Tài liệu Bản tin thời sự phát thanh địa phương (khảo sát trên đài phát thanh truyền hình bắc giang, bắc ninh, lạng sơn từ tháng 10 2014 đến tháng 4 2015)

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN ----------------------------------------- TRƢƠNG THỊ HƢƠNG DIỄM BẢN TIN THỜI SỰ PHÁT THANH ĐỊA PHƢƠNG (Khảo sát trên đài phát thanh truyền hình Bắc Giang, Bắc Ninh, Lạng Sơn từ tháng 10/2014 đến tháng 4/2015) LUẬN VĂN THẠC SĨ Chuyên ngành: Báo chí học Hà Nội – 2016 ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN ----------------------------------------- TRƢƠNG THỊ HƢƠNG DIỄM BẢN TIN THỜI SỰ PHÁT THANH ĐỊA PHƢƠNG (Khảo sát trên đài phát thanh truyền hình Bắc Giang, Bắc Ninh, Lạng Sơn từ tháng 10/2014 đến tháng 4/2015) Luận văn Thạc sĩ chuyên ngành Báo chí học Mã số: 60 32 01 01 Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: TS. Trần Bảo Khánh Hà Nội - 2016 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết quả điều tra nêu trong luận văn này hoàn toàn trung thực, ghi rõ nguồn gốc trích dẫn. Đề tài nghiên cứu này chưa từng được công bố ở bất kỳ đâu. Hà Nội, tháng 6 năm 2016 Tác giả luận văn Trƣơng Thị Hƣơng Diễm LỜI CẢM ƠN Đề tài “Bản tin thời sự phát thanh địa phương” (Khảo sát trên đài phát thanh truyền hình Bắc Giang, Bắc Ninh, Lạng Sơn từ tháng 10/2014 đến tháng 4/2015) đƣợc hoàn thành là nhờ sự hƣớng dẫn của TS Trần Bảo Khánh. Tôi xin chân thành cảm ơn TS Trần Bảo Khánh đã tận tình và nhiệt tâm hƣớng dẫn tôi tiến hành nghiên cứu đề tài luận văn này. Tôi xin chân thành cảm ơn PGS. TS Đặng Thị Thu Hƣơng, các thầy, cô giảng viên trong khoa Báo chí – Truyền thông và các thầy, cô giảng dạy các bộ môn đã tạo điều kiện cho tôi hoàn thành luận văn này. Tôi xin chân thành cảm ơn ban lãnh đạo, các anh chị phóng viên, biên tập viên Đài PT-TH Bắc Giang, Bắc Ninh, Lạng Sơn đã cộng tác, cung cấp tƣ liệu, động viên tôi trong suốt quá trình thực hiện luận văn. Trân trọng cảm ơn ! Hà Nội, tháng 6 năm 2016 Tác giả luận văn Trƣơng Thị Hƣơng Diễm MỤC LỤC MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1 1. Lý do chọn đề tài ....................................................................................... 1 2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề ........................................................................ 3 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu ............................................................ 8 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu ............................................................. 9 5. Cơ sở lý luận và phƣơng pháp nghiên cứu ............................................... 9 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của đề tài .................................................... 10 7. Cấu trúc của của luận văn ....................................................................... 11 Chƣơng 1: MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ BẢN TIN THỜI SỰ PHÁT THANH ĐỊA PHƢƠNG ............................................................................... 12 1.1. Một số khái niệm liên quan đến đề tài .................................................. 12 1.1.1. Khái niệm Tin, Tin phát thanh ....................................................... 12 1.1.2. Khái niệm bản tin, bản tin thời sự .................................................. 15 1.2. Đặc điểm của Đài Phát thanh Truyền hình địa phƣơng ....................... 19 1.2.1. Đặc điểm chung .............................................................................. 19 1.2.2. Đối tƣợng tiếp nhận thông tin của các Đài phát thanh truyền hình địa phƣơng ................................................................................................ 21 1.3. Vị trí, vai trò của bản tin thời sự đối với phát thanh trong bối cảnh cạnh tranh thông tin. ............................................................................................. 