ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
KHOA LUẬT
TRẦN MAI VÂN THI HÀNH
PHÁP LUẬT VỀVỆSINH AN TOÀN THỰC PHẨM ỞCẤP
PHƯỜNG TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐHÀ NỘI
LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC
HÀ NỘI –2013
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
KHOA LUẬT
TRẦN MAI VÂN THI HÀNH
PHÁP LUẬT VỀVỆSINH AN TOÀN THỰC PHẨM ỞCẤP
PHƯỜNG TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐHÀ NỘI
Chuyên ngành: Luật Kinh tế
Mã số: 60 38 50
LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC
Người hướng dẫn khoa học: PGS-TS. NGÔ HUY CƯƠNG
HÀ NỘI -2013
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan Luận văn là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các
kết quả nêu trong Luận văn chưa được công bố trong bất kỳ công trình
nào khác. Các số liệu, ví dụ và trích dẫn trong Luận văn đảm bảo tính
chính xác, tin cậy và trung thực. Tôi đã hoàn thành tất cả các môn học và
đã thanh toán tất cả các nghĩa vụ tài chính theo quy định của Khoa Luật
Đại học Quốc gia Hà Nội.Vậy tôi viết Lời cam đoan này đề nghị Khoa
Luật xem xét để tôi có thể bảo vệ Luận văn.Tôi xin chân thànhcảm ơn!
NGƯỜI CAM ĐOANTrần Mai Vân
ivMỤC LỤCTrang
MỞĐẦU1
CHƯƠNG 1: KHÁI QUÁT THI HÀNH PHÁP LUẬT VỀAN TOÀN
THỰC PHẨM4
1.1Khái niệm thi hành pháp luật vềan toàn, vệsinh an toàn thực phẩm4
1.1.1Khái niệm an toàn thực phẩm, vệsinh an toàn thực phẩm4
1.1.2Khái niệm thi hành pháp luật vềan toàn thực phẩm5
1.2Sựcần thiết và vai trò của pháp luật vềan toàn thực phẩm trong đời
sống xã hội Việt Nam hiện nay8
1.2.1Sựcần thiết của pháp luật vềan toàn thực phẩm trong đời sống xã
hội Việt Nam hiện nay8
1.2.2Vai trò của pháp luật vềan toàn thực phẩm trong đời sống xã hội
Việt Nam hiện nay9
1.3Các yêu cầu của pháp luật vềan toàn thực phẩm12
1.3.1Nguyên tắc của pháp luật vềan toàn thực phẩm12
1.3.2Nội dung chủyếucủa các yêu cầu pháp luật vềan toàn thực phẩm13
CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG THI HÀNH PHÁP LUẬT VỀAN TOÀN
THỰC PHẨM ỞCẤP PHƯỜNG TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐHÀ
NỘI17
2.1Tình hình thi hành pháp luật vềan toàn thực phẩm ởcấp phường
trên địa bàn Thành phốHà Nội17
2.1.1Thực trạng an toàn thực phẩm ởcấp phường trên địa bàn Thành
phốHà Nội17
v2.1.2Nguyên nhân gây mất an toàn thực phẩm18
2.1.3Tình hình thi hành pháp luật vềan toàn thực phẩm ởcấp
phường trên địa bàn Thành phốHà Nội23
2.2Những quy địnhcủa pháp luật vềan toàn, vệsinh an toàn thực phẩm29
2.3Đánh giá thực trạng áp dụng pháp luật vềan toàn thực phẩm ởcấp
phường trên địa bàn Thành phốHà Nội36
2.3.1Vềthuận lợi trong quá trình áp dụng pháp luật vềan toàn thực phẩm
ởcấp phường trên địa bàn Thành phốHà Nội36
2.3.2Những khó khăn trong quá trình áp dụng pháp luật vềan toàn thực
phẩm ởcấp phường trên địa bàn Thành phốHà Nội38
2.4Những kết quảđạt được trong quá trình áp dụng pháp luật vềan toàn
thực phẩm ởcấp phường trên địa bàn Thành phốHà Nội45
CHƯƠNG 3: KIẾN NGHỊVÀ GIẢI PHÁP THI HÀNH PHÁP LUẬT
VỀAN TOÀN THỰC PHẨM53
3.1Sựcần thiết phải hoàn thiện các quy định của pháp luật vềvệsinh an
toàn thực phẩm53
3.1.1Các bất cập trong quy định của pháp luật vềvệsinhan toàn thực
phẩm53
3.1.2Hoàn thiện các quy định của pháp luật vềan toàn thực phẩm55
3.2Giải pháp và kiến nghịnâng cao hiệu quảthi hành pháp luật vềan toàn
thực phẩm59
3.2.1Đẩy mạnh công tác hoàn thiện các văn bản pháp luật vềan toàn thực
phẩm59
3.2.1.1Công tác hoàn thiện văn bản pháp luật vềan toàn thực phẩm59
3.2.1.2Công tác tuyên truyền pháp luật vềan toàn thực phẩm60
3.2.2Xây dựng chương trình giữa các cơ quan chức năng và nâng cao
chất lượng nguồn nhân lực trong thi hành pháp luật vềan toàn thực
phẩm62
3.2.3Tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra, giám sát việc thi hành
pháp luật vềvệsinh an toàn thực phẩm63
3.2.3.1Kiểm soát các cơ sởăn uống và sản xuất thực phẩm63
3.2.3.2Kiểm nghiệm chất lượng an toàn thực phẩm65
3.2.4Triển khai công tác thi hành pháp luật vềvệsinh an toàn thực phẩm
trong thời gian tới67
KẾT LUẬN68
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO74
DANH MỤC CÁC BẢNGTT
Ký hiệu bảng
