Tài liệu: BD HSG –TNTH Sinh 8
Chuyªn ®Ò 1:
Kh¸i qu¸t vÒ c¬ thÓ ngêi
I. KiÕn thøc c¬ b¶n.
I.1: Kh¸i qu¸t vÒ c¬ thÓ ngêi:
- CÊu t¹o c¬ thÓ ngêi
I.1:1. CÊu t¹o c¬ thÓ ngêi. ®îc bao bäc bìi líp da
a - Gåm 3 phÇn:
+ §Çu
+ Th©n gåm 2 khoang: -Khoang ngùc: tim, phæi
-Khoang bông: d¹ dµy, ruét, gan, tuþ, thËn, bãng ®¸i, c¬ quan sinh dôc.
+ Tø chi
b - C¸c hÖ c¬ quan: B¶ng: Thµnh phÇn, chøc n¨ng cña c¸c hÖ c¬ quan.
HÖ c¬ quan C¸c c¬ quan trong tõng hÖ
Chøc n¨ng tõng hÖ c¬ quan
c¬ quan
VËn ®éng
C¬, x¬ng
VËn ®éng vµ di chuyÓn
Tiªu ho¸
èng tiªu ho¸ vµ tuyÕn tiªu ho¸ TiÕp nhËn vµ biÕn ®æi thøc ¨n thµnh chÊt dinh
dìng cung cÊp cho c¬ thÓ
VËn chuyÓn T§C dinh dìng tíi c¸c tÕ bµo,
TuÇn hoµn
Tim , hÖ m¹ch
mang chÊt th¶i, CO2 tõ tÕ bµo ®Õn c¬ quan bµi
tiÕt.
H« hÊp
§êng dÉn khÝ. Phæi
Thùc hiÖn T§K CO2, O2 gi÷a c¬ thÓ vµ m«i trêng
Bµi tiÕt
ThËn, èng dÉn níc tiÓu, bãng Läc tõ m¸u c¸c chÊt th¶i ®Ó th¶i ra ngoµi
®¸i
ThÇn kinh
N·o, tuû, d©y thÇn kinh, h¹ch §iÒu hoµ, ®iÒu khiÓn ho¹t ®éng cña c¬ thÓ
thÇn kinh
I.1: 2. CÊu t¹o tÕ bµo
- TÕ bµo lµ ®¬n vÞ cÊu t¹o cóng lµ ®¬n vÞ chøc n¨ng cña c¬ thÓ.
- TÕ bµo gåm 3 phÇn:
+ Mµng sinh chÊt
+ ChÊt tÕ bµo: líi néi chÊt, bé m¸y g«ngi, Rib«x«m, ti thÓ, trung thÓ.
+ Nh©n: NST con, nh©n con.
I.1:3. Thµnh phÇn hãa häc cña tÕ bµo Gåm:
a: ChÊt h÷u c¬
+ Pr«tein: C, O, N, P, S.
+ Gluxit: C,H,O.
+ Lipit: C, H, O.
+ Axit nucleic: ADN, ARN.
b : ChÊt v« c¬
+ Muèi kho¸ng: Ca, K, Na, Fe, Cu...
I.1:4 . Ho¹t ®éng sèng cña tÕ bµo.
Gåm: T§C, sinh trëng, sinh s¶n, ph©n chia, c¶m øng...
- TÕ bµo lµ ®¬n vÞ chøc n¨ng cña c¬ thÓ v×:
+ TB thùc hiÖn T§C víi m«i trêng trong c¬ thÓ: lµ c¬ së ®Ó c¬ thÓ thùc hiÖn T§C víi m«i trêng ngoµi.
+ Sù sinh trëng, sinh s¶n, c¶m øng cña tÕ bµo lµ c¬ së cho sù sinh trëng sinh s¶n, c¶m øng cña c¬ thÓ.
I.1:5. Kh¸i niªm vÒ m«.
- M« lµ tËp hîp c¸c tÕ bµo chuyªn ho¸, cã cÊu tróc gièng nhau, cïng thùc hiÖn mét chøc n¨ng nhÊt ®Þnh.
M« gåm: TÕ bµo vµ phi bµo
- C¸c lo¹i m«:
Néi
dung
1. VÞ
trÝ
M« biÓu b×
M« liªn kÕt
Phñ ngoµi da, lãt ë kh¾p c¬ thÓ, r¶i
trong c¸c c¬ quan r¸c trong chÊt nÒn.
rçng: Ruét, bãng
®¸i, m¹ch m¸u...
2. CÊu + Chñ yÕu lµ TB,
t¹o
kh«ng cã phi bµo.
+ TB cã nhiÒu
h×nh d¹ng: dÑt, ®a
gi¸c trô, khèi.
+ C¸c TB xÕp sÝt
nhau thµnh líp
dµy.
M« c¬
G¾n vµo x¬ng,
thµnh èng tiªu
ho¸, m¹ch m¸u,
bãng ®¸i, tim, tö
cung.
+ Gåm tÕ bµo vµ + Gåm tÕ bµo vµ
phi bµo.
phi bµo rÊt Ýt.
+ Cã thªm Ca vµ + TÕ bµo cã v©n
sôn.
ngang hay kh«ng
+ Gåm:
cã v©n ngang.
. M« sîi
+ C¸c tÕ bµo xÕp
. M« sôn
thµnh líp, bã.
. M« x¬ng
+ Gåm m« c¬:
M« thÇn kinh
N»m ë n·o. tuû sèng,
tËn cïng c¸c c¬ quan.
+ c¸c TB thÇn kinh
(n¬ron) vµ tÕ bµo thÇn
kinh ®Öm.
+ N¬ron cã th©n nèi víi
sîi trôc vµ sîi nh¸nh.
1
Tài liệu: BD HSG –TNTH Sinh 8
+ Gåm: BB da, . M« mì.
BB tuyÕn.
3.
Chøc
n¨ng
v©n; tim; tr¬n
+ B¶o vÖ, hÊp thô,
bµi tiÕt (m« sinh
s¶n: lµm nhiÖm
vô sinh s¶n.
+ N©ng ®ì
+ Co d·n t¹o nªn + TiÕp nhËn kÝch thÝch
+ Chøc n¨ng dinh sù vËn ®éng cña + DÉn truyÒn xung thÇn
dìng: vËn chuyÓn c¸c c¬ quan vµ kinh
chÊt dd, oxi ®Õn sù vËn ®éng cña + Xö lÝ th«ng tin
TB vµ vËn chuyÓn c¬ thÓ
+ §iÒu hoµ ho¹t ®éng
c¸c chÊt th¶i ra hÖ
c¸c c¬ quan.
bµi tiÕt.
I.1:6. CÊu t¹o vµ chøc n¨ng cña n¬ron
1-CÊu t¹o:
- Th©n: + Nh©n
+ Sîi nh¸nh (nhiÒu, ng¾n).
- Sîi trôc: chØ cã mét, dµi, thêng cã bao miªlin.
2- Chøc n¨ng c¬ b¶n + C¶m øng
+ DÉn truyÒn
3- C¸c lo¹i n¬ron + Híng t©m: CQTC -> TWTK (c¶m gi¸c).
+ Trung gian: N¬ron -> n¬ron (liªn l¹c).
+ Li t©m: TWTK -> CQ ph¶n øng (vËn ®éng).
I.1:7. Ph¶n x¹: lµ ph¶n.ø cña c¬ thÓ tr¶ lêi c¸c kÝch thÝch cña m«i trêng th«ng qua htk.
- Cung ph¶n x¹: - C¸c thµnh phÇn cña mét cung ph¶n x¹:
+ C¬ quan thô c¶m (da...)
+ N¬ron híng t©m
+ N¬ron trung gian
+ N¬ron li t©m
+ C¬ quan ph¶n øng.
* §iÓm kh¸c biÖt cung ph¶n x¹ vµ vßng ph¶n x¹.
Cung ph¶n x¹
Vßng ph¶n x¹.
- Mang tÝnh chÊt ®¬n gi¶n, chi phèi mét - Mang tÝnh chÊt phøc t¹p, chi phèi nhiÒu ph¶n
ph¶n øng.
øng.
- X¶y ra nhanh, cã tÝnh b¶n n¨ng
- X¶y ra chËm, cã sù tham gia cña ý thøc
- Kh«ng cã luång th«ng tin ngîc
- Cã luång th«ng tin ngîc kÕt qu¶ ph¶n x¹ chÝnh
x¸c h¬n.
II. C©u hái - bµi tËp.
a. C©u hái - bµi tËp: VËn dông hiÓu biÕt.
1: C¬ thÓ ngêi gåm mÊy phÇn ? KÓ tªn c¸c phÇn ®ã ?
2: V× sao tÕ bµo ®îc xem lµ ®¬n vÞ cÊu t¹o cña c¬ thÓ ? H·y gi¶i thÝch vµ minh ho¹.
HD:
C¬ thÓ ®îc cÊu t¹o tõ nhiÒu hÖ c¬ quan , mçi hÖ c¬ quan do nhiÒu c¬ quan hîp l¹i, mçi c¬ quan do tËp
hîp bëi nhiÒu m« cã chøc n¨ng gièng nhau, mçi m« do nhiÒu TB cã h×nh d¹ng cÊu t¹o vµ chøc n¨ng
gièng nhau hîp thµnh.
TÊt c¶ mäi Tb trong c¬ thÓ ®Òu cã thÓ thøc cÊu t¹o rÊt gièng nhau bao gåm:
- Mµng sinh chÊt.
- ChÊt Tb víi c¸c néi quan nh ti thÓ, bé m¸y g«ngi, líi néi chÊt, rib«x«m, trung thÓ.
- Nh©n tb gåm nhiÔm s¾c thÓ vµ nh©n con.
3: H·y chøng minh Tb lµ ®¬n vÞ chøc n¨ng cña c¬ thÓ.
HD: TÊt c¶ c¸c ho¹t ®éng sèng cña c¬ thÓ ®Òu x¶y ra ë Tb nh:
- Mµng sinh chÊt gióp Tb thùc hiÖn qu¸ tr×nh trao ®æi chÊt gi÷a Tb vµ m«i trêng.
- TÕ bµo chÊt lµ n¬i x¶y ra c¸c ho¹t ®éng sèng nh:
+ TithÓ lµ n¬i t¹o ra n¨ng lîng cho ho¹t ®éng cña tÕ bµo vµ c¬ thÓ.
+ Rib«x«m lµ n¬i tæng hîp p r«tªin.
+ Bé m¸y g«ngi thu nhËn hoµn thiÖn vµ ph©n phèi s¶n phÈm.
+ Trung thÓ tham gia vµo qu¸ tr×nh ph©n chia vµ sinh s¶n cña TB.
+ Líi néi chÊt : tæng hîp vµ vËn chuyÓn c¸c chÊt.
TÊt c¶ c¸c ho¹t ®éng nãi trªn lµ cs cho sù sèng, sù lín lªn vµ ss cña c¬ thÓ, ®ång thêi gióp c¬ thÓ ph¶n
øng chÝnh x¸c c¸c t¸c ®éng cña m«i trêng sèng.
V× vËy Tb ®îc xem lµ ®¬n vÞ chøc n¨ng vµ lµ ®¬n vÞ cña sù sèng c¬ thÓ.
4: H·y gi¶i thÝch cÊu t¹o vµ chøc n¨ng cña mçi thµnh phÇn ho¸ häc cña tÕ bµo.
1. ChÊt h÷u c¬: gåm cã pr«tªin, glu xit, lipip. A xit nuclªic mçi thµnh phÇn nµy cã cÊu t¹o vµ chøc n¨ng
nh sau :
a. Pr«tªin: Cã cÊu t¹o phøc t¹p gåm c¸c nguyªn tè : c¸c bon (C) , hi® r« (H), o xi (O), ni t¬ (N). Lu
huúnh (S), phèt pho (P), trong ®ã N lµ nguyªn tè dÆc trng.
Pr cã chøc n¨ng chñ yÕu lµ tham gia x©y dùng c¸c thµnh phÇn cÊu t¹o cña Tb vµ c¬ thÓ.
b. Glu xit: Cã cÊu t¹o tõ 3 nguyªn tè lµ C, H, O
2
Tài liệu: BD HSG –TNTH Sinh 8
Gluxit cã chøc n¨ng chñ yÕu lµ tham gia vµo viÖc t¹o nl cho ho¹t.® cña Tb vµ c¬ thÓ.
c. Lipit : Lipit ®îc cÊu t¹o tõ 3 nguyªn tè lµ C, H vµ O.
