Tài liệu Báo cáo tổng kết đề tài cấp bộ ảnh hưởng của quốc tế cộng sản đối với cánh mạng việt nam

häc viÖn chÝnh trÞ - hµnh chÝnh quèc gia B¸o c¸o tæng kÕt ®Ò tµi cÊp bé ¶NH H¦ëNG CñA quèc tÕ CéNG S¶N §èI VíI C¸CH M¹NG VIÖT NAM Chñ nhiÖm ®Ò tµi: Hå THÞ Tè L¦¥NG 6807 17/4/2008 hµ néi - 2007 Chñ nhiÖm ®Ò tµi: TS. Hå ThÞ Tè L−¬ng Th− ký ®Ò tµi: ThS. NguyÔn Danh Lîi Danh s¸ch céng t¸c viªn: TS. NguyÔn H÷u C¸t PGS, TS. Tr×nh M−u Häc viÖn CT – HC quèc gia Hå ChÝ Minh Häc viÖn CT – HC quèc gia Hå ChÝ Minh ThS. NguyÔn Danh Lîi ViÖn LÞch sö §¶ng ThS. NguyÔn B×nh ViÖn LÞch sö §¶ng NguyÔn V¨n Hïng Côc l−u tr÷ V¨n phßng Trung −¬ng §¶ng 1 Môc lôc Trang Danh s¸ch céng t¸c viªn 1 Më ®Çu 3 Ch−¬ng I: §−êng lèi d©n téc vµ thuéc ®Þa cña Quèc tÕ Céng 9 s¶n I. Thµnh lËp Quèc tÕ Céng s¶n 9 II. §−êng lèi d©n téc vµ thuéc ®Þa cña Quèc tÕ Céng s¶n 17 III. Quèc tÕ Céng s¶n tù gi¶i thÓ 45 Ch−¬ng II: ¶nh h−ëng cña Quèc tÕ Céng s¶n ®èi víi NguyÔn 52 ¸i Quèc vµ qu¸ tr×nh vËn ®éng thµnh lËp §¶ng ( 1919-1930) I. NguyÔn ¸i Quèc lùa chän con ®−êng cøu n−íc d−íi ¸nh s¸ng 52 ®−êng lèi cña Quèc tÕ Céng s¶n II. Quèc tÕ Céng s¶n víi qu¸ tr×nh chuÈn bÞ vµ thµnh lËp §¶ng 57 Ch−¬ng III: Quèc tÕ Céng s¶n víi c¸ch m¹ng ViÖt Nam (1930- 85 1943) I. Quèc tÕ Céng s¶n víi cao trµo c¸ch m¹ng 1930-1931 vµ thêi kú 85 1932-1935 II. ¶nh h−ëng cña §¹i héi VII Quèc tÕ Céng s¶n ®èi víi c¸ch 113 m¹ng ViÖt Nam III. Nh÷ng h¹n chÕ cña Quèc tÕ Céng s¶n ¶nh h−ëng ®Õn c¸ch 121 m¹ng ViÖt Nam IV. Mét sè kinh nghiÖm 138 KÕt luËn 143 Danh môc tµi liÖu tham kh¶o 146 2 më ®Çu I. TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi Víi khÈu hiÖu chiÕn l−îc: "V« s¶n tÊt c¶ c¸c n−íc vµ c¸c d©n téc bÞ ¸p bøc, ®oµn kÕt l¹i!", Quèc tÕ Céng s¶n do V.I.Lªnin s¸ng lËp vµ l·nh ®¹o, trong suèt thêi gian tån t¹i (3-1919 - 5-1943) thùc sù lµ mét tæ chøc c¸ch m¹ng quèc tÕ réng lín nhÊt, lµ mét §¶ng Céng s¶n thÕ giíi. G¾n liÒn víi Quèc tÕ Céng s¶n lµ c¶ mét qu¸ tr×nh lÞch sö h×nh thµnh, ph¸t triÓn vµ cñng cè phong trµo céng s¶n, c«ng nh©n quèc tÕ vµ phong trµo gi¶i phãng d©n téc. Lµ trung t©m nghiªn cøu mét c¸ch s¸ng t¹o chñ nghÜa M¸c - Lªnin, Quèc tÕ Céng s¶n ®· ®¸nh b¹i c¸c khuynh h−íng h÷u vµ “t¶” khuynh trong phong trµo céng s¶n vµ c«ng nh©n quèc tÕ, b¶o vÖ vµ ph¸t triÓn chñ nghÜa M¸c - Lªnin vµ g¾n chñ nghÜa M¸c Lªnin víi phong trµo c«ng nh©n trªn ph¹m vi thÕ giíi. Dùa vµo kinh nghiÖm x©y dùng c¸c ®¶ng céng s¶n, nhÊt lµ §¶ng Céng s¶n (b) Nga, Quèc tÕ Céng s¶n ®· chØ ®¹o vµ gióp ®ì viÖc thµnh lËp c¸c ®¶ng céng s¶n ë c¸c n−íc theo kiÓu míi; ®· x¸c ®Þnh ®−êng lèi chiÕn l−îc vµ s¸ch l−îc cho phong trµo céng s¶n, c«ng nh©n vµ phong trµo gi¶i phãng d©n téc. Nh÷ng ®−êng lèi cña Quèc tÕ Céng s¶n nh−: thµnh lËp mÆt trËn thèng nhÊt gi÷a c¸c lùc l−îng chèng chñ nghÜa ®Õ quèc, chèng chiÕn tranh; kh«ng ngõng më réng vµ cñng cè t×nh ®oµn kÕt gi÷a giai cÊp c«ng nh©n c¸c n−íc trªn c¬ së chñ nghÜa quèc tÕ v« s¶n; kÕt hîp lîi Ých d©n téc víi lîi Ých giai cÊp, g¾n lîi Ých quèc gia víi lîi Ých quèc tÕ mét c¸ch chÆt chÏ vµ ®óng ®¾n, chèng mäi khuynh h−íng vÞ kû d©n téc vµ s«vanh; vÒ vai trß l·nh ®¹o cña nh÷ng ng−êi céng s¶n trong phong trµo c¸ch m¹ng vµ vÒ tÝnh ®éc lËp kh«ng ®−îc hoµ lÉn cña nh÷ng ng−êi céng s¶n khi tham gia c¸c phong trµo... lµ nh÷ng vÊn ®Ò vÉn cßn nguyªn gi¸ trÞ trong thêi ®¹i ngµy nay. Nh÷ng bµi häc kinh nghiÖm, nh÷ng truyÒn thèng c¸ch m¹ng cña Quèc tÕ Céng s¶n cã ý nghÜa v« cïng quan träng ®èi víi c¸c ®¶ng céng s¶n trong cuéc ®Êu tranh v× hoµ b×nh, ®éc lËp d©n téc, d©n chñ vµ tiÕn bé x· héi. V× vËy, lÞch sö cña Quèc tÕ Céng s¶n lµ mét di s¶n khoa häc vµ t− t−ëng - chÝnh trÞ lín. Nã ®· vµ sÏ lµ mét trong nh÷ng ®Ò tµi thu hót sù quan t©m cña nhiÒu ng−êi, nhiÒu giíi khoa häc nh−: c¸c 3 nhµ sö häc, lý luËn, tuyªn truyÒn... ë nhiÒu n−íc kh¸c nhau nghiªn cøu. Gi−¬ng cao ngän cê c¸ch m¹ng v« s¶n, Quèc tÕ Céng s¶n cßn ®Æc biÖt chó ý ®Õn c¸ch m¹ng gi¶i phãng d©n téc. Ph¸t triÓn nh÷ng luËn ®iÓm cña C.M¸c, Ph.