BO GIAO DUC VA DAO TAO
TRU.ONG BAI HOC KINH TE TP.HCM
BAo cAo TONG KET
DE TAl NGHIEN ciru KHOA HQC CAP TRUONG
"
,
,
'
'
UNG DUNG
MO HINH TOAN TAl
•
,
;;
~
,
,
CHINH DE DINH
GIA CHUNG
•
KHOAN PHAI SINH
Mas6: CS-JD\1-
Chii nhi~m d~ tai: TS Bui Phuc Trung
TP.HCM Thang 5 nam 2011
\o
.
MUCLUC
.
'
,
>
LOI NOI DAU .............................................................................. 4
Chu;o·ng 1: GICH THlE:U cAc KHAI Nll:M co BAN VE CHUNG KHOAN
PHAI SINH .................................................................................. 7
1. 1 Th'1 truang
'
. d'!Ch qua san
' ...................................................... 8
g1ao
1.2
Thi trucmg phi t~p trung .... , .......................................................· 9
1.3
Hqp d6ng ky h~n .................................................................. 10
1.4
Hqp d6ng giao sau ................................................................. 15
1.5
Cac quy€n ch9n .................................................................... 16
1.6 Nhung nguai tham gia giao dich ................................................ 23
1. 7 Nhung phai sinh khac .............................................................. 29
.
Chuo·ng' II: cAc
KHAI NI:E:M v:E TAl sAN, eAcH xAc DINH GIA KY
,
H~N VA GIA GIAO SAU .............................................................. 33
2.1
S\f khac nhau giua Uti san ddu tu va taisfm tieu dung ........................ 33
2.2
Ban kh6ng ..... ~ .................................................................... 34
Do luang Hii suat ................................................................... 35
2.3
2.4 . Cac gia dinh ya ky hi~u ......... ·; ............................................... 3 8
25
G''k'h
" mQt
~
, .san
. d~au tu ........................................... 39
.
1a y ~n d~·
01 VO'I
ta1
Lqi rue, bi€t, tru6c .................................................................. 42
2.6
2.7
Lqi suat biet tru6c ................................................................. 45
2.8
Dinh gia hqp d6ng ky h~ ........................................................ 46
2.9
Gia ky h~n va gia giao sau c6 b~ng nhau khong .............................. 48
2.10 Hqp d?ng giao sau tren chi s6 c,h~g khoan ................................... 50
2.11 Hqp dong ky h~n va giao sau ve tien t~ ......................................... 56
2.12 Hqp d6ng giao sau v€ hang giao ................................................. 60
2.13 L\fa chQn ngay chuy€n nhuqng .................................................. 64
2.14 Gia giao sau va gia giao ngay mong dqi trong tuang 1ai ..................... 64
ChuO'ng III: GIAO DJCH CHUNG KHOAN PHAI SINH- MO HiNH I>JNH
GIA THICH HOP CHO THI TRUONG CHUNG KHOAN VIETNAM ... 72
3.1
Mo hinh dinh gia thich hqp cho thi truang ch(rng khoan Vi~t Nam ....... 72
3.2
Dinh gia quy€n chQn chung khoan phai sinh b~g mo hinh dl.y nhi thuc 84
3.3 · Ung dvng mo hinh cay nhi phan d€ dinh gia quy€n ch9n va hqp d6ng giao
sau .................................................................................. 102
3.4
Nghien cuu mo hinh ho~t d9ng cua gia chfrng khoan ....................... 116
3.5
Ung dvng phuang trinh vi phan BLACK-SCHOLES-MERTON d€ dinh gia
chfrng khoan phai sinh ........................................................... 13 1
.
.
KET LU~N .......
•
.
I
.
••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••
149
TAl LI~U THAM KH.AO ···························································· 153
B<) GlAO Dt)C VA DAO T~O
TRU'dNG D~I HOC KINH TE TP.HCM
THONG TIN KET QUA NGHIEN ciru
1. Thong tin chung:
- Ten de tai: lrng dvng mo hinh Tmin tai chinh trong dinh gia chtmg khoan phai
sinh.
- Ma s6:
- Chtl nhi~m:
TS Bui Phtlc Trung.
- Ca quan chu tri: Truemg D?i HQc Kinh T~ TpHCM
- Thai gian th\rc hi~n: 12 thang nr thang 3/2011 d~n thang 3/2012.
2. Ml}c tieu:
- Gi&i thi~u cac khai ni~m ve phai sinh tai chinh cling nhu dinh nghia chung khoan
phai sinh, quyen chQn, hqp d6ng giao sau, va cac phai sinh tai chinh khac.