Lipit cã chøc n¨ng t¹o n¨ng lîng vµ chÊt dù trö cña tÕ bµo .
d. A xit nuclªic gåm cã hai lo¹i lµ AND vµ ARN .A xit nuclªic ®îc cÊu t¹o tõ c¸c nguyªn tè C, H, N, vµ
P
A xit nuclªic tham gia vµo chøc n¨ng di truyÒn cho tÕ bµo vµ c¬ thÓ.
2. ChÊt v« c¬ :
Bao gåm c¸c lo¹i muèi kho¸ng chøa c¸c nguyªn tè nh can xi (Ca), kali (K), natri (Na), s¾t (Fe), ®ång
(Cu).
5. B»ng mét vÝ dô em h·y ph©n tÝch vai trß c¶u hÖ thÇn kinh trong sù ®iÒu hoµ h® cña c¸c hÖ c¬ quan
trong c¬ thÓ.
HD: C¬ chÕ ®iÒu hßa huyÕt ¸p: Khi huyÕt ¸p t¨ng th× thô thÓ ¸p lùc cña m¸u tiÕp nhËn vµ b¸o vÒ trung
khu ®iÒu hßa tim m¹ch ë hµnh n·o. Tõ trung khu ®iÒu hßa tim m¹ch, xung tk theo d©y li t©m ®Õn tim vµ
m¹ch m¸u, lµm tim gi¶m nhÞp, gi¶m lùc co bãp, m¹ch m¸u gi·n réng. KÕt qu¶ lµ huyÕt ¸p gi¶m xuèng
vµ trë l¹i b×nh thêng. Sù thay ®æi huyÕt ¸p ë m¹ch m¸u lóc nµy l¹i ®îc thô thÓ ¸p lùc ë m¹ch m¸u tiÕp
nhËn vµ th«ng b¸o vÒ trung khu ®iÒu hßa tim m¹ch ë hµnh n·o. (liªn hÖ ngîc).
b. C©u hái - bµi tËp n©ng cao.
1. Nªu ®iÓm # nhau vµ k.nhau gi÷a c¬ v©n, c¬ tr¬n vµ c¬ tim vÒ cÊu t¹o & chøc n¨ng.
a. Gièng nhau: - Tb ®Òu cã cÊu t¹o d¹ng sîi.
- §Òu cã chøc n¨ng co gi·n vµ t¹o ra sù chuyÓn ®éng.
b. Kh¸c nhau:
* VÒ cÊu t¹o: - Tb c¬ v©n vµ Tb c¬ tim cã nhiÒu nh©n vµ cã v©n ngang.
- Tb c¬ tr¬n chØ cã 1 nh©n vµ kh«ng cã v©n ngang.
* VÒ chøc n¨ng:
- C¬ v©n liªn kÕt víi x¬ng --> Co d·n t¹o nªn sù vËn ®éng cña c¸c c¬ quan vµ sù vËn ®éng cña c¬ thÓ.
- C¬ tr¬n: tham gia cÊu t¹o c¸c néi quan nh d¹ dµy, ruét, thµnh m¹ch, bãng ®¸i, ..., thùc hiÖn chøc n¨ng
tiªu hãa, dinh dìng ... cña c¬ thÓ.
- C¬ tim tham gia vµo cÊu t¹o tim vµ co gi·n ®Ó gióp cho sù tuÇn hoµn m¸u.
Chuyªn ®Ò 2:
VËn ®éng
I. KiÕn thøc c¬ b¶n.
I.1: M«i trêng trong c¬ thÓ:
1.1. C¸c bé phËn chÝnh cña bé x¬ng
1. Vai trß cu¶ bé x¬ng.
- T¹o khung gióp c¬ thÓ cã h×nh d¹ng nhÊt ®Þnh.
- Lµ n¬i b¸m cña c¸c c¬
- B¶o vÖ c¸c néi quan
2. Thµnh phÇn chÝnh cña bé x¬ng.
Gåm 3 phÇn:
a: X¬ng ®Çu: + Sä mÆt ph¸t triÓn
+ MÆt: Nhá, cã x¬ng hµm.
b: X¬ng th©n:
+ Cét sèng gåm nhiÒu ®èt khíp l¹i, cã 4 chæ cong, chia lµm 5 ®o¹n.
+ Lång ngùc: c¸c x¬ng sên g¾n víi cét sèng vµ x¬ng øc => lång ngùc.
c: X¬ng chi:
+ Tay gåm: ®ai vai (x.®ßn vµ x.b¶) - x¬ng c¸nh - x¬ng c¼ng - x¬ng bµn - c¸c x¬ng ngãn tay.
+ Ch©n gåm: ®ai h«ng (x.chËu, x.h¸ng, x. ngåi) - x¬ng ®ïi, x¬ng c¼ng - x¬ng bµn.
1.2. Ph©n biÖt c¸c lo¹i x¬ng.
Dùa vµo h×nh d¹ng cÊu t¹o chia lµm 3 lo¹i x¬ng:
+ X¬ng dµi: h×nh èng ë gi÷a chøa tñy ®á.
+ X¬ng ng¾n: ng¾n, nhá.
+ X¬ng dÑt: h×nh b¶n, dÑt, máng vµ ®Æc.
1.3. Sù to vµ dµi ra cña x¬ng
- Thµnh phÇn hãa häc vµ tÝnh chÊt cña x¬ng
1.4. C¸c lo¹i khíp x¬ng Gåm 3 lo¹i:
a: Khíp ®éng: cö ®éng dÔ dµng
. Hai ®Çu x¬ng cã líp sôn
. Gi÷a lµ dÞch khíp (bao ho¹t dÞch)
. Ngoµi: d©y ch»ng
-> ®¶m b¶o sù ho¹t ®éng linh ho¹t cña tay, ch©n.
b: Khíp b¸n ®éng: gi÷a 2 ®Çu x¬ng lµ ®Üa sôn
-> cö ®éng h¹n chÕ.
3
Tài liệu: BD HSG –TNTH Sinh 8
-> T¹o thµnh khoang b¶o vÖ (khoang ngùc) gióp c¬ thÓ mÒm dÎo trong d¸ng ®i th¼ng vµ lao ®éng phøc
t¹p.
c: Khíp bÊt ®éng: c¸c x¬ng g¾n chÆt bìi khíp r¨ng ca. Kh«ng cö ®éng ®îc.
-> Gióp x¬ng t¹o thµnh hîp thµnh khèi ®Ó b¶o vÖ néi quan (hép sä) hoÆc n©ng ®ì (x. chËu).
1.5. CÊu t¹o b¾p c¬ vµ tÕ bµo c¬.
a: CÊu t¹o b¾p c¬: gåm nhiÒu bã c¬.
- Ngoµi lµ mµng liªn kÕt, 2 ®Çu thon cã g©n, phÇn bông ph×nh to.
- Trong: cã nhiÒu sîi c¬ tËp trung thµnh bã c¬.
b: TÕ bµo c¬ (sîi c¬) (t¬ c¬) gåm:
- T¬ c¬ dµy: cã mÊu sinh chÊt -> t¹o v©n tèi.
- T¬ c¬ m¶nh: tr¬n -> v©n ngang.
xÕp xen kÏ nhau theo chiÒu däc -> v©n ngang (v©n tèi vµ v©n s¸ng xen kÏ).
- §¬n vÞ cÊu tróc lµ giíi h¹n gi÷a t¬ c¬ dµy vµ t¬ c¬ m¶nh (®Üa tèi ë gi÷a, 2 n÷a ®Üa s¸ng ë 2 ®Çu).
Chøng minh ®îc c¬ co sinh ra c«ng. C«ng cña c¬ ®îc sö dông vµo lao ®éng vµ di chuyÓn.
- Tr×nh bµy ®îc nguyªn nh©n cña sù mái c¬ vµ nªu biÖn ph¸p phßng chèng mái c¬.
- Nªu ®îc cña sù luyÖn tËp c¬, tõ ®ã vËn dông vµo cuéc sèng, thêng xuyªn luyÖn tËp TDTT vµ lao ®éng
võa søc.
1.6. Nguyªn nh©n cña sù mái c¬.
+ Do c¬ thÓ kh«ng ®îc cung cÊp ®ñ «xi nªn tÝch tô axit l¾ctic ®Çu ®éc c¬.
+ N¨ng lîng cung cÊp Ýt.
+ Lµm viÖc qu¸ søc vµ kÐo dµi.
2. BiÖn ph¸p chèng mái c¬.
- NghØ ng¬i thë s©u kÕt hîp víi xoa bãp cho m¸u lu th«ng nhanh.
- CÇn cã thêi gian lao ®éng, häc tËp vµ nghØ ng¬i hîp lÝ.
1.7. Sù tiÕn hãa c¶u hÖ c¬ ngêi so víi hÖ c¬ thó .
- C¬ nÐt mÆt biÓu thÞ tr¹ng th¸i kh¸c nhau
- C¬ vËn ®éng lìi ph¸t triÓn.
- C¬ tay ph©n hãa thµnh nhiÒu nhãm nhá nh: c¬ gËp duçi tay, c¬ co duçi c¸c ngãn, ®Æc biÖt lµ c¬ co ë
ngãn c¸i.
- C¬ ch©n lín kháe.
- C¬ gËp ng÷a th©n.
II. C©u hái - bµi tËp.
a. C©u hái - bµi tËp: VËn dông hiÓu biÕt.
C©u 1: X¬ng dµi ra nhê ®©u ? H·y vÏ s¬ ®å m« t¶ thÝ nghiÖm vµ chøng minh ®iÒu ®ã ?
HD:
- X¬ng dµi ra nhê hai ®Üa sôn t¨ng trëng n»m tiÕp gi¸p gi÷a hai ®Çu x¬ng víi th©n x¬ng.
- S¬ ®å: H8.5sgk. Dùa vµo s® ®Ó m« t¶ thÝ nghiÖm.
C©u 2: Sù mái c¬ lµ g×? Nguyªn nh©n cña hiÖn tîng mái c¬?
HD:
- Mái c¬ lµ hiÖn tîng c¬ gi¶m dÇn dÉn ®Õn kh«ng cßn ph¶n øng víi nh÷ng kt cña mt. Trong l® mái
c¬ biÓn hiÖn ë viÖc gi¶m kh¶ n¨ng t¹o c«ng, c¸c thao t¸c trong l® thiÕu chÝnh x¸c vµ kÐm hiÖu
qu¶.
- Nguyªn nh©n: Nguån nl cho sù co c¬ lÊy tõ sù « xi hãa c¸c chÊt dd do m¸u mang ®Õn. Qt co c¬
sÏ s¶n sinh ra nhiÖt vµ chÊt th¶i lµ khÝ CO2.
- NÕu lîng oxi cc cho qt co c¬ kh«ng ®ñ, sp t¹o ra cña qt oxi hãa kh«ng chØ cã nl, nhiÖt, khÝ CO 2
mµ cßn cã s¶n phÈm trung gian lµ axit l¾c tÝch. ThiÕu oxi cïng víi sù tÝch tô axit lactic trong c¬
thÓ khiÕn c¬ bÞ ®Çu ®éc vµ mái. Nl cung cÊp kh«ng ®Çy ®ñ còng lµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n
cña sù mái c¬.
C©u 3: Gi¶i thÝch sù lín lªn vµ dµi ra cña x¬ng?
C©u 4: Tr×nh bµy thÝ nghiÖm chøng minh thµnh phÇn hãa häc vµ tÝnh chÊt cña x¬ng
- §Ó t×m hiÓu thµnh phÇn cÊu t¹o cña x¬ng ngêi ta tiÕn hµnh c¸c thÝ nghiÖm sau :
* ThÝ nghiÖm 1 :
- VËt liÖu vµ dông cô thÝ nghiÖm: 1 x¬ng ®ïi Õch trëng thµnh, 1 cèc ®ùng dung dÞch HCL 10 %, 1 cèc níc l· ®Ó r÷a x¬ng
- TiÕn hµnh thÝ nghiÖm : Ng©m x¬ng ®ïi Õch trong dung dÞch HCL 10 % kho¶ng 10 - 15 phót .
- KÕt qu¶ thÝ nghiÖm: ThÊy cã bät khÝ næi lªn.
X¬ng mÒm cã thÓ uèn cong ®îc.
- Gi¶i thÝch thÝ nghiÖm: Bät khÝ næi lªn lµ khÝ cacb«nic, ®iÒu ®ã chøng tá trong thµnh phÇn cña x¬ng cã
muèi cacb«nat, khi t¸c dông víi axit sÓ gi¶i phãng khÝ cacb«nic. PhÇn cßn l¹i x¬ng vÉn cßn gi÷ nguyªn
h×nh d¹ng nhng mÒm dÎo ®ã lµ chÊt cèt giao ( chÊt h÷u cã).