¡ngghen vµ V.I.Lªnin vÒ vÊn ®Ò d©n téc vµ thuéc ®Þa, Quèc tÕ Céng s¶n ®· x¸c ®Þnh néi dung, tÝnh chÊt, ®éng lùc, ph−¬ng h−íng vµ tiÒn ®å cña phong trµo gi¶i phãng d©n téc trong thêi ®¹i míi phï hîp víi quy luËt ph¸t triÓn kh¸ch quan cña lÞch sö. Ph©n tÝch ®Æc ®iÓm x· héi c¸c n−íc ph−¬ng §«ng, Quèc tÕ Céng s¶n chØ râ c¸c n−íc ®ã tÊt yÕu ph¶i tr¶i qua cuéc c¸ch m¹ng d©n chñ t− s¶n kiÓu míi (ngµy nay gäi lµ c¸ch m¹ng d©n téc d©n chñ nh©n d©n) vµ tõng b−íc tiÕn lªn chñ nghÜa x· héi kh«ng ph¶i tr¶i qua giai ®o¹n t− b¶n chñ nghÜa. Quèc tÕ Céng s¶n kh«ng chØ gióp ®ì phong trµo gi¶i phãng d©n téc b»ng ®−êng lèi c¸ch m¹ng ®óng ®¾n, mµ cßn b»ng hµnh ®éng c¸ch m¹ng thùc sù: ®µo t¹o c¸n bé cho c¸c ®¶ng céng s¶n ë c¸c n−íc thuéc ®Þa vµ nöa thuéc ®Þa, hç trî vÒ tµi chÝnh, t¨ng c−êng mèi quan hÖ quèc tÕ ®Ó thóc ®Èy cuéc ®Êu tranh c¸ch m¹ng ë c¸c n−íc ph−¬ng §«ng ph¸t triÓn. §èi víi c¸ch m¹ng ViÖt Nam, Quèc tÕ Céng s¶n cã ¶nh h−ëng vµ ®ãng gãp v« cïng quan träng. Tõ n¨m 1927, trong t¸c phÈm §−êng c¸ch mÖnh, NguyÔn ¸i Quèc ®· kh¼ng ®Þnh: “ An Nam muèn c¸ch mÖnh thµnh c«ng, th× tÊt ph¶i nhê §Ö tam Quèc tÕ”. C¸ch m¹ng ViÖt Nam ngay tõ ®Çu ®· vËn ®éng trong mèi quan hÖ mËt thiÕt víi Quèc tÕ Céng s¶n. NguyÔn ¸i Quèc ®· lùa chän con ®−êng cøu n−íc d−íi ¸nh s¸ng ®−êng lèi cña Quèc tÕ Céng s¶n. Quèc tÕ Céng s¶n ®· trùc tiÕp gióp ®ì vµ chØ ®¹o viÖc thµnh lËp §¶ng, ®µo t¹o c¸n bé, chØ ®¹o vÒ ®−êng lèi chiÕn l−îc, s¸ch l−îc, ñng hé c¸c phong trµo c¸ch m¹ng ViÖt Nam. Th¾ng lîi cña c¸ch m¹ng ViÖt Nam g¾n chÆt víi ®−êng lèi c¸ch m¹ng triÖt ®Ó cña Quèc tÕ Céng s¶n vÒ vÊn ®Ò d©n téc vµ thuéc ®Þa. Nghiªn cøu ®Ò tµi: ¶nh h−ëng cña Quèc tÕ Céng s¶n ®èi víi c¸ch m¹ng ViÖt Nam ®Ó kh¼ng ®Þnh sù ®ãng gãp quan träng cña Quèc tÕ Céng s¶n ®èi víi c¸ch m¹ng ViÖt Nam vµ gãp phÇn vµo c«ng t¸c nghiªn cøu LÞch sö §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam vµ t− t−ëng Hå ChÝ Minh. §ång thêi, qua nghiªn cøu ®Ó thÊy râ b¶n lÜnh c¸ch m¹ng, sù l·nh ®¹o ®óng ®¾n, tÝnh chñ ®éng, s¸ng t¹o cña L·nh tô Hå ChÝ Minh vµ cña §¶ng trong c¸ch m¹ng gi¶i phãng d©n téc. Tõ ®ã, rót ra nh÷ng kinh nghiÖm trong quan hÖ hîp 4 t¸c quèc tÕ. §iÒu ®ã cã ý nghÜa quan träng trong sù nghiÖp x©y dùng vµ b¶o vÖ ®Êt n−íc hiÖn nay, nhÊt lµ trong