Tài liệu Vấn đề con người và giáo dục con người trong triết học xã hội mác xít

.. BO. GIAO DUC VA DAO TAO . TRUONG D~I HQC KINH TE TP.HO CHi MINH --------o -------- DE TAl NGHrEN CUU KHOA HOC . CAP BO. Ma s6: B.2005-22-94 VA[M Di CO[M [MGl\1101 VA GIAO DtiiJC CO[M [MGl\1101 " Xi HOI MAC XmT TIO[MG TllrET HOC " Chiinhi~m " dl tlli: TS.Nguyjn Thanh Thzt ky khoa ht;Jc : TlzS.Bui Xuan Thanh Thiuzh vien: TS.D6 Minh H(Jp TS. Le Xufin Nam TS. Triln Nguyen Ky eo G!AO Dl)C VA D}O.Jt~;;: TRUONG OH KINH T,_t: Tfl.f'li· TliUVI~N ~\ /A ~ 0 CHI MINH- 2005 Ml,JC Ll)C MCi f)AU Trang 3 ~ Chu®g I. TiNH D~C THO CUA QUAN NleM TRIET HOC XA HOI MACXiT VE CON NGU'Ill 1. Vi tri cua hi viin di con nglim trong triet hQc xa hl)i macxit ---- 6 2. Dta vt cua con nglim trong thl gi{li----------------------- 17 3. Nhilng dijc diim chu thi cua ca nhan----------------------- 31 Chlidng 2. Cd sa LV LU~N VA TH~C TIEN CUA QUAN NleM TRIET HOC XA HOI MACXiT VE CON NGU'Ill 2.1. Cd sll lj lu{jn cua quan niim vi con nglim trong 47 triet h(JC xa hl)i macx{t 2.2. Qua trinh hoan thifn tinh tich cifc chu thi con nglidi trong triet h(JC xa hl)i macx{t 2.3. 54 Quan dilm cua triet h(JC xa hl)i macx{t ,. h'tn h th'an h ca,. n h an ---------------ve~ L"ogtc A • 6'1 Chzt®g 3. TRIET HOC XA HOI MACXiT VA VAN DE GlAD DUC CON NGU'Ill- VAl TRD CUA NO DOl VUI GlAD DUC . CON NGU'Ill VIET . NAM HIEN . NAY ~ 3.1. Quan nifm triet h(JC Xa hl)i macx{t 77 vi giao dT.Jc con nglim 3.2. Quan niim triet h(JC Xa hl)i macxft va viin di giao dljc con nglim Viit Nam ------------- 85 3.3. Suy nghl vi giao dljC va dao t{lO 11 Viit Nam hiin nay - nhzn tit goc dl) CUa triet h(JC xa hl)i macxft 92 101 ' A ? DANH MlJC TAl LieU THAM KHAO 2 --------------- 105 nhung d~c tntng chu th~ din ban cua ca nhan. Ke't qua phan tich nhung phu'dng di~n C\} th~ cua ho~t d()ng Va t6n t~i ngu'oi CO m()t y nghia ly lu~n va the' gioi quan ra't quan trQng. E>6ng thai chung cfing cfin phai dong vai tro ~sn tang cua chfnh tri nho tac d()ng de'n nh~n thuc vs logic kich thich nhung n6 ltfc cua con ngttoi, vs quan ly con ngttoi, vs tfnh cha't cua nhung nhu cfiu cua ca nhan, vs c9i ngu6n cua nhung xung d9t trong t6n t~i cua m6i ca th~ ngttoi, v.v ... Stf v~ng m~t tai h~i cua stf phan tich h~ va'n dS con ngu'oi tren blnh di~n trie't hQc xa h()i da du'S phat hi~n ra tfnh chu thS cua con ngttoi thl cfin c6 nhung tiSn dS ly lu~n va phttong phap lu~n d~c bi~t - d6 la xua't phat diSm va m9t trong cac va'n ds trQng tam trong nghien CUll cua chung toi. 2. cd sli lj luiin va phlldng phap luljn. Cong trlnh nghien cuu nay du'QC thtfc hi~n tren co sd ly lu~n la quan diem cua chu nghia Mac - Lenin, tu' tu'dng H6 Chi Minh va cua Dang ta v€ va'n dS con ngttoi va giao d\lc hoc;tt d()ng giao dvc - dao tc;to. 4 B6ng thoi, chung toi cling sii' dvng nhii'ng cong trlnh nghien CUll da cong bo' CUa cac nha khoa hQC CO lien qllan de'n d~ tai nay v6'i tu' each la nhii'ng tai li~ll tham khao hull kh. H~ tho'ng cac phu'ong phap nghien CUll rna chung toi sii' dvng trong qua trinh hoan thanh cong trinh nay la phu'ong phap: phan tfch va t6ng hqp, logfc va }ich sii', h~ tho'ng hoa, SO sanh, di~U tra Xa hQi hQC .... theo tinh thffn ke't hqp ly lu~n vdi thlfc tiSn tren co sd phu'ong phap lu~nciia chii nghia dlly v~t bi~n chung va chii nghia dlly v~t lich sii'. Chung tOi hi VQng r~ng, vdi vi~c giai quye't nhii'ng va'n d~ n6i tren, cong trinh nghien CUll du'QC ho~tn thanh se g6p phfin: - Lam ro han qllan ni~m tri~t hQC mac xit v~ con ngu'oi va giao dvc con ngu'oi, ciing nhu' nh~n thuc mdi v~ h~ va'n d~ nay. - Chung t0i se co' gAng lu~n chung va xay dlfng m9t each ti~p c~n d6i vdi h~ va'n d~ con ngu'oi va giao dl;lc con ngu'oi- nghien cuu h~ va'n d~ COn ngu'oi trong van canh ffiQt h~ tho'ng th~ gidi qllan tO~lll Vyn, khi rna cfin quan tam tdi vi tri va vai tro d~c bi~t cua h~ va'n d~ nay, cac m6i quan h~ nQi t~i d~c thu trong quan di~m tri~t hQC xa hQi vdi tu' each cac ti~n d~ ly lll~n va phu'ong phap lll~n cua each thuc d~t ra va giai qllye't h~ va'n d~ con ngu'oi cling nhu' giao dl;lc con ngu'oi. - Xua't phat tu each tie'p c~n mdi v~ h~ va'n d~ con ngu'oi va giao dvc con ngu'oi nhu' v~y, bu'oc dfiu chung toi du'a ra nhii'ng y tu'dng cua mlnh v~ va'n d~ giao dl;lc- dao t~o con ngu'oi d nude ta hi~n nay. 3. Ket citu di tai. Ngoai phfin rnd dfiu, ke't lu~n va danh ffi\}C cac tai li~u tham khao, d~ tai bao g6m 3 chu'dng va 5 9 tie't. B.NQIDUNG Chu(Jng 1 , - ' 7 - _, - - , , ~ TINH DAC . THU CUA QUAN NIEM . TRIET HOC . XA HOI. MACXIT VE - CON NGU'OI 1. Vi tr{ cua h~ van dl con nglldi trong trie't h(JC xa hl)i macx{t Nhii'ng co sCi ly lu~n ctia trie't hQc xa hoi khong nhii'ng quy djnh d6i ttfQng nghien CUU cua nhan hQC rna con quy djnh ca nhi~u lu~n di€m cua nhan hQC. De hi€u dtfQC di~u d6 b~t ngu6n tu dau va d§n tOi dau thl cfin khao CUU mot trong cac d~c diem quan trQng nhfft CUa nghien CUU triSt hQC xa h<)i mac xit la tinh nhan van cua n6. Cho du khai nit%m "nhan van" la chua du ch~t che·, song chfnh n6 cho phep n~m b~t dtfQC mot Vffn d~ g~n li~n voi nh~n Slf cftn thie't va kha nang quan tam tOi con ngtfoi trong qua trlnh thuc. 1)6 la djnh hurJng vao nghien crlu bdn than con ngu&i va sa dl;lng cdc phc;zm tru nhan hr;c trong nh~n thrlc hi?n thljc xa h()i. Cac nha trie't hQC mac xit chi gftn day moi quan tam toi vffn d~ nh~n thuc nhan van khi phan tfch phttong pha p lu~n ctia tri thuc xa h<)i n6i chung va ctia tri thuc trie't hQc xa hoi n6i rieng. HQ da dtta ra m<)t qich tie'p c~n cho phep lam sang to each thuc chti nghia nhan van thlJ'c hit%n trong qua trlnh nghien cuu trie't hQC xa hoi. Theo chung toi, each tie'p c~n nhu' v~y la rfft hii'u hit%u. Trtfoc he't, cac nha trie't hQC mac xit cfS g~ng xac djnh cac nguyen t~c cua tri thuc nhan van va cua tri thuc khong nhan van. Theo hQ, d{ic trztng cho tri thuc nhiin viin Ia ST/ quan tam dtn ca tinh con ngztili. v oi nghia d6 thl n6 la gftn gui voi nght% thu~t. Nhit%m V\1 cua tri thuc nay la hi€u dtfQC 6 nguyen nhan lam xua't hi~n tinh da dc;mg C\} th€ cua con ngu'oi. N6 xay dlfng cac phu'ong phap nghien CUll phan tich khoa h<;>c va mo ta phu'ong di~n sinh ho(;lt tinh thffn ca bi~t