*ThÝ nghiÖm 2:
-VËt liÖu vµ dông cô thÝ nghiÖm: 1 x¬ng ®ïi Õch, 1 ®Ìn cån.
4
Tài liệu: BD HSG –TNTH Sinh 8
- TiÕn hµnh ®èt x¬ng ®ïi Õch trªn ngän l÷a ®Ìn cån ®Õn khi x¬ng kh«ng cßn ch¸y n÷a.
- KÕt qu¶ thÝ nghiÖm X¬ng sau khi bÞ ®èt vÉn gi÷ nguyªn h×nh d¹ng nhng khi bãp th× bÞ vë vôn ra
- Gi¶i thÝch khi ®èt: chÊt cèt giao bÞ ch¸y hÕt phÇn cßn l¹i lµ chÊt v« c¬ nªn khi ®Ëp nhÑ lµ x¬ng vë tan.
Tõ kÕt qu¶ cña hai thÝ nghiÖm trªn ta cã kÕt luËn: Thµnh phÇn ho¸ häc cña x¬ng lµ chÊt cèt giao
(chÊt h÷u c¬) vµ muèi kho¸ng.
C©u 5: T×m nh÷ng ®iÓm gièng nhau vµ kh¸c nhau gi÷a x¬ng tay vµ x¬ng ch©n
a. Gièng nhau: §Òu ®îc t¹o bëi hai bé phËn phÇn ®ai vµ phÇn cö ®éng tù do
b. Kh¸c nhau :
X¬ng tay
X¬ng ch©n
KÝch thíc
X¬ng tay ng¾n h¬n
X¬ng ch©n cã kÝch thíc dµi h¬n. Chi dµi
vµ khoÎ do chÞu toµn bé träng lîng c¬ thÓ
X¬ng ®ai
§ai vai ®îc cÊu t¹o bëi mét ®«i x¬ng §ai h«ng cã cÊu t¹o v÷ng ch¾c h¬n, Ýt linh
®ßn vµ mét ®«i x¬ng b¶
®éng.
Gåm x¬ng h«ng, x¬ng chËu vµ x¬ng to¹.
X¬ng b¸nh chÌ
Kh«ng cã
Cã x¬ng b¸nh chÌ t¹o t thÕ ®øng th¼ng
Bµn
Ngãn c¸i ®èi diÖn víi c¸c ngãn kh¸c, X¬ng s¾p xÕp d¹ng trßn, bµn ch©n vßm
cÇm n¾m dÔ dµng .
gi¶m chÊn ®éng c¬ thÓ vµ gióp c¬ thÓ ®i
nhanh h¬n
KÕt luËn: X¬ng tay vµ x¬ng ch©n cã c¸c phÇn t¬ng øng gièng nhau nhng ph©n ho¸ kh¸c nhau ®Ó
thÝch nghi víi lao ®éng vµ t thÕ ®øng th¼ng.
C©u 6: Kh¶ n¨ng cö ®éng cña khíp ®éng vµ khíp b¸n ®éng kh¸c nhau nh thÕ nµo ?
V× sao cã sù kh¸c nhau ®ã ?
HD: Kh¶ n¨ng cö ®éng cña khíp ®éng linh ho¹t h¬n khíp b¸n ®éng v× cÊu t¹o cña khíp ®éng cã diÖn
khíp ë hai ®Çu trßn vµ lín, cã sôn tr¬n vµ bãng vµ gi÷a khíp cã bao chøa dÞch khíp, cßn diÖn khíp cña
khíp b¸n ®éng ph¼ng vµ hÑp
C©u 7. V× sao ë ngêi giµ x¬ng dÔ bÞ g·y vµ khi g·y th× chËm håi phôc ?
- Ngêi giµ x¬ng dÔ bÞ g·y vµ chËm håi phôc: do tØ lÖ chÊt h÷u c¬ vµ chÊt v« c¬ thay ®æi theo løa tuæi. ë
ngêi giµ chÊt h÷u c¬ gi¶m xuèng nªn x¬ng gi¶m tÝnh dÎo dai vµ r¾n ch¾c ®ång thêi x¬ng trë nªn xèp
dßn dÔ bÞ g¶y khi va ch¹m m¹nh.
- ChÊt h÷u c¬ ngoµi chøc n¨ng t¹o dÏo dai cho x¬ng cãn hæ trî qu¸ tr×nh dinh dìng cho x¬ng. Do tuæi
giµ tØ lÖ chÊt h÷u c¬ gi¶m nªn khi x¬ng g¶y rÊt chËm håi phôc
C©u 8: H·y m« t¶ cÊu t¹o cña sîi c¬ v©n vµ ho¹t ®éng cña c¸c t¬ c¬ khi co c¬.
* Sîi c¬ v©n (cßn gäi lµ tÕ bµo c¬) ®îc cÊu t¹o bëi:
+ Bªn ngoµi cã mµng liªn kÕt bao bäc.
+ Bªn trong lµ chÊt tÕ bµo cã nhiÒu nh©n vµ t¬ c¬. Cã hai loaÞ t¬ c¬ xÕp xen kÏ nhau lµ t¬ c¬ dµy vµ t¬
c¬ m¶nh. T¬ cë m¶nh th× tr¬n, t¬ c¬ dµy cã mÊu sinh chÊt.
+ TÕ bµo c¬ gåm nhiÒu ®¬n vÞ cÊu tróc nèi liÒn nhau nªn tÕ bµo c¬ dµi .
* Ho¹t ®éng cña c¸c t¬ c¬ khi c¬ co :
Khi c¬ co c¸c t¬ c¬ m¶nh trît vµ luån s©u vµo c¸c t¬ c¬ dµy lµm cho tÕ bµo c¬ ng¾n l¹i. HiÖn tîng nµy
lµm cho bã c¬ vµ b¾p c¬ còng rót ng¾n kÐo x¬ng chuyÓn dÞch vµ vËn ®éng.
C©u 9: H·y gi¶i thÝch nh÷ng ®Æc ®iÓm cña hÖ c¬ thÝch øng víi chøc n¨ng co rót vµ vËn ®éng .
* Chøc n¨ng co rót vµ vËn ®éng ®· qui ®Þnh hÖ c¬ cã nh÷ng ®Æc ®iÓm thÝch øng nh sau:
+ TÕ bµo c¬ cã cÊu t¹o d¹ng sîi. Trong sîi cã nhiÒu t¬ c¬. Hai lo¹i t¬ c¬ t¬ c¬ m¶nh vµ t¬ c¬ dµy) cã
kh¶ n¨ng lång vµo nhau khi c¬ co vµ lµm cho sîi c¬ co rót l¹i vµ t¹o ra lùc kÐo.
+ NhiÒu Tb bµo c¬ hîp thµnh bã c¬ cã mµng liªn kÕt bao bäc, nhiÒu bã c¬ hîp thµnh b¾p c¬. C¸c
b¾p c¬ nèi vµo x¬ng. Do ®ã khi sîi c¬ co d·n ®Õn c¸c b¾p c¬ co rót l¹i vµ kÐo chuyÓn dÞch c¬ thÓ vËn
®éng.
+ Sè lîng c¬ cña c¬ thÓ rÊt nhiÒu (kho¶ng 600 c¬) ®ñ ®Ó liªn kÕt víi toµn bé x ¬ng ®Ó t¹o ra bé m¸y
vËn ®éng cña c¬ thÓ.
C©u 10. Nh÷ng ®Æc ®iÓm cÊu t¹o cña bé x¬ng ngêi gióp ngêi thÝch nghi víi t thÕ ®øng th¼ng vµ ®i b»ng
hai ch©n.
+ Hép sä ph¸t triÓn, x¬ng mÆt kÐm ph¸t triÓn.
+Cét sèng cong h×nh ch÷ S.
+ Lång ngùc hÑp tríc sau nhng në réng vÒ hai bªn.
+ X¬ng chi díi cã ®ai v÷ng ch¾c h¬n, Ýt linh ®éng. Chi dµi vµ khÎo nªn chÞu ®ùng ®îc toµn bé träng lîng c¬ thÓ.
+ X¬ng bµn ch©n xÕp d¹ng vßm nh»m gi¶m chÊn ®éng c¬ thÓ.
+ X¬ng b¸nh chÌ ®¶m b¶o t thÕ ®øng th¼ng vµ bíc ®i v÷ng ch¾c.
C©u 11: H·y ph©n tÝch ®Ó chøng minh tay ngêi võa lµ c¬ quan, võa lµ s¶n phÈm cña qu¸ tr×nh lao ®éng
1. Tay ngêi võa lµ c¬ quan lao ®éng:
- ë ®éng vËt chi tríc vµ chi sau ®Òu tham gia vµo qu¸ tr×nh di chuyÓn c¬ thÓ.
5
Tài liệu: BD HSG –TNTH Sinh 8
- ë ngêi: Chi tríc (®«i tay) ®· t¸ch khái mÆt ®Êt nhê sù ®i th¼ng.Tõ ®©y ®«i tay b¾t ®Çu tham gia vµo
viÖc cÇm n¾m, chÕ t¹o c«ng cô lao ®éng vµ lao ®éng cã môc ®Ých.
V× vËy mµ tay ngêi lµ c¬ quan lao ®éng.
2. Tay ngêi lµ s¶n phÈm cña lao ®éng:
- Th«ng qua viÖc chÕ t¹o c¸c céng cô lao ®éng, con ngêi ph¶i thêng xuyªn cÇm n¾m vµ cö ®éng c¸c
x¬ng tay ®Æc biÖt lµ x¬ng ngãn tay.
- Th«ng qua c¸c ho¹t ®éng lao ®éng, ®«i tay thêng xuyªn t¸c ®éng vµo m«i trêng sèng .
- ChÝnh nh÷ng ho¹t ®éng trªn ®· lµm cho ®«i tay ngêi thêng xuyªn ®îc rÌn luyÖn. Bªn c¹ch ®ã tõ lao
®éng con ngêi ®· s¶n xuÊt ra thøc ¨n vµ c¸c ph¬ng tiÖn thøc ®Èy c¬ thÓ ph¸t triÓn vµ hoµn thiÖn , trong
®ã cã ®«i tay.
V× vËy tay ngêi còng lµ s¶n phÈm cña lao ®éng.
C©u 12: Ph©n tÝch nh÷ng ®Æc ®iÓm cÊu t¹o cña bé x¬ng vµ hÖ c¬ cña ngêi thÝch nghi víi t thÕ ®øng
th¼ng vµ ®i b»ng hai ch©n
§Æc ®iÓm cÊu t¹o
Sù thÝch nghi
Lång ngùc në réng sang hai bªn vµ hÑp §Ó dån träng lîng c¸c n«i quan lªn x¬ng chËu vµ
theo híng tríc sau
t¹o cö ®éng dÔ dµng cho chi trªn ( ®«i tay ) khi lao
®éng .
Cét sèng ®øng, cã h×nh ch÷ S vµ cong 4 ChÞu ®ùng träng lîng cña c¬ thÓ vµ t¸c dông chÊn
chæ
®éng tõ c¸c chi díi ( ®«i ch©n ) dån lªn lóc di
chuyÓn.
X¬ng chËu në réng, x¬ng dïi to
ChÞu ®ùng ®îc träng lîng cña c¸c néi quan vµ cña
X¬ng
c¬ thÓ.
X¬ng gãt ph¸t triÓn vµ låi ra phÝa sau, §Ó dÔ di chuyÓn vµ gi¶m bít chÊn ®éng cã thÓ g©y
c¸c x¬ng bµn ch©n khíp víi nhau t¹o tæn th¬ng ch©n vµ c¬ thÓ khi vËn ®éng .
h×nh vßm.
C¸c x¬ng cö ®éng cña chi trªn khíp §Ó chi trªn cö ®éng ®îc theo nhiÒu híng vµ bµn tay
®éng vµ linh ho¹t, ®Æc biÖt lµ c¸c x¬ng cã thÓ cÇm n¾m, chÕ t¹o c«ng cô lao ®éng vµ thùc
ngãn tay
hiÖn ®éng t¸c lao ®éng.
X¬ng sä ph¸t triÓn t¹o ®iÒu kiÖn cho §Ó ®Þnh híng trong lao ®éng vµ ph¸t triÓn nhËn
n·o vµ hÖ thÇn kinh ph¸t triÓn.
thøc tèt h¬n.
C¸c c¬ vËn ®éng chi nh c¬ ®ïi, c¬ b¾p T¹o cö ®éng linh ho¹t gióp c¬ thÓ di chuyÓn vµ lao
C¬
ch©n, c¬ b¾p tay ph¸t triÓn
®éng.
b. C©u hái - bµi tËp n©ng cao.