qu¸ tr×nh chóng ta ®ang tiÕn hµnh héi nhËp quèc tÕ. II. T×nh h×nh nghiªn cøu Mét sè c«ng tr×nh nh−: LÞch sö §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam, S¬ th¶o, tËp I (19201954), Nxb ST, Hµ Néi, 1981; Sù hîp t¸c quèc tÕ gi÷a §¶ng Céng s¶n Liªn X« vµ §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam. LÞch sö vµ hiÖn t¹i, Nxb ST, Hµ Néi, 1987; Quèc tÕ Céng s¶n víi vÊn ®Ò d©n téc vµ thuéc ®Þa cña NguyÔn Thµnh, Nxb S¸ch gi¸o khoa M¸c-Lªnin, Hµ Néi, 1987 ®· ®Ò cËp ®Õn quan hÖ cña Quèc tÕ Céng s¶n víi c¸ch m¹ng ViÖt Nam vµ §¶ng Céng s¶n §«ng D−¬ng. Tuy nhiªn, do néi dung qu¸ réng vµ tËp trung vµo chñ ®Ò chÝnh cña cuèn s¸ch, thêi gian qu¸ dµi, v× vËy, c¸c c«ng tr×nh nªu trªn chØ dõng l¹i ë møc ®é rÊt kh¸i qu¸t, cã tÝnh ®Þnh h−íng. T¹p chÝ LÞch sö §¶ng sè 1-1989 lµ sè chuyªn ®Ò kû niÖm 70 n¨m thµnh lËp Quèc tÕ Céng s¶n. C¸c nhµ nghiªn cøu NguyÔn Thµnh, Tr×nh M−u, §ç Quang H−ng, NguyÔn Quèc Hïng, TrÇn V¨n Hïng, TrÇn Ngäc Linh… cã c¸c bµi viÕt vÒ Quèc tÕ Céng s¶n ®¨ng ë c¸c t¹p chÝ LÞch sö §¶ng, t¹p chÝ Céng s¶n… Liªn quan ®Õn ®Ò tµi nµy cßn cã luËn ¸n Phã tiÕn sü (tr−íc ®©y), TiÕn sü nh−: Quèc tÕ Céng s¶n vµ phong trµo c¸ch m¹ng ViÖt Nam (1919-1930) cña NguyÔn §øc Thïy (b¶o vÖ ë X«phia n¨m 1987), Quèc tÕ Céng s¶n vµ sù thµnh lËp MÆt trËn d©n chñ §«ng D−¬ng (1936-1939) cña Tr×nh M−u (b¶o vÖ ë X«phia n¨m 1984), ChiÕn l−îc vµ s¸ch l−îc cña Quèc tÕ Céng s¶n trong phong trµo gi¶i phãng d©n téc ë ViÖt Nam cña §ç Quang H−ng (b¶o vÖ ë Liªn X« n¨m 1986), Mèi quan hÖ cña Quèc tÕ Céng s¶n víi §¶ng Céng s¶n §«ng D−¬ng cña Hå ThÞ Tè L−¬ng (b¶o vÖ n¨m 2001). C¸c luËn ¸n do h¹n chÕ vÒ ph¹m vi, giíi h¹n nghiªn cøu nªn chØ nghiªn cøu nh÷ng kho¶ng thêi gian nhÊt ®Þnh vµ träng t©m chñ yÕu vÒ ®−êng lèi chiÕn l−îc, s¸ch l−îc cña Quèc tÕ Céng s¶n vÒ c¸ch m¹ng thuéc ®Þa. N¨m 1998-2000, ViÖn Hå ChÝ Minh thùc hiÖn ®Ò tµi khoa häc cÊp bé NguyÔn ¸i Quèc víi Quèc tÕ Céng s¶n (1920-1943) do TS Lª V¨n TÝch lµm Chñ nhiÖm. ë Liªn X« (tr−íc ®©y) vµ Nga ngµy nay, mét sè t¸c gi¶ ®· viÕt vÒ lÞch sö ViÖt Nam. §ã lµ X.A.Mkhitarian