25 1.3.1. Vai trò đáp ứng nhu cầu thông tin nhanh chóng ............................ 25 1.3.2. Vai trò định hƣớng tƣ tƣởng........................................................... 26 1.3.3. Vai trò ảnh hƣởng tới xã hội .......................................................... 28 1.4. Tiêu chí xây dựng bản tin thời sự phát thanh của các đài phát thanh truyền hình địa phƣơng ................................................................................ 29 1.4.1. Tiêu chí lựa chọn của bản tin thời sự ............................................. 29 1.4.2. Tiêu chí sắp xếp, bố trí thứ tự thông tin trong bản tin thời sự ....... 34 Tiểu kết chƣơng 1............................................................................................ 37 Chƣơng 2: ĐÁNH GIÁ THỰC TRẠNG BẢN TIN THỜI SỰ PHÁT THANH TRÊN ĐÀI PHÁT THANH TRUYỀN HÌNH BẮC GIANG, BẮC NINH, LẠNG SƠN .............................................................................. 38 2.1. Khái quát về các Đài Phát thanh truyền hình địa phƣơng đƣợc khảo sát ... 38 2.1.1. Đài Phát thanh và Truyền hình Bắc Giang ................................... 38 2.1.2. Đài Phát thanh và Truyền hình Bắc Ninh ...................................... 39 2.1.3. Đài Phát thanh và Truyền hình Lạng Sơn ..................................... 40 2.2. Thực trạng bản tin thời sự phát thanh của Đài Phát thanh- Truyền hình Bắc Giang, Bắc Ninh, Lạng Sơn ................................................................. 42 2.2.1. Số lƣợng bản tin thời sự ở ba đài PT-TH Bắc Giang, Bắc Ninh, Lạng Sơn .................................................................................................. 42 2.2.2. Nội dung các bản tin thời sự trên đài phát thanh truyền hình Bắc Giang, Bắc Ninh, Lạng Sơn ..................................................................... 42 2.2.3. Thứ tự sắp xếp thông tin trong bản tin thời sự ............................... 48 2.3. Đánh giá ƣu, nhƣợc điểm của bản tin thời sự phát thanh địa phƣơng.............. 49 2.3.1. Ƣu điểm của bản tin thời sự phát thanh địa phƣơng ...................... 49 2.3.2. Hạn chế của Bản tin thời sự phát thanh địa phƣơng ...................... 51 2.4. Nguyên nhân thành công và hạn chế của bản tin thời sự ..................... 58 2.4.1. Nguyên nhân thành công ................................................................ 58 2.4.2. Nguyên nhân hạn chế ..................................................................... 60 Tiểu kết chƣơng 2............................................................................................ 63 Chƣơng 3: GIẢI PHÁP ĐỔI MỚI BẢN TIN THỜI SỰ PHÁT THANH ĐỊA PHƢƠNG ............................................................................................... 64 3.1. Nhiệm vụ đặt ra đối với Đài Phát thanh-Truyền hình địa phƣơng trong thời gian tới .................................................................................................. 64 3.1.1. Đòi hỏi từ thực tiễn ....................................................................... 64 3.1.2. Đòi hỏi từ xu hƣớng phát triển của ngành phát thanh .................... 65 3.2. Những giải pháp cụ thể nhằm nâng cao chất lƣợng bản tin thời sự phát thanh địa phƣơng ......................................................................................... 66 3.2.1. Tiếp cận với các vấn đề lý luận trong phƣơng pháp làm tin hiện đại .. 66 3.2.2. Thay đổi tƣ duy làm tin .................................................................. 68 3.2.3. Xây dựng hệ thống cộng tác viên ở cơ sở ...................................... 70 3.3. Một số kiến nghị đề xuất riêng cho từng đài trong khảo sát ................ 71 3.3.1. Đối với đài phát thanh truyền hình Bắc Giang .............................. 71 3.3.2. Đối với đài Phát thanh Truyền hình Bắc Ninh ............................... 