cua con ngttoi. Tri thuc nhan van cling con bao g6m ca nhfi'ng mo ta ljch sfr, nhfi'ng tim toi ngfi' van hQC, vi~c phan tich nhii'ng va'n d~ d(;lo due va thffm my, v.v., tuc n6 nghien cuu nhfi'ng hi~n tu'<;lng rna "ban nguyen ngu'oi" voi tu' each "ca tinh" hi~n di~n (1 trong d6. Tri thric khong nhan win dztqc xdc dtnh la tri thric hznh thric hod. Vi~c lam sang to nhii'ng kha nang g<;1i mC1 (euristique) cua slf ph an lo(;li nay trong linh vlfc khoa h<;>c xa h(>i khong n~m trong khuon kh6 cua d~ tai nay. Chung tOi chi quan tam xem xet nghien CUll trie"t h<;>c xa h(>i tu g6c d(> cac tieu chi neu tren. Nh~n thuc nhii'ng cai co ban, sau xa trong hi~n thlfc xa h(>i la nhi~m V\1 cua tri thuc nhan van. Tri thuc nhan van c6 m(>t dja vi d~c bi~t: n6 nghien criu nhilng qua trznh dr;tc thu va nhilng sdc thai dr;ic thu cua cdc qua trinh diln ra ml)t each khong ph{l thul)c vao nhilng dr;ic dilm cd bi~t cua cdc cd nhan dang hanh dl)ng, n6 xem xet con nguiJi wJi tzt each cd tinh, cung nhzt cdc quy luljt hinh thanh con ngztiJi. Nhu' v~ y, trie"t h<;>c xa h(>i bao ham tri thuc nhan van C1 trong mlnh n6. Chinh (1 day l(;li nay sinh va'n d~ v~ ban cha't hai m~t: nhan viin va phi nhan viin cua tri~t h<;>c xa h(>i. Thie"t nghi, c6 th€ coi m(>t di~u hi€n nhien la slf 1~ thu(>c cua vi~c giai quy~t cac va'n d~ dja vi va vai tro cua nghien CUll nhan van v~ hi~n thlfc xa h(>i vao quan ni~m v~ ban cha't cua ta't y~u lich sii'. Theo chung toi, d day con c6 m(>t slf 1~ thu(>c khac - vao quan ni~m v~ bdn nguyen ngu&i cua ltch sil. Ne"u con ngu'oi la "chie"c dinh vit" trong c6 may xa h(>i, hoan toan do hi~n thlfc hi~n c6 dinh tru'oc, hoan toan hoa tan vao no, thl 7 vi~c quan tam de'n con ngu'oi se khong b6 sung gl cho h~ th6ng tri thuc v~ hi~n thlfc- vl ban than con ngu'oi khi d6 chi la hi~n tu'<;fng phl;l cua hi~n thlfc ffy. Quan ni~m co th~ khac v~ con ngu'oi la ca tfnh, la tac nhan cua tam ly' cua y thuc rna tfnh tich CfiC CO linh Vf/.C dj'jc thu Va CO cac hlnh thuc bi~U hi~n dj'jc thu. Vi~c nghien cuu con ngu'oi du'<;fc quan ni~m nhu' v~y tfft ye'u se trd thanh ffiQt nhi~m V!J rieng bi~t. Chung ta c6 th~ lam sang to thlfc cha't cua cac lu~n di~m neu tren. Thie"t nghi, tu' tu'dng phan dinh giii'a tri thuc nhiin viin va tri thuc khong nhiin viin b~t ngu6n tu slf phan dinh trong linh vlfc khoa hQc xa hqi n6i chung. Quan ni~m nhu' v~y v~ khoa hQc xa h(>i c6 din cu vii'ng ch~c cua n6. D6 la slf tha hoa c6 mj'jt trong doi s6ng xa h(>i cua ca nhan du'<;fc tai hi~n trong cac bQ mon khoa hQC xa h(>i. G~n li~n voi di~u d6 la s~ d6i l~p giii'a khoa hQC xa h(>i va tri thuc nhan van. Tinh dut do(;ln cua thlfc ti~n xa hQi th~ hi~n du'oi hlnh thuc ly lu~n, d cac dinh hu'ong CUa khoa hQC xa hQi Va khoa hQC nhan van, trong do cac tfnh quy dinh d6i l~p nhu'ng CO lien h~ n(>i t(;li voi nhau cua d6i tu'<;fng (con ngu'oi voi tu' each chu th~ va khach th~, thanh t6 va h~ th6ng, xa h(>i nhu' mqt b(> ph~n cua tl! nhien va mqt llfc lu'<;fng n~m ngoai tlf nhien, cffu true va qua trlnh) hcJn nii'a, bi ban th~ hoa bi tach roi khoi nhau va, voi tu' each