Bảng 2.1. Các nhóm đối tượng hiểu đúng vềan toàn thực phẩm qua các
năm49
Bảng 3.1. Tần suất sờmó của tay với các cơ quan có lông trên cơ thể58
MỞĐẦU
1. Lý do chọn đềtàiViệc bảo vệ, chăm sóc sức khỏe của nhân dân luôn là
mục tiêu của Đảng, Nhà nước và toàn xã hội. An toàn thực phẩm là một
trong những vấn đềmà các cơ quan nhà nước luôn quan tâm đặc biệt và
coi đây là một vấn đềcó ý nghĩa to lớn vềkinh tế, an toàn xã hội, bảo
vệmôi trường, sức khỏe nhân dân và đặc biệt là tiến trình hội nhập của
Việt Nam.Thực tiễn Việt Nam thời gian qua cho thấy, Đảng và Nhà nước
ta đã thường xuyên chỉđạo và không ngừng nâng cao hiệu lực, hiệu
quảtrong quản lý nhà nước vềan toàn thực phẩm.Nhận thức đúng đắn
vềvai trò quan trọng của công tác bảo đảm an toàn thực phẩm là một
trong những yếu tốquan trọng góp phần nâng cao tầm vóc và thểchất của
người Việt Nam, góp phần tích cực vào sựnghiệp bảo vệ,chăm sóc và
nâng cao sức khỏe nhân dân ỞViệt Nam, mặc dù Luật an toàn thực
phẩm được Quốc Hội nước Cộng hòa xã hội chủnghĩa Việt Nam khóa
XII, kỳhọp thứ7 thông qua ngày 17 tháng 6 năm 2010 và có hiệu lực thi
hành từngày 01 tháng 7 năm 2011; Nghịđịnh 38/2012/NĐ-CP,ban hành
ngày 25 tháng 4 năm 2012 quy định chi tiết thi hành một sốđiều của
Luật an toàn thực phẩm; Nghịđịnh 91/2012/ NĐ-CP,ban hành ngày
08tháng 11 năm 2012 quy định xửphạt hành chính vềan toàn thực
phẩmcùng nhiều văn bản pháp luật khác đã ghi nhận tương đối toàn diện
vềquyền và nghĩa vụcủa tổchức, cá nhân trong bảo đảm an toàn thực
phẩm song khảnăng áp dụng còn rất nhiều hạn chế, nội dung điều chỉnh
còn mang tính nguyên tắc, khó áp dụng. Hơn nữa, việc đưa các chếtài
mạnh mẽđểxửlý các hành vi vi phạm của mọi tổchức, cá nhân sản xuất,
kinh doanh thực phẩm còn chưa được chú trọng làm cho pháp luật mất
tính giáo dục, răn đe. Nhiều hành vi đã xác định rõ chếtài xửlý nhưng
mức phạt quá nhẹkhiến cho nhiều cơ sởkinh doanh sẵn sàng nộp phạt
đểrồi tiếp tục tái phạm...
Từnhững nguyên nhân đã trình bày trên, có thểkhẳng định rằng, việc
nghiên cứu đềtài “Thi hành pháp luật vềvệsinh an toàn thực phẩm ởcấp
Phường trên địa bàn thành phốHà Nội” có ý nghĩa cảvềlý luận và thực
tiễn, đặc biệt là trước yêu cầu ởnước ta hiện nay
2.Tình hình nghiên cứuTuy có tầm quan trọng như vậy, song pháp luật
vềan toàn thực phẩmởnước ta mới chỉđược quan tâm đúng mức và bắt
đầu có một sốnghiên cứu quy mô trong thời gian gần đây. Điều đáng nói
là, các kết quảnghiên cứu thu được cho đến nay còn hết sức khiêm tốn.
Có thểkểđến các công trình như: Điều tra ngộđộc thực phẩm–Tiến sĩ
Trần ThịPhúc Nguyệt –Đại học Y Hà Nội; Một sốbệnh truyền qua thực
phẩm; Điều tra vệsinh an toàn thực phẩm –PGS.TS.ĐỗThịHòa –Giảng
viên chính Viện đào tạo Y học dựphòng và y tếcông cộng cục an toàn
thực phẩm; Ngộđộc thức ăn-GS.TS. Nguyễn ThịDụ; “Pháp luật vềkiểm
soát vệsinh an toàn thực phẩm trong hoạt động thương mại ởViệt Nam”
Luận văn thạc sĩ –Đặng Công Hiển-năm 2010, Khoa Luật -Đại học
Quốc gia Hà Nội; “Tội vi phạm quy định vềvệsinh an toàn thực phẩm
trong Luật hình sựViệt Nam –Một sốvấn đềlý luận và thực tiễn” Luận
văn thạc sĩ –Hoàng Trí Ngọc, năm 2009, Khoa Luật -Đại học Quốc gia
Hà Nội.Hầu hết các công trình trên đều ít nhiều đềcập đến việc đảm bảo
vệsinh an toàn thực phẩm.Tuy nhiên, cho đến nay vẫn chưa có công
trình khoa học nào đisâu nghiên cứu một cách cơ bản và có hệthống việc
thi hành pháp luật vềan toàn thực phẩm ởcấp Phường trên địa bàn thành
phốHà Nội
3.Mục đích và nhiệm vụnghiên cứuMục đích của Luận văn là làm sáng
tỏmột sốvấn đềlý luận cơ bản vềviệc thi hành pháp luật vềan toàn thực
phẩm ởcấp Phường trên địa bàn thành phốHà Nội , đánh giá thực trạng
pháp luật Việt Nam vềlĩnh vực này và từđó đềxuất một sốđịnh hướng và
giải pháp hoàn thiện.Với mục đích trên, Luận văn có các nhiệm
vụnghiên cứu cụthểsau:
-Làm sáng tỏmột sốvấn đềlý luận nhiệm vụcủa chính quyền cấp Phường
trong việc đảm bảo an toàn thực phẩm;-Phân tích, đánh giá thực trạng
pháp luật Việt Nam vềpháp luật an toàn thực phẩm trong việc bảo vệsức
khỏe nhân dân;-Đưa ra một sốđịnh hướng vàgiải pháp cơ bản hoàn thiện
pháp luật vềviệc thi hành pháp luật vềan toàn thực phẩm.
