Tài liệu ứng dụng mô hình toán trong quyết định tài chính công ty

BO GUO DUO VA DAO TAO D1U HOG Kim T! THA~11 PHO OHI MINH no ~Is: 9 "" nzooa - 22 - 1a · 'I'D X ' ':::: ~ CtlU Ntll~M DE TAI: T8. NGUYEN HINH KIEU NtlOM NGHIEN ClrU: T8. NGUYEN MINH KIEU Th8. NGUYEN Tftl THU tliEN CN. VU Tftl Lt GIANG 2003-2004 M1}C L1}C Trang CHUONG x: GIOI THI~U CONG TRiNH NGHIEN CUU•...•......•.........••.......• x 1.1 TfNH CAP THIET cuA VItc NGHIEN cuu HE TAr ............................ :........ 1 1.2 xAc I>lNH vAN HE NGHIEN cuu ................................................................... 2 (1 1.3 CAU HOI VA MlJC TIEU NGHIEN C U ........................................................... 3 1.4 PHu'dNG PHAP NGHrEN CUU .......................................................................... 4 (1 1.5 NQr DUNG NGHIEN C U .................................................................................. 5 L6Y NGHfA VA UNG DlJNG evA HE TAr NGHIEN cuu .................................. 6 CHUONG 2: co LY THUYET VE MO HiNH TAl CHiNH v A NHUNG QUYET DJNH TRONG TAl CHiNH CONG TY ............................................. 7 2.1 TONG QUAN vE NHUNG QUYET DlNH TRONG TAI CHINH CONG TY .... 7 2.1.1 Quye't dinh ddu tu'............................................................................................ 7 2.1.2 Quye't dinh ngu6n v6n .................................... 8 2.1.3 Quye't dinh phan pho'i lgi nhu~n hay chinh sach c6 tltc ................................ 9 2.1.4 M9t so' quye't dinh khac trong tfti chinh cong ty ............................................ 9 2.2 TONG QUAN vE NHUNG M6 HINH TRONG NGHIEN CUU TAr CHINH ... 10 ' n1~m ve mo h'1nh ................................................................................... ' 2 .2 . 1 Kh a1 . 10 2.2.2 Phan lo~i mo hinh .......................................................................................... 11 2.2.3 Nhung ye'u to' din ban cua mo hinh ................................................................ 13 2.2.4 Phudng phap xay dljng va ung dl;lng mo hinh trong quye't dinh tai chinh cong ty ...................................................................................................................... 14 2.3 NHUNG NEN TANGLY THUYET cuA M6 HINH TAr cHfNH .................... 17 2.3.1 Thai gia ti~n t~ ............................................................................................... 18 2.3.2 Quan h~ giUa lgi nhu~n va rui ro ..................................................... ·········· ..... 29 CHUONG 3: H~ THONG HOA cAc MO HiNH SU DVNG TRONG QUYET ? A ' A A A A so H 0 0 )< A ' ••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••• • A A DINH TAl CHINH CONG TY ••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••39 3.i cAc M6 HINH SU DlJNG TRONG QUYET DlNH I>AU Tlf.. ......................... 39 · 3.1.1 Cac mo hinh trong quye't dinh ddu tu tai san luu d9ng ................................. 39 Mo htnh quyit dtnh t6n quy ti~n mif,t ............................................................ 39 Mo htnh quyit dtnh d&u tzt tai chink ngdn hq,n ................... , ........................ 46 Mo htnh quyit dtnh khoan phai thu hay chink sack ban ch?u hang hod ..... 48 Mo htnh quyit d?nh t6n kho ........................................................................... 60 3.1.2 Cac mo hinh trong quye't dinh ddu tu tai san co' dinh ................................... 62 ~ t'" ,. ...................................... . 62 az san co"'d·?nh maz. M o" h'zn h quyet(td"?n h mua sum e t'. az san co"'d"?n h cu- ........................................... . 63 M o" h'zn h quye"'t d"?n h th ay th"' Mo htnh quyit dtnh d&u tzt d'f! an .................................................................. 64 3.1.3 Mo hinh quye't dinh ddu tu tili chinh dai h~n ................................................ 65 Mo htnh dtnh gia trai phiiu ........................................................................... 