víi c¸c t¸c phÈm: Cao trµo c¸ch m¹ng ë §«ng D−¬ng vµo ®Çu 5 nh÷ng n¨m 30 cña thÕ kû XX, Matxc¬va, 1975; C¸ch m¹ng ViÖt Nam: nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn vµ thùc tiÔn, Matxc¬va, 1986; M.P.Ixaiep vµ A.X.Cherên−sÐp: Quan hÖ X« - ViÖt, Matxc¬va, 1975. C¸c c«ng tr×nh trªn ®Ò cËp ë møc ®é rÊt s¬ l−îc ®Õn sù gióp ®ì cña Quèc tÕ Céng s¶n ®èi víi ViÖt Nam. U.A.¤gênhetèp: Quèc tÕ Céng s¶n vµ ph−¬ng §«ng, Matxc¬va, 1969; A.B.Redênhicèp: ChiÕn l−îc vµ s¸ch l−îc cña Quèc tÕ Céng s¶n vÒ vÊn ®Ò d©n téc vµ thuéc ®Þa. Nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn vµ lÞch sö, Matxc¬va, 1978; ®©y lµ nh÷ng cuèn s¸ch viÕt vÒ lÞch sö cña Quèc tÕ Céng s¶n víi c¸ch m¹ng thuéc ®Þa. Trong mèi quan hÖ cña Quèc tÕ Céng s¶n víi c¸c n−íc thuéc ®Þa réng lín nh− Trung Quèc, Ên §é, In®«nªxia vµ c¸c n−íc ¶ RËp, c¸c t¸c gi¶ míi chØ dõng l¹i mét ®«i nÐt chÊm ph¸ vÒ quan hÖ cña Quèc tÕ Céng s¶n víi §«ng D−¬ng. A.A.X«c«lèp: Quèc tÕ Céng s¶n vµ ViÖt Nam, Matxc¬va, 1998, viÕt vÒ qu¸ tr×nh ®µo t¹o c¸n bé chÝnh trÞ cho ViÖt Nam ë c¸c tr−êng céng s¶n ë Liªn X« trong nh÷ng n¨m 20-30 cña thÕ kû XX. C¸c t¸c phÈm cña ViÖt Nam vµ Nga ®Ò cËp ®Õn vÊn ®Ò nµy ë møc ®é kh¸c nhau, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c¸c t¸c gi¶ cña ®Ò tµi kÕ thõa thµnh qu¶ c¶ vÒ t− liÖu, ph−¬ng ph¸p vµ cïng víi nh÷ng t− liÖu míi ®−îc khai th¸c ë kho l−u tr÷ cña Nga ®Ó thùc hiÖn mét ®Ò tµi thu hót sù quan t©m cña nhiÒu ng−êi, nh−ng cho ®Õn nay ch−a cã mét c«ng tr×nh nµo ph¶n ¸nh ®Çy ®ñ vµ cã hÖ thèng vÒ ¶nh h−ëng cña Quèc tÕ Céng s¶n víi c¸ch m¹ng ViÖt Nam trong suèt c¶ thêi kú tõ khi thµnh lËp vµ ®Õn lóc Quèc tÕ Céng s¶n tù gi¶i thÓ ( 1919-1943). III. Môc tiªu nghiªn cøu - B»ng nh÷ng tµi liÖu lÞch sö, ®Ò tµi sÏ dùng l¹i bøc tranh ch©n thùc qu¸ tr×nh Quèc tÕ Céng s¶n chØ ®¹o, gióp ®ì c¸ch m¹ng ViÖt Nam vµ §¶ng Céng s¶n §«ng D−¬ng, kh¼ng ®Þnh nh÷ng ®ãng gãp cña Quèc tÕ Céng s¶n ®èi víi c¸ch m¹ng ViÖt Nam lµ v« cïng quan träng vµ ph©n tÝch nh÷ng h¹n chÕ cña Quèc tÕ Céng s¶n do nh÷ng yÕu tè chñ quan vµ kh¸ch quan ®· ¶nh