73 3.3.3. Đối với đài Phát thanh Truyền hình Lạng Sơn .............................. 76 Tiểu kết chƣơng 3............................................................................................ 78 KẾT LUẬN .................................................................................................... 80 TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................ 83 PHỤ LỤC ....................................................................................................... 85 DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU Bảng 2.1: Bảng tỷ lệ các lĩnh vực thông tin của bản tin thời sự phát thanh của đài PT-TH Bắc Giang, Bắc Ninh, Lạng Sơn ................................................... 43 Bảng 2.2: Hồ sơ bản tin thời sự phát thanh đài phát thanh truyền hình Bắc Giang (phát vào 20 ngày 10/3/2015)............................................................... 45 Bảng 2.3: Hồ sơ bản tin thời sự phát thanh đài phát thanh truyền hình Bắc Giang thay đổi thứ tự sắp xếp thông tin trong bản tin. ................................... 49 Bảng 2.4. Hồ sơ bản tin thời sự phát thanh 20h đài PT-TH Bắc Giang đƣa tin hội nghị ............................................................................................................ 54 Bảng 2.5: Tỷ lệ tin bài liên quan đến các địa phƣơng của tỉnh Bắc Giang..... 57 MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Trong thời đại ngày nay, cùng với sự phát triển của khoa học, công nghệ, các phƣơng tiện báo chí truyền thông ở Việt Nam đã có những bƣớc phát triển mạnh mẽ, góp phần tạo nên một kỷ nguyên thông tin phong phú, đa dang. Nằm trong xu thế chung đó, các đài Phát thanh – Truyền hình (PT- TH) địa phƣơng cũng đang từng bƣớc phát triển và khẳng định đƣợc chỗ đứng của mình. Là bộ phận quan trọng của báo chí cách mạng Việt Nam, báo chí địa phƣơng không chỉ là cầu nối giữa Đảng, Nhà nƣớc với nhân dân, là cơ quan tuyên truyền, giải thích, vận động nhân dân thực hiện đƣờng lối, chính sách mà còn định hƣớng chính trị, tƣ tƣởng cho nhân dân trƣớc các sự kiện, vấn đề trong tỉnh, thành, khu vực, trong nƣớc cũng nhƣ quốc tế. So với các cơ quan báo chí ở Trung ƣơng và của ngành, báo chí ở địa phƣơng có lợi thế là nắm chắc hoàn cảnh cụ thể, phong tục tập quán địa phƣơng, đi sâu vào từng đối tƣợng riêng biệt, từ đó thông tin gần gũi, góp phần tác động vào tƣ tƣởng, tình cảm của ngƣời dân địa phƣơng một cách trực tiếp. Mỗi địa phƣơng đều có những truyền thống và đặc điểm riêng về đời sống kinh tế, xã hội, có sắc thái riêng trong tâm lý của công chúng báo chí. Công chúng địa phƣơng thích đọc báo, nghe đài địa phƣơng trƣớc hết vì họ luôn luôn muốn biết đƣợc những thông tin của địa phƣơng mình, những thông tin đã và đang diễn ra xung quanh mình. Đó chính là lợi thế của hệ thống báo chí này. Trong suốt quá trình hình thành và phát triển, Đài PT-TH địa phƣơng luôn chú trọng đầu tƣ và phát triển hệ thống các chƣơng trình Thời sự, nhất là các bản tin thời sự là một phần nội dung của các chƣơng trình thời sự. Bởi những thông tin thời sự nóng hổi, những thông tin chính yếu trên mọi lĩnh vực nhƣ chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội … trong tỉnh, trong nƣớc, quốc tế luôn là món ăn tinh thần không thể thiếu của mỗi ngƣời trong xã hội thông tin nhƣ hiện nay. 1 Với thế mạnh là sự gần gũi, dễ hiểu, dễ tiếp cận nên bản tin thời sự phát thanh địa phƣơng đã trở thành ngƣời bạn thân thiết trong mỗi gia đình và ngày càng khẳng định chỗ đứng của mình. Thế mạnh của phát thanh không chỉ ở tin tức nhanh, trực tiếp, đa dạng và phong phú, mà bằng lời nói, âm nhạc, tiếng động, phát thanh đƣa ngƣời nghe đến tới gần sự kiện, nhân vật nhƣ đƣợc hòa mình, cảm nhận đầy đủ sự kiện, sự vật đó. Do đó, thông qua bản tin thời sự, phát thanh các địa phƣơng thực hiện cung cấp liên tục thông tin thời sự trong tỉnh, trong nƣớc một cách chính thống, chuẩn xác, kịp thời