ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
KHOA LUẬT
LÊ THỊ BÍCH HUỆ
PH¸P LUËT VÒ B¶O HIÓM TÝN DôNG XUÊT KHÈU
ë VIÖT NAM
Chuyên ngành
Mã số
: Luật Kinh tế
: 60 38 50
LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC
Cán bộ hướng dẫn khoa học: PGS. TS Nguyễn Thị
Thương Huyền
Hà Nội - 2014
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan Luận văn là công trình nghiên cứu
của riêng tôi. Các kết quả nêu trong Luận văn chưa được
công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Các số liệu, ví dụ
và trích dẫn trong Luận văn đảm bảo tính chính xác, tin cậy
và trung thực. Tôi đã hoàn thành tất cả các môn học và đã
thanh toán tất cả các nghĩa vụ tài chính theo quy định của
Khoa Luật Đại học Quốc gia Hà Nội.
Vậy tôi viết Lời cam đoan này đề nghị Khoa Luật xem
xét để tôi có thể bảo vệ Luận văn.
Tôi xin chân thành cảm ơn!
NGƯỜI CAM ĐOAN
Lê Thị Bích Huệ
LỜI CẢM ƠN
Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn tới PGS. TS. Nguyễn Thị
Thương Huyền, đã tận tâm hướng dẫn và động viên tôi
trong suốt thời gian tôi thực hiện và hoàn thành bản Luận
văn này.
Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn tới các thầy giáo, cô giáo đã
nhiệt tình giảng dạy lớp Cao học khóa 16 chuyên ngành
Luật Kinh tế, trang bị cho chúng tôi nhiều kiến thức, kinh
nghiệm và tài liệu nghiên cứu để hoàn thành bản Luận văn
này.
Nhân đây, tôi cũng xin bày tỏ lòng kính trọng và biết
ơn vô hạn tới Bố, Mẹ, các anh chị em trong gia đình,
người thân yêu và bạn bè của tôi, trân trọng cảm ơn Lãnh
đạo cơ quan và các đồng nghiệp ở Khoa Luật, Đại học
Quốc gia Hà Nội đã tạo nhiều điều kiện và giúp đỡ nhiều
ý kiến quý báu trong suốt thời gian theo học lớp Cao học
và hoàn thành bản Luận văn này.
Hà Nội, ngày 13 tháng 5
năm 2014
Học viên
Lê Thị Bích Huệ
MỤC LỤC
Trang
MỞ ĐÂU............................................................................................................1
Chương 1: NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ BẢO HIỂM TÍN DỤNG
XUẤT KHẨU VÀ PHÁP LUẬT VỀ BẢO HIỂM TÍN DỤNG XUẤT KHẨU...6
1.1. Lịch sử phát triển bảo hiểm tín dụng xuất khẩu........6
1.2. Khái niệm, đặc điểm, phân loại bảo hiểm tín dụng
xuất khẩu....................................................................................................7
1.2.1. Khái niệm bảo hiểm tín dụng xuất khẩu...........................7
1.2.2. Đặc điểm bảo hiểm tín dụng xuất khẩu..........................10
1.2.3. Phân loại bảo hiểm tín dụng xuất khẩu...........................11
1.3. Vai trò của bảo hiểm tín dụng xuất khẩu.....................14
1.4. Các loại rủi ro bảo hiểm..........................................................14
1.5. Nguyên tắc bảo hiểm tín dụng xuất khẩu....................15
1.5.1. Các nguyên tắc cơ bản..........................................................15
1.5.2. Các nguyên tắc riêng.............................................................17
1.6. Mô hình hoạt động của bảo hiểm tín dụng xuất
khẩu.............................................................................................................20
1.6.1. Mô hình của chính phủ...........................................................20
1.6.2. Mô hình của các doanh nghiệp tư nhân được đảm
bảo bởi chính phủ...............................................................................21
1.6.3. Ngân hàng xuất nhập khẩu..................................................22
1.6.4. Đặc điểm các mô hình hoạt động của bảo hiểm tín
dụng xuất khẩu...................................................................................22
1.7. Sự khác biệt của bảo hiểm tín dụng xuất khẩu và
bảo hiểm thương mại.......................................................................25
1.8. Pháp luật về bảo hiểm tín dụng xuất khẩu................27
1.8.1. Khái niệm pháp luật về bảo hiểm tín dụng xuất khẩu27