h−ëng ®Õn c¸ch m¹ng ViÖt Nam vµ l·nh tô NguyÔn ¸i Quèc. - Tõ mèi quan hÖ gi÷a Quèc tÕ Céng s¶n vµ §¶ng Céng s¶n §«ng D−¬ng, rót ra nh÷ng kinh nghiÖm. Nh÷ng kinh nghiÖm sÏ lµ bµi häc tèt cho quan hÖ quèc tÕ trong giai ®o¹n hiÖn nay khi chóng ta ®ang tiÕn hµnh héi nhËp quèc tÕ. 6 IV. Néi dung nghiªn cøu Néi dung nghiªn cøu cña ®Ò tµi tËp trung vµo ba phÇn chÝnh: Mét lµ: Nghiªn cøu vÒ ®−êng lèi d©n téc vµ thuéc ®Þa Quèc tÕ Céng s¶n, trong ®ã cã ®Ò cËp ®Õn qu¸ tr×nh chuÈn bÞ thµnh lËp Quèc tÕ Céng s¶n vµ Quèc tÕ Céng s¶n tù gi¶i thÓ. Hai lµ: ¶nh h−ëng cña Quèc tÕ Céng s¶n ®èi víi NguyÔn ¸i Quèc vµ qu¸ tr×nh vËn ®éng thµnh lËp §¶ng (1919-1930). Ba lµ: Quèc tÕ Céng s¶n víi c¸ch m¹ng ViÖt Nam qua c¸c thêi kú: 1930-1931, 1932-1935, 1935-1943, nh÷ng h¹n chÕ cña Quèc tÕ Céng s¶n ¶nh h−ëng ®Õn §¶ng vµ c¸ch m¹ng ViÖt Nam. V. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu - §Ò tµi sö dông chñ yÕu ph−¬ng ph¸p lÞch sö vµ l«gÝc, thèng kª, so s¸nh, ®èi chiÕu… - Tæ chøc héi th¶o, täa ®µm lÊy ý kiÕn c¸n bé nghiªn cøu. VI. Lùc l−îng nghiªn cøu §Ó thùc hiÖn môc tiªu ®Ò ra, lùc l−îng tham gia nghiªn cøu lµ mét sè c¸n bé nghiªn cøu cña ViÖn LÞch sö §¶ng vµ Häc viÖn ChÝnhtrÞ- Hµnh chÝnh quèc gia Hå ChÝ Minh. Ngoµi ra, chñ nhiÖm mêi mét sè nhµ khoa häc nghiªn cøu chuyªn s©u giai ®o¹n lÞch sö tr−íc c¸ch m¹ng th¸ng T¸m trong vµ ngoµi Häc viÖn tham gia t− vÊn ®Ò tµi vµ gãp ý b¶n th¶o tæng quan. VII. TriÓn väng nghiªn cøu S¶n phÈm nghiªn cøu cña ®Ò tµi cã thÓ sö dông lµm tµi liÖu tham kh¶o phôc vô c«ng t¸c nghiªn cøu, biªn so¹n vµ gi¶ng d¹y LÞch sö §¶ng. KÕt qu¶ nghiªn cøu gãp phÇn gîi më mét sè kinh nghiÖm vµo c«ng t¸c l·nh ®¹o thùc hiÖn c«ng cuéc ®æi míi cña §¶ng. 7 VIII. KÕt cÊu cña tæng quan Ngoµi phÇn më ®Çu vµ danh môc tµi liÖu tham kh¶o, tæng quan ®−îc kÕt cÊu thµnh 3 ch−¬ng : Ch−¬ng I: §−êng lèi d©n téc vµ thuéc ®Þa Quèc tÕ Céng s¶n Ch−¬ng II: ¶nh h−ëng cña Quèc tÕ Céng s¶n ®èi víi NguyÔn ¸i Quèc vµ qu¸ tr×nh vËn ®éng thµnh lËp §¶ng (1919-1930) Ch−¬ng III: Quèc tÕ Céng s¶n víi c¸ch m¹ng ViÖt Nam ( 1930- 1943) vµ kÕt luËn. 8 Ch−¬ng I ®−êng Lèi d©n téc vµ thuéc ®Þa Cña Quèc tÕ Céng s¶n I. Thµnh lËp Quèc tÕ Céng s¶n Sau khi Ph.