65 . ' co,... p h""' zeu ............................................................................ . 71 M o" h'zn h d"?n h gza Mo htnh d?nh gia quy~n chQn ......................................................................... 74 ? ? 3.1.4 Cac mo hinh trong quye't d!nh quan h~ giua chi phi bie'n d6i va chi phi c6 dinh ................................................................................................................. 77 Phan tick hoa u6n ........................................................................................... 79 Phan tick dt') bdy hoq_t dt')ng ...............................................................................................................80 ~ von --.' ......................................................... . 82 ' 3.2 Cac mo h'1nh t rang quye"'t d'ln h nguon Mo h'tnh quyit d?nh chi phi sit d11-ng nq .......................... ................................... 83 ,.( cophA 1v.to h'zn h quye"'t d'fn h ch'L p h'L siN'? d 11-ng von un ztu d-' m ................................ . 83 Mo h'tnh quyit d?nh chi phi sit d11-ng u6n cd ph&n pho? thong ............................ 84 Mo h'tnh quyit d?nh chi phi sit d11-ng u6n trung b'tnh .. ...................................... 85 3.3 MQT SO M6 HINH QVYET B~NH KHAC TRONG TAI CHINH C6NG TY ... 86 3.3.1 Mo hinh quye't d!nh ti~n h.tang hi~u qua ........................................................ 86 3.3.2 Mo hinh quye't d!nh hinh thuc chuygn ti~n .................................................... 87 3.4 KET LU!N .......................................................................................................... 89 cHtiONG 4: KHAO sAT TH\)'c TR~NG su D1}NG MO HiNH TRONG QUYET A 7 JIA"A ' • A? A DINH TAl CHINH CONG TY •••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••• 90 KHAO SAT THQC TR~G QUAN TR~ TAI CHINH DOANH NGHI:¢P NAM 2000 ....................................... :............................................................................. 90 4.1.1 Mota CUQC khao sat ........................................................................................ 90 4.1.2 Ke't qua khao sat ............................................................................................. 93 Thl!c hank qudn tr? ti~n mgt .......................................................................... 93 Thl!c hank qudn tr? khodn phdi thu ............................................................... 95 Thl!c hank qudn tr? t6n kho ........................................................................... 97 4.1.3 Nhl%n xet va ke't lul%n ...................................................................................... 98 4.2 KHAO SAT THtjC TR~NG SU DlJNG cAc M6 HINH TRONG QVYET B~NH TAI CHINH C6NG TY NAM 2004 ............................................................................ 100 4.2.1 Mo ta CUQC khao sat ........................................................................................ 100 4.2.2 Ke't qua khao sat ............................................................................................. 101 T'tnh h'tnh huy dt')ng u6n kinh doanh ............................................................. 101 T'tnh h'tnh dao tq_o, hi€u biit ua sit dl!-ng cac mo h"tnh tai chink ................... 102 Khd nang sinh lqi ua thl!c ti~n ra quyit d?nh d&u tzt .................................... 102 m san ............................................... . 104 Ca sa cua VL~c ra quyeA'td'?n h SINy"?d 11-ng t'" Hi€u biit, ung d11-ng cac mo h"tnh tai chink ................................................... 104 Kit lugn u~ nhu c&u ung d11-ng cac mo h"tnh tai chink ................................. 105 Bank gia nhu c&u d?ch Vl!- tzt udn qudn ly tai chink ...................................... 105 4.2.3 Nhan xet va ke't luan ...................................................................................... 106 4.3 NH!N B~NH CHUNG vE THQC TR~NG QUAN TR~ TAI CHINH C6NG TY HI:¢N NAY .......................................................................................................... 