1. Chøng minh x¬ng lµ mét tæ chøc sèng.
2. V× sao ph¶i tËp thÓ dôc nhÊt lµ tuæi thiÕu niªn ?
3. T¹i sao khi ngñ dËy, ®«i khi ta thÊy toµn th©n mÖt mái?
c. Bµi tËp vÒ nhµ.
Cã 4 mÉu x¬ng ngêi, 1 x¬ng c¸nh tay, 1 x¬ng ®ïi (kt gÇn b»ng nhau), 1 x. ®èt sèng th¾t lng, 1 ®èt
x.ngùc. h·y nªu ®iÓm kh¸c nhau c¬ b¶n ®Ó nhËn biÕt c¸c x. ®ã vµ gi¶i thÝch v× sao cã sù kh¸c nhau ®
Chuyªn ®Ò 3:
TuÇn hoµn
I. KiÕn thøc c¬ b¶n.
I.1: M«i trêng trong c¬ thÓ:
- Gåm:
+ M¸u
+ Níc m«
+ B¹ch huyÕt
- Vai trß: Gióp c¸c TB trong c¬ thÓ thêng xuyªn liªn hÖ víi m«i trêng ngoµi qua T§C.
- Mèi quan hÖ gi÷a c¸c yÕu tè cña m«i trêng trong c¬ thÓ.`
I.2: Thµnh phÇn cÊu t¹o cña m¸u:
- M¸u lµ mét lo¹i m« liªn kÕt, láng, mµu ®á.
- Vai trß: VËn chuyÓn O2 ®i ®Õn c¸c TB vµ vËn chuyÓn c¸c chÊt th¶i ra ngoµi c¬ thÓ.
- CÊu t¹o: HuyÕt t¬ng & c¸c TB m¸u ( hång cÇu, b¹ch cÇu, tiÓu cÇu (cÊu t¹o SGK bµi 13).
I.3: MiÔn dÞch: (bµi 14 sgk).
- Kh¸ niÖm:
- C¸c lo¹i miÔn dÞch: MD tù nhiªn & miÕn dÞch nh©n t¹o.
I.4: §«ng m¸u – nguyªn t¾c truyÒn m¸u (bµi 15 sgk).
a. §«ng m¸u:
- Kh¸i niÖm
- C¬ chÕ ®«ng m¸u
+ Nguyªn nh©n
6
Tài liệu: BD HSG –TNTH Sinh 8
+ Qu¸ tr×nh ®«ng m¸u
- ý nghÜa cña sù ®«ng m¸u
- Tiªm thuèc gióp cho qu¸ tr×nh ®«ng m¸u
- Trong y tÕ mgêi ta cÊt m¸u b»ng c¸ch cho mét chÊt ho¸ häc vµo m¸u ®Ó chèng ®«ng.
b. Nguyªn t¾c truyÒn m¸u
* C¸c nhãm m¸u
- Cã 4 nhãm m¸u: O, A, B, AB
- M¸u ngêi: TB m¸u & huyÕt t¬ng
* Nguyªn t¾c truyÒn m¸u:
+ XÐt nghiÖm kÜ, t×m nhãm m¸u phï hîp ®Ó truyÒn, tr¸nh ngng m¸u.
+ XÐt nghiÖm lo¹i bá c¸c vi khuÈn, vi rót g©y bÖnh.
+ V« trïng kÜ dông cô y tÕ, tr¸nh nhiÔm bÖnh.
II. C©u hái - bµi tËp.
a. C©u hái - bµi tËp: VËn dông hiÓu biÕt.
C©u 1: Ph©n tÝch ®Æc ®iÓm cÊu t¹o cña hång cÇu phï hîp víi chøc n¨ng vËn chuyÓn khÝ ?
HD:
+ H×nh ®Üa dÑt, lâm hai mÆt -> t¨ng S T§K, gióp hång cÇu vËn chuyÓn nhiÒu khÝ O 2.
+ HuyÕt s¾c tè kÕt hîp láng lÎo víi O2 vµ CO2 -> khi ®i qua TB dÔ nhêng O2 vµ kÕt hîp CO2
Hb + O2 -> Hb O2
Phæi
TÕ bµo
HB CO2 <- CO2 + Hb
+ Lµ Tb kh«ng nh©n
+ Hång cÇu thêng xuyªn ®îc ®æi míi vµ sè lîng hång cÇu lín. VÝ dô: 1mm3 cã kho¶ng 4,5 triÖu Tb
hång cÇu. Cø 1gi©y cã 10 triÖu hång cÇu ®îc sinh ra vµ còng cã 10 triÖu hång cÇu bÞ tiªu diÖt.
Qua nh÷ng ®Æc ®iÓm trªn cho ta thÊy hång cÇu thÝch nghi víi chøc n¨ng vËn chuyÓn khi phï
hîp víi ho¹t ®éng sèng phøc t¹p.
C©u2: Sù t¬ng t¸c gi÷a kh¸ng nguyªn vµ kh¸ng thÓ.
DH: - Kh¸i niÖm: Kh¸ng nguyªn; vÝ dô
Kh¸i niÖm: Kh¸ng thÓ; vÝ dô
C¬ chÕ: Ch×a kho¸ - æ kho¸. §ã lµ 3 hµng rµo:
+ Thùc bµo
+ TÕ bµo lim ph« B
+ TÕ bµo lim ph« T
C©u3: Gi¶i thÝch c¬ chÕ b¶o vÖ c¬ thÓ cña tÕ bµo lim ph« B.
HD:
+ C¬ chÕ b¶o vÖ c¬ thÓ cña tÕ bµo lim ph« B (tÕ bµo B).
+ C¬ chÕ b¶o vÖ c¬ thÓ cña tÕ bµo lim ph« T (tÕ bµo T).
C©u 4: V× sao m¸u ch¶y trong m¹ch kh«ng bao giê ®«ng hÔ ra khái m¹ch lµ ®«ng ngay ? HD:
+ M¸u ch¶y trong m¹ch kh«ng bao giê ®«ng: TiÓu cÇu kh«ng bÞ ph¸ vì, …
+ M¸u ch¶y ra khái m¹chn ra lµ ®«ng ngay:
C©u 5: H·y hoµn thµnh s¬ ®å vÒ mèi quan hÑ cho vµ nhËn gi÷a c¸c nhãm m¸u.
C©u 6: So s¸nh hai qu¸ tr×nh ®«ng m¸u vµ ngng m¸u ? ý nghÜa.
a. Gièng nhau:
+ §Òu lµ m¸u lo·ng biÕn thµnh côc
+ §Òu x¶y ra trong m« m¸u
b. Kh¸c nhau: §«ng m¸u
Ngng m¸u
c. ý nghÜa: ®«ng m¸u & ngng m¸u.
I.5. C¬ chÕ vËn chuyÓn m¸u trong hÖ m¹ch.
a. LÝ thuyÕt
1. CÊu t¹o hÖ tuÇn hoµn. + Tim: c¸c ng¨n tim, c¸c van.
+ Hª m¹ch: ®éng, tØnh, mao m¹ch.
2. CÊu t¹o cña m¹ch
3. Sù lu th«ng cña m¸u trong c¬ thÓ: cã 2 vßng tuÇn hoµn.
Gi¶i thÝch sù vËn chuyÓn m¸u trong hai vßng ®ã.
4. Lu th«ng b¹ch huyÕt.
- CÊu t¹o gåm hai ph©n hÖ: lín, nhá & chøc n¨ng cña chóng.
- Con ®êng lu©n chuyÓn – vai trß.
b. C©u hái - bµi tËp n©ng cao.
1. B»ng c¸ch nµo mµ tÕ bµo c¬ thÓ thêng xuyªn T§C víi m«i trêng ngoµi ?
2. C¸c TB cña c¬ thÓ ®îc b¶o vÖ khái t¸c nh©n g©y nhiÓm vi rót nh thÕ nµo ?
3. C¬ thÓ ®· cã c¬ chÕ nh thÕ nµo ®Ó tù b¶o vÖ m×nh khi vÕt th¬ng, vì m¹ch m¸u lµ ch¶y m¸u ?
7
Tài liệu: BD HSG –TNTH Sinh 8
4. Nõu ®Æc ®iÓm cÊu t¹o cña tim ? Gi¶i thÝch t¹i sao tim h® suèt c¶ cuéc ®êi mµ kh«ng biÕt mÖt mái ?
5. Chóng ta cã thÓ tÝnh ®îc nhÞp tim trong mét phót ®îc kh«ng ? S¬ ®å ?
6. HuyÕt ¸p lµ g× ? HuyÕt ¸p tèi ®a ? HuyÕt ¸p tèi thiÓu ? V× sao m¾c bÖnh huyÕt ¸p hay suy tim ?
7. Nªu ý nghÜa cña sù ®«ng m¸u ? Ng¨n chÆn ®«ng m¸u b»ng c¸ch nµo ? Gi¶i thÝch ?
8. Cã mÊy nhãm m¸u ? C¨n cø vµo ®©u ngêi ta chia c¸c nhãm m¸u ®ã ?
c. Bµi tËp vÒ nhµ.
1. Cã 4 ngêi thuéc 4 nhãm m¸u kh¸c nhau. Th¾ng nhËn ®îc m¸u cña Lan vµ H¬ng mµ kh«ng x¶y ra tai
biÕn. LÊy m¸u cña H¬ng truyÒn cho Lan hoÆc lÊy m¸u cña Nguyªn truyÒn cho H¬ng th× x¶y ra tai biÕn.
T×m nhãm m¸u cña mçi ngêi ? S¬ ®å ?
láng mµu ®á ch¶y ra, ®ã lµ chÊt g×? V× sao cã mµu ®á?
Chuyªn ®Ò 4: TuÇn hoµn (TT)
I. KiÕn thøc c¬ b¶n.
I.1: TuÇn hoµn.
* C©u hái - bµi tËp n©ng cao.
1. Sù kh¸c nhau gi÷a ®«ng m¸u vµ ngng m¸u. ý nghÜa sù ®«ng m¸u vµ thö m¸u khi truyÒn.
2. CÊu t¹o hång cÇu cña ngêi phï hîp víi chøc n¨ng cña nã nh thÕ nµo ?
3. Gi¶i thÝch t¹i sao nhãm m¸u AB lµ mhãm m¸u chuyªn nhËn, nhãm m¸u O lµ nhãm m¸u chuyªn cho.
HD:
- Thµnh phÇn cña m¸u gåm: hång cÇu, b¹ch cÇu, tiÓu cµu vµ huyÕt t¬ng. Trªn mµng hång cÇu cã
chøa c¸c chÊt bÞ ngng (ngng kÕt nguyªn). Trong huyÕt t¬ng cã chøa c¸c chÊt g©y ngng (ngng kÕt
tè). Cã 2 chÊt ngng A vµ B vµ cã hai lo¹i chÊt g©y ngng t¬ng øng lµ anpha vµ bªta.
- Trong c¬ thÓ kh«ng bao giê tån t¹i chÊt ngng vµ chÊt g©y ngng t¬ng øng, V× nÕu cã th× sÏ bÞ ph¶n
øng ngng kÕt hång cÇu lµm t¾c m¹ch m¸u g©y tai biÕn.
- C¨n cø vµo sù cã mÆt cña chÊt ngng vµ chÊt g©y ngng, ngêi ta chia ra lµm 4 nhãm m¸u: A, B, AB,
vµ O.
Nhãm m¸u
ChÊt ngng cã mÆt
ChÊt g©y ngng cã mÆt
A
A
Bªta
B
B
anpha
AB
A vµ B
Kh«ng cã anpha vµ bªta
O
Kh«ng cã A vµ B
Anpha vµ bªta
- Ngêi cã nhãm m¸u O trong m¸u cã chÊt g©y ngng Anpha vµ bªta nªn hä kh«ng thÓ nhËn m¸u
cña c¸c nhãm m¸u kh¸c, tr¸i l¹i m¸u cña hä kh«ng cã chÊt ngng A vµ B nªn cã thÓ cho m¸u tÊt
c¶ c¸c nhãm kh¸c mµ kh«ng g©y tai biÕn cho ngêi nhËn. Do ®ã nhãm m¸u O lµ nhãm m¸u
chuyªn cho.
- Ngêi cã nhãm m¸u AB trong m¸u cã chÊt ngng Avµ B nªn hä kh«ng thÓ cho m¸u c¸c nhãm kh¸c,
tr¸i l¹i trong m¸u cña hä kh«ng cã chÊt g©y ngng Anpha vµ Bªta nªn cã thÓ nhËn m¸u tÊt c¶ c¸c
nhãm kh¸c. Do ®ã nhãm m¸u AB lµ nhãm m¸u chuyªn nhËn
- S¬ ®å. Ghi chó nhãm m¸u O: chuyªn cho
Nhãm m¸u AB: chuyªn nhËn.