- . Gi&i thi~u cac m6 hinh toan hQc tai chinh hi~n d?i dimg d~ dinh gia chl1ng khoan
phai sinh.
- Mo ta quy lu~t v~ d9ng cua chtmg khoan phai sinh b~ng cac mo hinh toan hQC
hi~n d?i nhu qua trinh Wiener, b6 de Ito, chuy~n d9ng Brown ...
- lrng dvng cac mo hinh Toan tai chinh d~ dinh gia chung khoan phai sinh.
3. Tinh moo va sang
t~o:
- T6ng k6t cac cong trinh nghien ctru cua cac nha toan hQC th6 gi&i ve toan t2ti
chinh d€ gi&i thi~u vao Vi~t Nam.
_ Vi~t Nam chua c6 thi truemg chimg khoan phai sinh (dv ki6n thang 12/2014) m&i
hinh thanh, cho nen de tai gop ph&n nghien cuu d~ l1ng d\mg vao thi truemg chimg
khoan phai sinh (TTCKPS) Vi~t Nam trong nam 2015.
4. K~t qua nghien crru:
- H~ th6ng h6a ca sa ly lu~n va thvc ti€n acac nu&c tien ti~n tren th~ gi&i chtl y~u
la Anh va My v~ TTCKPS .
•
2
- Phan tich nhfrng khai ni~m nhu "ca lqi", "ca h9i ca l9i", "nha dfiu ca" dS gi6'i
thi~u
v6'i TTCKPS
Vi~t
Nam.
- Phan tich chi ti€t cac mo hinh toan hQC phuc t;;tp v~ toan tai chinh d~ nguai dQC
Vi~t Nam c6 thS d~ dang ti~p c~n.
- Cac vi dv duqc minh hQa phu hqp v6'i di~u ki~n kinh doanh aTTCKPS Vi~t
Nam.
- Nhfrng uu, nhuqc di6m va canh bao v~ TTCKPS.
5. San ph~m:
- Bao cao tbng k€t.
- Bao cao t6m t~t.
- Dang 5 bai bao tren t;;tp chi Phat tri6n kinh t~- Tmang DH KT TpHCM (3 bai)
va Kinh t€ phat tri6n- DH Kinh t€ Qu6c dan (2 bai).
6. Hi~u qua, phll'ong thifc chuy~n giao k~t qua nghien cifu va kha nang thtg
dl}.ng:
- K€t qua se duqc vi~t thanh sach chuyen khao cho cac hQC vien cao hQC va nghien
cuu sinh tham khao.
•
- Dia chi ung dvng: Hai san chung khoan Ha N9i va TpHCM su dvng lam tai
li~u
tham khao cho cac nha dfiu tu.
Ca quan chi1 tri
TpHCM ngay 20/5/2011
Chu nhi~m d~ tai
TS Bui Phuc Trung
3
LCHNOIDAU
1.
Tinh
dip thi~t cua d~ tai.
Thi trubng chtmg khoan (TTCK) Vi~t Narn duqc phat tri~n tren 10 nam va
da bu&c qua thai ky sa khai, dang tlrng bu&c tm6ng thanh cling v&i S\:r phat tri~n
kinh t~ cim dftt nu&c. TICK da bu&c dAu hinh thanh kenh huy d()ng v6n va phan b6
cac ngu6n v6n trung va dai h~n quan tn;mg cho nSn kinh t~ Vi~t Narn, thu hut duqc
mot s6 luqng 16'n cac nha dau tu trong va ngoai nu&c. Tuy nhien, trong giai do~n
2008-2010 ctmg v&i nhung dien bi~n phtrc t~p cua TTCK th~ gi&i, TTCK Vi~t Nam
cling bi tac dong rftt Ian va phai d6i m~t v&i nguy ca suy giam kha m~nh, th~ hi~n
qua sv mftt di~m cua chi s6 VNindex gAn 80%. Ngay 12/3/2007, VNindex d~t
1170,67 di6m, ngay 24/2/2009, VNindex chi con 235,5 di~m (ngu6n Sa giao dich
chung khoan tpHCM). Tinh hinh d6 da t~o ra mot lan s6ng hoang mang va mftt
ni~m tin vao thi truo·ng Clla cac nha dAu tu. HQ da ganh chiu nhung t6n thftt khtmg
khi~p do bftt 6n cua thi tmbng gay nen, cac gia tri CUa danh m\}C dau tu chll'ng
khoan b&c hai rftt nhanh. Chinh vi v~y, h9 dang rftt cfin d~n nhung cong C\1 c6 th~
giup hQ quan ly dtrQ'C rtii
fO
va bao toan dUQ'C gia tri cac danh m\}C dau tU cua minh.