107 cHtfONG s: HtiONG DAN UNG D1JNG cAc MO HiNH TRONG QVYET DJNH 4.i ? ' ? • 'A ? A TAl CHINH CONG TY •••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••1.08 5.1 HE XUAT CHUNG vE UNG Dl,JNG cAc M6 HINH TRONG QVYET B~NH TAI CHINH CONG TY d VI~T NAM ....................................................................... 108 5.1.1 T~o nhl%n thuc v~ cac mo hinh tEti chinh ........................................................ 108 •?• quye "'t mau th uan la' 'hkh'1 ra quye"'td'ln h ........................................... .. 110 512 . . G1a1 . 1 1c ' A A A ,/! ii 5.1.3 Thay d6i hEmh vi ra quye't dinh ...................................................................... 111 5.1.4 Kich thich nhu cliu sit dl;lng cac mo hinh tai chinh ........................................ 112 5.1.5 Giai quye't st,t ba't tuang thich giii'a mo hinh va moi truong tai chinh ........... 112 5.1.6 Xay dt,tng h~ tho'ng thu th~p thong tin ........................................................... 113 5.1.7 Ung d1;1ng cac IDO hinh tai chinh phl;lC Vl;l Vi~C ra quye't d!nh ........................ 114 5.1.8 Kigm nghi~m va hoan thi~n mo hinh ............................................................ 114 5.2 Hu'ONG D.AN UNG Dl}NG CAC MO HINH TRONG QUTiiT DlNH TAI CHINH CONG TY ............................................................................................................ 115 5.2.1 Htt6'ng d~n ung d1;1ng cac mo hinh quye't d!nh dliu tu .................................... 115 Huang d&n ung dlf-ng mo htnh Baumol.. ........................................................ 115 Huang d&n ung d1J-ng mo htnh Miller-Orr ..................................................... 119 Huang d&n ung d1J-ng ccic mo htnh qudn ly khodn phdi thu .... ...................... 120 Huang d&n ung d1J-ng mo h'tnh EOQ .............................................................. 127 Huang d&n ung d1J-ng mo htnh DCF ............................................................... 128 Huang d&n ung dlf-ng mo htnh CAPM ......................................................... ;.. 132 Huang d&n ung dlf-ng mo htnh d?nh gici trcii phiiu ....................................... 134 Huang d&n ung d1J-ng mo htnh Gordon .......................................................... 135 5.2.2 Htt6'ng d~n U'ng d1;1ng cac mo hinh trong quye't d!nh quan h~ giua chi phi bie'n d6i va chi phi co' d!nh ........................................................................ :""'"'"""'"'' 137 5.2.3 Htt6'ng d~n ung d1;1ng cac mo hinh quye't dinh ngu6n v6n .............................. 139 Huang d&n ung d1J-ng mo htnh quyit dtnh ngu&n tai trq ngdn h~n .............. 139 Huang d&n ung d7!ng mo h'tnh quyit dtnh ngu&n tai trq dai h~n ................. 141 5.3 HE xu.AT cAc c6NG TY UNG DUNG TIIU NGHIEM cAc M6 HINH TAI cHfNH I>A Du'~c digm cua cac doanh nghi~p tham gia khao sat .................................. 92 Bang 4.4: Thtjc hanh l~p ke' holitch ti~n m~t.. ....................................... ;................... 93 Bang 4.5: Thtjc hanh quye't dinh t6n quy ti~n m~t.. ................................................. 94 Bang 4.6: Tinh hinh thie'u h1,1t ho~c th~ng dtt ti~n m~t.. .......................................... 95 Bang 4.7: Doanh thu va chinh sach ban chiu hang h6a-dich v~,~ ............................... 96 Bang 4.8: Muc d9 thttcmg xuyen xem xet khoan phai thu va ng qua hlitn ................. 96 Bang 4.9: Ty 1~ ng qua hlitn so voi doanh thu ............................................................ 97 Bang 4.10: Muc d9 thuang xuyen l~p ke' holitch va xem xet t6n kho ......................... 97 Bang 4.11: CO' Sd cho vi~c quye't dinh muc t6n kho vavi~c slt d~,Ing mo hinh EOQ .. 98 Bang 5.1: Bang tinh EPS theo 3 phuang an tai trg .................................................. 143 ? ? ? iv DANH M1}C cAc HiNH Trang Hl.nh 1.1: Mo ta va'n d~ nghien CUu ............ "" .................................... " ..... " .............. 3 Hl.nh 2.1: Quan h~ giua cac bie'n trong mo hinh ....................................................... 14 Hl.nh 2.2: Mota dong ti~n ......................................................................................... 21 Hl.nh 2.3: Mo ta dong nH~n kim ................................................................................. 22 Hl.nh 2.4: Ke't hgp hai chU:ng khoan Ava B d~ ci:it giam rui ro ................................ 36 Hl.nh 2.5: Rui ro h~ thffng va rui ro phi h~ thffng ..................................................... 38 Hinh 3.1: T6ng chi phi giu ti~n m~t ......................................................................... 40 Hl.nh 3.2: Tinh hl.nh t6n quy ti~n m~t cua cong ty K ............................................... 41 Hl.nh 3.3: Mo hl.nh Miller-Orr .................................................................................... 44 HJ.nh 3.4: Mo hl.nh quye't dinh nai long chinh sach ban chiu ................................... 50 Hl.nh 3.5: Mo hl.nh quye't dinh thi:it ch~t chinh sach ban chiu ................................. 51 Hl.nh 3.6: Mo hl.nh quye't dinh rna rqng thai h~n ban chiu ...................................... 53 Hl.nh 3. 7: Mo hl.nh quye't d!nh rut ngi:in thai h~n ban chiu ...................................... 54 Hinh 3.8: Mo hinh quye't dinh tang ty l~ chie't kha'u ................................................ 55 Hl.nh 3.9: Mo hl.nh quye't dinh giam ty l~ chie't kha'u ............................................... 57 Hl.nh 3.10: Mo hl.nh quye't dinh thay d6i chinh sach ban chiu khi c6 rui ro ............ 58 ffinh 3.11: Mo hlnh quye't dinh ban chiu hang hoa .................................................. 59 Hl.nh 3.12: Tinh hinh t6n kho theo thai gian ........................................................... 61 Hinh 3.13: Phan tich hoa v6n .................................................................................... 79 Hinh 4.1: Ca ca'u doanh nghi~p theo nganh .............................................................. 91 Hinh 4.2: Ca ca'u doanh nghi~p theo hinh thuc sa huu ............................................. 91 Hinh 5.1: Mota cac d~ xua't v~ ung dt,mg mo hinh tai chinh ................................... 109 Hinh 5.2: Mo hinh quye't dinh nai long chinh sach ban chiu ................................... 121 Hinh 5.3: Mo hinh quye't dinh thiit hc~t chinh sach ban chiu ................................. 122 Hinh 5.4: Mo hinh quye't dinh rna rqng thai h~n ban chiu ...................................... 124 Hinh 5.5: Mo hinh quye't dinh rut ngi:in thai h~n ban chiu ...................................... 125 ffinh 5.6: Mo hl.nh quye't dinh tang ty l~ chie't kha'u ................................................ 126 Hinh 5. 7: Mo hinh quye't dinh giam ty l~ chie't kha'u ............................................... 126 Hinh 5.8: Mo ta mo hinh chie't kha'u dong ti~n (DCF) ............................................. 129 Hinh 5.9: Cac buac tie'n hanh khi ung dt,mg mo hinh DCF ...................................... 130 Hinh 5.10: Phan tich hoa v6n .................................................................................... 138 ffinh 5.11: Cac quye't dinh lt~a ch(;m ngu6n tai trg ngan h~n ................................... 139 Hinh 5.12: B6 thi xac dinh di~m bang quan theo ba phuang an tai trg .................. 