Tài liệu Ketosis

Hiểu biết của bạn về bệnh ketosis I. Đặt vấn đề Đi lên cùng với sự phát triển của nhân loại ,thì mức sống của con người ngày càng nâng cao từ đó nhu cầu về thực phẩm từ các sản phẩm động vật càng được sử dụng nhiều trong những bữa ăn hàng ngày của người dân Việt Nam.. Để đáp ứng được nhu cầu tiêu thụ đó, nhiều cơ sở chăn nuôi của nhà nước và tư nhân đã lần lượt ra đời. Song song với việc đầu tư và phát triển nghề chăn nuôi đem lại hiệu quả ở các địa phương, thì một số cơ sở khác lại không thành công như mong muốn. Đó là do sự nhìn nhận và đánh giá chưa đúng về kỹ thuật, chăm sóc nuôi dưỡng, công tác thú y dẫn đến gia súc thường mắc các bệnh rối loạn trao đổi chất rất nghiêm trọng, trong đó điển hình nhất là bệnh xeton huyết hay ketosis. Bệnh ketosis thừng hay gặp ở những động vật cao sản, béo. Bệnh gây nên thệt hại lớn cho ngành chăn nuôi, đặc biệt là ngành chăn nuôi bò sữa ở trong nước và trên thế giới. Sau đây, em xin trình bày những hiểu biết của mình về bệnh ketosis. II. Nội dung 1. Giới thiệu về ketosis Ketosis là bệnh rối loạn trao đổi chất, trong đó nồng độ ketosis tăng lên trong dịch thể. Thể ketone là một nhóm chất gồm acetone, axit acetoacetic và β- hydroxybutyric,là các sp trao đổi chất bt trong cơ thể động vật. Nhưng trong bệnh ketosis chúng tăng lên bất thường trong máu, nước tiểu và sữa , nhóm chất này làm cho pH máu giảm mạnh, khiến cho hồng cầu mất năng lực vận chuyển ôxy và carbonic, dẫn đến rối loạn tất cả các chức năng sống. Bệnh keton hay cetone huyết thường hay gặp ở những động vật cao sản, béo. Bệnh này khá phổ biến trong chăn nuôi bò ở nước ta, nhất là bò sữa trong giai đoạn tiết sữa mạnh hay ở cừu cuối giai đoạn mang thai. Bệnh do tích luỹ nhiều thể ketone trong cơ thể, nếu thể ketone tích luỹ nhiều trong máu thì gọi là ketonemia và tích luỹ nhiều trong nước tiểu thì gọi là ketonuria. Thông thường thể ketone tích luỹ nhiều trong máu thì mới thải ra qua đường nước tiểu. Bệnh ketosis xảy ra khi nhu cầu năng lượng của vật nuôi cao, ví dụ như giai đoạn chữa cuối của cừu, giai đoạn tiết sữa ở bò sữa, giai đoạn nuôi con của lợn nái...tuy nhiên, đối với gia súc nhai lại thường khó thả mãn được nhu cầu năng lượng. Rất ít glucose được hấp thu từ đường tiêu hóa, hầu hết các car trong thức ăn xơ thô và thức ăn tinh của khẩu phần được lên men trong dạ cartaoj thành các acid béo bay hơi. Hầu như toàn bộ glucose cho sản xuất sữa cũng như phát triển của thai nhi đều phải tổng hợp từ gan.khi nhu cầu glucose tăng cao mà lượng glucose đáp ứng k đủ => ketosis Ngoài ra, bệnh ketosis xuất hiện khi nuôi dưỡng gia súc không đúng quy trình, thường sử dụng thức ăn kém phẩm chất, thức ăn ủ chua chứa nhiều acid butiric và khi ăn thức ăn tinh nhiều đồng thời thiếu loại đường