Khi k~t hqp v6'i giao dich ch(mg khoim phai sinh (CKPS), nha dAu tu c6 th6 c6
duqc nhung muc lqi nhu~n khac nhau, diSu nay c6 y nghia la nha dau tu c6 th~ ch6t
mot muc lqi nhu~n ky VQng trUOC nhfrng bi~n dong tren thi tmbng ch(mg khoan g6c
(nguai ta gQi la tai sfm ca sa). Do d6, CKPS duqc danh gia la mot trong nhtrng gH'ti
phap kha htru hi~u d6 thvc hi~n m\lC W~u tren. V &i nhung san phAm hi~n nay a
TTCK Vi~t Nam, nha dflu tu chi c6 Iva chQn duy nhftt la vao thi trubng va chftp
nh~n rlli ro ho?c ra khoi thi truang va khong quan tam d~n rui ro. Cong C\1 quan ly
rui ro duy nhftt cua nha dau tu la mua ban th~t nhanh theo di€n bi~n cua thi truang
gQi la ki€u dau tu "lum song". Ki~u giao dich nay chu y~u la dau tu ngiin h?n khong
khuy~n khich dAu tu dai h~n. Trai l~i, TTCK doi hoi cac nha dau tu phai dau tu dai
h~n m&i c6 th€ phat tri€n bSn vfrng. D6i v&i CKPS, nha dau tu c6 th~ tach rui ro
4
trong danh nwc cht'rng khoan ca sa cua minh va quan ly n6 thong qua cac giao dich
tren thi trucmg phai sinh, nhu v~y se it ri1i ro hon trong chi~n luge d~u tu dai h9-n
ci1a minh.
TBng quan k~t qua nghien cu:u tren th~ gi6'i.
2.
D§ tai xay d\ffig h~ thf>ng ly lu~n va phuong phap nghien cliu 1110 hinh dinh
gia CKPS thich hqp cho thi trnemg CKPS
aVi~t Na111 dv ki~n se thanh l~p cu6i
na111 2014 va di vao ho9-t d9ng na111 2015, chling toi da tim hi~u 111Qt 16p m6 hinh
Clla
cac nha toan hQC tren th~ gi6i v6i
CO
sa ly thuy~t vfrng ch~c, tieu bi~u la cac tac
gia sau day: John Hull, Black-Scholes, Cox, J.C&M.Rubinstein, Zi111a, Petr and
Robert Brown, Merton, R.C, Neftci, S ...
Ben c9-nh d6, chling toi da tim hi~u cac 1116 hinh dinh gia CKPS da duqc t'mg
dvng thanh c6ng 6· Tnmg Qu6c, Thai Lan.
3.
Mt;tc tieu va nhi~m
V\}
nghien
CtfU
cua d~ tai.
DS tai nghien c(ru cac v~n d€ ly lu~n cling nhu thvc hanh cua cac tac gia a
tren, tu d6 dS xu~t 1116 hinh dinh gia thich hqp cho thi tru"i
7.
K~t
du cua a~ tai.
D~ tai duqc chia thanh 3 chu0'11g.
ChuO'ng 1. Gi&i thi~u cac khai ni~m CO' bt thai ky chuy€n nhugng.
Thong thuang, nhctng hgp d6ng v6i IDQt vai thang chuy€n nlmgng khac nhau thi
dUQ'C giao dich t;;ti m9t thai di€m b&t ky. Cac
sa giao dich xac dinh gia tri tai san
dugc chuy€n nhugng cho m9t hQ'P d6ng va each niem y€t gia giao sau. Trong
truo·ng hgp cua m9t lo;;ti hang hoa, thi
sa giao dich cling xac dinh ch&t luQ·ng xac
phfim va dia di€m chuy€n nhugng. Vi dv, xet m9t hQ'P d6ng giao sau tren ltta mi
hi~n dugc giao dich tren San giao dich Chicago. Quy m6 etta hQ'P ct6ng la 5.000 gi;;t
lua. Cac hQ'P d6ng chuy€n nhugng trong 5 thang (thang 3, 5, 7, 9 va 12) c6 hi~u h,rc
len d€n 18 thang trong tuong lai. So· giao dich xac dinh cac lo<;ti lua mi c6 th€ dugc
chuy€n nhugng va nhfrng nai nao c6 th€ tht,rc hi~n vi~c chuy€n nhugng d6.