nhằm tuyên truyền chủ trƣơng, đƣờng lối của Đảng và Nhà nƣớc, đáp ứng nhu cầu thông tin của nhân dân. Những năm gần đây, các bản tin thời sự phát thanh phát trên các đài PT-TH của các tỉnh Bắc Giang, Bắc Ninh, Lạng Sơn đã có nhiều đổi mới về nội dung, hình thức, về sự nhanh nhạy trong thông tin và phần nào đáp ứng đƣợc yêu cầu của công chúng thính giả các địa phƣơng. Tuy nhiên đánh giá một cách khách quan, các bản tin thời sự phát thanh ở đài PT-TH Bắc Giang, Bắc Ninh, Lạng Sơn vẫn chƣa thực sự phong phú, hấp dẫn về mặt đề tài, nội dung phản ánh và tính thời sự chƣa cao. Trong xu thế cạnh tranh thông tin giữa các loại hình báo chí nhƣ hiện nay, để thu hút công chúng thính giả theo dõi chƣơng trình của đài mình, đòi hỏi các bản tin thời sự trong các chƣơng trình thời sự phát thanh của các đài PT-TH các địa phƣơng nói chung, đài PT-TH Bắc Giang, đài PT-TH Bắc Ninh và đài PT-TH Lạng Sơn nói riêng phải có sự thay đổi, phải đƣợc chú trọng vấn đề nâng cao chất lƣợng nội dung lẫn hình thức để phù hợp với thị hiếu của công chúng. Trong đó để thực sự đáp ứng đƣợc yêu nhiệm vụ này đòi hỏi rất lớn sự đổi mới phù hợp về cả mặt nội dung, hình thức thể hiện và vấn đề liên quan đến các bản tin thời sự. Xuất phát từ những lý do trên, tác giả chọn nghiên cứu vấn đề “Bản tin thời sự phát thanh địa phương” (Khảo sát trên đài phát thanh truyền hình Bắc Giang, Bắc Ninh, Lạng Sơn từ tháng 10/2014 đến tháng 4/2015) làm đề 2 tài nghiên cứu tốt nghiệp cao học chuyên ngành Báo chí học. Với mong muốn qua việc triển khai đề tài này sẽ đánh giá đúng thực trạng chất lƣợng bản tin thời sự phát thanh, đồng thời góp phần thiết thực vào việc cải tiến và nâng cao chất lƣợng bản tin thời sự của các đài PT-TH địa phƣơng. 2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề Trên thế giới và ở Việt Nam, vấn đề chủ thể truyền thông và các sản phẩm truyền thông phải thay đổi để thích ứng với nhu cầu, thị hiếu của công chúng đã đƣợc nói tới trong các công trình nghiên cứu về công chúng. Các tác giả trong khi phân tích vai trò quan trọng của công chúng trong quy trình truyền thông đều khẳng định vai trò tích cực, chủ động tác động trở lại của yếu tố này, trở thành động lực để truyền thông, báo chí phát triển. Cuốn sách viết về sự phát triển của báo chí nói chung cũng khẳng định: khi công nghệ đã khác, khi đời sống và công chúng cũng đã khác thì báo chí cũng tự phải thay đổi để thích ứng. Ngƣợc lại sự thay đổi của báo chí cũng tác động trở lại, đáp ứng thỏa mãn và thúc đẩy nhu cầu công chúng đồng thời góp phần tích cực vào sự vận động, phát triển của đời sống xã hội nói chung. Trong quá trình khảo sát nghiên cứu về bản tin phát thanh, tác giả luận văn nhận thấy đã có nhiều cuốn sách nghiên cứu cụ thể về tin và cách thức đƣa tin cũng ít nhiều có liên quan đến đề tài. Trên thế giới, đề cập tới nguyên dẫn đến sự cần thiết phải thay đổi của tin từ góc độ công chúng, cuốn giáo trình nổi tiếng News Reporting and Writing đã đƣợc tái bản 8 lần (tạm dịch là Cách viết và đƣa tin) của Ban biên soạn The Missouri Group thuộc Khoa báo chí Đại học Missouri có nhận định: Người phán quyết tối hậu cái gì là quan trọng và sự kiện nào đáng được phản ánh chính là những người tiêu thụ báo chí, là công chúng. Công chúng thay đổi, và điều đó đòi hỏi những nhà báo cũng phải thay đổi. Stuart Allan trong cuốn Online News (tạm dịch là Tin tức trực tuyến) đã trích lời của ông Rupert Murdoch (Chủ tịch, giám đốc điều hành News 3 Corporation) phát biểu tại cuộc họp hàng năm của các tổng biên tập báo in của Mỹ năm 2005: “Chúng ta cần phải nhận ra rằng những thế hệ tiếp tới sẽ tiếp cận tin tức dù từ các tờ báo in hay bất cứ nguồn nào khác cũng sẽ có một mong muốn khác đi về kiểu tin tức mà họ sẽ tiếp nhận”. Theo cuốn Cách viết tin năm 1987, ở những trang đầu tiên của cuốn sách này, hai tác giả T.J.S. Giooc và B. Sumanta đã phân tích sự thay đổi cách làm tin do