145 v DANH M1}C Tu t:it CAPM DCF DOL EBIT EOQ EPS IRR MIT NPV SWIFT TIT YTC YTM WACC c.Ac TUVIET TAT Tie'ng Anh = Capital Asset Pricing Model = Discounted Cash Flows = Degree of Operating Leverage = Earnings Before Interest and Tax = Economic Order Quantity = Earnings per Share = Internal Rate of Return = Mail Transfer =Net Present Value =Society for Worldwide Interbank Financial Telecomunications = Telegraphic Transfer = Yield To Call = Yield To Maturity =Weighted Average Cost of Capital Tie'ng Vi~t Mo h!nh d!nh gia tai san v6n Mo hlnh chie't kh8:u dong ti~n BQ bffy ho~t di?ng Lgi nhu~n truO'c thue' va lai Mo h!nh lugng d~t hang kinh te' Lgi nhu~n tren m6i c6 phlln Su8:t sinh lgi nc, dinh lugng vua phu hgp v6'i moi truO'ng quan ly cua Vi~t N am da tra thanh m9t nhu du ca'p thie't. K~t qua nghien cuu d~ tai nay c6 y nghia ra't quan tr<;>ng d6i v6'i tht,tc ti~n chinh cong ty. N6 cung ca'p cho nhung nha quan tri tht,tc hanh cong va ra quy~t dinh tai chinh mang tinh khoa h<;>c, CO Cd quan tri tai c~;~ phan tich sa va CO tinh dtnh lu'c, c6 tinh ung d~;~ng cao. Va'n d~ cua tht,tc ti~n quan ly, cilng chinh la va'n d~ thil' thach danh cho cac nha nghien cuu khoa hQc, la lam sao chQn lt,ta tU ly thuye't tai chinh cac mo hl.nh ra quy~t dinh huu ich, tU d6 hi~u chinh cho phu hgp, va hu'6'ng d~n stY d1;1ng, qua do CO th~ du'a CaC cong Cl;l ly thuye't vao tht,tc ti~n, dem l~iti CaC gia tri tht,tc st,t cho tht,tc ti~n quan ly tai chinh cua cac cong ty Vi~t Nam. Nhu v~y, va'n d~ d~t ra cho d~ tai nghien CUu nay la xay dl/ng nhiing mo hinh ra quye't dinh tai chinh thich ht;tp co thl ung dfl-ng trong th'f/c ti~n quan cho cac nha quan ly trong vi~c ra quye't dinh ly nhlim hd trf/ tai chinh cong ty. aVi~t Nam N6 m6'i me v1 m~c du ly thuye't tai chinh cong ty da phat trign a m9t Bay la va'n d~ nghien cuu vua m6'i me vua c6 tinh huu ich cao hi~n nay. muc d9 cao, nhttng vi~c ltng d~;~ng cac mo hl.nh ly thuy~t nay vao tht,tc ti~n quan ly cong ty Vi~t N am chua tht,tc st,t dugc tht,tc hi~n trong m9t nghien cuu nao tru6'c 2 day. Va'n d~ nghien cuu nay c6 tinh hau ich cao vi ke't qua nghien cuu se la mqt dim nang ling d~;mg cac mo hinh ra quye't dinh c6 tinh khoa h<;>c vao thvc ti~n quan ly tai chinh cua cong ty Vi~t Nam trong moi truO'ng hi~n nay. Hinh 1.1 du6'i day mo ta qua trinh xi't ly thong tin va ra quye't d!nh tai chinh trong cong ty. Va'n d~ nghi@n cuu: "Lam the' nao M xay d\l'llg va ling dvng cac mo hlnh phil h<;1p trong vi~c ra quye't dinh tai chinh cong ty". t.s cAu HOI vAMVC TIED NGHIEN cuu D~ c6 th~ giai quye't duqc va'n d~ cdn nghien cuu tren day, nhi~m v1;1 quan tr<;>ng ddu tien cua d~ tai nghien cuu nay la danh gia nhu cdu cua cong ty Vi~t N am d6i v6'i vi~c si't d1;1ng cac mo hinh ra quye't dinh tai chinh. Cac cau hoi cho ph~n nay nhu sau: • Trang thtJc ti~n ho;;t.t dqng cong ty, cac nha quan ly thuO'ng xuyen d6i m~t v6'i nhU'ng lo;;t.i quye't dinh tai chinh nao? Cau hoi nay se duqc tra lO'i trong chuang 2. • Cac nha quan ly thtJc hi~n vi~c ra quye't d!nh tai chinh nhu the' nao? Cau hoi nay se dUQ'C tra lQ'i trong chuang 4. 3 • Nhu cgu va kha nang ll'ng dt,mg nhung mo hl.nh trong quye't dtnh tai chinh a Vi~t ti~n? • Nam hi~n nay ra sao, xet v~ ca hai phudng di~n ly lu?n va tht,tc Cau hoi nay se duqc tra lC>'i trong chu'dng 4. Mo hlnh tai chinh c6 y nghia quan tn;mg nhu the' nao do'i v6'i cac nha quan ly va lam the' nao ung dt,mg mo hl.nh trong vi~c ra quye't dinh tai chinh cong ty? Cau hoi nay se duqc ke't hqp tra loi trong chu'dng 3 va chudng 5. Nhi~m Vl,l quan tr<;mg tie'p theo la chQn lt,ta tU ly thuye't quan trt tai chinh cong ty cac mo hl.nh ra quye't dtnh huu ich, hi~u chinh cho phu hqp tht,tc ti~n quan ly tai chfnh Vi~t N am, va hu6'ng d§:n ll'ng d1,1ng cac mo hl.nh vao tht,tc ti~n quan ly tai chinh cong ty Vi~t Nam. Cac m1,1c tieu c1,1 thg cho nhi~m v1,1 nay nhu' sau: • H~ th6ng hoa va luqng hoa nhung quye't dtnh tai chinh rna cong ty thuong xuyen phai do'i ph6. • H~ th6ng hoa cac mo hl.nh phu hqp v6'i tling loiiti quye't dtnh trong holilt d9ng tai chinh cong ty. • N ghien cuu each thuc ll'ng d1,1ng cac mo hl.nh tai chinh dg giiii quye't va'n d~ va tl.m ra phu'dng an t6i u'u cho tUng loiiti quye't dtnh. • Hu6'ng d§:n cho nha quan ly ung d1,1ng cac mo hl.nh vao tht,tc ti~n ra quye't dtnh tai chinh cong ty. 1.4 PHUdNG PHAP NGHIEN CUU Bay la d~ tai nghien cuu ll'ng d1,1ng ly thuye't vao tht,tc ti~n quan ly hi~n a Vi~t Nam nay. Nhu da d~ c?p trong phgn m1,1c tieu nghien cuu, tru6'c he't cong trl.nh .nghien cuu nay se khao sat tht,tc