dễ tiêu hóa. Sự không tương ứng trong khẩu phần ăn sẽ gây rối loạn cân bằng háo sinh trong dạ cỏ dẫn tới hàm lượng acid tricarbocilic gây nên giảm tạo glucose và kém sử dụng muối của acid acetic. Trong dạ cỏ các thể aceton được tích lũy, các thể ceton rất dễ hấp thụ làm tăng hàm lượng trong máu, trong nước tiểu và trong sữa. Rói loạn trao đổi chất trong bệnh keton làm giảm mạnh hoạt tính của các enzime kiềm phosphatase, lipasa, catease, protease, kết quả làm giảm các quá trình oxy hóa khử. Trong máu tăng lượng acid lactic, làm giảm lượng kiệm dự trữ,giảm lượng glucose và các acid amin. Trong bệnh này còn làm biến đổi hình thái và chức năng gan, làm mất chức năng kháng độc của gan. Các chất độc do rối loạn trao đỏi chất cũng như các chất tù cơ quan tiêu hóa không được giải độc vào máu, gây nhiễm độc huyết, ức chết mạnh liệt vận động thăng bằng, co giật cơ đầu và cơ chi, làm giảm thị lực, có khi gây chứng đọng kinh, có thể hôn mê. Bệnh ketosis có rất nhiều tên gọi khác nhau dựa trên triệu chứng, thời điểm mắc bệnh như: ở cừu với các tên gọi bệnh cừu cái đẻ, bệnh cừu sinh đôi, bệnh mang thai, bệnh ngộ độc máu khi mang thai, bệnh ngộ đọc máu khi mang thai. Ỏ bò: bệnh ngộ độc aceton, bệnh sốt ở bò sữa, bệnh sốt chậm 2. Nguyên nhân Nguyên nhân chính của bệnh là do con vật không đủ glucose, hàm lượng glucose máu giảm từ 50 mg/100 ml xuống còn 25-30 mg/100ml. Glucose máu giảm do glucose được huy động vào việc tổng hợp lactose của sữa. Người ta tính rằng một con bò sữa tiết 20 kg sữa mỗi ngày thì đã đưa vào sữa 1kg glucose để tạo lactose. Cần chú ý rằng ở thời kỳ cạn sữa hay tiết sữa bò khẩu phần rất nghèo các loại đường đơn, đặc biệt là glucose. Khi glucose bị huy động mạnh vào sữa thì gây ra thiếu glucose để tạo năng lượng cho các quá trình chuyển hoá và cho hoạt động của não và thần kinh, lúc này cơ thể lấy năng lượng từ nguồn ketone. Khi con vật mang thai, glucose trong cơ thể mẹ cũng được huy động cho nhu cầu glucose của thai. Thai có nhu cầu glucose khá cao, mẹ phải ưu tiên giành glucose của mình cho việc duy trì hàm lượng glucose của máu thai ở mức bình thường. Vì thế nếu nguồn glucose cung cấp cho mẹ không đủ thì hàm lượng glucose máu mẹ giảm đáng kể, giảm tới mức không đủ glucose cho mô thần kinh hoạt động và dẫn đến một tình trạng bệnh gọi là huyết nhiễm độc khi mang thai (pregnancy toxaemia) thường gặp ở cừu mang thai cuối kỳ, đặc biệt ở cừu mang nhiều thai (vì thế bệnh còn có tên gọi là bệnh cừu mẹ sinh đôi). Con vật trở nên chậm chạp, mệt mỏi, bỏ ăn và xuất hiện dấu hiệu thần kinh như run rẩy, đầu nghiêng một bên, khi có dấu diệu thần kinh thì tỷ lệ tử vong của cừu lên tới 90%. Cũng cần biết rằng glucose là nguồn tạo ra oxaloacetate, oxaloacetate là chiếc xe đón nhận acetyl-CoA đi vào