4.Đối tượng và phạm vi nghiên cứuĐối tượng nghiên cứu của luận văn
là các văn bản quy định và thực tiễn việc thi hành pháp luật vềvệsinh an
toàn thực phẩm. Phạm vi nghiên cứu của luận văn là thi hành phápluật
vềan toàn thựcphẩm tại cấp Phường trên địa bàn thành phốHà
Nội.Phương pháp nghiên cứuLuận văn sửdụng một sốphương pháp
chủyếu sau: phương pháp phân tích -tổng hợp, phương pháp lịch sửcụthể, phương pháp quy nạp -diễn dịch, phương pháp hệthống, phương
pháp so sánh, ...
5.Kết cấu của luận văn Ngoài phần Mởđầu, Kết luận và Danh mục tài
liệu tham khảo, Luận văn gồm 3 chương:
Chương 1. Khái quát thi hành pháp luật vềan toàn thực phẩm
Chương 2. Thực trạng thi hành pháp luật vềan toàn thực phẩm ởcấp
Phường trên địa bàn Thành phốHà Nội
Chương 3. Kiến nghịvà giải pháp thi hành pháp luật vềan toàn thực
phẩm
CHƯƠNG1: KHÁI QUÁTTHI HÀNHPHÁP LUẬT VỀAN TOÀN
THỰC PHẨM
1.1. Khái niệm thi hành pháp luật vềan toàn thực phẩm
1.1.1 Khái niệm an toàn, vệsinh an toànthực phẩmĐất nước ta trong
những năm gần đây kinh tếphát triển, cuộc sống của nhiều người dân đã
được cải thiện, người tiêu dùng ngày càng có nhu cầu cao hơn cảvềhình
thức, chất lượng cũng như cảmquan đối với thực phẩm.An toàn thực
phẩmhayVệsinh an toàn thực phẩmhiểu theo nghĩa hẹp là một mônkhoa
họcdùng đểmô tảviệc xửlý, chếbiến, bảo quản và lưu trữthực phẩmbằng
những phương pháp phòng ngừa, phòng chống bệnh tật do thực phẩm
gây ra. An toàn thực phẩm cũng bao gồm một sốthói quen, thao tác trong
khâu chếbiến cần được thực hiện đểtránh các nguy cơ gây ảnh hưởng
xấu tới sức khỏe.An toàn thực phẩm luôn là vấn đềđược quan tâm ngày
càng sâu sắc trên toàn cầu bởi vai trò quan trọng bậc nhất đó chính là
sức khỏe, tính mạng con người, sựtồn tại và phát triển giống nòi.Trước
đây, theo Pháp lệnh vệsinh an toàn thực phẩm số12/2003/PLUBTVQH11 của Ủy ban thường vụQuốc Hội, vệsinh an toàn thực
phẩmđược hiểu là việc phải thực hiện các điều kiện và biện pháp cần
thiết đểbảo đảm cho thực phẩm không gây hại đến sức khỏe và tínhmạng
con người.Tuy nhiên đểphù hợp với tiến trình hội nhập quốc tếsau khi
Việt Nam chính thức gia nhập tổchức thương mại thếgiới (WTO) vào
01/01/2007, khái niệm này đã được đơn giản hóa, ngắn gọn và phù hợp
hơn được thểhiện trong Luật An toàn thực phẩm có hiệu lực thi hành
từngày 01/7/2011, an toàn thực phẩmlà việc bảo đảm đểthực phẩm
không gây hại đến sức khỏe, tính mạng con người. Có thểhiểumột cách
đơn giản an toàn thực phẩm là toàn bộnhững vấn đềcần xửlý liên quan
đến việc đảm bảo vệsinh đối với thực phẩm nhằm bảo vệcho sức khỏe
củangười tiêu dùng.
