Tài liệu Nuoi bo sua o nong ho chuong 7 (ts. nguyen xuan trach)

Ch−¬ng 7 Qu¶n lý thÓ tr¹ng vµ BÖNH DINH D¦ìng ë bß s÷a I. ĐÁNH GIÁ VÀ QUẢN LÝ THỂ TRẠNG BÒ 1. Tầm quan trọng của đánh giá và quản lý thể trạng bò sữa Đánh giá thể trạng nhằm xác định tình trạng dinh dưỡng năng lượng của bò. Đây là một công cụ đơn giản nhưng lại rất hữu hiệu, có thể giúp cho người chăn nuôi khai thác được sản lượng sữa tối đa, nâng cao được khả năng sinh sản, hạn chế những rủi ro về các bệnh dinh dưỡng hay rối loạn trao đổi chất ở bò sữa. Đồng thời, nó cho phép người chăn nuôi có chiến lược chăm sóc quản lý bò một cách hiệu quả nhất. 2. Phương pháp đánh giá thể trạng Đánh giá thể trạng bò được thực hiện thông qua việc đánh giá mức độ tích mỡ dưới da ở một số vùng nhất định của cơ thể. Mức độ tích mỡ ở những vùng này có tương quan chặt chẽ với tổng lượng mỡ dự trữ trong cơ thể. Có các phương pháp sau để đánh giá thể trạng của bò: 150 - Đánh giá bằng thị giác: nhìn vào các phần lõm (gốc đuôi, lõm hông, khe sống lưng) và đầu nhô của xương ngồi, xương chậu, xương sườn. - Đánh giá bằng sờ nắn: Sờ các vùng gốc đuôi, cột sống lưng, đầu các xương ngồi, xương chậu, xương sườn cụt và mông. Nhằm đưa ra chỉ số dự trữ chất béo của cơ thể bò người ta đánh giá thể trạng của bò theo thang 5 điểm như sau: Điểm 1: Bò quá gầy • Lõm gốc đuôi sâu, không sờ thấy mô mỡ mà dễ sờ thấy xương chậu, da mỏng • Xương sườn nhô rõ • Khe sống lưng sâu Điểm 2: Bò gầy • Lõm gốc đuôi nông, có mô mỡ ở gốc đuôi. • Có một ít mỡ dưới đầu xương ngồi • Dễ sờ thấy xương chậu. • Đầu cuối của các xương sườn cụt tròn Điểm 3: Bò trong tình trạng tốt • Không nhìn thấy lõm ở gốc đuôi • Dễ sờ thấy mô mỡ trên mông 151 • Da trơn • Tỳ nhẹ tay sẽ sờ được xương chậu • Tỳ nhẹ tay có thể sờ thấy đầu các xương sườn cụt và có một lớp mô mỡ dày ở phía trên. Điểm 4: Bò trong tình trạng cơ thể “nặng nề” • Thấy các lớp mỡ ở gốc đuôi • Mỡ phủ dày trên xương ngồi và chỉ sờ được xương chậu khi tỳ mạnh. • Không sờ thấy xương sườn cụt cả khi ấn mạnh • Không thấy rõ hõm hông. Điểm 5: Bò quá béo • Gốc đuôi nằm sâu trong mô mỡ • Da căng • Không thể sờ thấy xương chậu cả khi ấn mạnh tay • Có các lớp mỡ trên các xương sườn cụt • Không sờ thấy các cấu trúc xương. 