B() GIAO DUC VA I>AO TAO
TRU'ONG DA.I HOC KiNH Tt TP. Hi> CHi MINH
DETAI
A'
"
NGHIEN COli KHOA HOC
. CAP BO.
A.
A
"
,.!
-'
,?
"
~.,.,.,
VAN
DUNG
LY " THUYET
PHAT
TRIEN
BEN
VONG
•
•,
,
,
,
A.
VAO VI~C DANH GIA PHAT TRIEN
NGANH CONG NGHIEP
. VIETNAM
.
'
A
A
A
BO GIAO DUC f)AO TAO
!
·~lfONG f>~l H9C KINH T{TP.HCM:
MA s6: B 2007-09-24.
THUVlEN
•
. \ /IJ '[ .:J- Y
THANH VIEN THAM GIA:
X
'
TS., NGUYEN TO'
THS. NGUYEN vAN sANG
NAM2009
MUCLUC
. .
;.,.
Trang
,..,
Mu BAU •••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••.•••••••••••••••••••••••••••••••••.••••••••••••• 1
Phain thu nhitt
Nhtmg khfa ~nh ly thuy~t cua phat tri~n b~n vtmg ••••••••••••••••••••• 8
1.1 Phat trien b~n vfing- vlfu d~ c6 tfnh toan c~u ............................ 8
1.1.1 Tru nguy~n suy giam, rnOi truang bj xu6ng c~p,
sq n6ng l~n ella tr8.i d~t ........................................................ 9
1.1.2 Ch~nh l~ch giflU ngheo tr~n th~ giro va
trong ph~ vi tUng qu6c gia c6 xu huang gia tang ........... 14
1.1.3 Qua trlnh dO thj boa dien ra nhanh ch6ng ......................... 16
1.1.4 Xung dQt va chi~n tranh .................................................... 17
1.2 Phat trien b~n vfing - quan ni~rn va. n¢i dung .......................... 18
1.3 Phua.ng phap phan tfch, daub gia phat trien b~n vfing
nganh cOng nghi¢p ...................................................................... 30
1.4 Kinh nghi~rn cua rn¢t s6 nu6'c tr~n th~ giro v~ phat trien
cOng nghi~p theo y~u c~u b~n vilng .......................................... .40
1.4.1 M¢t s6 kinh nghi~rn cua rn¢t s6 qu6c gia trong
phat trien b~n vfing nganh cOng nghi~p ........................... .41
1.4.2 Kinh nghi~rn cua rn¢t s6 nu6'c trong xay d\fllg
chuang trlnh phat trien b~n vilng....................................... 53
Phain thuhai
V$n dl}ng Iy thuy~t phat tri~n b~n vitng
vao vi~c danh gia phat tri~n nganh cong nghi~p
Vi~t Nam theo y~u cain b~n vtmg ..............................................,....56
2.1Nhfing thanh t1;lll, ti~n b¢ cua phat trien cOng nghi~p
theo huoog ben vfing iJ Vi~t Nam ................................................ 56
2.1.1 OOn vfing v~ kinh 1~ ••...•..................................................... 56
2.1.2
oon villlg v~ xa hQi ........................................................•...69
ve
2.1.3 OOn vfing mOi ~Oltg .................................................... 72
2.2 Nhiing h~ ch~, y~u kern cua phat trien b~n viing trong
nganh cOng nghi~p ...................................................................... 73
2.2.1 H~ ch~, ·y~u kern v~ kinh t~ trong PTBV ......................... 73
2.2.2 H~ ch~, y~u kern v~ xa h¢i trong PTBV .......................... 86
2.2.3 H~ ch~, y~u kern v~ rnl)i truO'ng trong PTBV .•................ 93
2.2.4 Nguy~n nhAn cua nhilng h~ ch~, y~u kern trong PTBV .. 95
Phain thuba
Gild phap phat tri~n b~n vihlg nganh c6ng nghi~p
trong di~u ki~n h(ti nh3p qu6c 1~................................................. 105
3.1 Phuang huang phat tri~n ng8nh cl)ng nghi~p
theo yeu c4u ~n villtg ...•..........•••••••........................................• 105
3.2 Gic giai phap nh~ th1;tc hi~n PfBV v~ kinh t~ cua nganh
cl)ng nghi~p Vi~t Nam trong di~u ki~n hc)i nh~p qu6c t~ ......... 11 0
3.2.1 Xac dinh ro nhilng ca hc)i, thach thuc do hc)i nh~p
kinh t~ qu6c t~
huang d~n PTBV trong
cl)ng nghi~p Va S\l anh huang CUa hc)i nh~p d~n cac
nh6rn nganh cl)ng nghi~p d~ c6 giai phap phu hqp ......... 111
3.2.2 Hoan thi~n rnc)t s6 nc)i dung v~ quy ho~ch, k~ ho~ch
ph8.t tri~n cOng nghi¢p ..................................................... 117
3.2.3 Ma rc)ng quy rnl) cua cac dan vi kinh doanh cl)ng
nghi~p Va ~0 ra Sl;tli~n k~t giua cac doanh nghi~p ......... 122
3.2.4 NAng cao ch~t Iuqng ngu6n nhAn l1;tc va khoa hQc
cl)ng ngh~ d~ ~o ra bu6'c dc)t pha
trong phat tri~n cl)ng nghi~p............................................ 124
3.3 Giiti phap d6i vm S\l PTBV v~ rn~t xii hc)i. ................................ 131
3.4 Qic giai phap trong PTBV v~ rnl)l truO'ng cl)ng nghi~p ............ 132
3.4.1 Khai thac va sir dl}Ilg hqp ly, ti~t ki~rn tai nguy~n~
giam thi~u l) nhiern cac khu cl)ng nghi~p,
quiin IY ch~t che cac ch«t thcli ......................................... 132
3.4.2 Thay d6i rnl) hlnh ti~u dung va rnl) hlnh san xu~t
trong cOng nghi¢.p .................... ~·······································134
arm
.