cac dj'jc tfnh khac nhau cua d6i tu'<;fng. Khi CO tfnh dSn cac CQi ngu6n Xa hQi Va nh~n thuc lu~n CUa slf dut do(;ln neu tren, cfin nh~n thffy n6 la m(>t hi~n tu'qng lich su C!J th~ chu khong phai la m(>t hi~n tu'<;fng lich su chung, ph6 bie'n. Quan ni~m mac xit v~ hi~n thlfc xa hQi doi hoi phai xoa bo dlf d6i l~p giii'a tri thuc nhan van va tri thuc phi nhan van. Nhu'ng di~u d6 khong don gian c6 nghia la thua nh~n slf b6 sung lftn nhau giii'a cac each tie'p c~n a'y, chinh slf b6 sung lftn 8 nhau ffy cho phep du'a ra lu?n di~m v~ ban cpfft hai m~t cua tri thuc trie't hQC xa h()i. Quan ni~m toan vyn v6 doi s6ng xa h()i xua't hi~n khi c6 cai nhln v6 hi~n tht;t'c xa h()i nhu' qua trlnh va ke't qua ho~t d()ng xa h()i c6 t6 chuc cua con ngu'oi. (j day cffn lam sang to tlnh VO din eli cua quan di~m v~ cac cd ca'u xa h()i nhu' la cac "v?t" t6n t~i khong pht;t thu()c vao con ngu'oi. Ca nhan Va Cd cffu du'QC trie't hQC mac Xlt khao CUU nhu' la hai phu'dng di~n trong bi~n chung s6ng d()ng cua ho~t d()ng ngu'oi, di6u nay quy dinh m()t lo~i hlnh nh?n thuc mdi v6 nguyen t~c do'i vdi ca con ngu'oi Ifin cd ca'u. Trie't hQC xa h()i mac xit khong quan ni~m quy lu~t cua lich sli' la m()t ban chfft d()c l?p, la tac d()ng cua cac lt;t'c lu'qng dung tren the' gidi, n~m ngoai con ngu'oi. Ngu'QC l~i, cac quy lu?t xa h()i la cac quy lu?t cua ban than ho~t d()ng ngu'oi. Ho~t d()ng nay la cd che' tac d()ng cua cac quy lu?t xa h()i. Theo cac quan ni~m nay, tinh chan tht;t'c cua cac tu' tu'dng v6 ban chfft hai m~t cua tri thuc trie't hQC xa h()i la dang hi nghi ngo. Ngu'QC l~i, m()t tu' tu'dng ra't thuye't phl;lc la tu' tu'dng cho r~ng toan b() trie't h9c xa h()i la mang tinh nhan van. Trang van canh ban lu?n v~ nhung vffn d6 phu'dng phap lu?n cua nh?n thuc trie't hQC Xa h()i, lu?n di~m neu tren CO nghia trie't hQC .xa h()i tht;t'c hi~n nh~n thuc nhan van v6 toan b() hi~n tht;t'c xa h()i, k~ ca tinh c6 quy lu?t, khach quan cua qua trlnh xa h()i. Xem xet hi~n tht;t'c xa h()i nhu' qua trlnh va ke't qua ho~ t d()ng xa h()i CO t6 chuc cua COn ngu'oi, nhu' tht;t'c ti~n Xa hQi, trie't hQC Xa h()i nh?n thuc hi~n tht;t'c ffy "v6 m~t chu quan" (C.Mac) - c6 tinh de'n tinh tich C(tc ciia chu thi la cai c6 anh httdng de'n m9i tr~ng thai va bie'n d6i cua n6. Cach khao cuu nhu' v?y c6 logic do'i l?p vdi st;t' phan tich "phi chu th~". 9 Theo quan diSm cua trie't hQc xa h()i, hi~n thl!c khach quan khong phai la m()t cai (j ben ngoai, khong phl} thu()c vao con ngu'oi, khong c6 lien h~ voi con ngu'oi. Ma day la "the' gioi cua con ngu'oi" - do con ngu'oi xa h()i t~o ra va, de'n luqt mlnh, t~o ra ban than con ngu'oi, day la ban cha't da du'QC d6i tu'qng hoa cua con ngu'oi. Trie't hQC xa h()i mac xft khong khao CUll m()t va'n d~ nao rna, xet de'n cling, khong phai la va'n d~ cua con ngu'oi, rna la va'n d~ c6 quan h~ voi con ngu'oi. Trong trie't hQC xa h()i khong c6 m()t ph~m tru nao khong biSu thi m()t phu'ong di~n quan trQng nao d6 cua t6n t~i ngu'oi trong lich sll', trong xa h()i. Ch~ng h~n, "11/c lu'qng san xua't" va "quan h~ san xua't" la