¡ngghen mÊt (n¨m 1895), c¬ quan l·nh ®¹o cña Quèc tÕ II dÇn dÇn r¬i vµo tay c¸c l·nh tô c¬ héi. Hä c«ng khai xÐt l¹i chñ nghÜa M¸c vµ tho¶ hiÖp mét c¸ch v« nguyªn t¾c víi giai cÊp t− s¶n. V× vËy, ngay sau khi ChiÕn tranh thÕ giíi lÇn thø nhÊt võa míi næ ra, trong t¸c phÈm ChiÕn tranh vµ phong trµo d©n chñ - x· héi Nga, viÕt th¸ng 11-1914, V.I.Lªnin ®· nªu râ sù cÇn thiÕt thµnh lËp mét Quèc tÕ míi, c¸ch m¹ng: "BÊt chÊp mäi trë ng¹i, quÇn chóng c«ng nh©n sÏ t¹o ra mét Quèc tÕ míi. Th¾ng lîi hiÖn nay cña chñ nghÜa c¬ héi chØ lµ t¹m thêi"… vµ tuyªn bè khÈu hiÖu: “ Mu«n n¨m t×nh h÷u nghÞ quèc tÕ cña c«ng nh©n chèng chñ nghÜa s«vanh vµ chñ nghÜa ¸i quèc cña giai cÊp t− s¶n c¸c n−íc. Mu«n n¨m quèc tÕ v« s¶n ®−îc tho¸t khái chñnghÜa c¬ héi”1. Tõ ®ã, V.I.Lªnin ®· khÈn tr−¬ng chuÈn bÞ c¬ së lý luËn vµ c«ng t¸c tæ chøc ®Ó hoµn thµnh nhiÖm vô träng ®¹i nµy. Sù sôp ®æ cña Quèc tÕ II diÔn ra cïng víi nh÷ng lo¹t sóng ®Çu tiªn cña cuéc ChiÕn tranh thÕ giíi lÇn thø nhÊt b¾t ®Çu tõ th¸ng 8-1914. Cuéc chiÕn tranh mang tÝnh chÊt ®Õ quèc tõ c¶ hai phÝa ®· ®−îc dïng lµm sù kiÓm nghiÖm nghiÖt ng· tÊt c¶ c¸c khuynh h−íng tån t¹i lóc bÊy giê trong phong trµo c«ng nh©n quèc tÕ, lét trÇn sù ph¸ s¶n vÒ t− t−ëng- chÝnh trÞ cña Quèc tÕ II, ®· ph¬i bµy toµn bé sù biÕn chÊt cña phÇn lín c¸c ®¶ng x· héi- d©n chñ. Ngµy 4-8-1914, tÊt c¶ c¸c ®¹i biÓu cña §¶ng X· héi - d©n chñ §øc - ®¶ng m¹nh nhÊt vµ cã ¶nh h−ëng nhÊt cña Quèc tÕ II, cïng víi c¸c ®¹i biÓu cña giai cÊp t− s¶n vµ ®Þa chñ biÓu quyÕt ë nghÞ viÖn §øc, ñng hé ng©n s¸ch chiÕn tranh. C¸c ®¶ng x· héi chñ nghÜa ë ¸o, Hung, Ph¸p, Anh, BØ vµ hµng lo¹t n−íc kh¸c còng ñng hé chÝnh phñ "m×nh" trong cuéc chiÕn tranh ®Õ quèc phi nghÜa. §iÒu ®ã chøng tá r»ng c¸c 1 V.I.Lªnin: Toµn tËp, Nxb. ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi, 2006, t. 26, tr. 26. 