KlfT LUAN •••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••• 141
DANH MlJC CHU'VI~T TAT
PTBV:
Phat trien b~n vilng
TIKT:
Tang truc va tht1c ti~n. Cung
voi vi~c nghien can nhilng v~n d~ v~ PTBV l:J Vi~t Nam, m¢t s6 tai li~u
tham khlio m¢t s6 cOng trlnh nhu: DO Hoil.i Nam, Chuyln djch cd cd'u kinh te'nganh va phat triln cac
nganh tr{mg dilm, miii nh{m uVi~t Nam, UB Khoa hqc xa h¢i, 1996.
- Chuong trlnh KX.63: Nghi8n ctfu xac djnh CC1 c{(u kinh t6liinh th6.
0 > Xin
2
a nu6'c
djch tu mtoc ngoai lien quan d~n PTBV cling duqc luu hanh
ta
trong nhiing nam g~n da.y. Trong d6 c6ng trlnh nghien ctfu cua Thadeur
C.Trzyna voi tieu d~ "The' gim ben viing, djnh nghia va triic luqng phat
triln ben vfing" do Vi~n Chi~n luge va chfnh sach khoa hQC c6ng ngh~
bien djch va xu4t ban nam 2001 Ia m¢t c6ng trlnh nghien ctfu kha c6ng
phu v~ phat tri~n b~n viing. Trong c6ng trlnh nay, tac gia da neu m¢t s6
n¢i dung lien quan d~n ljch sir hlnh thanh khai ni~m PTBV; cac each ti~p
cAn khac nhau v~ PTBV va di d~n k~t lua.n ve m6t khai niem cu th~ v~
•
•
PTBV va cac n¢i dung c4u thanh chu
y~u
•
cua khai
•
ni~m
e
nay. Cfing tai
li~u
djch cua nuoc ngoai, c6ng trlnh nghien ctfu cua nha nghien ctfu
Vailancourt da d~ c~p d~n n¢i dung c<1 ban v~ PTBV. Trong d6
Vailancourt da chi
ti~t
hoa n¢i dung PTBV ve m~t chfnh tri - xa h¢i. M¢t
s6 c6ng trlnh nghien ctfu
v~
PTBV do S\1' lien
k~t
cua cac t6 chuc, nha
nghien cll'u nuoc ngoai v~ PTBV n6i chung va thgc tien PTBV
nganh, linh vgc
Van phong
a nu6'c ta da duqc ti~n hanh.
d~i di~n t~i
Ha N¢i
v~
Vf dt;t, Dg an do
a m¢t
Vi~n
s6
Pets,
"Nganh n6ng nghi¢p Vi¢t Nam trong
phat triln ben vilng" do TS. Nguyen Ttr lam truang d~ an va xu4t blm
thanh sach nam 2004. Trong c6ng trlnh nghien CUu nay, TS. Nguyen Ttr da
trlnh bay m¢t s6 nh~n thuc chung
k~
v~
PTBV va di sa.u pha.n tfcp. vai tro -
ca ly thuy~t va thgc tien cua nganh n6ng nghi~p trong PTBV cua Vi~t
Nam. Trinh bay nhiing giai phap chu y~u d~ phat tri~n n6ng nghi~p b~n
viing, tang cuemg d6ng g6p cua nganh n6ng
nghi~p
cho PTBV cua
Nam(l>. C6ng trlnh "Ddn sd va phat triln, nhilng van de'
C(J
Vi~t
bdn" do
Chu<1ng trlnh dAn s6 cua Lien hqp qu6c (UNPA) h& trQ kinh phf, duqc s6
can b¢ nghien cll'u cua
Vi~t
Nam da hoan thanh. Tac gia
D~ng
M¢ng LAn
da hoan thanh c6ng trlnh: "Cdc c6ng c11- qudn ly m6i tru&ng" do Nha xufft
ban Khoa hQc va ky
thu~t
4n hanh nam 2001. Trong tai
pha.n tfch qua trlnh hlnh thanh va hoan
thi~n
quan
li~u
nay, tac gia da
ni~m v~
PTBV d6ng
Xin tham khao th~m sach: NtJng nghi~p Vi~t Nam trong phtlt triln bln viing, NXB Chfnh trj qu6c gia,
2004.