4. H·y gi¶i thÝch s¬ ®å sau gi÷a cho vµ nhËn c¸c nhãm m¸u ?
HD:
Phong
Th¶o
B×nh
Cóc
-
V× B×nh nhËnn ®îc m¸u cña Phong vµ Th¶o mµ kh«ng x¶y ra tai biÕn nªn B×nh cã nhãm m¸u AB
(v× trong nhãm m¸u AB hång cÇu cã c¶ A vµ B, huyÕt t¬ng kh«ng cã anpha vµ bªta) nªn kh«ng
g©y hiÖn tîng kÕt dÝnh hång cÇu.
V× nÕu khi lÊy m¸u cuat Phong truyÒn cho Th¶o th× x¶y ra hiÖn tîng tai biÕn nªn Phong cã nhãm
m¸u A, Th¶o cã nhãm m¸u O (v× trong nhãm m¸u A hång cÇu chØ cã A, huyÕt tong kh«ng cã an
pha mµ chØ cã bªta, cßn trong nhãm m¸u O, hång cÇu kh«ng cã c¶ A vµ B, huyÕt t¬ng cã c¶
8
Tài liệu: BD HSG –TNTH Sinh 8
anpha vµ bªta nªn khi lÊy m¸u cña ngêi cã nhãm m¸u A truyÒn cho ngêi cã nhãm m¸u O sÏ g©y
hiÖn tîng kÕt dÝnh hång cÇu.
- V× nÕu khi lÊy m¸u cu¶ Cóc truyÒn cho Phong th× x¶y ra hiÖn tîng tai biÕn nªn Cóc cã nhãm m¸u
B (v× trong nhãm m¸u B hång cÇu chØ cã B, huyÕt t¬ng kh«ng cã bªta, chØ cã anpha cßn nhãm
m¸u cña Phong (hhång cÇu chØ cã A, huyÕt t¬ng kh«ng cã bªta nªn khi lÊy m¸u cña Cóc truyÒn
cho Phong sÏ g©y hiÖn tîng kÕt dÝnh hång cÇu.
I.2: H« hÊp.
1: Kh¸ niÖm: h« hÊp lµ qu¸ tr×nh T§K gi÷a c¬ thÓ vµ m«i trêng – g¾n liÒn víi sù sèng.
2: QT h« hÊp gåm:
+ Sù thë
+ T§K ë phæi
mèi quan hÖ …
+ T§K ë TÕ bµo
3: Vai trß:
+ Cung cÊp O2 cho c¸c TB c¬ thÓ ®Ó «xi ho¸ c¸c hîp chÊt h÷u c¬ t¹o ra nl cung cÊp cho mäi h®
sèng cña c¬ thÓ.
+ VËn chuyÓn CO2 vµ c¸c chÊt th¶i do TB h® th¶i ra ®Õn phæi ®Ó ra ngoµi.
4: CÊu t¹o cña c¬ quan h« hÊp:
+ §êng dÉn khÝ: Mòi, häng, thanh qu¶n, phÕ qu¶n -> dÉn khÝ ( cÊu t¹o SGK tr. 66) vµ VBT sinh
häc 8. (ph©n tÝch cÊu t¹o cña c¸c bé phËn ®êng dÉn khÝ phï hîp víi chøc n¨ng cña nã).
+ Hai l¸ phæi: Ph©n tÝch nhi÷ng ®Æc ®iÓm cÊu t¹o cña phæi phï hîp víi chøc n¨ng.
5: C¬ chÕ cña qu¸ tr×nh h« hÊp.
- Sù thë: Nhê h® cña c¸c c¬ quan h« hÊp lµm thay ®æi V lång ngùc vµ ta thùc hiÖn ®éng t¸c hÝt vµo vµ
thë ra.
- HÝt vµo vµ thë ra: lµm cho kh«ng khÝ tr«ng phæi thêng xuyªn ®îc ®æi míi nªn cc ®ñ O2 cho c¬ thÓ vµ
lo¹i th¶i CO2 ra m«i trêng.
- Cö ®éng h« hÊp: gåm hÝt vµo vµ thë ra.
* Mét sè kh¸i niÖm:
+ NhÞp h« hÊp: lµ sè lÇn cö ®éng h« hÊp trong mét phót.
+ KhÝ lu th«ng; lµ thë ra vµ hÝt vµo trong mét lÇn;
+ Dung lîng h« hÊp: lµ V cña mçi lÇn hÝt vµo vµ thë ra b×nh thêng.
+ Dông cô ®o: h« hÊp kÕ
+ KhÝ bæ sung: lµ lîng khÝ ngoµi lîng khÝ h« hÊp b×nh thêng trong ®éng t¸c hÝt vµo tËn lùc.
+ KhÝ ®éng trong phæi
+ Dung tÝch sèng
6: Ph©n biÖt h« hÊp thêng vµ h« hÊp s©u.
- C¸c c¬ trong h« hÊp thêng: c¬ thë vµ c¬ trªn sên vµ c¬ hoµnh.
- C¸c c¬ trong h« hÊp s©u: c¬ thë vµ c¬ gi÷a sên trong nhãm c¬ ngùc, c¬ b¸m vµo x¬ng øc, c¬ b¸m vµo
x¬ng ®ßn, c¬ b¸m vµo x¬ng sên.
7. Sù T§K ë phæi
- Thùc hiÖn theo c¬ chÕ k. t¸n: tõ n¬i cã nång ®é (O2 ; CO2) cao sang níi cã nång ®é thÊp . Tr.70 sgk
sinh häc 8.
8. T§K ë TÕ bµo: Tr.70 sgk sinh häc 8.
=> Mèi quan hÖ gi÷a hai qu¸ tr×nh nµy: T§K ë phæi lµ ®k ®Ó T§K ë tÕ bµo.
- T§K ë tb thùc chÊt lµ sö dông khÝ O2 ®Ó «xiho¸ c¸c hîp chÊt h÷u c¬ t¹o ra n¨ng lîng
II. C©u hái - bµi tËp.
a. C©u hái - bµi tËp: VËn dông hiÓu biÕt.
C©u 1. Ph©n tÝch ®Æc ®iÓm cÊu t¹o cña c¸c c¬ quan h« hÊp phï hîp víi chøc n¨ng mµ nã ®¶m
nhiÖm ? Bé phËn nµo lµ quan träng nhÊt ? V× sao ?
HD: SGK trang 66, VBT trang 43, 44.
C©u 2. Nguyªn nh©n nµo dÉn ®Õn sù th«ng khÝ qua phæi ? ý nghÜa cña h« hÊp s©u ? Gi¶i thÝch v×
sao ngêi Ýt luyÖn tËp khi lao ®éng nÆng nhÞp h« hÊp t¨ng nhiÒu so víi ngêi hay luyÖn tËp.
HD:
- Nguyªn nh©n th«ng khÝ qua phæi: l¸ thµnh bao lÊy phæi lu«n ¸p s¸t vµo lång ngùc vµ h® c¬ thë lµm V
lång ngùc thay ®æi -> sù chªnh lÖch ¸p suÊt kk trong phæi vµ ngoµi m«i trêng.
+ Do c¬ thë ho¹t ®éng khi co -> V ngùc t¨ng, kh«ng khÝ tõ ngoµi vµo phæi (hÝt vµo)
+ Khi c¬ thë d·n -> V ngùc gi¶m, kh«ng khÝ bÞ Ðp tèng ra ngoµi (thë ra)
- ý nghÜa: + Khi c¬ co m¹nh, V lång ngùc t¨ng nhiÒu, kk tõ ngoµi vµo nhiÒu nªn bæ sung mét lîng khÝ
cho c¬ thÓ.
+ Khi c¬ gi¶n m¹nh, lîng khÝ ®éng trong phæi tèng ra nhiÒu nªn gi¶m kh¶ n¨ng viªm phæi.
MÆt kh¸c, ngêi thêng xuyªn rÌn luyÖn h« hÊp s©u th× lîng khÝ lu th«ng qua phæi lín gÊp 6 – 8 lÇn so
víi ngêi b×nh thêng nªn t¹o ®k cho c¬ thÓ tiÕp nhËn hiÒu O2, th¶i a nhiÒu CO2.
9
Tài liệu: BD HSG –TNTH Sinh 8
Ngêi thêng xuyªn luyÖn tËp søc co c¬ lín, V lång ngùc t¨ng nhiÒu nªn nhÞp h« hÊp trong
phót Ýt h¬n. V× vËy nÕu lao ®éng cïngcêng ®é th× ngêi Ýt luyÖn tËp sÏ chèng mÖt h¬n ngêi hay luyÖn tËp.
C©u 3: V× sao nãi T§K ë tÕ bµo lµ nguyªn nh©n bªn trong cña sù T§K ë phæi vµ T§K ë phæi t¹o
®iÒu kiÖn cho T§K ë tÕ bµo.
V× sao ®øa trÎ ®øa trÎ míi sinh ra ph¶i khãc ?
HD:
- TiÕng khãc chµo ®êi c¶u ®øa trÎ sau khi sinh lµ sù ph¸t ®éng cña c¬ thë g©y nªn cö ®éng h« hÊp ®Çu
tiªn. Qua ®©y ta thÊy h® sèng cña TB cÇn n¨ng lîng (do «xi ho¸ c¸c chÊt h÷u c¬ t¹o nªn) ®ång thêi th¶i
CO2 vµ CO2 tÝch luü ngµy cµng nhiÒu, nã sÏ kÝch thÝch trung khu h« hÊp t¹o nªn tiÕng khãc. Nh vËy
tiÕng khãc kh«ng chØ ph¸t ®éng c¸c c¬ thë vµ c¸c c¬ hÖ h« hÊp.
- Nh vËy, TB trùc tiÕp sö dông O 2 vµ còng lµ n¬i t¹o ra khÝ CO 2 . ChÝnh v× thÕ sù T§K ë TB chÝnh lµ
nguyªn nh©n bªn trong cña sù T§K bªn ngoµi thùc hiÖn ë phæi mµ ph¸t ®éng ho¹t ®éng c¸c c¬ quan bªn
trong c¬ thÓ b¾t ®Çu ho¹t ®éng.
- Ngîc l¹i nhê T§K thêng xuyªn ë phæi míi cung cÊp ®ñ O 2 cho ho¹t ®éng sèng cña TB vµ th¶i khÝ
CO2 (do qu¸ tr×nh dÞ ho¸ x¶y ra tõ tÕ bµo). Do ®ã T§K ë phæi t¹o ®k T§K ë tÕ bµo.
C©u 4: V× sao ta cã thÓ thë b×nh thêng ngay c¶ lóc chóng ta kh«ng hÒ ®Ó ý ®Õn.
HD:
- Ngêi ta cã thÓ thë b×nh thêng ngay c¶ lóc chóng ta kh«ng hÒ ®Ó ý ®Õn nh khi ngñ, … ®ã lµ nhê ph¶n
x¹ h« hÊp: ph¶n x¹ kh«ng ®iÒu kiÖn, trung khu h« hÊp ë hµnh tuû.
- Ph¶n x¹ x¶y ra khi:
+ Khi phÕ nang xÑp g©y kÝch thÝch c¬ quan thô c¶m n»m trong thµnh phÕ nang lµm xuÊt hiÖn xung
thÇn kinh híng t©m -> n·o (theo d©y li t©m) -> trung khu h« hÊp -> t¸c ®éng vµo c¬ thë lµm c¬ thë
co g©y ph¶n x¹ hÝt vµo.
+ Khi phÕ nang c¨ng sÏ k×m h·m trung khu hÝt vµo c¾t luång thÇn kinh lµm c¬ thë co ®ång thêi kÝch
thÝch trung khu thë ra (c¬ liªn sên trong) lµm cho c¬ d·n g©y ®éng t¸c thë ra.
- Cø nh vËy, hÝt vµo thë ra kÕ tiÕp nhau diÔn ra liªn tôc. Nh vËy ta cã thÓ nãi r»ng hÝt vµo lµ ph¶n x¹ cña
thë ra ®ång thêi còng lµ nguyªn nh©n g©y thë ra.
=> Tõ nh÷ng ®iÒu trªn ta cã thÓ rót ra …
c. Bµi tËp vÒ nhµ.
1. V× sao khi ngñ kh«ng nªn trïm kÝn ? Gi¶i thÝch ?
2. H« hÊp s©u cã lîi hoÆc cã h¹i g× ?
3. Nªu râ qu¸ tr×nh T§K ë phæi vµ tÕ bµo (cã s¬ ®å) ? Mèi quan hÖ gi÷a hai qu¸ tr×nh
®ã.