1.8.2. Cấu trúc pháp luật bảo hiểm tín dụng xuất khẩu........28
Chương 2: THỰC TRẠNG PHÁP LUẬT VỀ BẢO HIỂM TÍN
DỤNG XUẤT KHẨU Ở VIỆT NAM........................................................31
2.1. Thực trạng hoạt động bảo hiểm tín dụng xuất khẩu ở
Việt Nam.....................................................................................................31
2.2. Thực trạng pháp luật về bảo hiểm tín dụng xuất khẩu ở
Việt Nam.....................................................................................................37
2.2.1. Thực trạng quy định về doanh nghiệp bảo hiểm kinh
doanh bảo hiểm tín dụng xuất khẩu.............................................38
2.2.2. Thực trạng quy định về hợp đồng bảo hiểm tín dụng
xuất khẩu.................................................................................................50
Chương 3: MỘT SỐ KIẾN NGHỊ GÓP PHÂN HOÀN THIỆN
PHÁP LUẬT VỀ BẢO HIỂM TÍN DỤNG XUÂT KHẨU Ở VIỆT
NAM.................................................................................................................. 62
3.1. Sự cần thiết của việc hoàn thiện pháp luật về bảo
hiểm tín dụng xuất khẩu ở Việt Nam........................................62
3.2. Định hướng hoàn thiện pháp luật về bảo hiểm tín
dụng xuất khẩu ở Việt Nam............................................................65
3.3. Một số kiến nghị góp phần hoàn thiện pháp luật về
bảo hiểm tín dụng xuất khẩu ở Việt Nam..............................67
3.3.1. Về mô hình bảo hiểm tín dụng xuất khẩu.......................67
3.3.2. Về phân phối sản phẩm bảo hiểm tín dụng xuất khẩu
qua đại lý bảo hiểm.............................................................70
3.3.3. Về nội dung chủ yếu của hợp đồng bảo hiểm tín dụng
xuất khẩu.............................................................................71
3.3.4. Về điều khoản loại trừ trách nhiệm bảo hiểm tín dụng
xuất khẩu.............................................................................72
3.3.5. Về phí bảo hiểm tín dụng xuất khẩu.........................72
3.3.6. Về thời điểm phát sinh hiệu lực của hợp đồng bảo
hiểm tín dụng xuất khẩu.....................................................73
KẾT LUẬN CHƯƠNG 3.............................................................................75
KẾT LUẬN CHUNG.....................................................................................78
TÀI LIỆU THAM KHẢO...................................................................................79
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
BLDS:
Bộ luật dân sự năm 2005
KDBH:
Kinh doanh bảo hiểm
Luật KDBH:
Luật Kinh doanh bảo hiểm năm
2000
TDXK:
Tín dụng xuất khẩu
MỞ ĐÂU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Hoạt động xuất khẩu không chỉ đóng vai trò to lớn
trong việc phát triển kinh tế mà còn góp phần cải tạo môi
trường văn hóa xã hội của một quốc gia thông qua tạo ra
việc làm cho rất nhiều lao động, làm giảm tệ nạn xã hội,
duy trì và bảo vệ nền văn hóa dân tộc…Chính vì thế các
quốc gia luôn sử dụng các chính sách hỗ trợ tích cực để
phát triển hoạt động xuất khẩu của mình. Trong xu thế hội
nhập hiện nay, nhu cầu mở rộng thị trường xuất khẩu đối
với các doanh nghiệp Việt Nam là tất yếu. Tuy nhiên, các
doanh nghiệp của chúng ta đang phải cạnh tranh khốc liệt
hơn với các doanh nghiệp nước ngoài. Hơn nữa, kể từ khi
gia nhập vào Tổ chức thương mại thế giới (WTO), rất nhiều
chính sách trợ cấp xuất khẩu trước đây thường được áp
dụng của Việt Nam nay đã không còn phù hợp với những
cam kết gia nhập nên không còn được thực hiện nữa. Để có
thể vừa bảo vệ các doanh nghiệp xuất khẩu khi tham gia
thương mại quốc tế và không làm trái với các quy định của
WTO, Chính phủ đang từng bước nghiên cứu ,tham khảo các
cơ chế, biện pháp hỗ trợ xuất khẩu được WTO công nhận để
áp dụng cho Việt Nam. Một trong các biện pháp đó là bảo
hiểm tín dụng xuất khẩu.