3
thoi trlnh bay m¢t s6 cOng C\1 quan ly mOi truang theo y~u c~u PTBV. Ve
ben vilng tai nguy~n va mOi truang, c6 m¢t s6 nha nghi~n CUu a nUoc ta
nhu PGS. TS Nguyen The Chinh, TS. Nguyen NgQc Sinh ciing da c6 nhfrng
nghi~n CUu ve ben vilng n6i chung va PTBV ve mOi truang n6i ri~ng. Nha
nghi~n cll'u Nguyen Bi'ru Quyen da viet tai li~u: "Sd tay huang ddn phuc vi~n Chlnh trj qu6c gia H6
Chf Minh, truang D~i h<;>c Kinh te qu6c d~n, truang Cao dilng Kinh te ke
chuang trlnh nghi sq21
ho~ch
Da Nang;
D~i
h<;>c qu6c gia Ha N¢i v.v... Trong cac tai li¢u
nghi~n
CUu nay' cac tac gia da c6 S\t nghi~n CUu nhi~u m~t ly thuyet PTBV va c6
2
m¢t s6 danh gia buoc d~u ve PTBV a Vi¢t Nam< >. D6i vm PTBV trong
nganh cOng nghi¢p tuy con It nhung ciing da c6 m¢t s6 cOng trlnh nghi~n
CUu buoc d~u. VI d\}, bai viet t~i H¢i thao khoa hQC ve phat trien ben vfrng
(nam 2004) cua TS.
nghi~n
cll'u buoc
L~
Minh
d~u r~t
trlnh cua mlnh, TS
L~
D~c,
c6 gia tri
Minh
TS.
L~
li~n
D~c d~c
Thi T6 Nga Ia nhii'ng cOng trlnh
quan den chu de nay. Trong cOng
bi¢t nhttn
m~nh
tac d¢ng xttu cua
vi¢c khai thac, sir d1;1ng khOng hgp ly tai nguy~n trong phat trien m¢t s6
nganh cOng nghi~p a nuoc ta. De lam ro buoc d~u ve S\t c~n thiet, kha
nang va tac d\}ng cua chuang trlnh san xuttt
s~ch
han trong cac xf nghi¢p
cOng nghi¢p, TS L~ Thj T6 Nga da n~u k€t qua C\1 the, c6 nhilng binh lu~n,
<2> Xin tham khao th~m T~p bru giang v~ pbat triin b~n viffig (5 ~p) ~ K~ ho1,1ch va dtiu ttr, UNDP, Co quan
phcit triin qu6c tt Dan M1,1ch, ce1 quan hqp tac qu6c tt v~ pbat trien Thl}y Di6n va truang Dl,li hQc qu6c gia Ha
N¢i, Hqc vi~n Chfnh tJi - Hanh chfnh qu6c gia H6 Chf Minh, Tnrang Dl,li hQc Kinh tt qu6c dan, Tntang Cao
ding Ktho1,1ch Da N!ing. v.v... bi~n sol,lfi, NXB Dl,li hQc Kinh t~ qu6c dan, 2006.
4
danh gia bu6'c d~u v~ v~n dt,mg chuang trinh san xu~t s~ch han
doanh nghi¢p c~ng nghi¢p
a m¢t s6
anu6'c ta. v~ nghi~n CUu PTBV theo nganh va
dja phuang, ciing da c6 m¢t s6 c~ng trinh li~n quan d€n chit d~ nghi~n ctfu
duqc ti€n hanh. Vf dt;t, H¢i thao v~ PTBV vnng mi~n nui phfa Bile nam
2006 do Vi¢n Phat tri~n b~n vihlg (tiVc thu¢c Vi¢n Khoa hQc xa h¢i Vi¢t
Nam), da qui tt;t
9 ki€n cua nhi~u nha nghi~n CUu va chi d~o thgc
tien v~
tht,tc tr~ng va giai phap PTBV vnng mi~n mli phfa Bile. M¢t s6 dja phuang
ciing tht,tc hi¢n vi¢c tri~n khai cac chuang trinh, qui ho~ch li~n quan d€n
PTBV nganh
c~ng
nghi¢p. Vf dt;t, nam 2000,
Sa
C~ng
nghi¢p tinh Blnh
Duang c6 nghi~n ctfu d~ tai "Dtmh gia hi¢n tr{lng va de' xud't cdc gidi phap
nham gidm thilu 6 nhilm m6i tnttlng nganh sdn xudt g6'm su va g{lch ng6i
tren dja ban tinh Binh Dztt:Jng". Trong d~ tai nay, bAng nhiing phuang phap
phAn tfch c6 k€t hqp v6'i dMu tra va bAng m¢t s6 c~ng cv ki~m nghi¢m ct;t
th~, cac tac gilt da danh gia ro hi¢n tr~ng ~ nhiem kh~ng khf, ~ nhiem
nu6'c v.v...va xac djnh ro muc d¢ ~ nhiem a m¢t s6 khu vt,tc lang ngh~ g6m
su va n~u ra m¢t s6 giai phap bu6'c d~u d~ khilc pht;tc ~ nhiem m~i tru.