3. Quy luật thay đổi thể trạng của bò sữa Người chăn nuôi cần nắm được quy luật thay đổi thể trạng của bò qua các giai đoạn của chu kỳ vắt sữa/sinh sản (đồ thị 1) để quản lý việc nuôi dưỡng cho 152 hợp lý nhằm có được sự thay đổi thể trạng thực tế ở bò theo ý muốn. Thu nhận thức ăn Năng suất sữa Điểm thể trạng Thời gian của chu kỳ sữa Hình 2: Hình ảnh bò sữa có điểm thể trạng khác nhau Đồ thị 7-1: Quy luật thay đổi thể trạng của bò sữa trong chu kỳ vắt sữa Ở bò bình thường thể trạng có thể giảm mất 1 điểm kể từ sau khi đẻ. Đó là do sau khi đẻ bò tiết sữa và năng suất sữa tăng dần lên trong khi lượng thu nhận thức ăn không tăng kịp để thoả mãn nhu cầu dinh dưỡng cho duy trì và sản xuất. Lúc này bò phải huy động năng lượng dự trữ trong cơ thể để sản xuất sữa. Tuy nhiên, càng về cuối của chu kỳ sữa, do năng suất sữa giảm dần và lượng thu nhận thức ăn tăng và giảm chậm hơn nên bò béo dần lên (điểm thể trạng tăng). 153 4. Liên quan giữa thể trạng với sức khoẻ và sức sản xuất của bò Thể trạng của của bò phản ánh tình trạng dinh dưỡng và có liên quan nhiều đến sức khoẻ, khả năng sinh sản và sản xuất sữa của bò. Chẳng hạn, lúc đẻ bò ở trong tình trạng quá béo (ĐTT>4) thì sau khi đẻ tính thèm ăn sẽ giảm và cơ thể phải huy động dinh dưỡng dự trữ để tạo sữa làm cho thể trọng bò giảm sút nhanh chóng. Việc huy động mỡ dự trữ quá mức sẽ gây ra hiện tượng xê-tôn huyết làm rối loạn trao đổi chất, giảm năng suất sữa, giảm khả năng thụ thai và tăng các bệnh về chân móng. Bò quá béo lúc đẻ thường kèm theo hiện tượng đẻ khó, dễ sót nhau và viêm tử cung nên càng khó chửa lại sau khi đẻ. Mặt khác, bò quá béo do nuôi dưỡng quá mức trong thời gian cạn sữa trước đó thì sau khi đẻ sẽ dễ bị bệnh sốt sữa và thường kèm theo bại liệt. Ngược lại, nếu lúc đẻ bò quá gầy (ĐTT<3), cơ thể sẽ chóng kiệt quệ nên năng suất sữa giảm nhanh chóng. Mặt khác, bò quá gầy lúc đẻ sẽ phục hồi chức năng buồng trứng và tử cung chậm, nên khó động dục và chửa lại. 5. Chiến lược quản lý thể trạng của bò sữa Việc nuôi dưỡng bò sữa phải được điều chỉnh hợp lý và kịp thời sao cho sự thay đổi thể trạng diễn ra đúng như trong bảng 7-1 hay đồ thị 7-2. 154 Bảng 7-1: Thể trạng mong muốn của bò sữa ở các thời điểm Thời điểm Đẻ Đỉnh chu kỳ sữa Ngày 200 của chu kỳ Lúc cạn sữa Thể trạng mong nuốn 3.25 - 3.75 Giảm 0,5-1 điểm so với lúc đẻ (nhưng không xuống dưới 2) 3 3.25 - 3.75 Lúc bò đẻ điểm thể trạng lý tưởng nhất là 3,5. Sau đó điểm thể trạng vào đỉnh của chu kỳ sữa có thể giảm 0,5-1 so với lúc đẻ, nhưng không được để bò tụt điểm thể trạng xuống dưới 2. Qua điểm cực tiểu này thể trạng của bò phải được tăng lên và đạt khoảng 3 vào ngày thứ 200 của chu kỳ và đạt 3,5 vào lúc cạn sữa. Mức thể trạng này phải được duy trì cho đến khi bò đẻ. Trong vòng 2 tháng cạn sữa bò có thể tăng 0,51 điểm thể trạng. Vì thế nếu nuôi dưỡng ở mức quá cao vào giai đoạn cạn sữa thì bò có thể bị quá béo trước khi đẻ với những hậu quả