4. V× sao con ngêi chóng ta l¹i kh«ng thÓ ngõng thë ?
5. §iÒu kiÖn cÇn thiÕt nµo cÇn cho sù T§K ë phæi vµ T§K ë TB
Chuyªn ®Ò 5:
tiªu ho¸
I. KiÕn thøc c¬ b¶n.
I.1 Kh¸i niÖm tiªu ho¸ - Vai trß cña tiªu ho¸.
- Kh¸i niÖm: lµ qt ®Èy thøc ¨n vµo èng tiªu ho¸ vµ tiªu ho¸ thøc ¨n (biÕn ®æi lÝ häc, ho¸ häc) tiÕt dÞch
tiªu ho¸.
- Vai trß: Gióp biÕn ®æi thøc ¨n thµnh chÊt dinh dìng, hÊp thô chóng qua thµnh ruét ®Ó cung cÊp chóng
cho tÕ bµo c¬ thÓ, sö dông trong mäi ho¹t ®éng sèng cña tÕ bµo.
I.2: C¬ quan tiªu ho¸
Gåm hai phÇn chÝnh:
a. èng tiªu ho¸: miÖng, hÇu, ….hËu m«n -> v©n chuyÓn chÊt dinh dìng vµ th¶i ph©n.
CÊu t¹o chung: gåm 3 líp:
- Líp ngoµi cïng lµ m« liªn kÕt.
- Líp thø hai lµ líp c¬ gi÷a gåm cã c¬ vßng trong, c¬ däc ngoµi. ë d¹ dµy cßn cã líp c¬ chÐo.
- Líp thø 3 lµ líp mµng nhÇy gåm c¸c tuyÕn tiÕt chÊt nhÇy vµ c¸c tuyÕn tiÕt dÞch tiªu ho¸.
b. TuyÕn tiªu ho¸: tuyÕn gan, tuyÕn níc bät, tuyÕn ruét, tuyÕn tuþ -> tiÕt dÞch tiªu ho¸ gióp qu¸
tr×nh tiªu ho¸ thøc ¨n.
I.3: Chøc n¨ng chung: BiÕn ®æi thøc ¨n thµnh s¶n phÈm cuèi cïng, hÊp thô qua thµnh ruét vµo m¸u ®i
nu«i c¬ thÓ, lµm c¬ së cho sù sèng.
I.4: Ho¹t ®éng tiªu ho¸
¨n -> ®Èy thøc ¨n -> tiªu ho¸ (lÝ, ho¸ häc) -> hÊp thô chÊt dinh dìng th¶i b·. Trong ®ã h® tiªu ho¸ vµ
hÊp thô dd lµ quan träng nhÊt.
10
Tài liệu: BD HSG –TNTH Sinh 8
+ ¨n: thøc ¨n vµo miÖng, ®îc r¨ng nghiÒn n¸t, …
+ §Èy thøc ¨n: miÖng -> thùc qu¶n -> d¹ dµy -> ruét non, …
+ Tiªu ho¸ thøc ¨n: - BiÕn ®æi c¬ häc ( miÖng, d¹ dµy)
- BiÕn ®æi ho¸ häc (ë ruét non, enzim biÕn ®æi thøc ¨n thµnh chÊt dd)
+ Th¶i b·: chÊt x¬ vµ dinh dìng thõa tíi ruét giµ vµ ra ngoµi.
I.5: HÊp thô chÊt dinh dìng: 2 con ®êng
a. Con ®êng m¸u: gåm ®êng, 35 % Lipit ®· ®îc ®i qua da ph©n gi¶i thµnh axit bÐo, Glyxerin, axit amin,
níc, muèi kho¸ng, vitamin tan trong níc.
b. §êng b¹ch huyÕt: 70% Lipit ®· ®îc muèi mËt nhò t¬ng ho¸ díi d¹ng giät mì nhá vµ c¸c vitamin tan
trong dÇu nh A, D, E, …
I.6: Sù vËn chuyÓn c¸c chÊt dinh dìng tíi tÕ bµo.
- TÊt c¶ c¸c chÊt ®îc hÊp thô theo ®êng m¸u sÏ ®îc v©n chuyÓn qua gan, ®Ó gan xö lÝ (khö ®éc) vµ ®iÒu
hoµ nång ®é c¸c chÊt, sau ®ã vËn chuyÓn ®Õn tÕ bµo.
- C¸c chÊt theo ®êng b¹ch huyÕt sÏ ®îc vËn chuyÓn ®Õn tÜnh m¹ch díi ®ßn ®Ó hoµ chung tõ m¸u vµo tim,
sau ®ã vËn chuyÓn ®Õn tb.
I.7: Vai trß cña gan trong qu¸ tr×nh tiªu ho¸
- TiÕt dÞch mËt gióp tiªu ho¸ Lipit vµ diÖt khuÈn trong thøc ¨n.
- Khö c¸c chÊt ®äc trong cho lät vµo m¸u ®Õn tÕ bµo.
- §iÒu hoµ nång ®é c¸c chÊt trong m¸u lu«n æn ®Þnh.
I.8: Vai trß c¶u ruét giµ
- HÊp thô mét phÇn lín lîng níc trong dÞch thøc ¨n chuyÓn tíi ruét giµ.
- H×nh thµnh nªn ph©n vµ nhê sù co bãp cña c¸c c¬ hËu m«n -> ph©n ®îc th¶i ra ngoµi.
I.9: VÖ sinh hÖ tiªu ho¸
* Muèn cã mét hÖ tiªu ho¸ kho¶ m¹nh, h® tiªu ho¸ tèt cÇn thùc hiÖn c¸c biÖ ph¸p sau vµ tr¸nh c¸c t¸c
nh©n cã h¹i:
+ ¨n uèng khoa häc, hîp vÖ sinh, ®óng c¸ch.
+ KhÈu phÇn ¨n hîp lÝ, chÕ biÕn hîp khÈu vÞ
+ VÖ sinh r¨ng miÖng sau khi ¨n
Tr¸nh t¸c nh©n cã h¹i:
+ C¸c vi khuÈn, kÝ sinh trïng g©y bÖnh
+ C¸c chÊt ®éc h¹i cã trong thøc ¨n, ®å uèng.
+ ¡n uèng kh«ng ®óng c¸ch vµ hîp vÖ sinh.
II. C©u hái - bµi tËp.
a. C©u hái - bµi tËp: VËn dông hiÓu biÕt.
1. Tr×nh bµy ®Æc ®iÓm cÊu t¹o cña c¬ quan tiªu ho¸ phï hîp víi chøc n¨ng mµ nã ®¶m nhiÖm.
2. Qu¸ tr×nh tiªu ho¸ gåm nh÷ng h® nµo ? Mèi quan hÖ gi÷a chóng.
3. Tr×nh bµy râ qu¸ tr×nh biÕn ®æi thøc ¨n trong èng tiªu ho¸.
3.1. Sù biÕn ®æi thøc ¨n ë khoang miÖng:
Gåm: c¸c h® tiÕt níc bät, nhai, trén thøc ¨n, h® cña enzim amilaza t¹o thµnh viªn …cã 2 biÕn ®æi c¬
b¶n:
+ BiÕn ®æi lÝ häc (chñ yÕu): thøc ¨n ®îc nhai trén víi níc bät t¹o thµnh viªn (mÒm, nhuyÔn)
nhê ph¶n x¹ nuèt, thøc ¨n xuèng thùc qu¶n.
+ BiÕn ®æi ho¸ häc (thø yÕu):
T0 = 37 0 C, pH = 2
Tinh bét chÝn
§êng ®«i (c¬ thÓ cha hÊp thô ®îc).
enzim amilaza
3.2: BiÕn ®æi thøc ¨n trong d¹ dµy.
+ BiÕn ®æi lÝ häc (chñ yÕu): Nhê c¸c c¬ khoÎ ë d¹ dµy, thøc ¨n ®îc nghiÒn bãp, x¸o trén, thÊm
®Òu dÞch vÞ do tuyÕn vÞ tiÕt ra ®Ó hoµ lo·ng thøc ¨n.
+ BiÕn ®æi ho¸ häc (thø yÕu):
Enzim PÐpin
Pr«tªin
Pr«tªin chuçi ng¾n
(Chuçi dµi gåm nhiÒu axi amin)
Cßn c¸c thøc ¨n kh¸c nh Lipit …. chØ biÕn ®æi vÒ mÆt lÝ häc.
3.3: BiÕn ®æi thøc ¨n ë ruét non.
a. Ruét non cã cÊu t¹o ntn?
- Thµnh ruét non cã 4 líp nhng máng
- Líp c¬ chØ cã c¬ vßng vµ c¬ däc
- Líp niªm m¹c (sau t¸ trµng) cã nhiÒu tuyÕn tiÕt dÞch ruét vµ chÊt nhµy
b. “C¸c ho¹t ®éng biÕn ®æi thøc ¨n ë ruét non”
BiÕn ®æi thøc ¨n ë
Ho¹t ®éng tham gia
C¬ quan tÕ bµo thùc
T¸c dông cña ho¹t ®éng
11
Tài liệu: BD HSG –TNTH Sinh 8
ruét non
BiÕn ®æi lÝ häc
hiÖn
-TuyÕn gan, tuyÕn - Thøc ¨n hoµ lo·ng trén
tuþ, tuyÕn ruét
®Òu dÞch
- Muèi mËt t¸ch lipit
- Ph©n nhá thøc ¨n
thµnh giät nhá biÖt
lËp t¹o nhò t¬ng ho¸
BiÕn ®æi ho¸ häc
- Tinh bét, pr«tªin - TuyÕn níc bät - BiÕn ®æi thøc ¨n thµnh
chÞu t¸c dông cña (enzim amilaza)
®êng ®¬n c¬ thÓ hÊp thô
enzim
®îc
-Enzim
pepsin, - Pr«tªin: Axit amin
Tripsin, £rªpssin
- Lipit chÞu t¸c dông - Muèi mËt vµ enzim -Lipit: Glyxªrin+ axit
cña dÞch mËt vµ Lipaza
bÐo
enzim
3.4: HÊp thô chÊt dinh dìng vµ th¶i ph©n.
a - CÊu t¹o cña ruét non phï hîp víi chøc n¨ng hÊp thô.
+ Ruét dµi: 6 -7 m.
+ Niªm m¹c ruét cã nhiÒu nÕp gÊp
+ Cã nhiÒu l«ng ruét vµ l«ng ruét cùc nhá.
Lµm t¨ng S 600 lÇn ®¹t tíi 400-500 m2.
+ M¹ng líi mao m¹ch m¸u vµ m¹ch b¹ch huyÕt dµy ®Æc ®i tíi l«ng ruét.
b. Con ®êng vËn chuyÓn, hÊp thô c¸c chÊt dinh dìng vµ vai trß cña gan.
- Con ®êng vËn chuyÓn, hÊp thô c¸c chÊt dinh dìng
- TiÕt dÞch
C¸c chÊt dinh dìng ®îc hÊp thô vµ vËn C¸c chÊt dinh dìng ®îc hÊp thô vµ vËn chuyÓn
chuyÓn theo ®êng m¸u
theo ®êng b¹ch huyÕt
- §êng
- Lipit ( c¸c giät nhá ®· ®îc nhò t¬ng ho¸)
- Axit bÐo vµ Glyxªrin
- C¸c Vitamin tan trong dÇu (Vitamin: A, E, E,
- Axit amin
K)
- C¸c Vitamin tan trong níc
- C¸c muèi kho¸ng
- Níc
- Vai trß cña gan.
+ §iÒu hoµ nång ®é c¸c chÊt dinh dìng trong m¸u lu«n æn ®Þnh.
+ Khö ®éc
+ TiÕt ra dÞch mËt gióp tiªu ho¸ L.
+ TÝch luü ë gan 1 phÇn.
b. C©u hái - bµi tËp n©ng cao.
C©u 1. Lµm ntn ®Ó khi chóng ta ¨n thøc ¨n ®îc biÕn ®æi hoµn toµn thµnh chÊt dinh dìng mµ c¬ thÓ
cã thÓ hÊp thô ®îc ?
- Nhai kØ ë miÖng d¹ dµy ®ì bÞ co bãp
- Thøc ¨n ®îc nghiÒn nhá thÊm ®Òu dÞch tiªu ho¸ gióp biÕn ®æi ho¸ häc ®îc thùc hiÖn dÔ dµng
C©u 2: Mét ngêi bÞ triÖu chøng thiÕu axit trong d¹ dµy th× sù tiªu ho¸ ë ruét non cã thÓ diÔn ra nh
thÕ nµo ?