hfc lu'qng va quan h~ cua ban than con nguoi voi tu each thl!c thS ho~t d9ng thl!c ti~n. Vi~c khao cuu hi~n thl!c xa h()i "v~ m~t chu quan" la nh~n thuc nhan van. Day la m()t lo~i hlnh nh~n thuc nhan van d~c bi~t, n6 gia dinh m()t quan ni~m d~c thu v~ "tfnh nhan van" va tri thuc nhan van, n6 c6 m()t logic d~c bi~t va cac ke't qua d~c bi~t. Vi~c vi~n dfin vao con ngu'oi (j day thS hi~n la m()t ye'u t6 va di~u ki~n cho tinh toan Vyn cua toan b() quan diSm, du'qc xem nhu' m9t d~c diSm d~c thu cua trie't hQc xa h()i: con nglim Ia chu thi cua nhilng cai f{lO xii hf)i. Du'qc trie't hQC xa h()i tie'n hanh nh~n thuc nhan van "mang tfnh chu quan" quy dinh m()t vi trl va m()t vai tro d~c bi~t cua h~ va'n d~ con ngu'oi. Nghien cuu hi~n thl!c khach quan khi c6 tfnh de'n chu thS cua mQi tr~ng thai va bie'n ddi trong hi~n thl!c a'y- con nguoi xa h9i, chung ta khong thS khong d~t toi ban trnh va ban cha't cua ban than con ngu'oi - d1fa vao ho~t d()ng va nhung san phffm sang t~o cua hQ, vao nhung hi~n tu'qng tinh thftn va v~t cha't du'qc con ngu'oi t~o ra dS giai quye't nhung va'n d~ cua con ngu'oi, vao cac hlnh thai xa h()i rna con ngu'oi khong 10 th~ t6n t(;li thie'u chung, vao logfc va ke't qua cua qua trlnh tai san xua't cua con ngu'oi, v.v .. M6i ph(;lm tru cua trie't hQc xa h()i dSu cho phep hi~u con ngu'oi voi tu' each chu th~ cua qua trlnh xa h()i la gl. St! dc}c thu cua tri thuc trie't h9c xa h()i la (J ch6: hit%n thtfc du'qc khao cuu nh~m nh~n thuc con ngu'oi, cac hlnh thuc chung cua t6n t(;li ngu'oi va quan ht% cua hQ voi the' gioi. Nhu' v~y, con ngu'oi du'qc khao cuu khi nghien cuu hit%n thtfc. Nhung, nguyen tiic xem xet hit%n thlfc trong stf th6ng nha't cua n6 voi chu th€ l(;li doi hoi m()t diSu khac: xem xet ban than hit%n thtfc duoi m()t g6c d9 dc}c thu. Hit%n thlfc du'qc xem la d6i tu'qng, diSu kit%n, cong c~, qua trlnh ho(;lt d()ng cua con ngu'oi. Trong nh~n thuc nay, nguyen tiic ho(;lt d()ng ngu'oi dong vai tro nguyen tiic giai thich. Nh~n thuc nay khong nhung c6 d6i tu'qng dc}c thu (ch~ng h(;ln nhu' san xua't tinh thfin, doi s6ng tinh thfin cua con ngttoi, chu khong phai la Xa h()i ") rna con CO m()t logic dc}c thu: giai quye't nhfi'ng nhit%m "y thuc Vl;J nh~n thuc xac dinh, khong th€ truu tu'qng boa khoi con ngu'oi. Khong th€ tach bit%t Jich sii' va hit%n thtfc xa h()i khoi con ngu'oi voi tu' each chu th€ va tac nhan cua slf phat tri~n lich sii' xa h()i. Xem xet hit%n thtfc "vS mc}t chu quan" la khong dfry du, ne'u chi dung l(;li C1 vit%c chi ra vai tro cua ho(;lt d()ng ngu'oi. Voi tu' each chu th€ cua qua trlnh xa h()i, con ngu'oi xa h()i d~ l(;li da'u a'n d qua trlnh d6, du'a vao d6 nhfi'ng cai v6n c6 cua con ngu'oi, th~ hit%n tfnh cha't hqp quy lu~t va khach quan cua hit%n thlfc xa h()i. Tinh cha't nay sinh ra tu ho(;lt d()ng cai t(;lO d6i tu'qng cua con ngu'oi va do lOgic cua ho(;lt d()ng a'y t(;lo ra. Nhu' C. Mac da n6i, con ngu'oi ttf mlnh lam ra lich sii' cua mlnh, nhu'ng h9 lam khong phai 11 nhu' hQ nghi ra, rna trong hoan canh khong phai ban than hQ lt!a chQn rna da co san, du'qc