không tốt về sức khoẻ và sức sản xuất như nói ở phần trên. 155 4,00 Giai đoạn đầu của chu kì vắt sữa 3,75 Giai đoạn 2 của chu kì vắt sữa Giai đoạn 3 của chu kì vắt sữa Cạn sữa Điểm thể trạng 3,50 3,25 3,00 2,75 2,50 2,25 2,00 1,75 Đẻ n Đẻ n+1 Đồ thị 7-2: Thay đổi thể trạng “lý tưởng” ở bò sữa Nuôi để cho bò béo lên vào giai đoạn cuối của chu kỳ tiết sữa sẽ có hiệu quả hơn là để bò béo lên trong thời gian cạn sữa. Tuy nhiên, để bò bị giảm thể trạng trong thời gian cạn sữa là không tốt. Do vậy, cần nuôi dưỡng bò sao cho khi cạn sữa bò ở mức thể trạng bằng mức mong muốn khi bò đẻ có được (=3,5). Nếu không có được điều đó thì thời gian cạn sữa là cơ hội cuối cùng để đưa bò về về mức thể trạng mong muốn. Có rất nhiều yếu tố ảnh hưởng làm cho bò hoặc béo quá (điểm thể trạng quá cao) hoặc gầy quá (điểm thể trạng quá thấp). Bảng 7-2 đưa ra các nguyên nhân chính và giải pháp khắc phục cho một số trường hợp thường xảy ra. 156 Bảng 7-2: Nguyên nhân làm thay đổi thể trạng mong muốn và giải pháp khấc phục Điểm thể trạng Nguyên nhân Giải pháp khắc phục LÚC BÒ ĐẺ QUÁ CAO - Bò quá béo lúc cạn sữa hay béo lên trong thời gian cạn sữa. - Thời gian cạn sữa quá dài? - Giảm mức ăn trong 1/3 cuối của chu kỳ sữa và/hay trong thời gian cạn sữa. - Giới hạn thời gian cạn sữa 60 ngày. Tăng mức ăn trong 1/3 cuối cùng của chu kỳ sữa QUÁ THẤP Bò quá gầy lúc cạn sữa QUÁ THẤP Bò giảm thể trạng Tăng năng lượng thu nhận cho bò cạn sữa (nên chia bò trong thời gian theo nhóm để nuôi cho phù cạn sữa. hợp) ĐỈNH CHU KỲ SỮA QUÁ CAO Bò cho năng suất sữa thấp Điều chỉnh mức ăn vào ngay đầu chu kỳ sữa, chú ý đặc biệt đến nhu cầu protein QUÁ THẤP Bò quá gầy vào lúc đẻ Tăng mức ăn trong 1/3 cuối của chu kỳ sữa và trong giai đoạn cạn sữa. 157 QUÁ THẤP Bò giảm thể trạng - Tránh bò quá béo lúc đẻ quá nhanh sau khi - Điều chỉnh khẩu phần đẻ. ngay từ đầu chu kỳ để bò ăn được tối đa. - Cân bằng năng lượng và protein trong khẩu phần. LÚC CẠN SỮA QUÁ CAO Cho ăn quá mức vào cuối chu kỳ sữa Nuôi riêng bò béo (hạn chế mức ăn) vào 1/3 cuối kỳ sữa QUÁ CAO Có chửa lại muộn sau khi đẻ Quan tâm đến vấn đề bệnh sản khoa. QUÁ THẤP Bò không tăng điểm thể trạng vào cuối chu kỳ như mong đợi Nuôi riêng bò gầy (tăng mức ăn) vào 1/3 cuối kỳ sữa II. BỆNH DINH DƯỠNG Ở BÒ SỮA Nuôi dưỡng không hợp lý có thể dẫn đến hàng loạt các vấn đề về sức khỏe và bệnh tật của bò sữa. Nếu như những rối loạn về trao đổi chất không được ngăn chặn thì hậu quả sẽ là các rối loạn về sinh sản và giảm khả năng sản xuất sữa của bò. Dưới đây là một số bệnh liên quan đến dinh dưỡng và trao đổi chất thường