Thực phẩm là nhu cầu thiết yếu hằng ngày của con người, cung cấp cho
con người nguồndinh dưỡng, năng lượng đểcon người sống và phát
triển. Tuy nhiên khi bịnhiễm khuẩn, nhiễm độc... an toàn thực phẩm
chưa tốt thì thực phẩm lại là nguồn truyền bệnh nguy hiểm gây ảnh
hưởng nghiêm trọng đến sựphát triển của con người và xã hội.An toàn
thực phẩm có tác động trực tiếp đến sức khỏe và chất lượng cuộc sống
của con người. Công tác quản lý chất lượng an toàn thực phẩm có vịtrí
rất quan trọng trong giai đoạn hiện nay, đây là một vấn đề“nóng”, bao
gồm nhiều hành vi, hành động và các điều kiện phải tuân thủ, thực hiện
nhằm đưa các loại thực phẩm từnơi sản xuất, gieo trồng, bảo quản, phân
phối đến nơi chếbiến sửdụng. Có rất nhiều mức độkhác nhau, hậu
quảgây ra cũng khác nhau từkhó chịu đến tửvong khi sửdụng những
thực phẩm bịô nhiễm ...Theo thống kê của Cục an toàn vệsinh thực
phẩm từnăm 2004 -2009 đã có 1.058 vụngộđộc thực phẩm, trung bình có
176,3 vụngộđộc thực phẩm/năm, tính trung bình tỷlệngười bịngộđộc
thực phẩm là 7,1 người/100.000 dân. Năm 2011 từđầu năm đến giữa
tháng 9, cảnước xảy ra 109 vụngộđộc thực phẩm với tổng số3.654 người
mắc, tửvong 18 người, đi viện 2.812 người. Nguyên nhân ngộđộc thực
phẩm năm 2011 được xác định qua lâm sàng và xét nghiệm cho thấy do
độc tốtựnhiên chiếm 30,3% sốvụ, hóa chất chiếm 11,0% sốvụ, do vi sinh
vật chiếm 30,3 % sốvụ, không rõ nguyên nhân chiếm 28,4 % sốvụ[26].
1.1.2. Khái niệm thi hành pháp luậtvềan toàn thực phẩmCó lẽchưa bao
giờvấn đềan toàn thực phẩm lại được quan tâm đặc biệt như trong thời
gian gần đây. Trên cácmặt báo, các phương tiện thông tin đại chúng liên
tục đưa tin vềcác hiện tượng vi phạm pháp luật vềan toàn thực phẩm.
Hệthống các văn bản pháp luật như: Luật An toàn thực phẩm được Quốc
Hội nước Việt Nam khóa XII, kỳhọp thứ7 thông qua ngày 17 tháng
6năm 2010 và có hiệu lực thi hành từngày 01/7/2011; Nghịđịnh 38/2012/
NĐ -CP ngày 25/4/2012 của Chính Phủquy định chi tiết thi hành một
sốđiều của Luật an toàn thực phẩm; Nghịđịnh 91/2012/NĐ-CP của
Chính Phủngày 08/11/2012 quy định xửphạt hành chính vềan toàn thực
phẩm ... đã tạo một hành lang pháp lý cho công tác đảm bảo an toàn thực
phẩm. Tuy nhiên việc đưa các văn bản này vào cuộc sống lại là một bài
toán khó vì đây là việc mà các cấp, các ngành và mọi tổchức cá nhân
phải thực hiện tốt việc thi hành pháp luật.Thi hành pháp luậtlà một trong
bốn hình thức của thực hiện pháp luật (Thực hiện pháp luật bao gồm :
Tuân thủpháp luật; Thi hành pháp luật; Sửdụng pháp luật và Áp dụng
pháp luật), theo đó Thi hành pháp luật vềan toàn thực phẩm là việc các
chủthểpháp luật vềan toàn thực phẩm phải thực hiện nghĩa vụpháp lý của
mình bằng hành động tích cực và chủđộng.Các vấn đềliên quan trực tiếp
đến sức khoẻ, chất lượng an toàn thực phẩm luôn là mối quan tâm hàng
đầu củacác nhà chức trách và ngườitiêu dùng. Bên cạnh đó,tại các đô
thịlớnvới phần đông người tiêu dùng đang phải đối mặt với vô sốkhó
khăn trước những thách thức của xã hội. Một trong những khó khăn đó
là nguồn cung cấp thực phẩm. Các yếu tố: An toàn, cân bằng dinh
dưỡng, hợp khẩu vị, thuận tiện nhằm thoảmãn nhu cầu và phong cách
sống của người tiêu dùng được đặt ra những thách thức cho các nhà
quản lý và cảchính người tiêu dùng.Trước tình hình này, hơn ai hết các
cấp chính quyền ởđịa phương là nơi gần dân nhất cần phải có những
động thái tích cực trong việc thi hành pháp luật vềan toàn thực phẩm.
Cần nâng cao trách nhiệm quản lý nhà nước của Ủy ban nhân dân các
cấp, đặc biệt là ởcấp xã, phường, cụthể:+Ban hành theo thẩm quyền
hoặc trình với Hội đồng nhân dân cùng cấp, Ủy ban nhân dân cấp trên
ban hành văn bản quy phạm pháp luật, quy chuẩn kỹthuật địa phương.
Xây dựng và tổchức thực hiện quy hoạch vùng, cơ sởsản xuất thực phẩm
an toàn đểbảo đảm việc quản lý được thực hiện trong toàn bộchuỗi cung
cấp thực phẩm.Chính quyền cơ sởphải là người chủtrì trong các hoạt
động nâng cao chất lượng an toànthực phẩm gắn với phát triển kinh tếxã hội của địa phương.+Nâng cao trách nhiệm quản lý an toàn thực
phẩm trên địa bàn thông qua công tác quản lý điều kiện bảo đảm an toàn
thực phẩm đối với các cơ sởsản xuất, kinh doanh thực phẩm, cơ sởkinh
doanh dịch vụăn uống, thức ăn đường phố, an toàn thực phẩm tại các
chợ, đặc biệt là các chợcóc, chợtạm trên địa bàn.+Báo cáo với cơ quan
cấp trên định kỳvà đột xuất vềcông tác quản lý an toàn thực phẩm trên
địa bàn đểcó hướng chỉđạo giải quyết tích cực nhằm đảm bảo dân sinh.