Bảo hiểm tín dụng xuất khẩu là một biện pháp được sử
dụng rộng rãi trên thế giới để hỗ trợ xuất khẩu và phòng
ngừa các rủi ro thanh toán cho nhà xuất khẩu. Nó cũng là
1
một công cụ tài trợ thương mại được WTO công nhận. Với
lịch sử hơn 100 năm phát triển, xuất hiện đầu tiên ở các
nước châu Âu đầu thế kỷ trước, hoạt động bảo hiểm tín
dụng xuất khẩu đã mở rộng nhanh chóng tại các nước phát
triển đặc biệt sau Chiến tranh thế giới lần thứ hai. Cùng với
sự phát triển kinh tế và thương mại quốc tế, rất nhiều nước
đang phát triển đã bắt đầu áp dụng hoạt động này thông
qua việc hình thành các cơ quan bảo hiểm tín dụng từ
những năm 1960. Cho đến nay, hoạt động này đã trở thành
một phương tiện hỗ trợ xuất khẩu quan trọng nhất tại nhiều
quốc gia trên thế giới.
Ở Việt Nam, bảo hiểm tín dụng và rủi ro tài chính
trong đó có bảo hiểm tín dụng xuất khẩu là một trong
những nghiệp vụ bảo hiểm phi nhân thọ theo quy định của
Luật Kinh doanh bảo hiểm năm 2000 (điểm i khoản 2 Điều
7). Ngày 05/11/2010, Thủ tướng Chính phủ ra Quyết định
số 2011/QĐ- TTg về việc thực hiện thí điểm bảo hiểm
tín dụng xuất khẩu. Chương trình thí điểm bảo hiểm tín
dụng xuất khẩu trong giai đoạn 2011 – 2013 với mục tiêu
đạt tối đa 3% kim ngạch xuất khẩu được bảo hiểm tín dụng
xuất khẩu. Tuy vậy, số lượng doanh nghiệp biết đến bảo
hiểm tín dụng xuất khẩu và tham gia bảo hiểm tín dụng
xuất khẩu chưa nhiều. Có thể nói, hoạt động bảo hiểm tín
dụng xuất khẩu ở nước ta chưa đáp ứng được nhu cầu của
hoạt động xuất khẩu. Trong khi đó, hành lang pháp lý là
nhân tố vĩ mô ảnh hưởng lớn đến hoạt động bảo hiểm tín
dụng xuất khẩu, do đó, việc nghiên cứu pháp luật về bảo
2
hiểm tín dụng xuất khẩu là hết sức cần thiết trong bối cảnh
hiện nay nhằm thúc đẩy và phát huy vai trò của bảo hiểm
tín dụng xuất khẩu. Đó chính là lý do tác giả lựa chọn đề tài
“Pháp luật về bảo hiểm tín dụng xuất khẩu ở Việt
Nam” làm đề tài luận văn thạc sĩ của mình.
2. Tình hình nghiên cứu đề tài
Việc nghiên cứu pháp luật về bảo hiểm tín dụng xuất
khẩu ở Việt Nam hiện nay mới chỉ được đề cập dưới dạng
các bài viết được đăng tải rải rác trên các tạp chí như bài
“Có cần thiết thành lập một tổ chức bảo hiểm tín dụng xuất
khẩu tại Việt Nam hay không?” đăng trên Tạp chí Ngân
hàng, số 3 (2005), tr. 57 – 60. Trong bài viết này, tác giả Đỗ
Quốc Hưng đã tổng kết các mô hình hoạt động bảo hiểm tín
dụng xuất khẩu trên thế giới, nêu lên sự cần thiết thành lập
tổ chức bảo hiểm tín dụng xuất khẩu và những điều cần lưu
ý khi thành lập tổ chức bảo hiểm tín dụng xuất khẩu tại Việt
Nam; hoặc dưới hình thức các ý kiến tản mạn của các
chuyên gia, các đại diện của cơ quan quản lý nhà nước
trong các cuộc trả lời phỏng vấn của các cơ quan báo chí
như cuộc phỏng vấn ông Trịnh Thanh Hoan – Cục trưởng
Cục Quản lý, Giám sát Bảo hiểm, Bộ Tài chính về chương
trình thí điểm bảo hiểm tín dụng xuất khẩu trong giai đoạn
2011 – 2013 đăng trên Tạp chí Tài chính Điện tử số 92 ngày
15/2/2011 của Minh Hiếu (Minh Hiếu: “Phỏng vấn ông Trịnh
Thanh Hoan với chuyên mục: Bảo hiểm tín dụng xuất khẩu
ở
Việt
Nam
–
những
điều
cần
biết,
http://www.taichinhdientu.vn). Theo đó, bảo hiểm tín dụng
3
xuất khẩu là một loại hình của bảo hiểm tín dụng và rủi ro
tài chính – thuộc nghiệp vụ kinh doanh của các doanh
nghiệp bảo hiểm phi nhân thọ. Cuộc phỏng vấn cũng đề cập
tới các điều kiện để doanh nghiệp bảo hiểm được lựa chọn
triển khai bảo hiểm tín dụng xuất khẩu.