dem l~i cho hQ tu qua khu. Do v~y. trie't hQC xa h<)i cffn phai xac djnh khong phai don gian "lich sll'", rna ljch sll' da du'qc va dang du'qc con ngu'(Ji lam ra la gl va nhu' the' nao? Ne'u hi~n tu'qng xa h<)i la san phffm ho~ t d<)ng ctia con ngu'CJi, co lien quan voi ho~t d<)ng a'y, b6 sung m<)t cai gl do cho nhung d~c tru'ng ctia hi~n tu'6 tru'oc he't la kha nang ctia m()t con du'ong xem xet d~c bi~t v€ con ngu'oi. Thlfc ti~n nghien cuu con ngu'oi trong cac khoa h<;>c cv th€ da lam cho each tie'p c~n "theo b() mon khoa h<;>c" trd nen quen thu()c: nghien cuu con ngu'oi trd thanh m()t bQ mon d~c bi~t. n6 tach bi~t dO'i tu'ia vi ctia h~ va'n d€ con ngu'oi, ca nhan, ca th~ trong trie't h<;>c xa h()i doi hoi khong nhii'ng quy mo khac ctia ly t~mye't nay rna con ca gioi h~n khac v€ n()i dung trong d6 cac va'n d€ tu'dng ling du'c xa h()i. Tri thuc nay bao ham trong cac quan ni~m v€ hi~n thljc xa h()i. Nhu'ng d6 la tri thuc gl? Ch~ng h~n, ly thuye't san xua't xa h()i n6i gl v€ con ngu'oi? Tri thuc v€ con ngu'oi c6 trong ban than each tie'p c~n voi hi~n thljc nhu' voi "the' gioi ctia con ngu'oi ", nhu' voi "lich sti' phat tri~n ca nhan cua con ngu'oi" con bi "rna hoa" hdn nii'a. Nhu'ng tri thuc nay la c6 t6n t~i.va cfin phai "rut da" n6 ra hay khong? Nhi~m Vl;l nay la khong ddn gian vl ne'u each tie'p c~n "theo bQ mon" t~o ra nguy cd tach bi~t cac ph~m tru nhan van, dem l~i cho chung y nghia d()c l~p. thl vi~c khu'oc tu logic a'y l~i di lien voi nguy cd khac - danh ma't ban than dO'i tu'€ giai quye"t vfin d~ nay thl c§n xem xet mo'i lien h~ giii'a quan di€m chung v~ qua trlnh xa h()i voi h~ vfin d~ con ngu'oi. E>ja vi ciia h~ vfin d~ con ngu'oi cho phep lam sang to cac con dttong lien h~ co ban nhu' v~y. Con ngttoi du'<;1c trie"t h9c xa h()i mac xft dtta m()t each toan di~n vao buc tranh v~ the' gioi. Tfnh toan di~n nay khong du'QC lang quen khi xac djnh nhii'ng cai quy djnh quan ni~m v~ con ngttoi. Vi~c ly giai cac ph?m tru nhan h9c tfit nhien la phv thu()c vao quan ni~m v~ qua trlnh xa h()i. Nhttng con c6 m()t con dttong ph\1 thu()c khac: cac ph£.1m tru nhan h9c dt1<;1c xac djnh, dinh trttoc bdi nang gQi md, phu'ong phap lu~n trong vi~c vi~c chung hoan thanh chuc xem xet hi~n thtfc xa h()i. Vl m()t di~u ro rang la khong phai bfit ky quan ni~m nao v~ con ngttoi cling phu hQp voi nhi~n nhv nh~n thuc nhan van v~ qua trlnh xa h()i khach quan, c6 quy lu~t. Vi~c tach bi~t hai con dttong quye"t djnh lu~n voi tu' each hai con dttong d~c bi~t dt1<;1c tie'n hanh vl mvc dich phan tich ly lu~n, vl n6 dam bao tinh toan Vyn va tfnh toan di~n ciia nghien CUll. Tren thlfc te', chung th€ hi~n trong stf tu'ong tac m~t thie't. 16 Quan ni~m V~ con ngu'oi CUa trie"t hQC Xa h(}i mac Xlt CO cac dc}c di&m It nhi~u r5 rang. Ch~ng he;tn, d6i voi m9t nha trie't hQC mac Xlt thl chi c6 ly lu~n v~ con ngu'oi, nha'n me;tnh tinh xa h9i cua ca nhan moi c6 quy~n t6n te;ti trong trie't hQc xa h(}i. Tuy nhien, dung le;ti C1 dc}c di&m a'y, chung ta le;ti bo qua nhfi'ng dc}c di&m khac cua ca nhan, ne'u khong ghi nh~n chung thlly lu~n v~ con ngu'oi se khong dung hqp du'qc voi vi~c khao cuu the' gioi "v~ mc}t chu quan". Chi c6 vi~c phan tich nhfi'ng slf phl;l thu9c t6n te;ti trong khuon kh6 trie't hQC xa hQi mac Xlt Va quye"t dinh "bQ mc}t" cua cac phe;tm tru nhan hQC thl moi cho phep Vu'Qt len tren cfip dQ ghi nh~n cai hi&n nhien va nh~n thuc du'qc nhfi'ng yeu cfiu khac dO'i voi quan ni~m v~ con ngu'oi. 2. Dja vi cua COil ngztiJi trong the' gim. Khi d~ c~p toi nhfi'ng quan ni~m cua trie't hQC xa h9i mac xit, cffn n6i tru'oc m9t s6 he;tn che'. Di~u co ban dO'i voi chung ta - xem xet nhfi'ng quan ni~m a'y voi tu' each nhfi'ng quan ni~m c6 san, du'qc nhit quan guy dinh bdi nhung co sdly lu~n cua chu nghia duy v~t lich sll' va do v~y la dc}c trnu'g cho chinh ly lu~n trie"t hQc xa h9i v~ con ngu'oi. Stf quan tam tru'oc he"t du'qc dinh hu'ong vao vi~c xac l~p tfnh ta't ye'u, slf cffn thie"t va tinh hqp ly cua cac quan di&m ly lu~n, vao vi~c xem xet logic lu~n chung cho chung, logic xay dlfng cac phe;tm tru nhan hQC. Ngu'QC le;ti, vi~c nghien CUll tit ca mQi dc}c di&m V~ nQi dung CUa ly lu~n V~ COn ngu'oi khong phai la ml;}C dich chinh cua chung toi trong d~ tai nay. Phffn nay chung toi se xem xet m9t con du'ong quye"t dinh lu~n da neu tren cua cac quan ni~m v~ con ngu'oi, se lam sang to nhfi'ng gl trong slfly giai v~ ca nhan mang da"u in cua nh~n thuc v~ BQ GIAO DIJC VA D!,,O TA.O TRUONG DH KINH TE TP.HCM THUVI~N 17 hi~n thlfc xa h(}i. Tu d~ tai ra't rong nay, chung tOi chi xem xet mot phu'ong di~n- slj ph'!- thul)c cua khai ni?m "con ngtJ(/i viii tll each chu thi cua qua trznh lich sit" vlw nl)i dung cua cac quan ni?m vi san xuilt xii hl)i. Trie't hQC xa hoi mac xlt xem xet cac quy lu~t thlfc hi~n tinh cha't phe phan- each m(;lng, xa hqi cua ho(;lt dong ngu'oi khi khao CUll ho(;lt dong a'y voi tu' each san xua't xa hoi. D6 la d6ng g6p cua trie't hQC xa hoi mac Xlt cho vi~c nghien cuu hoi;lt dong ngu'oi v€ phu'ong di~n trie't h<;>c. Trie't h<;>c xa hoi mac xit nha'n m(;lnh slf th6ng nha't khang khit cua ho(;lt dong ngu'oi voi quan h~ xa hoi giua hQ, slf th6ng nha't huu co giua noi dung cua qua trlnh va hlnh thuc xa hoi cua n6. f)~t len hang dffu la vi~c con ngu'oi san xua't ra nhung di€u ki~n sinh ho(;lt cua mlnh voi tu' each san xua't ra ban than con ngu'oi. Ne'u slf phan tkh ho(;lt dong v€ phu'ong di~n trie't h<;>c cho phep kh~ng dinh con ngttoi Ia chu thS cua qua trlnh xa h()i, rna trC1 thanh chu thS c6 nghia la bao ham trong mlnh ban than nguyen nhan t6n t(;li va phat triSn, la sang t(;lo ra ban than mlnh va hoan canh cua mlnh, la c6 co Sd t6n t(;li CUa mlnh d trong ban than mlnh, thl d cffp do trie't hQC xa hQi, CO ths dua vao quan ni~m nay mot s6 ye'u t6 b6 sung nhu giin liin dia vi chu thi cua con ngllui vfJi dia vi va vai tro cua no trong qua trznh tai san xuat ra hi? n th(tc xii hl)i. Con nguoi Ia chu thS cua qua trlnh Iich sll' theo nghia n6 Ia ti€n d€ ba't bie'n cua ljch sll' con ngu'oi, cling nhu' la san phffm va ke't qua ba't bie'n cua ljch sll' a'y, va con ngu'oi chi la ti€n d€ voi tu' each san phffm va ke't qua cua ban than