gặp ở bò sữa. 158 1. Hội chứng béo phì Hội chứng béo phì hay gan tích mỡ là hội chứng liên quan đến việc tích tụ quá nhiều mỡ trong gan xảy ra trước và sau khi khi đẻ. Nguyên nhân chủ yếu là do thuỷ phân mỡ quá mức để cung cấp năng lượng cho quá trình tạo sữa. Khi gan tích trên 20% mỡ thì chức năng gan sẽ bị hỏng. Cho ăn quá thừa thãi về năng lượng trong thời gian cạn sữa có thể gây nên hội chứng này ở bò. Những bò mắc hội chứng này thường có các triệu chứng sau: - Mắc các chứng bệnh về trao đổi chất như: sốt sữa, bệnh xeton, nghẽn dạ lá sách, sót nhau, viêm tử cung. - Năng suất sữa thấp. - Giảm thu nhận thức ăn - Yếu và suy nhược dẫn đến suy sụp. - Giảm nhu động đường tiêu hoá. - Phân không bình thường. - Có các dấu hiệu thần kinh. - Khả năng thụ thai kém. Để phòng ngừa hội chứng này, cần phải ngăn chặn được sự tăng trọng quá cao trong giai đoạn cuối của chu kỳ sữa. Cần phải có chế độ nuôi dưỡng để bò có thể trạng đẹp với điểm thể trạng khoảng 3,5/5 159 vào lúc cạn sữa và duy trì được thể trạng này trong suốt thời gian cạn sữa. Cho bò vận động tích cực trong thời kỳ cạn sữa. Đồng thời phải phòng giảm trọng quá nhanh vào đầu chu kỳ sữa. Khi bò bị hội chứng này có thể điều trị như sau: • Tiêm tĩnh mạch glucoza • Gluco-cotricosteroid • Propylene glycol • Vitamin B complex • Cho ăn thức ăn xơ chất lượng cao • Điều trị các bệnh liên quan khác. 2. Bệnh xeton Bệnh xeton thường xảy ra ở bò cao sản vào giai đoạn sau khi đẻ. Nguyên nhân cơ bản là do vào đầu chu kỳ sữa năng suất sữa của bò cao làm tăng nhu cầu năng lượng, trong khi đó thu nhận thức ăn không đáp ứng được nên cơ thể phải huy động nhiều mỡ dự trữ, dẫn đến làm tăng thể xeton trong máu. Triệu chứng chính của bệnh là: bỏ ăn, giảm cân, trũng mắt, giảm sữa và có các dấu hiệu không bình thường khác như thở ra mùi axeton, đần độn, suy nhược, loạng choạng, hoảng loạn. 160 Phòng bệnh tốt nhất là khống chế để bò có thể trạng tốt nhưng không béo quá trong thời gian cạn sữa. Nên duy trì tốt việc theo dõi thể trạng bò. Bò vắt sữa vào lúc có năng suất sữa cao nhất cũng không nên để điểm thể trạng giảm xuống dưới 2,5. Nên cạn sữa bò với 3,5 điểm thể trạng và duy trì thể trạng ở mức độ này cho đến khi đẻ. Trước khi bò đẻ nên tăng khẩu phần một cách từ từ và sau khi đẻ trong vòng 6 tuần tăng khẩu phần cũng như vậy. Trong thời gian vắt sữa nên cho bò ăn với khẩu phần tốt, giàu năng lượng và có tính ngon miệng cao. Điều trị bò bị bệnh xeton như sau: • Tiêm tĩnh mạch: glucoza, dextroza 20%, 50% • Tiêm bắp: corticosteroid, flumethason, dexamethasone, prednisolone • Cho uống: propylene glycol, natri propionat • Vitamin B12, B complex. 