sự tác động của công nghệ đang không ngừng phát triển. Ngƣời làm tin đã không sử dụng giấy và bút nữa mà sử dụng màn hình máy vi tính. Đáng kể hơn là kỹ thuật điện tử đã làm cho việc gửi tin từ khắp nơi trên thế giới trở nên dễ dàng và nhanh chóng. Nhà báo có thể sử dụng điện thoại để phỏng vấn và thu thập thông tin. Kỹ thuật truyền tin qua vệ tinh đã khiến cho việc đƣa tin đƣợc vƣợt ra ngoài các biên giới. Từ việc chứng minh cách làm tin thay đổi, ông cũng nhận định, các yếu tố trong tin hiện nay đã có sự đổi mới rõ rệt so với trƣớc đây.. Một số tác giả khác đã so sánh cách làm tin trƣớc đây so với hiện nay. Trong cuốn Chúng tôi làm tin, tác giả L.A. Vaxilepva nhận định: tin tức hiện nay đang quan tâm tới một số đặc tính trong sự kiện, đó là tính kịp thời, rõ nét; tính gần gũi; tính xung đột; quy mô của sự kiện, …v.v. Ông cũng khẳng định, báo chí hiện đại tiếp cận và truyền tải thông tin một cách trực tiếp. Những thay đổi trong cách làm tin đó bắt nguồn từ nguyên nhân là: … người tiêu dùng tiếp xúc với thông tin luôn chờ những tin chân thực và mới lạ … về bản chất nội tại, mối quan tâm của người tiếp nhận hoạt động như một cái phin lọc, nó hoặc là để cho thông tin đi qua đến nhận thức của con người hoặc chặn nó lại, hoặc biến thể nó dưới tác động của những định hướng được hình thành chắc chắn ..”. Trong cuốn Sau đây là bản tin chi tiết, các tác giả Marray Masterton và Roger Patching đã phân tích cách thức để báo phát thanh ở Ôxtraylia vận động để thích ứng trong sự cạnh tranh với truyền hình, trong bối cảnh công 4 chúng đang thay đổi là hƣớng đến các bản tin đến với những nhóm công chúng riêng biệt, từ đó hình thành các phong cách đƣa tin khác nhau trên các kênh phát thanh. Tác giả V.V Xmirnop trong cuốn Các thể loại báo chí phát thanh nhận định: sự hình và phát triển của hệ thống các thể loại báo phát thanh, trong đó có tin phát thanh là một quá trình phức tạp và “phụ thuộc vào đời sống chính trị của xã hội và sự hoàn thiện của kỹ thuật, vào sự phát triển nội tại của nó”. Ông cho rằng: Quá trình này được đặc trưng bởi tính năng động của tất cả các thành tố trong hệ thống các thể loại báo chí. Quá trình này gắn chặt vai trò của phát thanh trong hệ thống các phương tiện thông tin đại chúng và đời sống con người, gắn liền với sự chuyển hóa của các thể loại phát thanh trong tiến trình khai thác các khả năng của báo chí phát thanh trong bối cảnh có sự thay đổi quan hệ với công chúng thính giả”. Ở Việt Nam đã có một số công trình nghiên cứu đề cập đến thể loại tin báo chí nói chung. Nhận định chung của các nhà nghiên cứu là thể loại tin đã và cần đƣợc tiếp tục đổi mới, nâng cao chất lƣợng để đáp ứng tốt nhu cầu của công chúng hiện đại. Tác giả Đinh Hƣờng trong chƣơng Tin cuốn Thể loại báo chí đã nêu nhận định cụ thể: “Các dạng tin vẫn tiếp tục đổi mới, phát triển và sẽ xuất hiện những dạng tin mới trong hoạt động thực tiễn năng động, sôi động và sáng tạo của báo chí và người làm báo”. Trong chƣơng Tin phát thanh thuộc cuốn Báo phát thanh (2002), tác giả Vũ Thúy Bình cũng có nhận định: Nhu cầu thông tin của người nghe đài ngày càng tăng về số lượng và chất lượng. Nhịp sống hiện đại đòi hỏi con người lựa chọn hình thức thông tin nhanh gọn, trực tiếp, dễ hiểu, dễ nhớ … sao cho với một lượng thời gian vật chất nhỏ nhất có thể tiếp thu được một lượng thông tin lớn nhất”. Điều này dẫn đến những thay đổi về cách thức đƣa tin phát thanh. Và các đài phát thanh cũng xây dựng các dải chƣơng trình tin tức liên tục với 5 các bản tin đầu giờ, bản tin thời sự nhằm tăng khả năng cập nhật tin tức, đáp ứng nhu cầu của thính giả và thực hiện định hƣớng dƣ luận xã hội. Đặc biệt, trong cuốn Phát thanh trực tiếp (2007), các tác giả đã phân tích sâu về sự thay đổi của báo phát thanh nói chung, của thể loại tin phát thanh nói riêng từ khi phƣơng thức sản xuất chƣơng trình phát thanh trực tiếp đƣợc đƣa vào ứng