những vấn đề lớn có tính lý luận sâu sắc thu hút nhiều nhà khoa học, học giả tham gia nghiên cứu dưới các góc độ khác nhau. Có thể kể đến một số công trình cơ bản như: Báo cáo khoa học đề tài cấp Bộ: “Đoàn thanh niên với việc xây dựng lối sống cho thanh niên trong giai đoạn hiện nay”, cuả Đỗ Ngọc Hà làm chủ nhiệm, được thực hiện năm 2003; “một số vấn đề về lối sống đạo đức, chuẩn giá trị xã hội”, Huỳnh Khái Vinh, năm 2001; “xây dựng lối sống, đạo đức và chuẩn mực 3 giá trị xã hội mới trong điều kiện kinh tế thị trường theo định hướng xã hội chủ nghĩa”, Nguyễn Duy Quý, năm 2006; “giáo dục lý tưởng cách mạng cho thanh niên hiện nay”, Phạm Đình Nghiệp, năm 2001; “quan hệ kinh tế và đạo đức với việc xây dựng đạo đức mới cho thế hệ trẻ hiện nay ở Việt Nam”, Doãn Thị Chín, năm 2004; Báo cáo khoa học đề tài cấp Bộ “đoàn thanh niên với việc xây dựng lối sống cho thanh niên trong giai đoạn hiện nay; “lý tưởng đạo đức và việc giáo dục lý tưởng đạo đức cho thanh niên trong điều kiện hiện nay”, Đoàn Văn Khiêm, năm 2001; “giáo dục các giá trị truyền thống dân tộc cho thanh niên hiện nay”, Bùi Ngọc Minh, năm 2004. Đối với địa bàn Hà Tĩnh, nghiên cứu về công tác giáo dục cho thế hệ trẻ có một số công trình khoa học như: “thực trạng và giải pháp nâng cao chất lượng dạy môn giáo dục công dân trong các trường THPT ở Hà Tĩnh hiện nay”, của Ban Tuyên giáo Tỉnh uỷ Hà Tĩnh, năm 2011. Ngoài ra có một số công trình nghiên cứu thực trạng giải pháp nâng cao chất lượng công tác giáo dục cho thanh niên trên địa bàn một số huyện của Hà Tĩnh. Các báo cáo chuyên đề thực trạng và giải pháp nâng cao chất lượng công tác giáo dục chính trị tư tưởng cho đoàn viên thanh niên của Ban Thường vụ Tỉnh đoàn Hà Tĩnh. Trong các công trình khoa học trên, các tác giả đã phân tích, đánh giá thực trạng biểu hiện của đạo đức, lối sống của thanh niên. Những biểu hiện đó được xem xét, phân tích qua định hướng giá trị sống của thanh niên, qua việc tham gia các phong trào hoạt động của đoàn thanh niên; qua lao động, các hoạt động học tập ở nhà trường, trong các sinh hoạt văn hóa, văn nghệ, vui chơi giải trí. Công tác giáo dục lý tưởng cách mạng luôn nhận được sự quan tâm của Đảng, Nhà nước, của các tổ chức chính trị - xã hội, tổ chức xã hội, đặc biệt, của Đoàn thanh niên, Hội liên hiệp thanh niên….Bên cạnh đó, công tác giáo dục lý tưởng cách mạng cho thế hệ trẻ còn gặp những khó khăn như: nguồn lực hạn chế, các biện pháp thu hút sự hoạt động của thanh niên chưa phong phú, đa dạng, chưa đáp ứng được nhu cầu, sở thích, điều kiện sống của nhiều đối tượng thanh niên khác nhau. 4 Các hướng nghiên cứu này đã làm rõ thực trạng, những yếu tố tác động, trách nhiệm của các chủ thể trong giao dục lý tưởng cách mạng cho thế hệ trẻ. Song nghiên cứu tác động của các chủ thể từ vai trò của cấp uỷ, chính quyền địa phương và Đoàn thanh niên đến nâng cao nhận thức lý luận, bồi dưỡng lý tưởng cách mạng cho thanh niên trong bối cảnh hiện nay thì chưa nghiên cứu một cách toàn diện, sâu sắc đặc biệt là trên địa bàn Hà Tĩnh. 