Vì vậy, đề tài “Pháp luật về bảo hiểm tín dụng
xuất khẩu ở Việt Nam” là một đề tài độc lập và không
trùng lặp với các đề tài đã được nghiên cứu từ trước đến
nay. Tuy nhiên, tác giả luôn có ý thức kế thừa, học hỏi
những kết quả mà các công trình khoa học, các bài viết và
các ý kiến của các chuyên gia có liên quan đến đề tài trong
quá trình thực hiện đề tài.
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
Mục đích nghiên cứu của đề tài là nhằm làm sáng tỏ
những cơ sở lý luận của pháp luật về bảo hiểm tín dụng;
đánh giá thực trạng pháp luật về bảo hiểm tín dụng xuất
khẩu để từ đó đưa ra những kiến nghị góp phần hoàn thiện
pháp luật về bảo hiểm tín dụng xuất khẩu ở Việt Nam.
Để thực hiện mục đích trên, Luận văn có những nhiệm
vụ sau đây:
- Nghiên cứu những vấn đề lý luận chung về bảo hiểm
tín dụng xuất khẩu và pháp luật bảo hiểm tín dụng xuất
khẩu.
- Đánh giá thực trạng pháp luật về bảo hiểm tín dụng
xuất khẩu ở Việt Nam.
- Kiến nghị nhằm hoàn thiện pháp luật về bảo hiểm tín
dụng xuất khẩu ở Việt Nam.
4
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu của đề tài là bảo hiểm tín dụng
xuất khẩu, các quy định pháp luật về bảo hiểm tín dụng
xuất khẩu.
Về phạm vi nghiên cứu đề tài, luận văn tập trung
nghiên cứu những vấn đề lý luận về pháp luật bảo hiểm
tín dụng xuất khẩu mà không đề cập sâu tới thực tiễn thi
hành pháp luật về bảo hiểm tín dụng xuất khẩu ở Việt
Nam.
5. Phương pháp nghiên cứu
Phương pháp được luận văn sử dụng để nghiên cứu là
các phương pháp phổ biến để nghiên cứu luật học đặt trên
phương pháp luận duy vật biện chứng và duy vật lịch sử, đó
là: Phương pháp phân tích và so sánh luật, phương pháp
diễn dịch và phương pháp tổng hợp. Bên cạnh đó, luận văn
khai thác tài liệu sẵn có là các bài viết, các kết quả nghiên
cứu của các tác giả đã nghiên cứu trong những lĩnh vực có
liên quan đến đề tài.
6. Những đóng góp mới của luận văn
- Nghiên cứu một cách có hệ thống những vấn đề lý
luận cơ bản về bảo hiểm tín dụng xuất khẩu và
pháp luật bảo hiểm tín dụng xuất khẩu.
- Đánh giá thực trạng pháp luật về bảo hiểm tín dụng
xuất khẩu ở Việt Nam hiện nay.
- Đưa ra một số kiến nghị góp phần hoàn thiện pháp
luật về bảo hiểm tín dụng xuất khẩu ở Việt Nam.