+Bốtrí nguồn lực, nâng cao chất lượng nhân lực cho công tác bảo đảm
an toàn thực phẩm trên địa bàn+Huy động sựquan tâm, phối kết hợp
của các ban ngành đoàn thểtrong các biện pháp giáo dục, tuyên truyền
vềan toàn thực phẩm nhằm nâng cao vềnhận thức và thực hành của
người sản xuất, kinh doanh và tiêu dùng thực phẩm.Các trạm Y tếphải
thểhiện vai trò tham mưu tích cực +Thực hiện công tác thanh tra, kiểm
tra theo kếhoạch và đột xuất. Xửphạt các hành vi vi phạm pháp luật vềan
toàn thực phẩm theo đúng quy định của pháp luật.Để làm tốt công tác
quản lý về an toàn thực phẩm tại địa phương vấn đề then chốt là làm thế
nào để đưa các quy định của pháp luật vềan toàn thực phẩm gắn kết với
đời sống, phù hợp với điều kiện thực tế để từng bước nâng caochất
lượng thực phẩm,bảo đảm an toàn cho người tiêu dùng, đóng góp tích
cựcvào phát triển kinh tế-xã hội của đất nước.Công tác đảm bảo an toàn
thực phẩm đểthực hiện tốt cần những nỗlực rất lớn của chính phủ, các
bộngành và của toàn xã hội. Việc đưa Luật An toàn thực phẩm vào cuộc
sống có ý nghĩa quyết định với kết quảcủa công tác này. Đểphù hợp với
xu hướng quốc tếkhi tham gia vào WTO một sốkhái niệm vềan toàn thực
phẩm đã thay đổi được quy định cụthểtại Điều 2 Luật An toàn thực
phẩm số55/2010/QH12.Các khái niệm này đã thểhiện sựkhác biệt với
Pháp lệnh vệsinh an toàn thực phẩmnăm 2003đượcthểhiệnrõ nét hơn, chi
tiết hơn, là công cụđểgóp phần bảo vệtốt hơn sức khỏe, tính mạng của
nhân dân, góp phần phát triển kinh tế-xã hội của đất nước.
1.2. Sựcần thiết và vai trò của pháp luật vềan toàn thực phẩm trong đời
sống xã hội Việt Nam hiện nay
1.2.1. Sựcần thiết của pháp luật vềan toàn thựcphẩm trong đời sống xã
hội Việt Nam hiện nayTừngày 01/01/2007, Việt Nam đã là thành
viên chính thức của Tổchức Thương mại thếgiới (WTO) nên phải từng
bước tuân thủcác hiệp định của Tổchức này. Theo đó trong điều kiện hội
nhập, cần thiết phải có cơ chếpháp lý vềviệc thừa nhận tiêu chuẩn lẫn
nhau giữa Việt Nam và các quốc gia trong khu vực cũng như thếgiới.
Việt Nam cần phải nội luật hóa các quy định của Quốc tếvềan toàn thực
phẩm đểcó cơ sởpháp lý thực hiện, đặc biệt là việc áp dụng các hệthống
quản lý tiên tiến trong quản lý thực phẩm.ỞViệt Nam vấn đềan toàn thực
phẩm vẫn đang diễn biến hết sức phức tạp. Thường xuyên trên các
phương tiện thông tin đại chúng đưa tin vềcác vụngộđộc, có nơi sốlượng
lên tới vài trăm người.Theo thống kê của BộY tếtrong những năm gần
đây, hàng năm có 200-600 vụngộđộc thức ăn, khoảng 5000-7000 người
mắc bệnh, trong đó có vài chục người chết. Khoảng 20-30 % là ngộđộc
do hóa chất (chủyếu là thuốc bảo vệthực vật, khoảng 50% là do vi sinh
vật, 14-20% do thức ăn có độc...[43].
Tâm lý thích dùng hàng ngoại đã đi sâu vào tiềm thức tiêu dùng của
người dân, tuy nhiên một trong những vấn đềmà người Việt đáng lo ngại
là hạn sửdụng của đồ“Tây”:
Tháng 6 /2012 đội quản lý thịtrường số26 Hà Nội đã phối hợp với cảnh
sát môi trường phát hiện một lô hàng bánh kẹo ngoại vận chuyển
lên Hòa Bình có dấu hiệu sửa hạn sửdụng. Tại kho của công ty nhập
khẩu ởThanh Xuân, Hà Nội, cơ quan quản lý đã mất nhiều giờđồng
hồkiểm đếm một kho lớn chứa đến 8 tấn bánh kẹo đều đã cận hạn hoặc
hết hạn dùng, được tẩy hạn cũ và dập hạn mới sang đến năm 2013
[28].Các vụviệc vi phạm đến an toàn thực phẩm diễn ra thường xuyên và
có chiều hướng phức tạp gia tăng: 6 tháng đầu năm 2012, Cục quản lý
thịtrường đã có 13 văn bản chỉđạo triển khai kiểm tra, kiểm soát
thịtrường thực phẩm, lực lượng quản lý thịtrường đã phát hiện xửlý
4.607 vụvi phạm vềvệsinh an toàn thực phẩm với sốtiền xửphạt vi
phạm hành chính 17.516.804 triệu đồng. Trịgiá hàng vi phạm
4.546.474 triệu đồng. Một sốmặt hàng vi phạm đã bịxửlý, tiêu hủy
67.000 hộp thực phẩm; 77.124 con gia cầm; 75 tấn sản phẩm gia súc, gia
cầm, 2.156.240 quảtrứng gia cầm; 75 tấn sản phẩm gia súc, gia cầm;
1.500 kg nầm động vật; 1.140 chai mắm tôm... [28]. Đã đến lúc toàn
xã hội tiến lên một nấc thang mới trong việc bảo vệcuộc sống, sức khỏe
của mình và điều quan trọng nhất là tôn trọng và chấp hành các quy định
vềan toàn thực phẩm.