ti~n quan trt tai chinh doanh nghi~p dg danh gia tht,tc trlilng va mo ta d9ng thai cua nha quan ly trong vi~c ra cac quye't dtnh tai chinh. Ke' de'n se xem xet nhil'ng di~u ki~n va xay dt,tng nhung mo hl.nh phu hqp c6 thg sli d1,1ng nhu' la cong c1,1 ph1,1c v1,1 vi~c ra quye't dtnh tai chinh. Cu6i cung, nhung mo hl.nh sau khi da duqc xay dt,tng se duqc kigm dtnh dg danh gia kha nang ung 4 d1,1ng vao th1,l'c ti~n. Do v~y d~ tai nay slt d1,1ng ke't hqp nhi~u phuo"ng phap nghien cuu khac nhau nh~m t~n dl,lng tinh cha"t hqp ly va uu vi~t cua tUng lo~iti phuang phap nghien cttu khoa h<;>c. Phuong phdp nghi~n cuu da li~u thu ctip duqc slt dt;Ing d~ nghien cuu ca sa ly lu~n nh~m dl)t n~n tang cho vi~c xay d1,1'ng mo hl.nh trong quye't dinh tai chinh cong ty. Phuang phap nay dugc Slt dt;Ing d~ xem xet, tim toi, h~ thong hoa va tom tllt tdt ca nhung ke't qua nghien CUU CO lien quan de'n d~ tai nay da duQ'C tie'n hanh trong va ngoai nu6'c. Tren ca sa d6, hi~u duqc cac nha nghien cuu di tru6'c da c6 nhung cong trl.nh nghien cuu nao, ke't qua ra sao dg c6 th~ sli d1,1ng hol)c nghien CUU b{) sung trong cong trl.nh nghien CUu nay. Phztang phap nghi~n cuu da li~u sa ctip cling duqc sli d1,1ng nh~m thu th~p va phan tich thong tin lien quan de'n thvc trlitng va nhu c~u ttng dl,lng mo hinh trong thvc ti~n quan ly a Vi~t Nam. D~ thu th~p du li~u sa ca"p phl,lC Vl,l cho vi~c nghien CUU d~ tai nay, m(}t CUQC khao sat V~ th1,l'C hanh quan tri tai chinh a 150 doanh nghi~p vua va nho dong tren dia ban Thanh pho H6 Chi Minh da duqc tie'n hanh nam 2000. Ngoai ra, con c6 10 CUQC phong va"n trvc tie'p giam doc va ke' toan trudng da duQ'C tie'n hanh trong nam 2002 Va m(}t CUQC khao sat nfi'a da duQ'C tie'n hanh vao cuoi nam 2003 va d~u 2004 doi v6'i 27 cong ty. Danh sach cac cong ty tham gia tra lCti phong va"n duQ'C li~t ke d ph1,1 l1,1c SO 1. D1,1'a vao ke't qua cac CUQC khao sat neu tren c6 th~ mo ta va rut ra ke't lu~n v~ th1,l'c trli\ng quan ly tai chinh doanh nghi~p c1 Vi~t Nam hi~n nay, nhu dugc trl.nh bay trong chuang 4. Trong qua trl.nh nghien cuu xay d1,l'ng mo hl.nh cac phztang phap phan tich dtnh lztqng trong quan ly da duqc sli d1,1ng d~ dua ra nhung mo hl.nh phu hqp cho tling tl.nh huong quan tri. Cuoi cung m()t so cong ty dugc Iva ch<;>n d~ tham gia sll' dl,lng thlt nghi~m nh~m ki€m dinh m()t s6 mo hl.nh duqc xay d1,1'ng. 1.5 N(H DUNG NGHIEN CUu D~ tai nghien CUu nay duqc trl.nh bay thanh 5 chudng. Chuang 1 gi6'i thi~u d~ tai va trl.nh bay nhfi'ng va"n d~ lien quan de'n phuang phap lu~n trong nghien cuu. Va"n 5 d~ ca Sd ly lu~n lien quan de'n d~ tEti se duqc trinh bay trong chuang 2 va 3. Chuang 2 gi6'i thi~u chi tie't v~ cac lo~ti quye't dinh trong tai chinh cong ty, ddng thai gi6'i thi~u khai ni~m cling nhu ca Sd ly lu~n cua cac mo hinh trong tai chinh cong ty. Chuang 3 h~ th6ng hoa Mt ca nhung mo hinh thuang duqc sli dy.ng trong quye't dinh tai chinh cong ty. Chuang 4 neu len ke't qua khao sat thy.'c ti~n v~ thvc hanh quan tr~ tai chinh, nhu cliu va kha nang ling dl;lng mo hlnh trong quye't dinh tai chinh cong ty. Chuang 5, la chuang quan tr<;mg nha't, trinh bay each thuc xay dtfng mo hinh tuang ling v6'i Wng tinh hu6ng quan ly cy. th~ va chi ro each thuc ung dt,mg mo hinh trong thy.'c ti~n quan ly d6i v6'i tltn.g lo~i hinh doanh nghi~p. 1.6 y NGHiA vA UNG Dl)NG CUA Vi~c D:E TAl NGHIEN cuu nghien cll'u d~ tai nay c6 y nghia ra't quan tr~mg v~ m~t khoa h<;>c cling nhu thy.'c ti~n. v~ m~t khoa h<;>c, d~ tai nay g6p phlin chih l<;>c va hoan thi~n nhii'ng mo hinh ly thuye't phu hqp v6'i di~u ki~n va trinh dQ quan ly cua Vi~t N am. Nhii'ng mo hinh mang tinh cha't ly thuye't da duqc trinh bay ra't nhi~u trong sach giao khoa va cac Cong trinh nghien CUU tai chinh Cong ty, nhttng va'n d~ dUQ'C giai quye't trong d~ tai nay la lam the' nao d~ chl'it l<;>c va ling dy.ng duqc nhii'ng mo hinh nay trong di~u ki~n cua Vi~t Nam? Cong trinh nghien cuu nay se giup hoan thi~n va m& r()ng vi~c ling dy.ng mo hinh vao quan