3. M1,1c tieu,
nhi~m
v1,1
- M1J-c tieu
H~
th6ng boa va lam ro th~m mc)t s6 nh~n thll'c ly thuy€t v~ PTBV
va danh gia th1;tc tr~ng nganh cl>ng nghi~p Vi~t Nam theo y~u c~u b~n
vii'ng; lu~n giai can ell' va nc)i dung cac giai phap d8 phat trien c6ng nghi~p
Vi~t
Nam theo y~u c~u
b~n
viing.
- Nhi~m VlJC6 3 nhi~m vv chii y€u:
nh~n
- Trinh bay nhil'ng
thll'c ca ban c6 tfnh ly thuy€t
v~ ph~m
tru
PTBV n6i chung va PTBV trong c6ng nghi~p n6i ri~ng.
- V~n d~ng ly thuy€t v~ PTBV de phAn tfch va danh gia hi~n tr~ng
phat tri8n c6ng nghi~p nu6c ta theo y~u c~u b~n viing.
- Trinh bay nhil'ng giai phap chii y€u d8 thuc ddy PTBV nganh cl>ng
nghi~p.
4.
Ph~m
v~
vi nghien coo
nc)i dung:
t~p
trung vao 3
ph~n
chfnh: nhil'ng va:n
d~
ly thuy€t
PTBV; v~n d~ng ly thuy€t vao vi~c danh gia phat trien c6ng nghi~p Vi~t
Nam theo y~u c~u b~n viing; nhil'ng giai phap duqc d~ c~p a t~m vi m6,
kh6ng c6
di~u ki~n
trlnh bay nhil'ng giai phap di sAu vao nhil'ng khfa
c~nh
ciia quan trj doanh nghi~p cOng nghi~p.
s. Phuong phap nghien coo
D8 thgc
hi~n d~
tai nay chung t6i sic
d~ng
cac phuang phap: phAn
tfch-t6ng hqp, d6i chi€u-so sanh.
C6 khao sat thgc t€
to~
1
<>
C:J
m¢t s6 dia ban. D6ng thOi trgc ti€p trao d6i
dam vm lanh d~o mc)t s6 doanh nghi~p cOng nghi~p.
T~p chf Phat tri~n kinh t8', 11/2008
6
D~ tai kh~ng c6 di~u ki~n d~
sit dvng cac c~ng Cl} djnh lugng d~ xac
djnh anh hulmg cua trmg nhAn t6 tac d¢ng d€n PTBV nganh
c~ng nghi~p
rna chi n~u nhfi'ng bi~u hi~n cua n6 th~ng qua h~ th6ng th~ng tin, tu li~u
thu th~p va khao sat duqc.
6. Giai thi~u chong
Ngoai IM
rna
d~u,
ve klt cttu ctia de tai
k€t lu~n, danh mt;tc tai li~u tham khao, d~ tai
duqc hoan thanh vm 3 ph~n chfnh sau day:
Ph~n thll' nhO:t: NhUn.g khfa c~nh ly thuy€t cua phat tri~n b~n vilng.
Ph~n thll' hai: Danh gh\ phat tri~n nganh c~ng nghi~p Vi~t Nam theo
y~u c~u b~n
vilng.
Ph~ thll' ba: Giru phap phat tri~n ~n viing ng8nh cOng nghi¢IJ Vi~t Nam.