1.2.2. Vai trò của pháp luật vềan toàn thực phẩm trong đời sống xã hội
Việt Nam hiện nay:Hiện nay các vấn đềliên quan trực tiếp đến sức khoẻ,
chất lượng an toàn thực phẩm là mối quan tâm hàng đầu của người tiêu
dùng. Nhất làcuộc sống đô thịluôn gấp gáp khiến người tiêu dùng luôn
đòi hỏi các yếu tố: An toàn, cân bằng dinh dưỡng, hợp khẩu vị, thuận
tiện nhằm thoảmãn nhu cầu thay đổi phong cách sống của người tiêu
dùng.
Vấn đềan toàn thực phẩm hiện nay ởnước ta còn nhiều tồn tại. Các
vụngộđộc thực phẩm cấp tính vẫn thường xuyên xảy ra ởcác thành
phốcũng như ởnông thôn và có chiều hướng tăng năm sau cao hơn năm
trước. Đó là chưa kểđến sựngộđộc do sựtích luỹđộc chất trong cơ thểvà
phát sinh những căn bệnh hiểm nghèo như ung thư. Nguồn gốcnguyên
nhân gây ngộđộc là do môi trường sản xuất nông nghiệp gồm đất, nước
tưới tiêu không đảm bảo; kỹthuật canh tác trong trồng trọt và chăn nuôi
còn nhiều bất cập như lạm dụng phân bón, hoá chất bảo vệthực vật,
thuốc kháng sinh, hormone sinh trưởng...; công nghệsau thu hoạch như
hoá chất sửdụng trong bảo quản, kỹthuật bảo quản cũng như thiết bịbảo
quản, việc chếbiến thực phẩm (dùng chất phụgia, chất bảo quản, thiết
bịchếbiến) chưa tuân thủcác quy định hiện hành.Đối với bất kỳloại thực
phẩm nào khi đưa ra thịtrường cần được xác định rõ vềxuất xứ, ghi rõ
những hàm lượng, chất lượng và chỉdẫn rõ ràng đểtiện dụng cho người
tiêu dùng. Muốn vậy, ngay từbây giờchúng ta phải xây dựng cơ chếquản
lý chuỗi thực phẩm một cách hệthống, nhằm bảo đảm mỗi loại thực
phẩm đều có "lý lịch" rõ ràng, an toàn. Đây cũng là yêu cầu bắt buộc
đểtừđó cơquan chức năng có thểtruy cứu trách nhiệm khi có sựcố, tổn
thất đối với người tiêu dùng. Rất cần có các dụng cụđểkiểm tra nhanh
các kim loại nặng, các vi sinh vật gây bệnh... với giá thành thật rẻ, tiện
lợi đểbất kỳngười tiêu dùng nào cũng có thểsửdụng được.Việc quảng
cáo những thực phẩm có hàm lượng chất béo, chất đường và muối cao
đã ảnh hưởng trực tiếp đến trẻem, làm cho chúng thích ăn những loại
đồăn trên và dẫn tới béo phì. ỞViệtNam, với việc đời sống được cải
thiện, nhiều trẻem ởthành thịđang bịbéo phì, dẫn đến nguy cơ gặp nhiều
vấn đềvềsức khỏe trong tương lai do đó rất cần phải đấu tranh ngăn
chặn việc tiếp thịnhững thực phẩm có hại cho sức khoẻtrẻem.
Cụthể:cấm quảng cáo những loại thực phẩm không có lợi cho sức
khoẻtrong trường học; không bán các loại thực phẩm có kèm tặng phẩm,
đồchơi, các bộsưu tập đểdụdỗtrẻem tiêu dùng thực phẩm không có lợi
cho sức khoẻ; không lợi dụng các thần tượng, tổchức các cuộc thi, tranh
hoạt hình đểtiếp thịthực phẩm không có lợi cho sức khoẻ..Quyền lợi của
người tiêu dùng nước ta bịxâm hại nghiêm trọng. Hiện chưa có sốliệu
chính xác nào vềtổn thất vật chất, nhưng những thiệt hại vềsức khỏe,
thậm chí đe dọa tính mạng người tiêu dùng, thì đã rõ và được đềcập liên
tục trên phương tiện thông tin đại chúng. Điều đó phản ánh hệthống
pháp luật, chếtài xửlý các hành vi vi phạm pháp luật vềbảo vệquyền lợi
người tiêu dùng ởViệtNamthời gian qua còn lỏng lẻo và thiếu tính răn
đe.An toàn thực phẩm trong cả nước nói chung và của Thànhphố Hà Nội
nói riêng đang tạo nhiều lo lắng cho người dân. Trên thực tế, nhiều sự
kiện như việc tiếp tục sử dụng những hoá chất cấm dùng trong nuôi
trồng, chế biến nông thủy sản, thực phẩm, việc sản xuất một số sản
phẩm kém chất lượng hoặc do quy trình chế biến hoặc do nhiễm độc từ
môi trường, đang gây ảnh hưởng xấu đến xuất khẩu và tiêu dùng. Các vụ
ngộ độc thực phẩm do một số bếp ăn tập thể cung cấp, nhiều thông tin
liên tục về tình hình an toàn thực phẩm ở một vài nước trên thế giới,
cộng thêm dịch cúmgia cầm tái phát, bệnh heo tai xanh ở một số nơi trên
đất nước càng làm bùng lên sự lo âu của cộng đồng. Gần đây một số
vấn đề liên quan đến quản lý an toàn vệ sinh thực phẩm, sự khác biệt
giữa các kết quả phân tích kiểm tra chất lượng sản phẩm vừa gây không
ít khó khăn cho người sản xuất vừa tạo thêm lo lắng cho người tiêu dùng
trong khi chúng ta đang cố gắng tạo những ưu thế về nhiều mặt để có
nhiều lợi thế nhất với cương vị một thành viên bình đẳng của WTO.Vấn
đề then chốt là làm thế nào quản lý được tốt chất lượng an toàn thực
phẩm để nâng cao năng lực cạnh tranh doanh nghiệp, bảo đảm an toàn
cho người tiêu dùng, đóng góp được phần quan trọng vào phát triển kinh
tế-xã hội của đất nước.