dụng ở nƣớc ta, bắt đầu từ năm 1993. Cuốn sách nêu rõ: Trong bối cảnh bùng nổ thông tin và công chúng có quá nhiều nguồn để lựa chọn thì các tác phẩm phát thanh đang có xu hướng co ngắn lại về mặt thời lượng … một tin ngắn trung bình chỉ nên dao động khoảng 30 giây. Sự ngắn gọn này sẽ giúp người nghe tiếp nhận được nhiều thông tin hơn, làm cho phát thanh trực tiếp đảm bảo được tính thời sự, nhanh nhạy của thông tin, phát huy được tối đa đặc trưng của loại hình báo phát thanh”. Cuốn sách này cũng ghi lại những sự thay đổi lớn của Đài Tiếng nói Việt Nam từ khi ứng dụng phƣơng thức sản xuất chƣơng trình này và cho thấy Đài tiếng nói Việt Nam đã lấy các chƣơng trình thời sự , trong đó thể loại tin chiếm ƣu thế làm mũi nhọn để thực hiện những thay đổi đó. Ngoài ra còn một số công trình nghiên cứu nhƣ “Đổi mới cách viết tin và đưa tin trên đài Tiếng nói Việt Nam” thực hiện năm 2008 đặt ra vấn đề cần đẩy mạnh hiện đại hóa cách làm tin phát thanh. Các tác giả phân tích những hạn chế trong cách viết và đƣa tin của Đài Tiếng nói Việt Nam nhƣ “hạn chế về cấu trúc viết tin”, “hạn chế về sử dụng ngôn ngữ”, “hạn chế về sử dụng tiếng động”, từ đó kiến nghị những giải pháp để nâng cao chất lƣợng tin. Đề tài cũng cho thấy Đài Tiếng nói Việt Nam đã thực hiện một số cải tiến trong cách làm tin nhƣng yêu cầu tiếp tục cải tiến vẫn đang đƣợc đặt ra mạnh mẽ. Ngoài ra, đề cập đến các chƣơng trình tin tức, đề tài “Nghiên cứu xây dựng quy trình sản xuất bản tin và chương trình thời sự trên Hệ thời sự chính trị tổng hợp (VOV1)” (2005) của Đài Tiếng nói Việt Nam đã cho thấy những nỗ lực cải tiến các chƣơng trình thời sự, các bản tin và cách làm tin nhằm đáp 6 ứng tốt hơn nhu cầu của công chúng và tăng cƣờng năng lực cạnh tranh với các loại hình báo chí khác. Các đề tài này chỉ ra những cải tiến của Đài trong thời gian qua đã mang lại những khởi sắc trong cách tổ chức sản xuất tin, nâng cao chất lƣợng tin theo hƣớng đƣa tin nhanh hơn, phong phú và sinh động hơn. Các tác giả cũng đặt ra yêu cầu tiếp tục đổi mới phƣơng pháp thể hiện tin, nâng cao chất lƣợng tin phát thanh để đáp ứng nhu cầu của công chúng hiện đại. Luận văn thạc sỹ Đổi mới và nâng cao chất lượng chương trình Thời sự Đài Tiếng nói Việt Nam của tác giả Đồng Mạnh Hùng (bảo vệ năm 2008) cũng đã phân tích chất lƣợng của các chƣơng trình thời sự trong đó thể loại tin là nòng cốt sau những bƣớc cải tiến, đổi mới trong việc tổ chức sản xuất. Theo đó, Tin của Đài Tiếng nói Việt Nam đã đi vào phản ánh nhiều lĩnh vực của đời sống, thể hiện tốt tính định hƣớng và đang từng bƣớc phát huy những ƣu thế của phƣơng thức sản xuất chƣơng trình phát thanh trực tiếp để thông tin nhanh gọn hơn. Tác giả cũng chỉ ra những bất cập trong quy trình tổ chức thực hiện các chƣơng trình tin tức và đặt ra yêu cầu cần thiết phải nâng cao chất lƣợng tin tức nhằm khẳng định vai trò của Đài Tiếng nói Việt Nam trong lòng công chúng. Hay một số khóa luận đã đề cập đến đề tài này nhƣ “Thể loại Tin trong chương trình thời sự trên sóng phát thanh khảo sát trên đài PT-TH tỉnh Nghệ An năm 2008 -7/2009” (Khóa luận tốt nghiệp cử nhân của tác giả Lê Thị Nhung-2009) đã phân tích, đánh giá hiện trạng sử dụng thể loại tin trong chƣơng trình thời sự của đài PT-TH Nghệ An. Trong đó đã khái quát đầy đủ cách thức viết và đƣa tin phát thanh của một đài địa phƣơng. Hay khóa luận “Nâng cao chất lượng và hiệu quả bản tin Thời sự của Đài phát thanh huyện Nghĩa Hưng, Nam Định” (Khóa luận tốt nghiệp cử nhân của tác giả Hoàng Thị Tƣ- 2004). Trong đó các đề tài này đã đề cập đến chất lƣợng và hiệu quả của bản tin thời sự trên đài phát thanh trong phạm vi cấp huyện. 