ly tai chinh cong ty trong di~u ki~n Vi~t Nam. v~ m~t thy.'c ti~n, d~ tai nay cung ca'p cho cac nha quan ly cong cy. huu hi~m trong vi~c phan tich va ra quye't dinh tai chinh m()t each c6 ca sd khoa h<;>c, chinh xac dy.'a tren n~n tang dinh luqng va ling dy.ng mo hinh toan h<;>c. Vi~c nghien CUu thanh cong va ung dy.ng ph6 bie'n ke't qua nghien cuu d~ tai nay se g6p phlin nang cao hi~u qua quan ly tai chinh cong ty t~i Vi~t Nam, ddng thai cha'm dut thai ky nha quan ly thy.'c hi~n vi~c ra quye't dinh mang n~ng cam tinh chu quan, do thie'u cong cy. phan tich dinh luqng hii'u hi~u. 6 co sil L i' THUYET v£ MO HiNH TAl caiNH v A NHUNG QUYET DJNH TRONG TAl CHiNH CONG TY 2.1 TONG QUAN vE NHUNG QUYET DfNH TRONG TAl CHINH CONG TY NhCi'ng quye't dinh trong tai chinh cong ty duqc ban nhi~u nh~t trong quan tri tai chinh va tai chinh cong ty. Theo Van Horne va Wachowicz (2001) quan trt tai chinh quan tam de'n mua slim, tai trq va quan ly tai san cong ty theo m~,~c tieu chung dliQ'C d~ ra. Cling quan ni~m tlio'ng tt,t nhu v~y nhttng McMahon (1993) chi tie't them ding quan tri tai chinh quan tam de'n tim ngu6n v6n cdn thie't cho mua slim tai san va holitt d9ng cua cong ty, phan b6 cac ngu6n v6n c6 gi6'i hlitn cho nhung m1,1c dich slt d1,1ng khac nhau, bao dam cho cac ngu6n v6n dli!JC Slt d1,1ng mQt each huu hi~u Va hi~u qua dg dlitt m1,1c tieu d~ ra. Cac tac gia khac nhu Brealey va Myers (1996), Ross va nh6m ~ac gia (2002) d~u th6ng nh~t cho ding tai chinh cong ty quan tam de'n vi~c ddu tu, mua slim, tai trq va quan ly tai san doanh nghi~p nh&m dlitt m1,1c tieu d~ ra. Qua nhCi'ng d!nh nghia neu tren c6 thg th~y tai chinh cong ty lien quan de'n ba loliti quye't d!nh chinh: quye't d!nh ddu tu, quye't dtnh huy d9ng ngu6n vO'n, va quye't dtnh quan ly tai san. Ngoai ra con c6 r~t nhi~u loliti quye't dtnh khac lien quan de'n holitt d9ng cua cong ty nhling trong phlitm vi nghien CUU, d~ tai chi xem xet nhCi'ng loliti quye't d!nh nao CO thg luqng h6a va Slt d1,1ng mo hinh dg ra quye't d!nh chu khong xem xet ta't ca cac loliti quye't d!nh. Du6'i day chung toi se trinh bay chi tie't ho'n v~ tang loliti quye't d!nh chu ye'u trong tai chinh cong ty. 2.1.1 Quye't djnh d~u tti Quye't d!nh ddu tli la nhCi'ng quye't d!nh lien quan de'n: (1) t6ng gia tr! tai san va gia tr! tang b9 ph~n tai san (tai san luu d9ng va tai san cO' d!nh) cdn c6 va (2) m6i quan h~ can d6i giua cac b9 ph~n tai san trong doanh nghi~p. Trong ke' toan chung ta da quen v6'i hinh anh bang can dO'i tai san cua doanh nghi~p. Quye't d!nh ddu tli giin li~n v6'i phia ben trai bang can dO'i tai san. C~:~ thg c6 thg li~t ke m9t sO' quye't d!nh v~ ddu tu nhu sau: • Quye't dtnh ddu tu tai san luu d9ng, bao g6m: Quye't dinh t6n quy ti~n m~t @Jutdng. 2: @.u Lit ltj i.Juu,J£l J nW- hlnh tal ehinh oii.. nluZng lp.LIJLL iljnh ll~ c6 dttqc m9t quyet dinh dung diin la m9t thach thuc khong nho d6i v6'i nht1ng ngttoi phai ra quyet dinh, ne'u nhtt thie'u hi~u bie't v~ vi~c sii' dt,mg cac ·cong c~;~ phan tich trtt6'c khi ra quye't dinh. 2.1.3 Quye't dinh phan ph6i lqi nhu~n hay chinh sach La~i c6 tuc quye't dinh thu ba trang tai chinh cong ty la quyet dinh v~ phan pho'i lqi nhu~n hay chinh sach c6 tac cua cong ty. Trang la~i quyet dinh nay giam do'c tai chinh se phai lga chQn giUa vi~c sii' d~;~ng lqi nhu~n sau thue d~ chia c6 tac hay la giu lliti d~ tai ddu ttt. Ngaai ra giam do'c tai chinh con phai quyet dinh xem cong ty nen thea du6i m9t chinh sach c6 tac nhli the naa va li~u chinh sach c6 tuc c6 tac d9ng gi den gia tr! cong ty hay gia c6 phieu tren thi trliong hay khong. 