1.3. Các yêu cầu của pháp luật vềan toàn thực phẩm
1.3.1. Nguyên tắc của pháp luật vềan toàn thực phẩmTại Điều 3 của
Luật An toàn thực phẩm số55/2010/QH12 quy định:1. Bảo đảm an toàn
thực phẩm là trách nhiệm của mọi tổchức, cá nhân sản xuất, kinh doanh
thực phẩm.2. Sản xuất, kinh doanh thực phẩm là hoạt động có điều kiện;
tổchức, cá nhân sản xuất, kinh doanh thực phẩm phải chịu trách nhiệm
vềan toàn đối với thực phẩm do mình sản xuất, kinh doanh.3. Quản lý an
toàn thực phẩm phải trên cơ sởquy chuẩn kỹthuật tương ứng, quy định
do cơ quan nhà nước có thẩm quyền ban hành và tiêu chuẩn do tổchức,
cá nhân sản xuất công bốáp dụng.4. Quản lý an toàn thực phẩm phải
được thực hiện trong suốt quá trình sản xuất, kinh doanh thực phẩm trên
cơ sởphân tích nguy cơ đối với an toàn thực phẩm.5. Quản lý an toàn
thực phẩm phải bảo đảm phân công, phân cấp rõ ràng và phối hợp liên
ngành.6. Quản lý an toàn thực phẩm phải đáp ứng yêu cầu phát triển
kinh tế-xã hội. [51].Quản lý Nhà nước vềan toàn thực phẩm là vấn
đềrộng lớn, bao gồm nhiều ngành cùng tham gia trong đó ngành y tếlà
đầu mối. Trong những năm gần đây do đổi mới chính sách kinh tếtừnền
kinh tếkếhoạch hóa tập trung chuyển sang kinh tếthịtrường nhiều thành
phần. Công tác quản lý vềan toàn thực phẩm cần đáp ứng kịp sựphát
triển của kinh tếxã hội ởViệtNam và liên tục được cải cách:
Công tác thi hành pháp luật vềan toàn thực phẩm dựa trên một tam giác
hạtầng vững chắc:Nguyên tắc thực hiện:-Chính quyền cơ sởphải là
người chủtrì trong các hoạt động vì chất lượng vệsinh thực phẩm gắn với
phát triển kinh tế-xã hội của địa phương.-Y tế: Phải làm được vai trò
tham mưu thông minh-Giáo dục -tuyên truyền tới các đối tượng-Huy
động các ngành, tổchức tham gia-Cam kết của chủhộ, chủcơ sởvềviệc
thực hiện đầy đủtiêu chuẩn vệsinhan toàn thực phẩm.-Duy trì giám sát,
kiểm tra, thanh tra và xửlý kịp thời. [32]
1.3.2. Nội dung chủyếu của các yêu cầu pháp luật vềan toàn thực
phẩmThức ăn khi bịnhiễm khuẩn, nhiễm độc, an toàn thực phẩm chưa
tốt là hiện tượng phổbiến đã gây ảnh hưởng lớn đến sức khỏe con
người, ảnh hưởng đến lao động sản xuất và chất lượng cuộc sống.
Sựnhiễm phân, nhiễm bẩn có thểtừnhững dụng cụchếbiến, bao gói, từtay
người bán hàng, từnguồn nước, từcống rãnh, rác thải gần nơi bày
bánthực phẩm không chechắn ruồi, nhặng, kiến, gián, có thểdo thức ăn
chưa chín kỹ, khâu bảo quản, chếbiến không đảm bảo, ý thức của người
bán hàng coi nhẹviệc khám sức khỏe đúng quy trình, thực phẩm không
rõ nguồn gốc. Đáng nói hơn cảlà sựnhận thức hiểu biết của người dân,
người mua, người bán vềvệsinh an toàn thực phẩm còn thấp, thói quen
dễdãi với ăn uống ... tiềm ẩn nguy cơ cao vềngộđộc thực phẩm.Đểgiải
quyết những vấn đềtrên và cải thiện sức khỏe cộng đồng, các văn bản
pháp luật vềan toàn thực phẩm đã mang lại nền tảng pháp lý, niềm tin
cho người tiêu dùng, có tính răn đe các hành vi vi phạm pháp luật vềan
toàn thực phẩm.Các hành vi bịcấm đã được nêu ra khá cụthểđểngười
tiêu dùng cóthểnhậndiện đượcnhư:1. Sửdụng nguyên liệu không thuộc
loại dùng cho thực phẩm đểchếbiến thực phẩm.2. Sửdụng nguyên liệu
thực phẩm đã quá thời hạn sửdụng, không rõ nguồn gốc, xuất
xứhoặc không bảo đảm an toàn đểsản xuất, chếbiến thực phẩm.3.