7 Nhƣ vậy, đối với vấn đề tin phát thanh, đã có một số tác giả trên thế giới cũng nhƣ Việt Nam đã đƣa ra một số nhận định có liên quan đến bản tin thời sự. Tuy nhiên, chƣa có công trình nào nghiên cứu sâu về bản tin thời sự ở các đài PT-TH địa phƣơng (nhất là chƣa có đề tài nào nghiên cứu, khảo sát trên đài phát thanh truyền hình Bắc Giang, Bắc Ninh, Lạng Sơn). Vì vậy đề tài “Bản tin thời sự phát thanh địa phương” (Khảo sát trên đài phát thanh truyền hình Bắc Giang, Bắc Ninh, Lạng Sơn từ tháng 10/2014 đến tháng 4/2015) là một đề tài mới, có ý nghĩa khoa học và giúp cho việc nhận diện, đổi mới và nâng cao chất lƣợng bản tin thời sự trên sóng phát thanh ở các đài phát thanh- truyền hình địa phƣơng. 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 3.1. Mục đích nghiên cứu Mục đích nghiên cứu của đề tài là trên cơ sở khảo sát về nội dung, hình thức và phƣơng thức sản xuất bản tin thời sự của Đài PT-TH Bắc Giang, Bắc Ninh, Lạng Sơn, luận văn sẽ hình thành một khung lý thuyết cơ bản có thể chỉ rõ những ƣu điểm, nhƣợc điểm của bản tin thời sự phát thanh địa phƣơng. Từ đó đề xuất một số giải pháp nâng cao chất lƣợng các bản tin thời sự sao cho đến đƣợc với thính giả nhiều hơn nữa, góp phần thực hiện thắng lợi nhiệm vụ chính trị mà Đảng và Nhà nƣớc giao phó cho ngành PT-TH địa phƣơng. 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu Để đạt đƣợc mục đích trên, luận văn phải thực hiện những nhiệm vụ sau: - Hệ thống hóa các khái niệm cơ bản liên quan đến đề tài nhƣ tin, bản tin, bản tin thời sự … để tạo thành một khung lý thuyết cơ bản tiếp cận vấn đề nghiên cứu. - Thông qua các phƣơng pháp khảo sát, phân tích, so sánh, đánh giá một cách khoa học để đƣa ra những nhận định về chất lƣợng của bản tin thời sự trên sóng đài Phát thanh truyền hình Bắc Giang, Bắc Ninh, Lạng Sơn. 8 - Từ việc nghiên cứu các yếu tố tác động đến quá trình sản xuất bản tin để có thể đề xuất những giải pháp nâng cao chất lƣợng bản tin thời sự phát sóng trên đài PT-TH Bắc Giang, Bắc Ninh, Lạng Sơn. 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu 4.1. Đối tượng nghiên cứu Đối tƣợng nghiên cứu của luận văn là bản tin thời sự phát thanh địa phƣơng. Đối tƣợng nghiên cứu và khảo sát trực tiếp của luận văn là nội dung, hình thức và phƣơng thức sản xuất các bản tin thời sự phát thanh phát trên sóng đài PT-TH Bắc Giang, đài PT-TH Bắc Ninh và đài PT-TH Lạng Sơn 4.2. Phạm vi nghiên cứu Phạm vi nghiên cứu của luận văn là các bản tin thời sự với tƣ cách là một phần nội dung của chƣơng trình thời sự phát thanh phát trên đài PT-TH Bắc Giang, Đài PT-TH Bắc Ninh và Đài PT-TH Lạng Sơn từ tháng 10/2014 đến tháng 04/2015. 5. Cơ sở lý luận và phƣơng pháp nghiên cứu 5.1. Cơ sở lý luận: Luận văn đƣợc thực hiện dựa trên cơ sở lý luận là chủ nghĩa Mác – Lênin, tƣ tƣởng Hồ Chí Minh về báo chí; quan điểm đƣờng lối, chính sách của Đảng, Nhà nƣớc về phát thanh và hoạt động báo chí, lý luận về báo chí cách mạng Việt Nam. Luận văn cũng sử dụng một số lý thyết về báo chí – truyền thông nói chung và một số lý luận về báo chí phát thanh nói riêng làm cơ sở cho việc nghiên cứu và đánh giá. 5.2. Phương pháp nghiên cứu Trong quá trình nghiên cứu, ngƣời viết luận văn đa dử dụng một số phƣơng pháp sau đây: Phương pháp nghiên cứu tài liệu thứ cấp: đƣợc thực hiện trong việc khảo sát các công trình nghiên cứu, các văn bản, chỉ thị, Nghị quyết, quyết định … có 9 liên quan đến đề tài. Phƣơng pháp này cũng đƣợc sử dụng để nghiên cứu các tài liệu lý luận báo chí cũng nhƣ hệ thống hóa những vấn đề lý luận báo chí, phát thanh để tạo cơ sở cho đề tài nghiên cứu. Ví dụ nhƣ phân tích các dữ liệu thực tiễn của 57 bản tin phát trong tháng 3 và tháng 4 năm 2015 của đài PT-TH Bắc Giang, 52 bản tin phát trong tháng 3 và tháng 4 năm 2015 của đài PT-TH Lạng Sơn, 55 bản tin phát trong tháng 3 và tháng 4 năm 2015. Phương pháp khảo sát: dùng để khảo sát thực trạng các bản tin thời sự phát thanh phát trên sóng phát thanh truyền hình Bắc Giang, Bắc Ninh, Lạng Sơn. Phương pháp phân tích, tổng hợp: dùng để nhận diện, phân tích các yếu tố thể hiện nội dung và hình thức của các bản tin thời sự. Phương pháp thống kê: trong