7. Kết cấu của luận văn
5
Ngoài phần mở đầu, kết luận các chương, kết luận
chung và tài liệu tham khảo, Luận văn gôm 3 chương như
sau:
Chương 1: Những vấn đề lý luận về bảo hiểm tín
dụng xuất khẩu
và pháp luật về bảo hiểm tín dụng xuất khẩu
Chương 2: Thực trạng pháp luật về bảo hiểm tín
dụng xuất khẩu
ở Việt Nam
Chương 3: Một số kiến nghị góp phần hoàn thiện
pháp luật về bảo hiểm tín dụng xuất khẩu ở Việt
Nam
6
Chương 1
NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ BẢO HIỂM TÍN DỤNG XUẤT KHẨU
VÀ PHÁP LUẬT VỀ BẢO HIỂM TÍN DỤNG XUẤT KHẨU
1.1. Lịch sử phát triển bảo hiểm tín dụng xuất
khẩu
Vào giữa thế kỷ 18, hoạt động bảo hiểm TDXK sơ khai
được hình thành tại châu Âu. Ban đầu, nó có nguôn gốc từ
hoạt động bảo hiểm cho các rủi ro tín dụng nội địa ở Pháp,
Đức và Thụy Sĩ. Tuy nhiên, cho đến cuối thế kỷ 18, bước
ngoặt đầu tiên đánh dấu cho sự ra đời của hoạt động này là
yêu cầu bảo hiểm của một thương nhân Anh xuất khẩu
hàng hóa đến Úc. Sau chiến tranh thế giới lần thứ nhất, với
mục tiêu phát triển và bảo vệ các nguôn lợi từ nước ngoài,
kích thích nguôn lao động trong nước thông qua việc mở
rộng xuất khẩu, rất nhiều nước châu Âu đã bắt đầu hỗ trợ
chính thức cho việc hình thành các doanh nghiệp kinh
doanh bảo hiểm TDXK. Hoạt động bảo hiểm TDXK có sự hỗ
trợ của chính phủ đầu tiên xuất hiện năm 1919, khi chính
phủ Anh thành lập Cục bảo lãnh TDXK ECGD để khuyến
khích các thương nhân Anh xuất khẩu sang các thị trường
nước ngoài như Úc. Để xúc tiến hoạt động xuất khẩu, chính
phủ Đức đã xây dựng kế hoạch phát triển hoạt động bảo
hiểm TDXK năm 1962 và giao hoạt động này cho doanh
nghiệp bảo hiểm tư nhân Hermes thực hiện. Pháp cũng hình
thành doanh nghiệp bảo hiểm ngoại thương Pháp (COFACE)
chuyên các giao dịch bảo hiểm TDXK và hiện nay, COFACE
7
đã trở thành một trong các doanh nghiệp kinh doanh bảo
hiểm TDXK lớn nhất thế giới [26].
Sau hơn 100 năm phát triển, hoạt động bảo hiểm
TDXK đã được công nhận trên toàn thế giới như một công
cụ tài chính hỗ trợ hoạt động xuất khẩu của các quốc gia.
Gần 43 nước và vùng lãnh thổ đã thành lập các doanh
nghiệp bảo hiểm TDXK, đặc biệt các doanh nghiệp này hầu
hết đều nhận được hỗ trợ hoàn toàn bởi chính phủ các nước.
Phạm vi của hoạt động bảo hiểm TDXK ngày càng được mở
rộng, rất nhiều hoạt động xuất khẩu của các doanh nghiệp
trên thế giới đã được bảo hiểm, điều đó góp phần hỗ trợ sự
phát triển của nhiều ngành tại nhiều quốc gia [42, tr. 280].
Bảo hiểm TDXK đầu tiên vẫn được điều hành bởi chính
phủ. Đến thập kỷ 90, khi các doanh nghiệp kinh doanh bảo
hiểm TDXK đã có đủ kinh nghiệm và thị trường bảo hiểm
TDXK đã có bước phát triển đáng kể thì xu hướng tư nhân
hóa và thương mại hóa hoạt động bảo hiểm TDXK ở các
quốc gia phát triển đã tăng rất nhanh. Bảo hiểm tín dụng
thương mại đã dần trở thành khuynh hướng chủ đạo của
toàn bộ hệ thống bảo hiểm TDXK. Bảo hiểm tín dụng định
hướng chính sách chủ yếu bảo hiểm cho các rủi ro mà bảo
hiểm thương mại không có khả năng và không bảo hiểm.