Cac mtrc gia giao sau dugc bao cao m9t each d~u d~n trong bao cao tai chinh.
Gia suring vao ngay 1/9, gia giao sau cua vang vao thang 12 dugc niem y€t la 300
USD. Bay la muc gia chua tinh hoah6ng, t;;ti muc gia nay nha giao dich c6 th€ d6ng
y mua ho~c ban vang d€ thvc hi~n vi~c chuy€n nhugng vao thang 12. N6 dugc xac
dinh tren san giao dich trong c"Lmg m9t each v6i nhtmg m(rc gia khac (c6 nghia la
b6'i quy lu~t cung va d.u). N€u c6 nhi~u nha giao dich mu6n mua ho·n ban, thi gia se
tang; n€u ngugc l<;ti thi gia se giam.
Chi ti€t han v~ cac v~n d~ nhu la yeu c~u ky quy, thu We thanh toan hang ngay,
thu tvc chuy€n nhugng, muc chenh l~ch mua-ban, vai tro cua trung tam thanh toan
bit tr"Lr dugc gi6i thi~u trong ph~n sau.
1.5.
cAc QUYEN CHQN.
16
sa giao dich va thi truemg phi t~p trung. C6
hai lol;li quy€n chQn ca ban. Quy&n ch9n mua (a call option) cho phep nguOi sa hfru
n6 quy€n mua tai san ca sa vao m()t ngay xac dinh nao d6 v6·i m()t muc gia xac dinh
nao d6. Quyin ch9n bim (a put option) cho phep ngu<'Yi sa htlu n6 quybn ban tai san
ca sa vao m()t ngay xac dinh nao d6 v&i m()t muc gia xac dinh nao d6. Gia trong
Cac quy~n ch9n duqc giao dich tren ca
;;
hQp ct6ng nay thi ctuqc bi6t du&i dl;lng gia thy:c hi¢n, ky hl;ln trong hqp ct6ng thi ctuqc
gQi la kj;
aao hc;m.
Cac quyJn ch9n kidu
My
(American options) c6 th~ ctuqc tht,tc
hi~n tl;li b~t cu thai di~m nao tm&c ngay dao h~. Cac quy&n Ch9n kidu Chau Au
(European options) chi c6 th~ duqc tht,tc hi~n vao ngay dao hl;ln c1.\a n6.
quy€n chQn duqc giao dich tren cac
Hh h6t cac
sa giao dich d€u theo ki~u My. Trong thi tru<'Yng
giao dich qua san ct'la cac quy€n chQn theo v6n c6 dong, thi m()t hqp ct6ng thuang la
m()t tho a thu~n d~ mua ho~c ban 100 c6 phi6u. Nhin chung, cac quy€n ch9n ki~u
Chau Au d6 phan tich han cac quy€n chQn ki€:u
quy~n ch9n ki~u
My,
va m()t vai thu()c tinh cua
My thubng xuyen duqc suy ra ru thu()c tinh cua quy€n chQn tuang
ung ki€:u Chau Au.
C~n nh~n ml;lnh r~ng m()t quy€n ch<;>n cho phep ngum
m()t vi~c gi d6. Ngu<'Yi
sa huu n6 quy~n duqc lam
sa huu quy€n ch<;>n khong nh~t thi6t phai thvc hi~n quy€n
nay. Day la di€:m phan bi~t gifra quy@n ch<;>n v&i hqp ct6ng ky h~n va hqp d6ng giao
sau, khi rna ngm'Yi
sa hfru hqp d6ng bu9c phai mua ho~c ban tai san ca sa. Ch(l y
r~g khong t6n chi phi khi ky k6t m()t hqp d6ng
ky
hl;ln ho~c h<;>p d6ng giao sau,
nhung ll;li m~t chi phi ct€: gianh duqc m()t quy€n ch<;>n .
•
17
Cac quydn ch9n mua
Lqi nhu?n (USD)
30
20
10
Gia chting khoan
0
-5
40
Hlnh 1.2 Lqi nhu?n thu duqc tU: vi~c mua m()t quy8n ch9n mua
ki€u Chau Au tren m9t c6 phi6u etta Microsoft.