2.1.4 Mqt s6 quye't djnh khac trong tai chinh cong ty Ngaai ba laliti quye't dinh chu ye'u trang tai chinh cong ty nhtt vua neu, con c6 r~t nhi~u laliti quye't dinh khac lien quan de' halilt d9ng kinh daanh cua cong ty. Tuy nhien, trang ph~m vi nghien cuu d day chi xem xet nhU'ng la~i quye't dinh c6 naa c6 th~ ll'ng d~;~ng mo. hinh d~ xem xet ra quye't dinh. Nht1ng laliti quye't dinh khac, chua k~ trang ba la~i quye't dinh chu ye'u tren day, c6 th~ li~t ke ra nhttla quye't dinh hinh thuc chuy~n ti~n, quye't 9 dinh phong ngua rui ro ty gia trong holitt d9ng kinh doanh d6i ngo/ili, quye't d!nh ti~n luang hi~u qua, quye't dinh ti~n thuO'ng b&ng quy~n chQn. Nhung loliti quye't dinh vua dliQ'C trinh bay trong phgn 2.1 dong vai tro quye't d!nh trong vi~c nang cao hi~u qua quan ly tai ch:inh cf>ng ty. Tuy nhi€m, tht,tc te' cho tha'y r&ng trong tht,tc tH'\n, cac nha quan ly thliang g~p khong :it kho khan khi phai d6i m~t trli6'c nhung quye't d!nh nay. I)g giup cho cac nha quan ly CO cong Ct;l phan tich va ra quye't d!nh mQt each d~ dang, nhanh chong va khoa hQC, cac nha nghien CUU tai chinh cong ty thliang phat trign nhung mo hinh dt,ta tren Co' sO' khao sat, mo ta tht,tc ti~n xay dt,tng n~n tang ly thuye't vCi'ng chiic. Phgn tie'p theo se xem xet t6ng quan tai ch:inh, trli6'c khi di sau vao xem xet nhung 2.2 TONG QUAN vE NHUNG 2.2.1 Khai ni~m v~ n~n ke't hQ'p v6'i v~ mo hinh tangly thuye't cua chung. MO HINH TRONG NGHIEN CUU TAl CHINH mo hinh Ba tU ra't lau, cac cong Ct;i toan hQC da dtiQ'C slt dt;~ng r9ng rai nh&m giai quye't nhi~u va'n d~ tht,tc ti~n. Tuy nhien, chi biit dgu tU the' ky 20, vi~c nghien cuu va t1ng dt;~ng m9t each CO h~ thO'ng cac cong Ct;l dinh ltiQ'ng, cac mo hinh ra quye't dinh nh&m hel trQ' qua trinh ra quye't dinh trong tht,tc ti~n m6'i dliQ'C tie'n hanh. Vi~c v~n dt;~ng cac mo hinh ra quye't d!nh da duqc t1ng de'n doanh d~:~ng thanh cong trong nghi~p, nhi~u cac t6 chuc y te', giao Mo htnh la m(>t each di~n bai toan ra quye't dinh phuc t/ilp co lien quan dt;~c va nhi~u linh vt,tc khac. ta don gian v~ m(>t va'n d~ tht,tc ti~n. Mo hinh duqc xay dt,tng nh&m m~:~c dich don gian hoa va'n d~ tht,tc ti~n, giup giai quye't va'n d~ tht,tc ti~n ni(>t each nhanh chong, tie't ki~m nel lt,ic cua ngliai ra quye't d!nh. I)g lam dtiQ'C di~u nay, illQt each ly tliO'ng, mo hinh phai gcr bo dliQ'C St,i phuc t/ilp cua tht,tc te' lam lung tung cho ngliai ra quye't dinh, va l~p l~iti cac t1ng xlt cua tht,tc te' phuc t/ilp do b&ng m(>t vai bie'n do'n gian co m6i quan h~ v6'i nhau. I)g co thg t1ng dt;~ng vao tht,tc ti~n nh&m h6 trq qua trinh ra quye't d!nh cua cac nha quan ly, mo hinh phai dam bao cac tinh cha't dan gidn, d~ hiiu, gidi quyit dztqc vein linh d9ng cho phep d~ m9t each nhanh chong vai n6 life vita phdi, ho'n nua, mo hinh nen di~u chlnh nhanh chong va hi~u qua dg co thg phu hqp v6'i hoan canh ra quye't dinh d~c thu. Mo hinh don gian co nhCi'ng liu digm sau: ki~m • Tie't thai gian va tri lt,tc • Cac nha quan ly co thg higu va v~n d~:~ng m(>t each d~ dang khi ra quye't dinh 10 • M~;~c C6 thg di~u ch1nh va b6 sung mqt each nhanh chong va huu hi~u. tieu khi xay dljng mo hinh khong nha't thie't la phai xay dt,tng mo hinh sat v6'i IDo'n gian, 2.2.2 Phan C6 nhi~u ra't d~ lo~i slt d~;~ng va phu hqp v6'i di~u ki~n cho phep. mo hinh nhi~u lo~i mo hinh khac nhau. I>g c6 thg higu va xay dt,tng duqc mo hinh, trl16'c tien chung ta c~n nh~n thuc va bie't each phan lo~i mo hinh, dlja theo nhung tieu thuc khac nhau. Tuy theo tinh cha't cua mo hinh, c6 thg chia ra lam ba lo~i mo hinh 1 : (1) mo htnh vt?,t lj la mo hinh thu gc co thg dugc noi long (vi dl,l cong sua't nha may trong dai h~n), • do do co thg gay nen sv nhcim IAn giua bie'n quye't dinh va rang bui)c. Cac thltuc do ktt quii cua quytt dinh: Trong qua trinh ra quye't dinh, nguO'i ra quye't dinh co m1,1c tieu c1,1 thg, m1,1c tieu nay la kim chi nam cho vi~c ch9n Iva cac gilli phap phu hgp. Thong thu"O'ng cac ffil,lC tieu duqc luqng hoa thanh cac thuoc do ke't qua, va duqc dung nhu thuoc do tinh hi~u qua cua cac quye't dinh. Thuoc do ke't qua cua cac quye't dinh tai chinh cong ty thu"O'ng la Igi nhu~n d~t dugc, luan chuygn ti~n m~t 6n dinh, gia tri c6 dong, ho~c qui mo chi phi... • Cac bitn trung gian: la cac bie'n chi mo'i lien h~ git1'a bie'n d<;>c l~p va bie'n ngo~i lai voi thuoc do ke't qua. Khai ni~m trung gian dung dg chi mO'i lien h~ trung gian 13