Hoạt động này có ảnh hưởng lớn đến việc mở rộng xuất
khẩu và sẽ giữ vai trò không thể thay thế trong tương lai
[42,tr. 281].
8
1.2. Khái niệm, đặc điểm, phân loại bảo hiểm tín
dụng xuất khẩu
1.2.1. Khái niệm bảo hiểm tín dụng xuất khẩu
Căn cứ vào bản thân tên gọi của mình, bảo hiểm TDXK
liên quan đến ba lĩnh vực là xuất khẩu, tín dụng và bảo
hiểm. Do đó, hoạt động bảo hiểm TDXK có đặc thù về mục
tiêu, đối tượng và phương thức hoạt động của cả ba lĩnh vực
này.
Tín dụng là mối quan hệ kinh tế phát sinh trong điều
kiện sản xuất hàng hóa và lưu thông tiền tệ dưới dạng hàng
hóa với hình thức là thanh toán trả chậm hoặc các khoản
vay và các khoản giá trị này sẽ được thanh toán sau. Tín
dụng ra đời cùng với sự ra đời của hàng hóa và sở hữu cá
nhân. Với điều kiện kinh tế và xã hội phát triển, một số
người có nhiều tiền dư thừa trong khi những người khác
không có tiền để phục vụ cho các nhu cầu sinh hoạt, sản
xuất kinh doanh của mình. Trong bối cảnh này, tín dụng đã
được ra đời. Chức năng lưu thông của tiền tệ tách biệt việc
chuyển giao quyền sở hữu hàng hóa và thanh toán [45, tr.
89].
Khác với tín dụng, bảo hiểm tín dụng xuất hiện rất
lâu kể từ khi hệ thống tín dụng được hình thành và phát
triển. Nhất là sau cuộc khủng hoảng tín dụng xuất hiện,
rất nhiều khoản tín dụng không được thanh toán. Do đó,
việc xây dựng một hệ thống kinh tế để bôi thường những
tổn thất cho các chủ nợ là cần thiết. Trên cơ sở này, bảo
hiểm tín dụng trở thành một chính sách bảo hiểm gắn với
9
từng khoản vay cụ thể hoặc một loạt các khoản tín dụng
nhằm mục đích bôi hoàn lại một phần hoặc tất cả tổn
thất của chủ nợ, khi có những rủi ro xảy ra cho khách nợ
như bệnh tật, mất mát hoặc thất nghiệp. Tín dụng xuất
hiện trước hết ở trong các quốc gia trong khi bảo hiểm tín
dụng xuất hiện cùng với sự phát triển của thương mại
quốc tế.
Cùng với sự phát triển nhanh chóng của thương mại
quốc tế, hoạt động tín dụng toàn cầu trở thành hoạt động
vô cùng cần thiết và là mối quan tâm của tất cả các bên
liên quan trong hoạt động xuất khẩu hàng hóa, dịch vụ. Bảo
hiểm TDXK (Export Credit Insurance – ECI) là hình thức bảo
hiểm phi lợi nhuận được hỗ trợ bởi nguôn tài chính quốc gia,
nhằm thúc đẩy sự phát triển của hoạt động xuất nhập khẩu
hàng hóa, công nghệ, lao động và vốn đầu tư của quốc gia
đó, góp phần tạo công việc làm, kích thích tăng trưởng kinh
tế, thu hút được ngoại tệ từ nước ngoài và bảo vệ sự an
toàn cho các doanh nghiệp xuất khẩu có thể thu hôi vốn
đầu tư của mình.
Bảo hiểm TDXK hay còn được gọi là bảo hiểm ngoại
thương ở một số nước, là một thỏa thuận bảo hiểm giữa
người bảo hiểm (các doanh nghiệp bảo hiểm hoạt động
trong lĩnh vực bảo hiểm TDXK) và người được bảo hiểm (nhà
xuất khẩu, người cung cấp tín dụng cho người mua nước
ngoài) trong việc xuất khẩu hàng hóa, công nghệ và lao
động, trong các hợp đông kỹ thuật với nước ngoài và trong
một số hoạt động kinh tế có liên quan khác. Theo thỏa
10
thuận này, người được bảo hiểm trả một khoản phí cho
người bảo hiểm và người bảo hiểm sẽ bôi thường cho các
tổn thất kinh tế của người được bảo hiểm mà nguyên nhân
là do rủi ro tín dụng của người mua hoặc các rủi ro chính trị
hoặc do các nhân tố vượt ngoài tầm kiểm soát của người
mua sau khi người được bảo hiểm bán, xuất khẩu hàng hóa
và chấp nhận cho người mua mua chịu [56, tr. 84 – 85].