Sửdụng phụgia thực phẩm, chất hỗtrợchếbiến thực phẩm đã quá thời
hạn sửdụng, ngoài danh mục được phép sửdụng hoặc trong danh mục
được phép sửdụng nhưng vượt quá giới hạn cho phép; sửdụng hóa chất
không rõ nguồn gốc, hóa chất bịcấm sửdụng trong hoạt động sản xuất,
kinh doanh thực phẩm.4. Sửdụng động vật chết do bệnh, dịch bệnh hoặc
chết không rõ nguyên nhân, bịtiêu hủy đểsản xuất, kinh doanh thực
phẩm.[51]Hiện nay, trong lĩnh vực sảnxuất, kinh doanhkhông ít
trườnghợpđạo đức, ý thức của ngườikinh doanh kém dẫn đến
những sai phạm nghiêm trọng gây ảnhhưởng đến lòng tin của ngườitiêu
dùng như:a) Thực phẩm vi phạm quy định của pháp luật vềnhãn hàng
hóa;b) Thực phẩm không phùhợp với quy chuẩn kỹthuật tương ứng;
c) Thực phẩm bịbiến chất;d) Thực phẩm có chứa chất độc hại hoặc
nhiễm chất độc, tác nhân gây ô nhiễm vượt quá giới hạn cho phép;đ)
Thực phẩm có bao gói, đồchứa đựng không bảo đảm an toàn hoặc bịvỡ,
rách, biến dạng trong quá trình vận chuyển gây ô nhiễm thực phẩm;e)
Thịt hoặc sản phẩm được chếbiến từthịt chưa qua kiểm tra thú y hoặc đã
qua kiểm tranhưng không đạt yêu cầu;g) Thực phẩm không được phép
sản xuất, kinh doanh đểphòng, chống dịch bệnh;h) Thực phẩm chưa
được đăng ký bản công bốhợp quy tại cơ quan nhà nước có thẩm quyền
trong trường hợp thực phẩm đó thuộc diện phải được đăng ký công
bốhợp quy;i) Thực phẩm không rõ nguồn gốc, xuất xứhoặc quá thời hạn
sửdụng.6. Sửdụng phương tiện gây ô nhiễm thực phẩm, phương tiện đã
vận chuyển chất độc hại chưa được tẩy rửa sạch đểvận chuyển nguyên
liệu thực phẩm, thực phẩm.7. Cung cấp sai hoặc giảmạo kết quảkiểm
nghiệm thực phẩm.8. Che dấu, làm sai lệch, xóa bỏhiện trường, bằng
chứng vềsựcốan toàn thực phẩm hoặc các hành vi cốý khác cản trởviệc
phát hiện, khắc phục sựcốvềan toàn thực phẩm.9. Người mắc bệnh
truyền nhiễm tham gia sản xuất, kinh doanh thực phẩm.10. Sản xuất,
kinh doanh thực phẩm tại cơ sởkhông có giấy chứng nhận cơ
sởđủđiều kiện an toàn thực phẩm theo quy định của pháp luật.11. Quảng
cáo thực phẩm sai sựthật, gây nhầm lẫn đối với người tiêu dùng.
12. Đăng tải, công bốthông tin sai lệch vềan toàn thực phẩm gây bức xúc
cho xã hội hoặc thiệt hại cho sản xuất, kinh doanh.13. Sửdụng trái phép
lòng đường, vỉa hè, hành lang, sân chung, lối đi chung, diện tích
phụchung đểchếbiến, sản xuất, kinh doanh thức ăn đường phố.
[51]Đểgóp phần triển khai có hiệu quảvấn đềan toàn thực phẩm trong
tình hình mới, ngày 04/01/2012 Thủtướng Chính phủđã ban hành Quyết
định số20/QĐ-TTg phê duyệt chiến lược quốc gia an toàn thực phẩm
giai đoạn 2011 -2020 và tầm nhìn 2030:a) Bảo đảm an toàn thực
phẩm chính là bảo đảm quyền lợi người tiêu dùng và sức khỏe nhân
dân, là một nhiệm vụthường xuyên cần tập trung chỉđạo của các cấp
ủy đảng, chính quyền, là trách nhiệm và quyền lợi của các tổchức, cá
nhân sản xuất, kinh doanh thực phẩm và mỗi người dân.b) Tổchức thực
hiện đồng bộcác quy định pháp luật vềan toàn thực phẩm, chú trọng
công tác thanh tra, kiểm tra, đẩy mạnh việc áp dụng các biện pháp tiên
tiền trong quản lý an toàn thực phẩm.c) Tăng cường công tác thông
tin, truyền thông nhằm tạo sựchuyển biến sâu sắc trong nhận thức
của người sản xuất, người tiêu dùng và toàn xã hội vềgiữgìn vệsinh,
bảo đảm an toàn thực phẩm.[58]
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
- Xem thêm -