3. Bệnh sót nhau Sót nhau sau khi đẻ là một hiện tượng tương đối phổ biến, gây ảnh hưởng xấu đến sức khoẻ và sinh sản của bò sữa. Tuy nhiên, rất khó đưa ra đâu là nguyên 161 nhân chính gây sót nhau bởi vì có nhiều yếu tố gián tiếp và trực tiếp có thể kết hợp. HiÖn t−îng sãt nhau th−êng x¶y ra ®Æc biÖt trong nh÷ng ®iÒu kiÖn sau: - Trong thêi gian mang thai bß kh«ng ®−îc nu«i d−ìng víi khÈu phÇn hîp lý, nh− cho ¨n qu¸ nhiÒu thøc ¨n tinh hay thiếu c¸c loại vitamin A, D và Selen trong khẩu phần. - Bß Ýt ®−îc vËn ®éng tù do trong thêi gian chöa cuèi. - Bß ®Î khã. - L«i kÐo thai qu¸ sím khi bß ®Î. Đối với bệnh sót nhau thì phòng bệnh là chính. Tốt nhất là duy trì được thể trạng thích hợp trước khi đẻ (3,5/5) bằng việc điều chỉnh khẩu phần hợp lý trong thời gian cạn sữa và cho bò vận động tích cực hàng ngày. Nơi chờ đẻ phải sạch, khô ráo và thoải mái. Khi bò đẻ phải được hộ lý chu đáo và an toàn. Trước khi bò đẻ 8 tuần có thể tiêm các loại vitamin A, D và E. HiÖn t−îng sãt nhau kh«ng ph¶i lµ tr−êng hîp khÈn cÊp cÇn ph¶i cÊp cøu. Kh«ng nªn kÐo c−ìng bøc nhau thai ra ngoµi v× nÕu kÐo nhau thai th× th−êng g©y ra nh÷ng hËu qu¶ sau: - C¸c nóm nhau thai sÏ bÞ ®øt sãt l¹i bªn trong vµ 162 dÔ bÞ nhiÔm trïng g©y viªm tö cung, lµm gi¶m kh¶ n¨ng bß cã chöa l¹i sau khi ®Î. - C¸c nóm nhau mÑ (phÝa tö cung) bÞ ®øt lµm cho sè l−îng ®iÓm b¸m cña nhau thai lÇn chöa sau bÞ gi¶m xuèng. NÕu hiÖn t−îng nµy x¶y ra lÆp l¹i th× bß sÏ kh«ng cã chöa ®−îc n÷a. §ång thêi, cã thÓ x¶y ra viªm nhiÔm chç bÞ ®øt. - Nhau thai bÞ r¸ch ®Ó l¹i nh÷ng mÉu nhau sãt trong tö cung. Cã kho¶ng 50% tr−êng hîp sãt nhau ®−îc ®Èy ra ngoµi sau 5-10 ngµy kh«ng cÇn hç trî vµ kh«ng g©y h¹i cho bß. Khi bß bÞ sãt s¸t nhau cã thÓ xö lý nh− sau: 1. TÊt c¶ nh÷ng bß khi ®Ó ph¶i kÐo thai hay nhau thai kh«ng ra trong vßng 3-4 tiÕng ®ång hå th× nªn tiªm b¾p mét liÒu oxytoxin. 2. Ngay sau khi tiªm oxytoxin kh«ng nªn can thiÖp g× thªm. §Ó cho nhau tù ra. Khi nhau ®· ra th× cÇn kiÓm tra kü ®Ó xem nhau cã ra ®−îc toµn bé hay kh«ng. 3. NÕu nh− nhau vÉn kh«ng ra sau khi ®Î 12 tiÕng ®ång hå th× cÇn dïng dao hay k×m bÊm c¾t bá ®o¹n ®· ra ngoµi ®Õn s¸t ©m hé. ViÖc c¾t nµy ph¶i ®¶m b¶o vÖ sinh vµ nhÑ nhµng ®Ó bß kh«ng nhËn biÕt ®−îc. Sau 163 khi ®· c¾t ®Èy phÇn nhau thai cßn l¹i vµo trong ®Ó tr¸nh g©y nhiÔm khuÈn. Kh«ng nªn treo vËt nÆng vµo ®Çu cuèng nhau v× nh− vËy dÔ g©y c¨ng nóm nhau vµ lµm cho bß khã chÞu. 4. NÕu nhau kh«ng ra sau khi ®Î 48 giê th× cÇn quan s¸t ®Ó xem bß cã dÊu hiÖu bÞ èm kh«ng. Nªn ®o th©n nhiÖt 2 lÇn/ngµy. Xem bß cã hiÖn t−îng m¾t tròng vµ tai rò kh«ng. §Æc biÖt cÇn theo dâi xem cã mïi h«i thèi do nhau thai ®ang ph©n r÷a kh«ng. 5. NÕu nghi lµ bß èm th× cÇn tiªm thuèc kh¸ng sinh. Thêi gian tiªm nªn trong vßng 5-10 ngµy. Nh÷ng kh¸ng sinh tèt nhÊt cã thÓ lµ: a. Oxytetracycline tiªm 1 lÇn/ngµy b. Ampicillin/Kanamycine tiªm 1 lÇn/ngµy c. Penicilin/Streptomicine tiªm 1 lÇn/ngµy 6. §èi víi nh÷ng con mµ nhau thai kh«ng ra sau khi ®Î 24 giê th× nªn tiªm thuèc PGF2α vµo ngµy 14 vµ ngµy 24 sau khi ®Î. Chó ý : - Kh«ng kÐo bª qu¸ sím khi bß ®Î, v× nh− thÕ sÏ t¨ng nguy c¬ sãt nhau. - Kh«ng dïng tay kÐo nhau thai ra. - Kh«ng nªn b¬m kh¸ng sinh vµo tö cung, v×: 164 o Sù hiÖn diÖn cña mét sè vi khuÈn trong tö cung lµ cÇn thiÕt cho qu¸ tr×nh lµm s¹ch dÞch tö cung sau khi ®Î. o Tö cung cã thÓ kh«ng co bãp b×nh th−êng sau khi cho kh¸ng sinh vµo trong ®ã. o Bß khã cã chöa trë l¹i. o ChØ nªn cho kh¸ng sinh vµo tö cung trong tr−êng hîp nguy ngËp khi bß qu¸ èm. - Kh«ng dïng dung dÞch röa tö cung, v× o Còng víi lý do nh− dïng kh¸ng sinh b¬m vµo tö cung, viÖc nµy nªn tr¸nh. o ChØ nªn dïng dÞch röa tö cung trong tr−êng hîp nguy ngËp khi bß qu¸ èm. - Kh«ng dïng PGF2α trong vßng 14 ngµy ngay sau khi bß ®Î v× trong thêi gian nµy thuèc kh«ng cã hiÖu lùc. 4. Bệnh sốt sữa Nhìn chung bệnh sốt sữa thường xảy ra vào lúc bò sắp đẻ hay sau khi đẻ do nhu cầu về canxi tăng khi bắt đầu sản xuất sữa. Lúc đó bò không thể đáp ứng đủ được lượng canxi cần thiết từ khẩu phần ăn hay do bò thiếu vitamin D liên quan đến hoạt tính thấp của hócmon parathyroid (vì cơ thể không cần nhiều 165 hócmon này trong thời gian cạn sữa khi được nuôi với khẩu phần giàu Ca). Bò bị sốt sữa thường có các triệu chứng như: không đứng được, cơ yếu, nằm bệt sàn, nhiệt độ không bình thường. Sau đây là những vấn đề khác thường xảy ra khi bò bị sốt sữa: 1) Khó đẻ do trương lực cơ quá yếu làm cản trở quá trình đẻ bình thường. 2) Tỷ lệ lộn tử cung cao. 3) Có khuynh hướng sót nhau. 4) Tỷ lệ viêm tử cung cao. 5) Giảm khả năng sinh sản. 6) Dễ bị chướng bụng đầy hơi do nhu động của dạ cỏ yếu. 7) Dễ bị rối loạn chức năng dạ múi khế. 8) Tỷ lệ bị bệnh xeton cao. 9) Dễ bị viêm vú. 10) Dễ bị nhiễm và lây lan các bệnh khác. 11) Giảm sản lượng sữa. Sốt sữa làm ảnh hưởng rất lớn đến sức khoẻ, sinh sản và sức sản xuất của bò sữa, vì vậy cần phòng bệnh sốt sữa một cách tích cực. Thời gian quan trọng để điều chỉnh sự mất cân bằng về canxi và photpho là 166 trước khi đẻ 1 tháng. Cần hạn chế lượng canxi ăn vào trước khi đẻ. Cho ăn thừa canxi thì sẽ hạn chế việc huy động can xi bình thường từ xương. Tổng số canxi yêu cầu cho 1 bò cạn sữa nặng 600kg vào khoảng 40 gam/ngày. Nhìn chung, cố gắng không cho bò cạn sữa ăn quá 0,4 % canxi so với VCK của khẩu phần. Đồng thời, tránh cho bò ăn khẩu phần có hàm lượng phốt pho cao. Yêu cầu phốt pho là khoảng 28-30gam/ngày. Tính toán để cho ăn khoảng 20-25% phốt pho so với VCK của khẩu phần là vừa. Có thể tiêm liều cao vitamin D vào thời điểm 7 ngày trước khi đẻ để phòng bệnh sốt sữa. 5. Bệnh phù bầu vú HiÖn t−îng phï bÇu vó th−êng thÊy ë bß s÷a, ®Æc biÖt lµ bß t¬, tr−íc vµ sau khi ®Î, vµ th−êng tù mÊt ®i sau 2-3 ngµy mµ kh«ng cÇn ®iÒu trÞ. Trong nh÷ng tr−êng hîp nÆng bß cã thÓ bÞ s−ng c¶ ë vïng d−íi bông vµ vïng øc gi÷a hai ch©n tr−íc. Thức ăn quá giầu năng lượng, protein, muối và thiếu magne là nguyên nhân chính gây phù bầu vú. NÕu bß bÞ nÆng th× ph¶i can thiÖp, nÕu kh«ng cã thÓ cã nh÷ng hËu qu¶ sau: - Bß bÞ ®au nªn viÖc viÖc v¾t s÷a sÏ trë nªn khã kh¨n. - §Çu vó bÞ nøt nÎ. 167 - V¾t s÷a kh«ng kiÖt nªn lµm t¨ng nguy c¬ bÞ bÖnh bÇu vó vµ lµm gi¶m n¨ng suÊt s÷a. - Lç ®Çu vó bÞ më réng nªn vi khuÈn g©y viªm vó cã thÓ x©m nhËp tõ bªn ngoµi vµo trong bÇu vó vµ g©y bÖnh. ViÖc ®iÒu trÞ bao gåm 3 biÖn ph¸p kÕt hîp nh− sau: - V¾t s÷a th−êng xuyªn: V¾t Ýt nhÊt 2 lÇn/ngµy, tèt nhÊt lµ v¾t ®−îc 3-4 lÇn/ngµy. NÕu kh«ng ®Ó cho s÷a tÝch l¹i nhiÒu th× bÇu vó sÏ kh«ng bÞ c¨ng. V¾t s÷a th−êng xuyªn cßn cã t¸c dông nh− lµ xoa bãp bªn trong bÇu vó. - Xoa bãp bÇu vó: Nªn xoa bãp sau mçi lÇn v¾t s÷a. Xoa bãp m¹nh trong vßng 3-5 phót. Cã thÓ dïng kem xoa bãp nÕu nh− da bÇu vó bÞ nøt nÎ. - Dïng thuèc lîi tiÓu (gi¶m tÝch dÞch): Cã thÓ dïng mét trong nh÷ng thuèc sau ®©y: Chlorothiazide lÇn/ngµy. 2mg cho uèng 2 Chlorothiazide lÇn/ngµy. 0,5g tiªm b¾p 2 Acetazolamide 2g cho uèng hay tiªm 168 b¾p 2 lÇn/ngµy. Frusemide lÇn/ngµy. 500 mg tiªm b¾p 2 Chó ý: o Kh«ng nªn dïng nh÷ng thuèc nµy cho bß t¬ tr−íc khi ®Î. o CÇn nhóng c¸c nóm vó vµo cån i«t hay c¸c dung dÞch s¸t trïng kh¸c vµ gi÷ bß trong m«i tr−êng s¹ch sÏ. o Trong tr−êng hîp nghiªm träng cã thÓ ph¶i v¾t s÷a cho bß tr−íc khi ®Î. Trong tr−êng hîp nµy ph¶i v¾t cho bo bß 3-4 lÇn/ngµy. S÷a v¾t ®−îc kh«ng ®−îc ®em b¸n hay nhËp chung víi c¸c s÷a b×nh th−êng. S÷a ®Çu cña nh÷ng bß nµy còng kh«ng ®−îc dïng cho bª bó mµ ph¶i dïng s÷a ®Çu cña bß kh¸c míi ®Î gÇn ®ã cho bª. 6. Bệnh axit dạ cỏ Khi cho ăn khẩu phần ít thô nhiều tinh bò rất dễ bị bệnh axit dạ cỏ. Nguyên nhân chính là do thức ăn tinh bị lên men quá nhanh làm giảm pH trong dạ cỏ. Việc này làm rối loạn khu hệ vi sinh vật dạ cỏ, đặc biệt là vi sinh vật phân giải xơ bị tiêu diệt (do không 169