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 3.1. Mục đích nghiên cứu Bằng nghiên cứu, phân tích thực tiễn, luận văn làm rõ thực trạng công tác giáo dục lý tưởng cách mạng cho thanh niên nói chung và trên địa bàn Hà Tĩnh nói riêng. Trên cơ sở đó rút ra nguyên nhân, các yếu tố tác động và vai trò, trách nhiệm của các chủ thể trong giáo dục lý tưởng cách mạng cho thanh niên. Từ đó xác định các giải pháp nhằm nâng cao chất lượng công tác giáo dục lý tưởng cách mạng cho thanh niên trên địa bàn Hà Tĩnh. Nội dung đề tài cũng là cơ sở để tổ chức Đoàn các cấp có cái nhìn tổng thể hơn về tính chất, tầm quan trọng của công tác giáo dục lý tưởng cách mạng cho thanh niên trong bối cảnh hiện nay. Các giải pháp và kiến nghị được nêu ra là căn cứ để tổ chức Đoàn, Hội trên địa bàn tham khảo, áp dụng trong quá trình thực hiện nhiệm vụ công tác Đoàn và phong trào thanh thiếu niên. 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu Nghiên cứu quan điểm Chủ nghĩa Mác – Lênin, Chủ tịch Hồ Chí Minh, Đảng Cộng sản Việt Nam về thanh niên và công tác giáo dục thanh niên; thực trạng, nguyên nhân, các yếu tố tác động đến công tác giáo dục lý tưởng cách mạng cho thanh niên. Làm rõ thực trạng công tác giáo dục lý tưởng cách mạng nói chung và công tác giáo dục lý tưởng cách mạng cho thanh niên trên địa bàn Hà Tĩnh. Từ đó đề xuất các giải pháp, kiến nghị thực hiện. 5 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu Nghiên cứu công tác giáo dục lý tưởng cách mạng cho thanh niên trên địa bàn Hà Tĩnh; trách nhiệm của các chủ thể như cấp uỷ, chính quyền các cấp, các ban, ngành liên quan trong trong lãnh đạo, chỉ đạo, phối hợp, tạo điều kiện cho công tác giáo dục thanh niên; vai trò, chức năng của tổ chức Đoàn, Hội trong thực hiện công tác giáo dục lý tưởng cách mạng cho thanh niên trên địa bàn Hà Tĩnh trong giai đoạn hiện nay. 5. Phƣơng pháp nghiên cứu Dựa trên lý luận Chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, quan điểm của Đảng Cộng sản Việt Nam, Đảng bộ tỉnh Hà Tĩnh về vị trí, vai trò của thanh niên, công tác thanh niên đối với sự nghiệp cách mạng. Luận văn sử dụng phương pháp khảo sát, thống kê xã hội học đánh giá thực trạng công tác giáo dục lý tưởng đối với thanh niên. Ngoài ra luận văn còn sử dụng phương pháp phân tích, so sánh, tổng hợp; thu thập tài liệu, nghiên cứu, phân tích, tổng hợp tư liệu. 6. Đóng góp của luận văn Luận văn là đề tài nghiên cứu khoa học đầu tiên về thực trạng, giải pháp nâng cao công tác giáo dục lý tưởng cách mạng cho thanh niên trên địa bàn Hà Tĩnh; nêu bật vai trò các chủ thể tác động đến công tác giáo dục lý tưởng cách mạng cho thanh niên trong thơi kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước và hội nhập quốc tế sâu sắc. Đề tài cũng nêu lên vai trò giáo dục lý tưởng cách mạng trong việc nâng cao nhận thức chính trị của thanh niên từ đó phát huy vai trò tính tích cực chính trị của thành niên trong xây dựng quê hương, đất nước. Từ đánh giá thực trạng về công tác giáo dục, qua phân tích nghiên cứu thực tiễn đề xuất một số giải pháp cho cấp uỷ, chính quyền và tổ chức Đoàn các cấp nhằm nâng cao chất lượng công tác giáo dục lý tưởng cách mạng cho thanh niên trong giai đoạn hiện nay. 6 7. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, danh mục viết tắt, luận văn gồm có 3 chương, 8 tiết, cụ thể như sau: Chương 1, cơ sở lý luận của công tác giáo dục lý tưởng cách mạng cho thanh niên; chương 2, thực trạng công tác giáo dục lý tưởng cách mạng cho thanh niên trên địa bàn Hà Tĩnh; chương 3, một số giải pháp và kiến nghị về công tác giáo dục lý tưởng cách mạng cho thanh niên trên địa bàn Hà Tĩnh. 7 Chƣơng 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA CÔNG TÁC GIÁO DỤC LÝ TƢỞNG CÁCH MẠNG CHO THANH NIÊN 1.1. Một số khái niệm cơ bản 1.1.1. Lý tƣởng Theo Từ điển Tiếng Việt năm 1997 của Nhà xuất bản Đà Nẵng thì Lý tưởng được hiểu là mục đích cao nhất, tốt đẹp nhất mà người ta phấn đấu để đạt tới. Theo quan điểm Triết học: Lý tưởng là sự phản ứng đặc thù hiện thực khách quan vào ý thức con người hoặc một nhóm xã hội nào đó dưới một hình mẫu, một mô hình toàn diện. Nội dung của lý tưởng, vì vậy được quy định bởi các quan hệ sản xuất thống trị cùng những đặc điểm tinh thần tâm lý của nhân cách. Dưới góc độ tâm lý học: Lý tưởng được xem là một bộ phận hợp thành quan trọng của xu hướng nhân cách, cùng với nhu cầu, hứng thú, thế giới quan, niềm tin...Vì thế lý tưởng là một mục tiêu cao đẹp, một hình ảnh mẫu mực, tương đối hoàn chỉnh, có sức lôi cuốn con người vươn tới nó. Để tiếp cận với bản chất khái niệm của lý tưởng, cần tìm hiểu thêm những đặc điểm của nó. Lý tưởng có tính hiện thực vì những hình ảnh lý tưởng bao giờ cũng được xây dựng từ những chất liệu vốn có trong hiện thực, nó có sức mạnh thúc đẩy con người hoạt động để đạt mục đích hiện thực. Lý tưởng còn mang tính xã hội - lịch sử, vì không ai có thể vượt ra khỏi thời đại của mình. Hoạt động của con người bao giờ cũng diễn ra trong những điều kiện cụ thể của một xã hội cụ thể. Sống và hoạt động trong hoàn cảnh cụ thể đó, mỗi con người thường xuyên phân tích, đánh giá, chọn lọc, hệ thống và khái quát hóa thực tại để đi đến xây dựng cho bản thân một hình ảnh hoàn hảo, mẫu mực, làm kim chỉ nam cho mọi hoạt động của mình. 8 Lý tưởng là một bộ phận hợp thành của của ý thức con người, song sự tồn tại của lý tưởng đối với mỗi con người là một hiện tượng khách quan. Có thể cái hình mẫu hoàn thiện đối với mỗi con người cụ thể là khác nhau, không hoàn toàn giống nhau, song đã là con người xã hội, ai cũng có lý tưởng riêng mình. Lý tưởng vừa là mục tiêu cao cả mà con người hướng tới, vừa là một động lực thôi thúc con người hành động. Thiếu lý tưởng, con người cảm thấy mình mất phương hướng, thiếu niềm tin và cảm thấy cuộc đời nhạt nhẽo, vô vị. Chính lý tưởng khơi dậy sự nổ lực nhận thức, sự nồng nhiệt của tình cảm, sự mãnh liệt của ý chí và quyết tâm trong hành động giúp con người vươn tới mục tiêu cao cả đó, bất chấp gian khổ, hi sinh. Như vậy, trong lý tưởng đã có sự thống nhất giữa các yếu tố: Nhận thức, tình cảm, ý chí, hành động. Nhờ đó, lý tưởng vừa có tác dụng như ngọn đèn định hướng, vừa như một động lực mạnh mẽ thúc đẩy con người hành động một cách thông minh, sáng tạo, quả cảm để đạt tới mục tiêu cao cả mà mình đã lựa chọn, ấp ủ và tôn vinh. 1.1.2. Lý tƣởng cách mạng Lý tưởng cách mạng là những khát khao, nguyện vọng của mỗi người và toàn thể dân tộc Việt Nam về độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội. Lý tưởng cách mạng được hiểu là lý tưởng độc lập dân tộc và CNXH. Đó chính là nội dung cốt lõi nhất. Theo quan điểm