Xem xet tnremg hqp m<)t nha dAu tu mua m<)t quy6n ch9n mua theo ki~u Chau Au
v6'i gia thl,rc hi~n la 60 USD d~ mua 100 c6 phi~u cua Microsoft. Gia sir r~ng gh1
chung khoan hi~n t~i la 58 USD, ky dao h~n cua quy6n ch9n la trong 4 thang, va gia
•
quy6n ch9n d6 mua m<)t c6 phi~u la 5 USD. V6n dAu tu ban dAu la 500 USD. Bcri vi
quy6n chQn nay theo ki~u Chau Au, nen nha dAu tu chi c6 th€ thl,TC hi~n vao ky dao
lwn. N~u gia chtmg khoan d~n ky h~ nay it hon 60 USD, thi ro rang nha dAu tu se
khong thl,rc hi~n quy€n ch9n (khong c6 ly do gi d~ mua v6'i gia la 60 USD trong khi
gia c6 phi~u tren thi trucmg l~i it hon 60 USD). Trong nhtmg truemg hqp nay, nha
dAu tu se m~t di t~t ca v6n dAu tu ban dAu la 500 USD. N~u gia chling khoan vao ky
dao lwn 16'n hon 60 USD, thi quy6n ch9n se duqc thvc hi~n. Vi dv, gia sir rkg gia
chtmg khoan la 75 USD. B~ng each thl,rc hi~n quy€n ch9n, nha dAu tu c6 th€ mua
100 c6 phi~u v6'i gia la 60 USD tren m<)t c6 phi~u. N~u cac c6 phi~u duqc ban ngay ·
l~p tuc, thi nha d~u tu ki~m duqc m9t khoan loi la 15 USD/c6 phi~u ho~c la 1.500
USD, b6 qua chi phi giao dich. Khi tinh ca chi phi ban dAu cua quy€n ch9n, thi lQ"i
nhu~n thuk cua nha dAu tu la 1000 USD.
Hinh 1.2 chota th~y lai va 16 thu~n cim nha dfiu tu tren m9t quy€n ch9n d€ mua
m9t
c6
phi~u trong vi dl,l
a tren
bi~n thien theo gia chling khoan luc dao h~n.
18
(Chtmg ta bo qua gia tri thai gian cua d6ng ti~n khi tinh toan 1qi nhu~n). Th~t quan
tr<.mg khi nh~n ra r~ng thinh thoang cac nha dftu tu tht,rc hi~n m9t quy~n chQn va 1t;ti
tt;to ra m9t ld1oan 16 chung. Gia sl:r r&ng gia chling khoan cl:1a Microsoft vao ky dao
ht;tn cl:m quy~n chQn 1a 62 USD. Nha d§.u tu se tht,rc hi~n quy€n chQn d~ ki6m lai la
lOOx (62USD- 60USD) = 200USD, va nh~ m9t lrnoan 16 chung la 300 USD sau lrni
chi phi ban d§.u Clla quy~n chQn duqc tinh vao. N6 lam nay sinh tranh lu~ r&ng nha
d:iu tu kh6ng nen th\fC hi~n quy~n chQn trong nhung truang hqp nay. Tuy nhien,
vi~c khong thvc hi~n quy~n chQn se d~n d~n m9t lrnoan 16 chung la 500 USD, 16n
hon ca khoan 16 la 300 USD xay ra lrni nha d§.u tu thvc hi~n quy€n chQn Clla minh.
Thong thuong, cac quy€n chQn mua lu6n lu6n duqc thvc hi~n vao ky dao ht;111 n~u
nhu gia chtrng khoan h1c nay 16n bon gia thvc hi~n.
Cac quyJn ch9n ban
Lgi
nhu~
(USD)
3020
10
Gia ch1mg khoan
0
-7
70
110
120
H1nh 1.3 Lgi nhu~n thu dtrQ·c ttr vi~c mua m()t quy€n chQn ban
kieu Chau Au tren m()t c6 phi6u ci1a IBM.
Nguqc v6i nguai mua m9t quy~n chQn mua hy vQng gia chung khoan se tang, thi
nguai mua m9t quy~n chQn ban 1t;ti hy vQng gia chling khoan se giam. Xet m9t nha
d:iu tu mua m9t quy€n chQn ban ki~u Chau Au d~ ban 100 c6 phi8u IBM v6i gia
thvc hi~n Ia 90 USD. Gia su r~ng gia chling khoan hi~n t~i la 85 USD, ky dao ht;111
cl:1a hqp d6ng la trong 3 thang, va gia cua quy~n chQn d~ ban m9t
c6 phi~u
la 7
USD. V6n dftu tu ban d:iu la 700 USD. B6i vi quy~n chQn nay theo ki~u Chau Au,
19
- Xem thêm -