7
Ph4n thu nhat
NHU'NG KUlA CANH LY THUYt T
CUA PHAT TRi:fN B£N ViJNG
1.1. PHAT TRI~N BiN VU'NG ·VAN Di C6 TINH TOAN CAU.
Trong nhii'ng th~p ky g~n dAy, quy mO nen kinh te' the' gim c6 buac
tang tru cOng nghi~p vm nhfi'ng phuong ti~n
'khai thac rirng hi~n d~i, nang xuilt cao. Ngay nay m¢t cf>ng nhAn khai thac
rirng vai phuong phap hi~n d~i (may cua, c~n c4u, xe tai chuyen dl}ng
v.v ... ) c6 sue khai thac, tan pha rltng gilp hang nghln nguOi ngheo d6i chl!-t
pha rirng hAng phuong ti~n thii cOng. Nhieu canh rirng nhi~t dm
Phi, ChAu
My La Tinh, ChAu Ada hi tri~t pha de lily lAm san,
a ChAu
My dilt de
phat trien nf>ng nghi~p, lam d6ng co chan nuf>i. Nhfi'ng nam g~n dAy, vi~c
sir dl}ng san phtim m¢t s6 cAy tr6ng de san xuilt me ta nf>n thay th€ xang
d~u
trong cf>ng nghi~p duqc
rna r¢ng a rilt nhieu nuac chAu My Ia tinh va
c6 nguy co tdm sang nhieu nuac ChAu A. T~i D~i h¢i lAm nghi~p tht giai
nam 1997
a Th6
Nhi Ky, t6 chuc Iuong thl!c va nf>ng nghi~p tht gim
(FAO) da canh bao rAng chi trong 5 nam (1992- 1997), di~n tich rirng hi
chl!-t pha nhieu l~n 5 nam truac d6. Trong nhfi'ng nam 1990- 1995, trong
khi cac nuac ChAu Au va BAc
My chi tr6ng them duqc 8,5 tri~u ha rltng thl
cac ChAu ll}c khac hi chl!-t pha milt 64,9
tri~u
hec ta rirng. Nhu
rirng hi chl!-t pha gilp 8 l~n s6 rirng tr6ng mm. Dieu c~n luu
9
v~y
la s6
y rang rlrng hi
chiJ.t pha h~u h€t Ia rtrng nhi~t dm va cac nu6c dang phat trMn con rtrng
tr6ng Ia acac nu6c ChAn Au. C6 nhfing thOi ky
anhfing nu6c aChAn A a
Thai Binh Duong c6 nam 3,7 tri~u ha rtrng bj chiJ.t ph a. ChiJ.t pha rlrng dien
ra diJ.c
bi~t nghi~m
trQng
a cac nu6c c6 rlrng nhi~t dm. So vm rlrng On dm
thl vi~c bao v~ mOi sinh va da d~ng sinh hQc ciia rtrng nhi~t dm l6n han
nhieu.
a m¢t s6 nu6c ChAn A quanh Vi~t Nam, di~n tfch rUng ciing bj
chiJ.t pha v6i quy mo l6n va chua c6
Malaysia
rtrng •
m~t
8%
di~n
tri~u
tfch rlrng, Philipin
chtffig giam sut. Vf dv c6 nam
m~t
7%, Slilanca
m~t
5%
di~n
Tren th€ giro, qua trinh sa m~c boa tang gtfp 2 Mn trong 50 nam qua,
25% d~t da tra thanh hoang m~c< 2 >.
a Vi~t Nam, nam 1945, di~n tfch rtrng c6 han 14 tri~u ha, d¢ che
phii rUng khoang 43%. Tic nam 1945 d€n nam 1995,
nhi~n li~n
di~n
tfch rlrng ttJ
tvc giam xu6ng, tru6c h€t Ia do chi€n tranh. QuAn d()i Hoa Ky
da si'r dvng chtft d()c mau da cam d~ tri~t pha hang v~n ha rlrng, gAy h~u
qua IAn dai cho rtrng mOi truang s6ng va sue khoe ciia con nguOi
Vi~t
Nam. Ngoai chi€n tranh, vi~c khai thac rirng d~ l~y lAm san, chiJ.t pha dd't
rtrng d~ tr6ng trQt... ciing Ia nguy~n nhAn ca ban lam cho di~n tfch rtrng
giam xu6ng. Minh chtffig cv th~ Ia sau khi chi€n tranh k€t thuc, nam 1975,
di~n
tfch rUng van ti€p t\)C giam xu6ng va d€n nam 2005, d¢ che phii rltng
ciia Vi~t Nam chi con 28%. Tir khi thtJc hi~n cac giai phap tr6ng va bao v~
rtrng, d¢ che phii
ty
1~
a Vi~t Nam c6 xu hu6ng tang l~n va de'n cu6i nam 2007,
che phii rtrng
aVi~t Nam da d~t tr~n 38%. Nhu v~y so vm nam 1995,
d¢ che phii rtrng tang len khoang 10%. Tuy
v~y,
nang ltJc bao
v~
mOi sinh
khOng c6 nghia tang Ien 10% bm vl rtrng bj chiJ.t pha Ia rtrng gia, rlrng
- ~ NOng nghi~p va Phat trien nOng thOn: Kt hor.zc:h tJ chflc thlfc hi~n d{t an trting 5 tri~u ha ri¥ng thm /cy
1998-2010., Ha Nl)i nlm 1998.
- UNFPA va H9c Vi~n Chfuh trj Qul>c gia Hd Ch{ Minh: Ddn stl va phdt triln, nhi1ng vdn de' c:u bdn, Nxb
Chfnh tri Qul>c gia Hd Chf Minh Ha Nl)i 2000.