mlnh. Trd th~mh ti€n d€ va ke't qua cung m()t luc cua qua trlnh c6 nghia la d6ng vai tro nguyen nhan t6n t(;li cua ban than, bao ham trong mlnh xung Iuqng phat triSn cua ban than. Hlnh thuc t6n tC;ti va biSu hi~n 18 dia vi chu thS ctia con ngu'oi la qua trinh san xua't thliong xuyen ra ban than n6 trong qua trinh ho~ t d()ng cai t~o d6i tu'qng cua n6. Xet tit g6c d() IOgfc ctia qua trlnh san xua't, chung ta se nh~n tha'y ro · nhii'ng d~c tru'ng ctia chti thS trong tie'n trinh phat tri~n xa h()i. Thli nha't, goc do a'y cho tha'y tfnh che' dinh ctia ho~t dong bl3i chu thS Ia san phfim ctia ban than ho~t d()ng a'y: ke't qua nhung n6 l\tc ctia con ngu'oi trd thanh ti€n d€ cho mot giai do~n moi ctia qua trinh ho~t d()ng va do v~y. trd thanh quye't dinh lu~n ctia n6. Le du'dng nhien la khi hoan toan khong danh gia tha'p tfnh che' dinh khach quan ctia sang t~o lich su ctia con ngu'oi, thl vfin c6 thS bie'n slf sang t~o a'y thanh xua't phat diSm. Thli hai, phu'dng di~n din ban ctia quan ni~m v€ chti thS du'qc nha'n m~nh: n6 t6n t~i khong phai nho ban than rna nho toan bQ loai ngu'oi, vl chfnh loai ngu'oi la ban nguyen tfch cgc cua qua trlnh san xua't xa h()i. N6i each khac, con ngztili "san xuat ra ban than minh" khong phai vui tzt each ca thi rieng bift ma vui tzt each xii hQi, loai. Cu6i cling, con ngu'oi la ti€n d€ va ke't qua ctia lich su tru'oc he't vl n6 tie'n hanh ho~t d()ng c6 d6i tu'qng, ho~t d()ng nay c6 n€n tang la san xua't v~t cha't. Dia vi chti thS ctia con nglioi la ke't qua tg nhien ctia thgc tien. Thgc tien la qua trlnh dien ra phil h<;1p voi cac quy lu~t cua tg nhien, trong d6 con ngu'oi hlnh thanh va phat triSn ban cha't d~c thu ctia mlnh. Tit d6 suy ra r~ng ru'ong c()t ctia quan h~ giii'a con ngu'oi voi the' gioi la quan h~ thgc tien. M~t khac, quan h~ nay du'qc che' dinh v€ m~t xa h()i. San xua't xa h()i du'qc tie'n hanh dga tren cd Sd quan h~ xa h()i. Con ngu'oi voi tu' each chti thS du'o'i VOi trie't hQC Xa hQi thl tlnh chu th~ g~n liSn voi nang l\fc tai l~p trlnh, sang t<;to ra cac chu'ong trlnh ho<:tt d9ng moi, nhung gia tri moi. C6 th~ khiing dinh ding chi dlfa tren co sd phan tfch trie't hQc thl con ngttoi moi du'cjc nh~n thuc voi ttt each chu th~ dich thl{c cua qua trlnh lich sii'. E>5ng thoi cling khong nen danh gia quan ni~m khac vS con ngu'oi nhtt la quan ni~m sai lfrm- quan ni~m nay c6 cac c9i ngu6n sau xa trong nh~n thuc du'QC tie'n hanh dl{a tren CO Sd IDQt phttong phap lu~n xac dinh. E)~ khong nhung nghien cuu sau s~c rna th~m chi con phat hi~n ra nhung d~c tru'ng chu th~ cua con ngu'oi, thl cai c6 m9t y nghia quan trQng la vi~c c6 tlnh de'n tlnh chinh th~ cua san xua't xa h9i nhtt la sl{ th6ng nha't giua san xua't ra the' gioi va sari xua't ra con ngttoi, nhtt la qua trlnh thu hut vao quy d(:lO cua mlnh toan bQ hi~n thl{c Xa hQi cling voi IDQi quan h~ CUa no. Nhu' chung ta da bie't, chinh C. Mac da xac dinh: c6 th~ sii' dl;lng khai ni~m "cling t6n t(:li" cua ho<;tt d9ng ngttoi trong vi~c phan tich h~u qua cua slf phan cong lao d9ng, trao d6i ho<:tt d<)ng - Xem thêm -