quá trình khảo sát, tác giả sử dụng phƣơng pháp này kết hợp với phƣơng pháp phân tích, tổng hợp để rút ra các thông số về nội dung và hình thức của bản tin thời sự trong diện khảo sát. Phương pháp so sánh: dùng để so sánh số liệu giữa 03 đài đƣợc khảo sát với nhau làm nổi bật lên những thành công, hạn chế trong nội dung và hình thức của bản tin thời sự phát thanh ở các đài thuộc diện khảo sát. Tác giả cũng sử dụng phƣơng pháp này để nhìn nhận điểm chung và sự khác biệt giữa bản tin thời sự của các đài địa phƣơng với nhau. Phương pháp phỏng vấn: đƣợc thực hiện với các đối tƣợng là những ngƣời làm lãnh đạo, quản lý, biên tập và các phóng viên đang trực tiếp tham gia thực hiện bản tin thời sự ở 03 đài khảo sát, qua đó có thêm căn cứ để đề xuất các giải pháp nâng cao chất lƣợng bản tin thời sự cho phù hợp. 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của đề tài 6.1. Ý nghĩa lý luận: Đề tài làm rõ những khái niệm và vấn đề lý luận liên quan đến bản tin thời sự của các đài phát thanh truyền hình địa phƣơng. Đề tài góp phần đƣa ra những giải pháp, cách thức cụ thể, cơ bản nhằm nâng cao chất lƣợng bản tin thời sự phát thanh ở các đài phát thanh truyền hình địa phƣơng. 10 6.2. Ý nghĩa thực tiễn: Về mặt ý nghĩa thực tiễn, đề tài sẽ đem đến cái nhìn sơ lƣợc về thực trạng của bản tin thời sự phát thanh ở các đài phát thanh truyền hình địa phƣơng hiện nay, giúp cho những ngƣời làm bản tin thời sự phát thanh thấy đƣợc những thành công, hạn chế của bản tin thời sự phát thanh địa phƣơng. Đề tài đóng góp những đề xuất, giải pháp nhằm nâng cao chất lƣợng bản tin thời sự phát thanh phát trên các đài PT-TH Bắc Giang, Bắc Ninh, Lạng Sơn. Ngoài ra, đề tài là tài liệu tham khảo phục vụ cho sinh viên báo chí, đặc biệt là sinh viên chuyên ngành phát thanh, phóng viên, biên tập viên phát thanh và những ngƣời quan tâm đến lĩnh vực này. 7. Cấu trúc của của luận văn Ngoài phần mở đầu, phần kết luận, luận văn này đƣợc kết cấu thành 03 chƣơng với nội dung sau: Chƣơng 1: Một số vấn đề lý luận về bản tin thời sự phát thanh địa phƣơng Chƣơng 2: Thực trạng bản tin thời sự phát thanh trên đài phát thanh và truyền hình Bắc Giang, Bắc Ninh, Lạng Sơn. Chƣơng 3: Giải pháp đổi mới nâng cao chất lƣợng bản tin thời sự phát thanh địa phƣơng 11 Chƣơng 1: MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ BẢN TIN THỜI SỰ PHÁT THANH ĐỊA PHƢƠNG 1.1. Một số khái niệm liên quan đến đề tài 1.1.1. Khái niệm Tin, Tin phát thanh 1.1.1.1. Khái niệm Tin Tin là thể loại cơ bản nhất của báo chí bởi “nếu tính theo tỷ lệ bài đăng trên mỗi tờ báo lƣợng tin có thể chiếm tới 70%” . Ngƣợc dòng lịch sử, tin còn là thể loại ra đời sớm nhất và làm nền để hình thành nên những thể loại báo chí khác. Mặc dù vậy, cho đến nay các nhà nghiên cứu vẫn chƣa thống nhất một khái niệm chính thức của thể loại tin. Liên quan đến định nghĩa về tin hiện có rất nhiều ý kiến. Đại từ điển Tiếng Việt giải nghĩa tin là: 1/ Điều báo cho biết về sự việc, tình hình xảy ra; 2/ Sự truyền đạt, sự phản ánh dƣới các hình thức khác nhau , cho biết về thế giới xung quanh và những quá trình xảy ra trong nó”. Theo tác giả Đức Dũng: “...Tin là thể loại phổ biến nhất, năng động nhất và thể hiện rõ nhất sự nhạy bén, tính xác thực của báo chí trong việc phản ánh một hiện thực luôn vận động, biến đổi”. Tin “có nhiệm vụ thông tin kịp thời về những sự việc, sự kiện thời sự”, và “Tin có nhiệm vụ phản ánh các sự kiện mới chứ không có nhiệm vụ đi sâu vào giải quyết các vấn đề” [5 , tr.68]. Cũng có quan điểm cho rằng: “Tin là dữ kiện thực tế, đƣợc ghi lại một cách trung thực về các sự kiện xảy ra trên thế giới”. Trong cuốn Tác phẩm báo chí tập 1, tác giả Tạ Ngọc Tấn và Nguyễn Tiến Hài định nghĩa tin là “thể loại thông dụng nhất của báo chí. Nó phản ánh nhanh những sự kiện thời sự có ý nghĩa trong đời sống xã hội với ngôn ngữ cô đọng, ngắn gọn, trực tiếp và dễ hiểu” [17, tr.50]. 12