- M«n vÞ thiÕu tÝn hiÖu ®ãng nªn thøc ¨n sÏ qua m«n vÞ xuèng ruét non nhiÒu vµ nhanh h¬n, thøc ¨n sÏ
kh«ng ®ñ thêi gian ngÊm ®Òu dÞch tiªu ho¸ cña ruét non nªn hiÖu qu¶ tiªu ho¸ sÏ thÊp.
c. Bµi tËp vÒ nhµ.
Tr¶ lêi c¸c c©u hái cuèi bµi 29, 30 sgk Sinh häc 8.
Chuyªn ®Ò 6:
tiªu ho¸ (tt)
I. KiÕn thøc c¬ b¶n.
I.1. B¶ng 26 – 1. KÕt qu¶ thÝ nghiÖm vÒ ho¹t ®éng cña enzim trong níc bät (bíc 2)
C¸c èng nghiÖm
èng A
èng B
èng C
èng D
HiÖn tîng (®é trong)
Kh«ng ®æi
T¨ng lªn
Kh«ng ®æi
Kh«ng ®æi
Gi¶i thÝch
Níc l· kh«ng cã enzim biÕn ®æi tinh bét
Níc bät cã enzim biÕn ®æi tinh bét
Níc bät ®un s«i ®· lµm mÊt ho¹t tÝnh cña
enzim biÕn ®æi tinh bét
Do axit HCl ®· h¹ thÊp pH nªn enzim trong níc bät kh«ng ho¹t ®éng, kh«ng lµm biÕn ®æi
tinh bét
12
Tài liệu: BD HSG –TNTH Sinh 8
I.2. B¶ng 26 – 2. KÕt qu¶ thÝ nghiÖm vÒ ho¹t ®éng cña enzim trong níc bät (bíc 3)
C¸c èng nghiÖm
èng A1
èng A2
èng B1
èng B2
èng C1
èng C2
HiÖn tîng (®é trong)
Cã mµu xanh
Kh«ng cã mµu ®á n©u
Kh«ng cã mµu xanh
Cã mµu ®á n©u
Cã mµu xanh
Kh«ng cã mµu ®á n©u
èng D1
èng D2
Cã mµu xanh
Kh«ng cã mµu ®á n©u
Gi¶i thÝch
Níc l· kh«ng cã enzim biÕn ®æi tinh bét thµnh
®êng
Níc bät cã enzim biÕn ®æi tinh bét thµnh ®êng
Níc bät ®un s«i ®· lµm mÊt ho¹t tÝnh cña
enzim kh«ng cßn kh¶ n¨ng biÕn ®æi tinh bét ®êng
Do axit HCl ®· h¹ thÊp pH nªn enzim trong níc
bät kh«ng ho¹t ®éng, kh«ng lµm biÕn ®æi tinh
bét thµnh ®êng
II. C©u hái - bµi tËp.
a. C©u hái - bµi tËp: VËn dông hiÓu biÕt.
C©u 1. C¨n cø vµo ®©u ngêi ta kh¼ng ®Þnh r»ng ruét non lµ c¬ quan chñ yÕu cña hÖ tiªu ho¸ ®¶m
nhËn vai trß hÊp thô chÊt dinh dìng ?
- Ngêi ta kh¼ng ®Þnh r»ng ruét non lµ c¬ quan chñ yÕu cña hÖ tiªu ho¸ ®¶m nhËn vai trß hÊp thô chÊt
dinh dìng lµ c¨n cø vµo c¸c b»ng chøng:
+ Ruét non cã bÒ mÆt hÊp thô rÊt lín, lín nhÊt so víi c¸c ®o¹n kh¸c cña èng tiªu ho¸. Ruét non cßn cã
mao m¹ch m¸u vµ m¹ch b¹ch huyÕt dµy ®Æc
+ Thùc nghiÖm ph©n tÝch thµnh phÇn c¸c chÊt cña thøc ¨n trong c¸c ®o¹n èng tiªu ho¸ còng chøng tá sù
hÊp thô c¸c chÊt dinh dìng diÔn ra ë ruét non.
+ DiÖn tÝch bÒ mÆt trong cña ruét non rÊt lín lµ ®iÒu kiÖn cho sù hÊp thô c¸c chÊt dinh d ìng víi hiÖu
qu¶ cao
+ HÖ mao m¹ch m¸u vµ m¹ch b¹ch huyÕt ph©n bè dµy ®Æc tíi tõng l«ng ruét lµ ®iÒu kiÖn cho sù hÊp thô
c¸c chÊt dinh dìng víi hiÖu qu¶ cao
C©u 2. Ruét non cã ®Æc ®iÓm cÊu t¹o nµo lµm t¨ng S bÒ mÆt hÊp thô.
+ Ruét dµi: 6 -7 m.
+ Niªm m¹c ruét cã nhiÒu nÕp gÊp
+ Cã nhiÒu l«ng ruét vµ l«ng ruét cùc nhá.
Lµm t¨ng S 600 lÇn ®¹t tíi 400-500 m2…
C©u 3. Liªn hÖ: Mét sè nguyªn nh©n g©y nªn bÖnh t¸o bãn ¶nh hëng tíi ruét vµ ho¹t ®éng cña con ngêi: ®ã lµ lèi sèng Ýt vËn ®éng thÓ lùc, gi¶m nhu ®éng ruét giµ.
Ngîc l¹i ¨n nhiÒu chÊt x¬, vËn ®éng võa ph¶i, … Ruét giµ ho¹t ®éng dÔ dµng.
C©u 4. Sù biÕn ®æi thøc ¨n trong ruét non ë ngêi.
a. BiÕn ®æi lÝ häc thø yÕu:
- §îc thùc hiÖn nhê sù co rót cña c¸c c¬ thµnh ruét non ®©y lµ ho¹t ®éng rÊt yÕu do thµnh ruét non
máng.
- Sù co bãp cña thµnh ruét non t¹o lùc ®Èy thøc ¨n xuèng c¸c phÇn tiÕp theo cña ruét ®ång thêi lµm cho
thøc ¨n thÊm ®Òu dÞch mËt, dÞch tuþ, dÞch ruét, …
b. BiÕn ®æi ho¸ häc lµ chñ yÕu:
- C¸c tuyÕn tiªu ho¸ vÉn tiÕp tôc tiÕt dÞch tiªu ho¸ (trõ tuyÕn ruét vµ tuyÕn tuþ tiÕt Ýt)
- Díi t¸c dông cña c¸c enzim dÞch tuþ, dÞch ruét vµ sù hæ trî cña dÞch mËt thøc ¨n ® îc biÕn ®æi hoµn
toµn.
Amilaza
+ Tinh bét
Mant«z¬
DÞch tuþ – dÞch ruét
+ Mant«z¬
Mantaza
Gluc«z¬
DÞch tuþ – dÞch ruét
+ Pr«tªin, P«lipeptit
Tripsin - £repsin
Mant«z¬
DÞch tuþ – dÞch ruét
13
Tài liệu: BD HSG –TNTH Sinh 8
+
Lipit
Lipaza
Glixªrin + Axit bÐo
DÞch tuþ – dÞch ruét
C©u 5: C¸c t¸c nh©n cã h¹i cho hÖ tiªu ho¸.
T¸c nh©n
C¸c c¬ quan hoÆc ho¹t ®éng bÞ ¶nh
Møc ®é ¶nh hëng
hëng
Vi khuÈn
- R¨ng
- T¹o m«i trêng axit lµm háng men r¨ng
- D¹ dµy, ruét
- BÞ viªm loÐt
- C¸c tuyÕn tiªu ho¸
- BÞ viªm t¨ng tiÕt dÞch
Giun s¸n
- Ruét
- G©y t¾c ruét
- C¸c tuyÕn tiªu ho¸
- G©y t¾c èng dÉn mËt
¨n uèng kh«ng - C¸c c¬ quan tiªu ho¸
- Cã thÓ bÞ viªm
®óng c¸ch: thiÕu - Ho¹t ®éng tiªu ho¸
- KÐm hiÖu qu¶
chÊt, véi vµng
- Ho¹t ®éng hÊp thô
- Gi¶m
KhÈu phÇn ¨n - C¸c c¬ quan tiªu ho¸
- D¹ dµy vµ ruét bÞ mÖt mái gan cí thÓ bÞ
kh«ng hîp lÝ: khÈu
x¬
phÇn ¨n kh«ng hîp - Ho¹t ®éng tiªu ho¸
- BÞ rèi lo¹n
- Ho¹t ®éng hÊp thô
- KÐm hiÖu qu¶
lÝ, …
C©u 6. T¹i sao ¨n uèng ®óng c¸ch l¹i gióp cho sù tiªu ho¸ ®¹t hiÖu qu¶.
C©u 7. Liªn hÖ: Em ®· thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p b¶o vÖ hÖ tiªu ho¸ ntn ?
C©u 8. T¹i sao nh÷ng ngêi l¸i xe ®êng dµi hay bÞ ®au d¹ dµy ?
C©u 9. T¹i sao kh«ng nªn ¨n qu¸ no vµo buæi tèi ?
C©u 10. Tr×nh bµy l¹i c¸c bíc trong thÝ nghiÔm¸c ®Þnh vai trß vµ ®iÒu kiÖn ho¹t ®éng cña enzim trong níc bät.
C©u 11. BiÖn ph¸p b¶o vÖ hÖ tiªu ho¸ tr¸nh c¸c t¸c nh©n cã h¹i ?
b. C©u hái - bµi tËp n©ng cao.
1. Chøng minh mµng ruét lµ mét mµng sèng.
c. Bµi tËp vÒ nhµ.
1. Thö thiÕt lËp kÕ ho¹ch ®Ó h×nh thµnh mét thãi quen ¨n uèng khoa häc mµ em cha cã.
Chuyªn ®Ò 7.
thÇn kinh
I. KiÕn thøc c¬ b¶n
I. §¬n vÞ cÊu t¹o vµ chøc n¨ng cña hÖ thÇn kinh: lµ n¬ron.
*CÊu t¹o: N¬ron cÊu t¹o gåm 2 phÇn: th©n vµ sîi trôc
+ Th©n: Th©n vµ sîi nh¸nh lµm thµnh chÊt x¸m lµ trung khu thÇn kinh.
+ Sîi trôc: chÊt tr¾ng -> dÉn truyÒn xung thÇn kinh.
* Chøc n¨ng: c¶m øng vµ dÉn truyÒn.
II. HÖ thÇn kinh.
- Chøc n¨ng: ®iÒu khiÓn, phèi hîp, ®iÒu hoµ c¸c ho¹t ®éng cña c¬ quan trong c¬ thÓ ®¶m b¶o cho c¬ thÓ
thµnh mét khèi thèng nhÊt.
- CÊu t¹o chung:
1.CÊu t¹o cña tuû sèng (theo kiÕn thøc SGK)
- CÊu t¹o ngoµi: n¾m ®îc:
+ VÞ trÝ: N»m trong èng x¬ng sèng tõ ®èt sèng cæ I ®Õn th¾t lng II …
+ H×nh d¹ng
+ Mµu s¾c
+ Mµng tuû
- CÊu t¹o trong:
+ ChÊt x¸m: n»m trong, cã h×nh c¸nh bím: lµ c¨n cø thÇn kinh cña c¸c ph¶n x¹ kh«ng ®iÒu kiÖn.
+ ChÊt tr¾ng: n»m ngoµi, bao quanh chÊt x¸m: dÉn truyÒn vµ nèi c¸c c¨n cø thÇn kinh.
2. D©y thÇn kinh tuû sèng:
- N¾m ®îc cÊu t¹o vµ chøc n¨ng.
- Gåm cã 31 ®«i d©y thÇn kinh, mçi d©y gån 2 rÔ, rÔ tríc: vËn ®éng, rÔ sau: c¶m gi¸c
3. TiÓu n·o, trô n·o, n·o trung gian: cho häc sinh n¾m cÊu t¹o c¬ b¶n ë SGK, gåm:
- N¾m ®îc vÞ trÝ c¸c thµnh phÇn cña n·o bé.
- CÊu t¹o vµ chøc n¨ng cña trô n·o.
- CÊu t¹o vµ chøc n¨ng cña n·o trung gian.
- CÊu t¹o vµ chøc n¨ng cña tiÓu n·o.
4. §¹i n·o: Theo néi dung SGK:
- CÊu t¹o cña ®¹i n·o.
14
Tài liệu: BD HSG –TNTH Sinh 8
+ H×nh d¹ng cÊu t¹o ngoµi.
+ CÊu t¹o trong.