Tóm lại, có thể hiểu đơn giản Bảo hiểm TDXK là dịch
vụ bảo vệ và bồi thường cho người xuất khẩu khi họ cấp tín
dụng thương mại (bán trả chậm) hoặc bảo vệ và bồi thường
cho các ngân hàng khi ngân hàng cho vay trung – dài hạn.
Một điểm đáng chú ý ở đây là bảo hiểm TDXK rất dễ
nhầm lẫn với hoạt động bảo lãnh TDXK. Bảo lãnh TDXK có
thể hiểu là một doanh nghiệp nhất định được thành lập bởi
chính phủ đảm bảo cho các khoản vay nợ của nhà xuất
khẩu hoặc ngân hàng thương mại nước mình cấp cho nhà
nhập khẩu hoặc ngân hàng của nước nhập khẩu. Sau này
do các doanh nghiệp đứng ra cung cấp dịch vụ bảo lãnh
phần lớn là các doanh nghiệp bảo hiểm TDXK nên hoạt
động bảo lãnh TDXK dần trở thành một trong các hoạt động
chính của bảo hiểm TDXK. Trong quá trình hoạt động, người
bảo hiểm cung cấp dịch vụ bảo lãnh 100% cho các ngân
hàng thương mại, hay nói cách khác là để khuyến khích các
ngân hàng phát hành các khoản vay cho nhà nhập khẩu.
Nhưng hoạt động bảo lãnh này đảm bảo khả năng thu hôi
vốn của nhà xuất khẩu nên về ý nghĩa nó chính là hoạt
động bảo hiểm TDXK. Tuy nhiên, bảo lãnh TDXK thường
11
dùng chung với hoạt động bảo hiểm TDXK trong các hợp
đông xuất khẩu nên do đó rất khó để phân biệt được chúng
[56, tr. 87].
Bảo hiểm TDXK là một loại bảo hiểm thiệt hại (tức là
bảo hiểm tài sản theo nghĩa rộng). Bảo hiểm thiệt hại là loại
bảo hiểm có đối tượng bảo hiểm là tài sản và những lợi ích
có liên quan tới tài sản. Loại bảo hiểm này chủ yếu nhằm
mục đích bôi thường tổn thất thực tế của tài sản cho người
tham gia bảo hiểm, nên còn được gọi là “bảo hiểm tài sản”.
Có rất nhiều loại bảo hiểm thiệt hại. Thông thường có thể
chia ra thành bảo hiểm thiệt hại hữu hình và bảo hiểm thiệt
hại vô hình. Bảo hiểm thiệt hại hữu hình là loại bảo hiểm có
đối tượng bảo hiểm là tài sản vật chất có hình dáng, kích
thước và trọng lượng như bảo hiểm hỏa hoạn, bảo hiểm tàu
biển…Bảo hiểm thiệt hại vô hình là loại bảo hiểm có đối
tượng bảo hiểm là lợi ích vô hình như bảo hiểm trách nhiệm,
bảo hiểm tín dụng…[30, tr. 50, 125 – 126].
1.2.2. Đặc điểm bảo hiểm tín dụng xuất khẩu
Đầu tiên, bảo hiểm TDXK có đặc điểm là rủi ro
cao và khó kiểm soát. Đặc điểm này do đặc thù của các
rủi ro mà bảo hiểm TDXK bảo hiểm quyết định. Với các rủi
ro thương mại, do các rủi ro diễn ra ở nước ngoài, nên bảo
hiểm TDXK có nhiều rủi ro hơn bảo hiểm tín dụng và hàng
hóa trong nước. Ngoài ra, các rủi ro chính trị thường diễn ra
bất ngờ và vượt quá tầm kiểm soát của nhà xuất khẩu và
nhà nhập khẩu. Do đó, các rủi ro của bảo hiểm TDXK
12
- Xem thêm -