2
< > H9c vi~n Chfnh tti qul>c gia Hd Chf Minh, ThOng tin tu li~u, tbang 4/2007
10
nguyen sinh con rUng m6i tr6ng duqc trong nhilng nam
tre em".
g~n
dAy Ia "rlrng
CUng v6i vi¢c huy ho~i tai nguyen rung thi da d~ng sinh hqc tren the'
gi6'i cfing ghim sut nghiem trqng. Moi nam c6 hang tram loai bj tieu di¢t
va hi¢n nay van dang c6 hang tram loai dtffig l:J nguang di¢t vong. Sg tan
pha ri'rng, lam ghim thMu da d~ng sinh hqc chi Ia m¢t trong nhitng hiem
ho~
do con nguOi gAy ra.
DAn s6 tang nhanh, nhu
c~u
ciia con nguOi tang len d¢t bie'n cung
v6i hang lo~t cac phuang phap thuc d~y tang trul:Jng kinh te' khOng thAn
thi¢n v6i tai nguyen, mOi truang lam cho vi¢c 0 nhi8m mOi truang gia
tang.
d nhi~u qu6c gia tren the' gi6i, 0 nhiem mOi truang nu6'c khOng chi l:J
nu6'c miJ_t n¢i dja rna da bitt d~u 0 nhiem ca nu6'c
nu6'c bien.
ng~m
va 0 nhiem ngu6n
VI d1;1: l:J ChAu My Ia tinh luqng cac ch!t d¢c h~i va cac ch~t thai
khac tu san xu!t va sinh ho~t xam nh~p vao nu6'c ng~m trong nhitng th~p
ky g~n dAy,
cu 10 nam l~i tang g!p dOi (1>.
Nhi~u
dong sOng 16'n ciia t!t ca Chau l1;1c nhung sOng Von ga,
Danuyp (ChAu Au), sOng Nin (ChAu Phi), sOng HAng l:J (Chau A) ... c6 ch!t
Iuqng nu6'c ngay cang suy giam.
Sdn xua't n6ng nghi~p gia tang de dap tffig nhu c~u cho vi¢c gia tang
dan s6 va lam nguyen li¢u cho cOng nghi¢p cfing c6 sq tang trubng vuqt
b~c
cfing dua de'n nhilng h~u qua khOng nho v~ mOi truang. Sau dAy Ia tinh
hinh dAn s6 va ty I¢ dan s6 nOng nghi¢p ciia m¢t s6 nam tren the' gi6i.
<1>
UNFPA v~ HQc Vi¢n Ch!nh trj Qu6c gia H6 Ch£ Minh, Tru Ii¢u da din.
11
Bi~u 1.1: DAn s6 va
ty I~ dAn s6 ntmg nghi~p
1950
Dans6
TYl~
dans6
(tri~u
ngum)
nOng
1965
T~M
Dans6
y .
dan
(tri~u
ngum) s6nOng
nghi~p
nghi~p
(%)
(%)
1995
T~
Dans6
y 1~.
dan
(tri~u
ngum) s6n0ng
nOng
nghi~p
Toan th~ giro
2.500
56
3.359
52
5.716,1
(%)
45
ChAnA
1.271
70
1.895
65
3.386,9
57
ChAuAu
572
39
686
25
727,8
8
ChAuMy
327
35
460
27
775,0
15
ChAn Phi
217
76
331
74
728,1
59
Cl1au D{UIAnlg
12
22
17
19
28,3
19
Nhu
v~y,
rrr nam
1950 den nam 1995, dan s6 tr~n toan the gi6'i tang
han 2 Mn (5.716,1 tri~u ngum so vm 2.500 tri~u ngum) nhung ty 1~ dan s6
nOng nghi~p trong tdng dan s6 chi gilun 11% (45% so vm 56%). Dan s6 nOng
nghi~p gia tang 1~ h~u het lam vi~c cac nu6'c dang phat tri~n n~n nhu c~u ti~u
dung nOng san gia tang. Tic d6 hang
hoa, hang
tri~u
ha rltng
tri~u
ng~p m~.v.v ...
ha rltng, hang
tri~u
ha dtlt hoang
phru bien thanh dtft canh tac nOng
nghi~p.
Qua trlnh slm xullt nOng nghi~p Ia qua trlnh con ngum thuemg xuy~n
tac d¢ng nhilng bi~n phap d~ cru ~0 dtlt, b6n phan, sir dgng hoa chllt lam cho
mOi truemg o nhiem gia tang. Theo FAO, rrr giua thek.Y 19 den cu6i th6ky 20,
di~n
tfch canh tac nOng nghi~p tr~n th~ gim da tang tU 500 tri~u ha l~n 1.400
tri~u ha<2>. NOng nghi~p phat tri~n, nhu c~u nOng slm gia tang dan den vi~c mo
r¢ng dllt canh tac cung vm vi~c slt dgng hang lo~t cac san phfun cOng nghi~p,
phuong phap canh tac theo ki~u b6c l()t tai nguy~n lam cho chllt luqng dtlt,
ngu6n nu6'c suy gilun. Phuong thlic d6t rltng lam rAy, canh tac viing d6i rung
khOng hqp ly lam bao mon hang ty met kh6i dtlt m6i nam lam cho dtlt bj sa
<1> Nguyen Di~n.