lịch sử - cụ thể và quan điểm phát triển, nội dung của lý tưởng cách mạng trong từng giai đoạn cách mạng có thể khác nhau về mức độ, tầm quan trọng, song cái “bất biến” trong mọi thời kỳ của lý tưởng cách mạng, dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam, là độc lập dân tộc gắn với CNXH. Nếu như trong cách mạng dân tộc dân chủ nhân dân, thể hệ trẻ Việt Nam thấm nhuần chân lý “không có gì quý hơn độc lập tự do” và hướng tới một xã hội “ấm no, hạnh phúc”, thì ngày nay lý tưởng xã hội của chúng ta là “dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh”. 9 Lý tưởng cách mạng được Chủ tịch Hồ Chí Minh nhắc đến trong hệ thống tư tưởng của Người về chăm lo sự nghiệp “bồi dưỡng thế hệ cách mạng cho đời sau”. Đạo đức cách mạng, chí khí cách mạng, đường cách mạng, Đảng cách mạng, công tác cách mạng, cán bộ cách mạng, tư cách người cách mạng là những phạm trù được Hồ Chí Minh dùng trong các bài nói, bài viết của mình để truyền bá lý tưởng xã hội chủ nghĩa, lý tưởng cộng sản và phong trào công nhân và phong trào yêu nước Việt Nam trước đây, cũng như trong quá trình lãnh đạo cách mạng dân tộc dân chủ nhân dân tiến lên CNXH sau này. Xét về mặt cấu trúc, người ta phân chia lý tưởng cách mạng theo các cách khác nhau, ở đây trong phạm vi luận văn chỉ đề cập đến lý tưởng cách mạng bao gồm lý tưởng xã hội và lý tưởng cá nhân. Đối với Việt Nam hiện nay, toàn thể dân tộc ta trong đó có thế hệ trẻ, đang phấn đấu xây dựng xã hội chủ nghĩa: dân giàu, nước mạnh, xã hội dân chủ, công bằng, văn minh, dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam. Chủ thể và đồng thời là sản phẩm của quá trình đó là những con người mới xã hội chủ nghĩa. Nói về chức năng của lý tưởng cách mạng, có thể xem xét nó dưới các góc độ sau: Thứ nhất, với tư cách là “hình chiếu tinh thần” của hiện tại vào tương lai, lý tưởng quyết định nội dung của những mục tiêu mà mỗi người đặc ra cho mình. Thứ hai, khi được xét như là quan niệm về cái hoàn thiện được hình thành trong mỗi cá nhân, thì lý tưởng lại được xem như là tiêu biểu, là thước đo để cá nhân đó tự đánh giá mình. Thứ ba, lý tưởng cách mạng, do bản thân nó chứa đựng tính chân lý khách quan, khoa học, nên không chỉ là một hiện tượng của ý thức thuần tuý, mà trở thành một động lực thực sự của hoạt động tinh thần và hoạt động thực tiễn cụ thể của con người hướng tới việc hiện thực hóa lý tưởng đó. Từ đó, một hệ luận trực 10 tiếp được rút ra là nhiệm vụ của công tác giáo dục lý tưởng cách mạng cho thế hệ trẻ Việt Nam trong điều kiện hiện nay là phải cụ thể hóa nội dung làm sáng tỏ cơ sở khoa học của lý tưởng đó, cùng việc tìm tòi những hình thức, phương pháp phong phú đa dạng để từng bước hiện thực hóa lý tưởng cách mạng phù hợp với đặc điểm của từng thời kỳ, gắn với thực hiện những công việc cụ thể hàng ngày của mỗi người. 