chu trình tricarbôxylic acid (chu trình TCA). Không đủ oxaloacetate thì acetyl-CoA sinh ra trong quá trình ôxy hoá mỡ hay sinh ra từ sự lên men thức ăn ở dạ cỏ sẽ không đi vào được chu trình TCA, chúng tích luỹ lại và hình thành aceteoxetate, β-hydrôxybutyrate và acetone. Ngoài ra, tất cả những nguyên nhân gây mất cân bằng năng lượng ở bò đều có thể làm bò bị ketosis, đó là: Bò mới đẻ, tính ham ăn còn thấp, lượng thức ăn ăn vào không đáp ứng đủ năng lượng cho nhu cầu tiết sữa. Ở bò sữa, sản lượng sữa đạt cao nhất lúc 4 tuần sau đẻ, nhưng thức ăn thu nhận chỉ đạt cao nhất lúc 7 tuần sau đẻ, như vậy trong giai đoạn tiết sữa mạnh bò dễ bị thiếu năng lượng. Thức ăn chứa tiền ketone như axit butyric có nhiều trong cỏ họ đậu ủ xanh . Thức ăn chứa một số chất làm giảm độ ngon, từ đó làm giảm thu nhận như axit butyric, cadaverine, putrescine, tryptamine trong thức ăn ủ xanh. Khẩu phần giàu xơ, nghèo dinh dưỡng, quá trình lên men propionate bị cản trở. Cần chú ý rằng propionate qua con đường glucogenesis ở gan sẽ hình thành glucose. 3. Cơ sở hình thành http://www.academia.edu/21295139/Ketosis_and_Fatty_Liv er_in_Dairy_Animals_Preventive_Nutritional_Approaches Sự hình thành thể ketone trong cơ thể bắt đầu từ các axit béo phân giải từ lipid ở gan. Axit béo bị β ôxy hoá chuyển thành acetyl-CoA, rồi thành acetoacetyl-CoA và từ đây hình thành βhydrôxyburate và acetone. β- hydroxybutyrate lại đi vào máu rồi đi theo một quá trình ngược lại là hình thành acetoacetate và acetyl CoA. Acetyl-CoA đi vào chu trình tricarboxylic axit (TCA cycle) để cho ra năng lượng. Qua sơ đồ thấy rằng bình thường thể ketone là một nguồn năng lượng. Động vật sơ sinh có lượng dự trữ glycogen rất thấp, năng lượng cung cấp cho con vật giai đoạn này chủ yếu lấy từ thể ketone. Trong trường hợp thiếu glucose, não cũng sử dụng năng lượng từ thể ketone. Khi động vật bị đói cơ thể phải phân giải lipid dự trữ để tạo năng lượng qua con đường hình thành thể ketone, thể ketone thường sử dụng không hết tích luỹ lại ở máu và thải qua nước tiểu. Khi bị ketosis con vật thở ra có mùi, đó là mùi acetone. 4. Biểu hiện Gia súc bị bệnh kém ăn, bỏ ăn, giảm cân nhanh, lờ đờ, run rẩy, suy yếu, liếm hay nhai các vật dụng bất thường. Gia súc bị táo bón, liệt bụng trống rỗng và những dấu hiệu k bt khác, một vài con có vẻ bị kích động. Giảm năng suất sữa nhanh, sữa có vị hơi ngọt. Hơi thở và nước tiểu có mùi aceton, có khi tỏa ra khắp chuồng. Dấu hiệu lâm sàng thường rõ rệt trong khoảng thời gian từ 10 giờ đến 3 tuần sau đẻ. Đối với Bò mất dần sự ham ăn,vẫn ăn thức ăn thô khô như rơm, cỏ khô nhưng thường không ăn thức ăn tinh và thức ăn hỗn hợp sản lượng sữa giảm, giảm trọng, mắt trũng sâu, lười vận động, co bóp dạ cỏ giảm, phân khô và chắc. Mùi acetone