Vii Hl}llh, Nguyen Thu HAng : NtJng nghifp thl gidi bztuc vao thl kj XXI, Nxb. Chfnh trj
Qu6c gia, Ha N(}i, 1999, tr.8.
C2> Nguyen Di~n, Vii Hl}llh, Nguyen Thu HAng, Tru li¢u dii dlin, tr 18.
12
ffif;J.C
hoa. De ti~p 1\lC t6n tf;J.i, con ngum lf;li ti~p 1\lC pha rung, khai thac nhiing
viing ddt m6i de lam n~ng nghi¢p.
ru nhu v~y' cai vong Ian quAn: dan s6 gia
tang ~ nhu ctiu n~ng san tang ~ rnl1 r¢ng di¢n tfch ddt n~ng nghi¢p ~ tan
pharung.
Vf d1;1l1 Vi¢t Nam, nam 1945, ca nuac mm c6 25 tri¢u ngum, d~n nay
ca nuac c6 tren 86 tri¢u ngum. Dan s6 phat trien, nhu ctiu ludng thgc thgc
phfun gia tang nen phru tang san IUt each nhanh
ch6ng.
1.1.2.
Ch~nh I~ch
giau ngheo
tr~n
the gi6i va trong
ph~m
vi tirng
quoc gia co xu hu6ng gia tang.
Tren th~ giro, nha slJ phat tri~n vuqt b~c ciia khoa hQc, cllng ngh¢ va
each thuc quan ly khllng ngrmg ti~n b(> nen qui mll san phfun san xu~t ra
khllng ngtrng tang len. Trong hun 30 nam -
tfuh d~n nam 2000, t6ng gia
tii
san pham trong nuac ciia toan th~ giro da tang tit 4 nghln ty USD len 23 nghln
ty USD; thu nh~p blnh quan theo d~u ngum tang len g~p 3 1~ nhung chenh
l~ch v~ trlnh d(> phat tri~n giila cac qu6c gia va trong ph~ vi ttrng qu6c gia
khllng ngtrng gia tang. Th~ chf m(>t s6 qu6c gia
achAu Phi da th~t SlJ bi lo~
ra ben ngoai slJ phat tri~n chung ciia th~ gim. Cling trong hun 30 nam qua tfnh
d~n
nam 2000 thu
nh~p
blnh quan ciia 20% s6 ngum ngheo
nh~p
tinh da giam tit 2,3% xu6ng con 1,4% trong thu
Trong khi d6 thu
nh~p
ciia 20% s6 ngum giau
nh~t
nh~t
hanh
th~
gi6i.
chung ciia
da tang tit 70% len 80%.
Trong thm ky 1965 d~n 1980, theo khao sat ciia chuang trlnh phat tri~n Lien
hgp qu6c (UNDP) thl c6 khoang 200
tri~u
ngum c6 thu
nh~p
giam va tit nam
1980 d~n 2000 con s6 nay da tang han 1 tY ngum<2>. Theo danh gia ciia nhi~u
chuyen gia tren
th~
giro, xung d(>t
1~
phat, khiing hoang tru chfuh, khiing
hoang luang thlJC tren th~ giro tang cung Vm thien tai c6 th~ lam cho s6 ngUOO
ngheo d6i trong 2 nam g~ dAy tang len hang tram tri~u ngum.
vgc nhu chAu Phi, Nam
A c6
d m(>t s6 khu
ty 1¢ ngum ngheo va gia tang phAD hoa giau
ngheo cao han nhMu khu VlJc khac tren th~ giro. T~ Nam A, tit nam 1980 d~n
2000, GOP tang blnh quAD hang nam han 5% va GDP blnh quAD theo d~u
ngum cilng tang 3% nhung
t~
khu VlJc nay da c6 560
Uy ban Phong ch6'ng IQt Trung U<11lg.
Xoa d6i giam ngheo vAn Ia nhi~m V\1
tri~u
ngum ngheo d6i,
aqui mo toan c~u. Bao NMn dan s6 15.033, ngay 14 tMng 8 niim
2002.
14
600 tri¢u ngum dang suy dinh duang, 250 tri¢u ngum kh<>ng duqc s6ng trong
nhii'ng di~u ki¢n v¢ sinh co ban; c6 l/3 tre sa sinh thi€u cAn; 80% s6 pht;a nfi'
mang thai hi thi€u mau, 48 tri¢u tre em kh<>ng duqc till truang. T~i mi~n Nam
chau Phi va viing Sahara, trong 30 nam -
tfnh d€n nam 2000 c6 till 215 tri¢u
ngum ngheo, 120 tri¢u ngum mu chfi', 170 tri¢u ngum kh<>ng dti
an.
So vm
nhi~u viing khac tr~n th€ giro; t~ My La Tinh va viing Caribe, co 150 tri¢u
ngum ngheo, 56% n<>ng dAn kh<>ng c6 nuoc s~ch. Ngay t~ cac nuoc cng c6 nha a va 30 tri¢u ngum kh<>ng co vi¢c Iam<1>. Nguy~n nhful dan d€n
ngheo doi, ch~nh 1¢ch v~ dm s6ng gifi'a cac qu6c gia va trong n¢i b¢ tltng qu6c
gia nhu da n~u tr~n c6 r~t nhi~u. Trong d6, vi¢c ch~y dua vii trang, phful ph6i
kh hao cac nu6'c ngheo
tu bo trQ' c~p cho
n<>ng nghi¢p thl cac nuoc giau ti€p tt;ac hO trg cho n<>ng dan ctia hQ. VI dt;a
nam 2002, cac nu6'c giau da chi s6 ti~n trg c~p cho n<>ng dan Ia 311 ty
USD. N€u thuang m~i tht!c Sl! cng
1
< > Bao
Nhan dan, TAi li~u da d!n.
15
dAn tr~n tht giai thoat khoi ngheo d6i trong vong 15 nam. Nam 1993, cac
mtac ngheo viing SaHaRa nh~n duqc 18 ty USD tMn vi~n trq nhung 112
s6 ti~n nay duqc chuy~n tro ·~i cac nuac phat tri~n bm cac thii do~n khac
nhau va hi~n nay cu 1 USD vi~n trq thl c6 11 USD quay v~ vm nu6'c c~p
vi~n trq
Tinh
tr~ng
ngheo d6i,
b~t
cOng xa h¢i Ia m¢t tronng nhihlg
nguy~n
nhAn ca ban dan dtn tan pha tai nguy~n, di cu va nh~t Ia t¢i ph~m, t~ n~n
xa h¢i.
1.1.3. Qua trtnh do thl hoa diln ra nhanh chong cung v6i qua
trlnh gia tang sdn lzttfllg cong nghi~p Vtl dfch V4' cung lam cho ttfn theft
tai nguyen tang len, gay o nhilm moi trzthng toan cdu.
DAn s6 tang
l~n,
cung vai nhu
c~u v~
hang nOng san, nhu
c~u v~
hang hoa va djch V\1 cilng khOng ngirng tang len. Trlr m¢t s6 qu6c gia va
cac hang giau c6 c6 th~ sit d\}ng nhii'ng cOng ngh~, thitt hi ft ti~u dung tai
nguy~n
va It gAy h~i cho mOi truemg, con
h~u
htt cOng
ngh~,
thitt hi
acac
qu6c gia tr~n tht giai d~u Ia nhii'ng cOng ngh~ ft thAn thi~n vm mOi truemg.
Ngay Hoa Ky Ia qu6c gia c6 trlnh d¢ cOng ngh~ cao nh~t tht gim va Trung
Qu6c Ia nuac duqc xtp vao cOng
trong nhii'ng
th~p
ky
g~n
ngh~
trung blnh kha ciia tht gim thl
dAy, hai qu6c gia nay tro thanh hai dja chi chu
yeu trong vi~c thai v~t ch~t gAy hi~u -ung nha kfnh.tr~n tht gim. Ngoai ra,
S1J phat tri~n ciia cOng nghi~p, dich V\1 con gAy nhfi'ng ti~u ClJC 16'n rna m(»t
trong nhfi'ng
h~u
qua Ia hi~n tuqng
r~t
16'n rna
vi~c m~t d~t
nOng
nghi~p
Ia
m¢t trong nhihlg bi~u hi~n. Vi~c hang ch\}c tri~u ha d~t nOng nghi~p tr~n
tht giai hi chudn sang si't d\}ng cOng nghi~p, dich V\1, giao thOng da lam
m~t vi~c
lam ciia hang tram tri~u nOng dAn. S1J d~n bit, d~u tu khOng cOng
bAng ciing Ia nguy~n nhAn lam cho phAn boa giau ngheo gia tang va m¢t
b¢ ph~n dAn cu tro n~n b~n cung hoa, khOng con phuang thuc nao khac d~
t6n
t~i
ngoai
vi~c
titp t\}C tai pha rirng va khai thac tai
l:J Li~n bang Nga tit nam 1990 (I)
nguy~n
khac. Vf d\}
2007, kinh phf gianh cho nl>ng
T11op ch! ~ng san, tluing 12 natn 2005.
16
nghi~p
da
- Xem thêm -