1.1.3. Thanh niên Theo luật Thanh niên ban hành năm 2005, thì Thanh niên là công dân Việt Nam từ đủ mười sáu tuổi đến ba mươi tuổi. Thanh niên là khái niệm dùng để chỉ một nhóm nhân khẩu - xã hội với một độ tuổi xác định, với những tâm sinh lý đặc thù và có một vai trò quan trọng trong các lĩnh vực của đời sống xã hội. Về độ tuổi thông thường được tính từ khoảng 15 đến 30 tuổi. Tuy nhiên cách xác định độ tuổi thanh niên cũng không giống nhau ở các quốc gia, dân tộc khác nhau vào những thời kỳ khác nhau. Hiện nay ở Việt Nam độ tuổi thanh niên được xác định từ 15 đến 30 tuổi. Thanh niên là lớp người đang phát triển cả về thể chất, cả về tâm lý tinh thần, cả về nhu cầu tình cảm, trí tuệ và tài năng, ước mơ và lý tưởng, tư duy và tính cách. Đó cũng là thời kỳ hình thành những định hướng giá trị của cuộc sống đang trưởng thành về nhân cách. Đặc điểm tâm lý nổi bật của thanh niên: yêu cái mới, chọn cái đẹp, luôn hướng tới tương lai, nhạy cảm với thực tiễn, dễ tiếp nhận với các giá trị cách tân và đổi mới, hăng hái xung phong, luôn đi đầu trong cuộc đấu tranh chống lại những gì là cũ kỹ, lỗi thời, lạc hậu... Thanh niên là một nhóm nhân khẩu xã hội đặc thù, chiếm số đông trong dân cư, đan xen trong các giai tầng, cơ cấu xã hội và cơ cấu nghề nghiệp. Thanh 11 niên không phải là một giai cấp (như các nhà xã hội học tư sản khẳng định), nhưng lại thường xuyên chịu ảnh hưởng của các quan hệ giai cấp, của dư luận xã hội, của lối sống cộng đồng. Vì thế có người cho rằng thanh niên là tấm gương phản chiếu của hình ảnh xã hội. Thanh niên là lớp người trẻ tuổi, có sức khỏe và trí tuệ, có những đóng góp trong sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Thanh niên rất nhạy bén với những các mới, tiến bộ khoa học mới nhưng cũng rất dễ mắc phải những sai lầm trong nhận thức của mình. Trong sự phát triển của đất nước hiện nay thanh niên đóng một vai trò rất quan trọng với vị trí là người chủ tương lai của đất nước. Vì vậy khẩu hiệu “đâu cần thanh niên có, việc gì khó có thanh niên” luôn luôn là khẩu hiệu của thanh niên Việt nam trong mọi hoàn cảnh lịch sử của đất nước. Thanh niên là lực lượng lao động dự trữ của xã hội, là tài nguyên vô giá của mỗi quốc gia, dân tộc, là lực lượng tích cực tham gia vào quá trình phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội. Chính vì vậy trong công cuộc cải tạo xã hội, lực lượng chính trị nào nắm được thanh niên, lực lượng ấy sẽ dành phần thắng trong tay. Lịch sử cách mạng dân tộc Việt Nam đã chứng minh cho chân lý đó. 1.1.4. Đoàn TNCS Hồ Chí Minh Đoàn TNCS Hồ Chí Minh là tổ chức chính trị xã hội của thanh niên Việt Nam do Đảng cộng sản Việt Nam và Chủ tịch Hồ Chí Minh sáng lập, lãnh đạo và rèn luyện. Đoàn bao gồm những thanh niên tiên tiến, tự nguyện phấn đấu vì sự nghiệp xây dựng đất nước Việt Nam dân giàu nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh theo định hướng XHCN. Đoàn TNCS Hồ Chí Minh là thành viên của hệ thống chính trị, hoạt động trong khuôn khổ hiến pháp và pháp luật của nước cộng hòa XHCN Việt Nam. Đoàn phối hợp với các cơ quan, đoàn thể và các tổ chức xã hội, các tập thể lao động để chăm lo, giáo dục, đào tạo và bảo vệ thanh thiếu nhi. Tổ chức cho Đoàn 12 viên, thanh niên tham gia vào quản lý nhà nước và xã hội. Đoàn TNCS Hồ Chí Minh hoạt động theo nguyên tắc tập trung dân chủ, tập thể lãnh đạo cá nhân phụ trách. Được xây dựng rèn luyện và trưởng thành qua các thời kỳ đấu tranh cách mạng, Đoàn tập hợp đông đảo thanh niên phát huy truyền thống anh hùng cách mạng, góp phần cho sự nghiệp giải phóng dân tộc thống nhất đất nước, xây dựng và bảo vệ tổ quốc. Bước vào thời kỳ mới, Đoàn tiếp tục phát huy những truyền thống quý báu của dân tộc và bản chất tốt đẹp của mình, kế tục trung thành sự nghiệp cách mạng vẻ vang của Đảng, tổ chức động viên đoàn viên, thanh niên đi đầu trong công cuộc xây dựng CNH, HĐH đất nước và bảo vệ nước Việt Nam XHCN. Đoàn TNCS Hồ Chí Minh là đội dự bị tin cậy của Đảng, là đội quân xung kích trong các hoạt động của Đảng, là trường học XHCN của thanh niên, đại diện chăm lo bảo vệ quyền lợi hợp pháp của tuổi trẻ, phụ trách Đội thiếu niên tiền phong Hồ Chí Minh, là lực lượng nòng cốt trong các phong trào thanh niên và các tổ chức thanh niên Việt Nam. Đoàn TNCS Hồ Chí Minh đoàn kết, hợp tác bình đẳng với các tổ chức thanh niên tiến bộ trên thế giới, phấn đấu vì tương lai và hạnh phúc của tuổi trẻ, vì hòa bình, độc lập dân tộc, dân chủ và tiến bộ xã hội. 1.1.5. Giáo dục lý tƣởng cách mạng Giáo dục là một hiện tượng xã hội, là quá trình tác động có mục đích, có kế hoạch, ảnh hưởng tự giác chủ động đến con người đưa đến sự hình thành và phát triển tâm lý, ý thức, nhân cách. Giáo dục được hiểu theo nhiều nghĩa. Theo nghĩa rộng, giáo dục là toàn bộ tác động của các chủ thể xã hội (gia đình, nhà trường, xã hội) đến con người. 13 Theo nghĩa hẹp, giáo dục được hiểu là quá trình tác động đến tư tưởng, đạo đức, hành vi của con người. Các phương diện hợp thành của nó là: Giáo dục chính trị, tư tưởng; giáo dục đạo đức; giáo dục pháp luật; giáo dục kinh tế; giáo dục thẩm mỹ; giáo dục truyền thống; giáo dục sinh thái; giáo dục về giới. Thuật ngữ giáo dục lý tưởng cách mạng ở đây được sử dụng đồng nghĩa với thuật ngữ giáo dục Cộng sản chủ nghĩa, do V.I.Lênin sử dụng lần đầu tiên vào tháng 4-1920 tại Đại hội IX của Đảng Cộng sản Nga. Tuy nhiên, ý tưởng về sự cần thiết phải giáo dục theo tinh thần Cộng sản cho giai cấp công nhân đã được Mác và Ăng-ghen nêu lên từ năm 1848, khi các ông viết “tuyên ngôn của Đảng cộng sản”. Thực chất của tư tưởng này là khẳng định trong giai cấp công nhân và nhân dân lao động niềm tin vào sự thắng lợi của lý tưởng Cộng sản chủ nghĩa. 1.2. Mục đích, nguyên tắc, những yếu tố tác động đến giáo dục lý tƣởng cách mạng cho thanh niên 1.2.1. Mục đích của giáo dục lý tƣởng cách mạng cho thanh niên Giáo dục lý tưởng cách mạng cho thanh niên là quá trình tác động của các chủ thể giáo dục, xã hội và cá nhân để chuyển hóa những ngyên tắc, yêu cầu, chuẩn mực, giá trị đạo đức - xã hội thành những giá trị phấn đấu để đạt mục tiêu của mỗi thanh niên. Quá trình giáo dục lý tưởng cách mạng cho thanh niên trong tổ chức Đoàn là làm cho thanh niên thấm nhuần sâu sắc thế giới quan MácLênin, tư tưởng đạo đức cách mạng của Hồ Chí Minh, tính chân lý khách quan của các giá trị đạo đức nhân văn, nhằm thực hiện mục tiêu độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội. Thông qua việc tếp cận với cuộc đấu tranh cách mạng của dân tộc và hoạt động của cá nhân để cung cố niềm tin và lẽ sống, lý tưởng sống, lối sống theo con đương chủ nghĩa xã hội. Thanh niên phải thấm nhuần chủ trương, chính sách của Đảng, biết sống và làm việc theo pháp luật, có kỹ cương nền nếp, có văn hóa trong các mối quan hệ giữa con người với tự nhiên, giữa xã hội và giữa con người với nhau. 14