thấy trong hơi thở và trong sữa. Bò có dấu hiệu thần kinh bất thường (ketosis dạng thần kinh) như không linh hoạt, bơ phờ, đần độn, hoảng loạn, hay kêu rống, tiết nhiều nước bọt, có khi tấn công người. Phát hiện thấy thể ketone trong nước tiểu, huyết tương và sữa (ketone trong nước tiểu thường gấp 3 lần trong máu). Đối với dê và cừu: bệnh thể ketone tấn công con vật có chửa khoảng 2 tuần cuối của kỳ chửa, đặc biệt ảnh hưởng lên cừu mang thai 2 hoạc 3 con. Triệu chứng bao gồm nghiến răng, lờ đờ, yếu, thể hiện triệu chứng khó chịu khi tiểu, bệnh tiến triển nhiều, tỷ lệ chết có thể lên đến 90% Một biểu hiện của bệnh ketosis đầu tiên đó là sự thay đổi thành phần hóa học của máu. Hàm lượng ketone từ mức trung bình khoảng 10 mg/100ml máu tăng lên 20 hoặc 50 mg/100ml. Mặt khác hàm lượng glucose lại giảm từ 45mg/100ml xuống còn 23mg/100ml. Lượng acid béo tự do tăng từ 10mg/100ml lên 50mg/100ml, trong khi đó lượng lipid huyết thanh giảm , đặc biệt là triglyceride và phospholipid 5. Chẩn đoán - Dựa vào các triệu chứng - Xét nghiệm nước tiểu, máu, sữa. Có thể phát hiện bệnh bằng cách đo hàm lượng glucose máu, nếu hàm lượng glucose máu dưới 50mg/100ml là có dấu hiệu bệnh. Hoặc đo hàm lượng β – hydroxybutyrate máu, nếu hàm lượng trên 14,4mg/100ml là biểu hiện của bệnh. Trong thực hành sản xuất người ta kiểm tra thể ketone nước tiểu bằng que thử (ketostick). Mức nặng nhẹ của bệnh được đánh giá theo hàm lượng β – hydroxybutyrate trong nước tiểu thể hiện ở bảng 6.1. 6. Phòng trị sách giáo khoa. Nguyên lý: tái lập nồng độ glucose bình thường trong máu và giảm ketone trong cơ thể Tuân thủ các nguyên tắc:        Xác định rõ nguyên nhân gây bệnh, Tuân thủ nguyên tắc và mục tiêu điều trị Giảm nhu cầu về glucose. Giảm khả năng phân giải mỡ trong cơ thể Tăng quá trình chuyển hóa các thể ceton Điều chỉnh tăng và giữu đường huyết về chỉ số bt Thay đổi và điều chỉnh khẩu phần ăn phù hợp. Loại bỏ tất cả các yếu tố hạn chế thu nhận thức ăn ngay trước và sau đẻ: Không nuôi bò quá béo khi mang thai, nhất là khi sắp đẻ. Khẩu phần cho bò mới đẻ phải chứa những nguyên liệu ngon (ngô ủ xanh chất lượng tốt, khô đỗ tương, bã bia…). Bổ sung tiền chất của glucose: Ca propionate (110g150g/bò/ngày, trộn vào khẩu phần bò ngay trước và sau khi đẻ) hay propylene glycol (300g/bò trong 20 ngày tính từ ngày thứ 10 trước khi đẻ). Bổ sung niacin (6-12g/ngày) đối với phương thức cho ăn tinh và thô riêng biệt thì có hiệu quả cao. Tiêm tĩnh mạch: glucose, dextrose 20%, 50%. Tiêm bắp: corticosteroids; fumethason, dexamethasone, prednisolone, vitamin B12 và vitamin nhóm B. Bổ sung trong khẩu phần hàng ngày của Bò Sữa 200 - 300 gram Nutracor (Muối axit béo mạch dài) - cung cấp năng lượng và bổ sung can xi cho bò sữa. Phòng bệnh. Sgk Kết luận