+ Sù ph©n vïng chøc n¨ng cña b¸n cÇu ®¹i n·o vµ so s¸nh víi ®éng vËt, nªu ®îc ®iÓm kh¸c biÖt.
5. HÖ thÇn kinh sinh dìng:
- N¾m néi dung kiÕn thøc ë SGK.
- Cung ph¶n x¹ sinh dìng: Yªu cÇu häc sinh ph©n biÖt ®îc cung ph¶n x¹ vËn ®éng vµ cung ph¶n x¹ sinh
dìng.
- N¾m ®îc cÊu t¹o hÖ thÇn kinh sinh dìng.
- Chøc n¨ng cña hÖ thÇn kinh sinh dìng.
B. Mét sè c©u hái vµ bµi tËp.
1. So s¸nh bé n·o ngêi víi bé n·o cña ®éng vËt ?
Yªu cÇu HS nªu ®îc
+Bé n·o ngêi ph¸t triÓn h¬n h¼n ®éng vËt, ®Æc biÖt lµ BCNL cã kÝch thíc lín vµ diÖn tÝch bÒ mÆt t¨ng
nhê c¸c nÕp gÊp vµ khóc cuén, cã c¸c r·nh s©u bªn trong nªn sè lîng n¬ron lín.
+ Vá n·o ngêi cã nhiÒu vïng mµ ë ®éng vËt kh«ng cã: vÝ dô vïng nãi, vïng hiÓu ch÷ viÕt, … liªn quan
®Õn hÖ thèng tÝn hiÖu thø 2. TiÕng nãi, ch÷ viÕt lµ kÕt qu¶ cña qu¸ tr×nh lao ®éng, XH loµi ngêi.
2. Ph©n biÖt hÖ thÇn kinh vËn ®éng vµ ph©n hÖ thÇn kinh sinh dìng ?
HÖ thÇn kinh vËn ®éng
HÖ thÇn kinh sinh dìng
- ChÊt x¸m lµm thµnh vá n·o vµ tuû - Nh©n x¸m trong trô n·o
sèng
- Sõng bªn cña tuû sèng tõ ®èt sèng
tuû III ®Õn ®o¹n cïng cña tuû sèng
- TK ngo¹i biªn
- Cã 2 sîi tríc h¹ch vµ sîi sau h¹ch
- Tõ trung ¬ng ®Õn th¼ng c¸c c¬ chuyÓn giao qua cóp xi n¸p t¹i h¹ch
TK
quan ph¶n øng (c¬…)
Chøc n¨ng
- §iÒu khiÓn HD cña c¬ quan vËn - §iÒu khiÓn ho¹t ®éng cña c¬ quan
®éng
sinh dìng vµ qu¸ tr×nh trao ®æi chÊt
3. So s¸nh ph©n hÖ TK giao c¶m vµ ph©n hÖ TK ®èi giao c¶m ?
a. VÒ cÊu t¹o ?
TK giao c¶m
TK ®èi giao c¶m
CÊu t¹o:
-TK trung ¬ng
Bé phËn
trung ¬ng
TK - Sõng bªn chÊt x¸m tuû sèng tõ ®èt - NhËn x¸m trong trô n·o
sèng cæ VIII ®Õn ®èt th¾t lng III.
- §o¹n cïng cña tuû sèng
- Tõ trung ¬ng ®Õn th¼ng c¸c c¬ quan
ph¶n øng (c¬…)
Bé phËn
ngo¹i biªn
TK - H¹ch TK gÇn trung ¬ng
- H¹ch TK xa trung ¬ng TK
- N¬ron tríc h¹ch, sîi trôc ng¾n (cã - N¬ron tríc h¹ch cã sîi trôc dµi
bao miªlin)
(cã bao miªlin)
- N¬ron sau h¹ch cã sîi trôc dµi - N¬ron sau h¹ch cã sîi trôc ng¾n
(kh«ng cã bao miªlin)
(kh«ng cã bao miªlin)
b.VÒ chøc n¨ng:
- 2 ph©n hÖ cã t¸c dông ®èi lËp (TK giao c¶m t¨ng cêng T§C, TK ®èi c¶m gi¶m T§C)
+ VD: TKGC lµm t¨ng lùc co vµ nhÞp co tim, TK ®èi GC t¸c dông ngîi l¹i.
- TKGC lµm co m¹ch, co ®ång tö, ®èi GC ngîc l¹i
- Sù phèi hîp, ®iÒu hoµ H§ cña 2 ph©n hÖ ®èi víi c¸c c¬ quan trong c¬ thÓ ®¸p øng víi yªu cÇu H§ cña
c¬…
c. C©u hái vµ bµi tËp vÒ nhµ
1.Nªu ®Æc ®iÓm cÊu t¹o - chøc n¨ng cña BCNL, tuû sèng, trô n·o, tiÓu n·o ? Sã s¸nh vÒ cÊu t¹o, chøc
n¨ng ?
2. Dïng s¬ ®å ®Ó kh¸i qu¸t ho¸ c¸c bé phËn cña hÖ TK ?
3. So s¸nh sù kh¸c nhau gi÷a TK trung ¬ng vµ TK ngo¹i biªn ?
4. Nªu ®iÓm kh¸c biÖt gi÷a ®¹i n·o víi tuû sèng ?
5. Lµm toµn bé c©u hái BT SGK phÇn hÖ TK
Chuyªn ®Ò 8.
thÇn kinh (tt)
I. KiÕn thøc c¬ b¶n. (theo néi dung kiÕn thøc SGK) tham kh¶o thªm
1. Ph¶n x¹. - Ph¶n x¹ lµ g× ?
- ThÕ nµo lµ ph¶n x¹ cã §K ? Cho ®îc vÝ dô.
- ThÕ nµo lµ ph¶n x¹ kh«ng §K ? Cho ®îc vÝ dô.
- Ph©n biÖt ®îc ph¶n x¹ kh«ng §K, ph¶n x¹ cã §K.
15
Tài liệu: BD HSG –TNTH Sinh 8
- Cho HS vÏ ®îc c¸c ph¶n x¹ sinh dìng, c¸c ph¶n x¹ vËn ®éng.
-Ph©n biÖt ®îc cung ph¶n x¹ vµ vßng ph¶n x¹ ? ý nghÜa cña nã ®èi víi ®êi sèng con ngêi.
-Tõ ®ã GV cã thÓ cho HS n¾m ch¾c H§ thÇn kinh bËc cao ë ngêi, thÊy ®îc con ngêi kh¸c §V chç nµo ?
2. VÖ sinh hÖ TK.
-HS n¾m ®îc v× sao ph¶i rÌn luyÖn, c¸ch rÌn luyÖn hÖ thÇn kinh nh thÕ nµo ?
HD: + Søc khoÎ cña con ngêi phô thuéc tr¹ng th¸i cña hÖ TK, nÕu thÇn kinh suy yÕu, tuæi thä gi¶m.
+ NÕu H§ cña vá n·o bÞ rèi lo¹n th× c¬ thÓ bÞ nhiÒu bÖnh tËt, lµm cho c¬ thÓ mÊt kh¶ n¨ng lµm viÖc cã
thÓ dÉn ®Õn c¸i chÕt, v× thÕ ph¶i biÕt c¸ch rÌn luyÖn hÖ TK.
+ §¶m b¶o giÊc ngñ hµng ngµy.
+ Cã chÕ ®é lµm viÖc nghØ ng¬i hîp lý.
+ Tr¸nh c¸c chÊt kÝch thÝch, ¨n uèng ®ñ chÊt dinh dìng.
+ Lu«n t¹o cho m×nh vui vÏ, t©m hån s¶ng kho¸i, lu«n lµm viÑc cã Ých cho x· héi …
- §èi víi HS cÇn häc tËp, lµm viÖc nh thÕ nµo ®Ó c¬ thÓ khoÎ m¹nh cêng tr¸ng …
3. C¸c c¬ quan ph©n tÝch.
- KiÕn thøc cÊu t¹o, chøc n¨ng néi dung SGK.
- CÇn cho HS n¾m cÊu t¹o chung cña c¸c c¬ quan ph©n tÝch gåm: Tªn c¬ quan ph©n tÝch hoÆc c¬ quan
thô c¶m, d©y thÇn kinh t¬ng øng vµ vïng t¬ng øng ë n·o.
a. C¬ quan ph©n tÝch thÞ gi¸c: N¾m ®îc cÊu t¹o vµ chøc n¨ng (ND SGK) sau ®ã cho HS ph©n tÝch ®Æc
®iÓm cÊu t¹o phï hîp víi CN.
b. C¬ quan ph©n tÝch thÝnh gi¸c: t¬ng tù
-HS hiÓu bµi vµ lµm ®îc c©u hái BT liªn quan vµ biÕt c¸ch g×n gi÷ vÖ sinh, rÌn luyÖn c¸c c¬ quan ph©n
tÝch.
II. C©u hái vµ bµi tËp n©ng cao.
1. Em h·y ph©n biÖt ph¶n x¹ kh«ng ®iÒu kiÖn vµ ph¶n x¹ cã §K/ mèi liªn hÖ.
* Cã thÓ tham kh¶o nh sau
Ph¶n x¹ kh«ng ®iÒu kiÖn
Ph¶n x¹ cã ®iÒu kiÖn
- Tr¶ lêi kÝch thÝch t¬ng øng
- Tr¶ lêikÝch thÝch kh«ng t¬ng øng
- Cã tÝnh chÊt bÈm sinh, bÒn v÷ng, cã ticnhs - H×nh thµnh trong cuéc sèng do luyÖn tËp
chÊt di truyÒn, sè lîng h¹n chÕ.
- Kh«ng bÒn v÷ng, kh«ng cñng cè sÏ mÊt
- Cung ph¶n x¹ ®¬n gi¶n
- Cung ph¶n x¹ phøc t¹p, cã ®êng liªn hÖ t¹m
- Trung khu thÇn kinh ë trÑo n·o vµ tuû sèng thêi
- Trung khu thÇn kinh ë vá n·o
* Mèi liªn hÖ: mÆc dï ph¶n x¹ kh«ng ®iÒu kiÖn vµ ph¶n x¹ cã ®iÒu kiÖn kh¸c nhau c¬ b¶n nh÷ng cã mèi
liªn quan nhau chÆt chÏ víi nhau, ph¶n x¹ kh«ng ®iÒu kiÖn lµ c¬ së thµnh lËp ph¶n x¹ cã ®iÒu kiÖn …
2. Tr×nh bµy ®Æc ®iÓm cÊu t¹o, chøc n¨ng cña c¸c c¬ quan ph©n tÝch phï hîp víi chøc n¨ng cña chóng ?
3. M¾t cã nh÷ng tËt nµo ? Néi dung vµ c¸ch phßng tr¸nh c¸c bÖnh vÒ m¾t ?
4. ThÕ nµo lµ t duy trõu tîng vµ t duy cô thÓ ? Nªu ®iÓm gièng nhau vµ kh¸c nhau gi÷a chóng.
5. ThÕ nµo lµ ph¶n x¹ cã §K ? C¸ch thµnh lËp ph¶n x¹ cã §K nh thÕ nµo ?
6. øc chÕ ph¶n x¹ x¶y ra nh thÕ nµo? Mèi liªn hÖ gi÷a øc chÕ ph¶n x¹ cã §K vµ sù thµnh lËp ph¶n x¹ cã
§K ? ý nghÜa.
* Yªu cÇu nªu ®îc:
- Ph¶n x¹ cã §K ®îc thµnh lËp ph¶i ®îc cñng cã thêng xuyªn nÕu kh«ng dÇn sÏ mÊt. V× vËy trong n·o
x¶y ra hiÖn tîng øc chÕ ph¶n x¹ cã §K ®îc thµnh lËp ®îc gäi lµ øc chÕ t¾t dÇn. Nhê øc chÕ nµy mµ ph¶n
x¹ cã §K ®· thµnh lËp bÞ xo¸, thay vµo ®ã mét ph¶n x¹ míi gióp c¬ thÓ thÝch nghi.
- Mèi quan hÖ.
7. V× sao cø nh¾m m¾t ta míi ngò ®îc ?
8. V× sao m¾t ta cã thÓ võa nh×n gÇn, võa nh×n ®îc vËt ë xa ?
9. V× sao ta n»m ®äc s¸ch chèng mÖt mâi h¬n ngåi ®äc s¸ch ?
10. V× sao khi ta b¬i trong níc ta kh«ng nghe ®îc tiÕng gäi trªn bê ?
11. TiÕng nãi vµ ch÷ viÕt cã vai trß g× trong ®êi sèng con ngêi ?
12. GV cho HS lµm mét sè bµi tËp SGK, s¸ch häc tèt, cÈm nang sinh 8.
16
- Xem thêm -