9 thñ lÜnh c¬ héi ®· c«ng khai chuyÓn sang phÝa giai cÊp t− s¶n d©n téc "m×nh", ph¶n béi l¹i quyÒn lîi cña giai cÊp c«ng nh©n. Trong thêi gian chiÕn tranh, phong trµo c«ng nh©n quèc tÕ vµ phong trµo x· héi chñ nghÜa ®· h×nh thµnh ba ph¸i kh¸c nhau: ph¸i chñ nghÜa x· héi - s«vanh, ph¸i gi÷a vµ ph¸i c¸ch m¹ng - quèc tÕ chñ nghÜa. Ph¸i chñ nghÜa x· héi - s«vanh hay lµ nh÷ng kÎ c¬ héi c«ng khai do E.BÐcstanh cÇm ®Çu. Ph¸i nµy liªn minh c«ng khai víi giai cÊp t− s¶n “n−íc m×nh" tiÕn hµnh chiÕn tranh ®Õ quèc. Chóng ký kÕt víi giai cÊp t− s¶n c¸c hoµ −íc vµ nóp d−íi khÈu hiÖu "B¶o vÖ Tæ quèc" trong chiÕn tranh ®Õ quèc, thùc t©m gióp ®ì giai cÊp thèng trÞ lïa ®uæi nh©n d©n lao ®éng ra trËn chiÕn v× lîi nhuËn cña giai cÊp t− s¶n. PhÇn lín c¸c l·nh tô næi tiÕng cña c¸c ®¶ng x· héi - d©n chñ ®Òu theo quan ®iÓm cña chñ nghÜa x· héi - s«vanh nh−: Ph.EbÐct¬, Ph.Sai®ªman (§øc); V. ¸tl¬ (¸o); P. Ren«®en, S. GÐt, M. Xamba (Ph¸p), G. Gai®êman (Anh); G. Plªkhanèp (Nga); L. BÝtx«lati (Italia); £.Van®Ðcven®¬ (BØ); Ia. Brantinh (Thôy §iÓn)... ë Ph¸p, BØ, Anh, nh÷ng ng−êi x· héi - s«vanh tham gia vµo néi c¸c chÝnh phñ t− s¶n. ë tÊt c¶ c¸c n−íc, hä chuyÓn sang phÝa giai cÊp t− s¶n d©n téc "m×nh" vµ trë thµnh kÎ thï cña giai cÊp v« s¶n. Ph¸i gi÷a (hay lµ nh÷ng phÇn tö c¬ héi giÊu giÕm), thùc chÊt lµ tay sai cña chñ nghÜa x· héi - s«vanh. NÕu nh− ph¸i x· héi - s«vanh biÖn hé cho viÖc c«ng nh©n Ph¸p b¾n c«ng nh©n §øc, c«ng nh©n §øc b¾n c«ng nh©n Ph¸p v× sù nghiÖp "B¶o vÖ Tæ quèc", c«ng khai kªu gµo quÇn chóng lao ®éng lao vµo cuéc chÐm giÕt lÉn nhau, ®æ m¸u v× quyÒn lîi cña giai cÊp t− s¶n th× nh÷ng phÇn tö giÊu mÆt nh− C.Cauxky biÖn hé sù b¶o vÖ chiÕn tranh cña m×nh mét c¸ch tinh vi vµ khÐo lÐo b»ng c¸ch nóp d−íi chiªu bµi chñ nghÜa quèc tÕ, ®−a ra khÈu hiÖu lõa bÞp ®Çy nguy h¹i lµ "Hoµ b×nh trong n−íc". Hä cho r»ng chØ cã thÓ tiÕn hµnh cuéc ®Êu tranh giai cÊp trong thêi b×nh, cßn trong thêi chiÕn th× chØ tiÕn hµnh ®Êu tranh v× hoµ b×nh. Hä tõ chèi kªu gäi nh©n d©n ®Êu tranh chèng chñ nghÜa ®Õ quèc vµ chèng chiÕn tranh. V.I.Lªnin ®· viÕt vÒ C.Cauxky r»ng: "Chñ nghÜa Cauxky kh«ng ph¶i ngÉu nhiªn mµ cã, nã lµ s¶n phÈm x· héi cña nh÷ng m©u thuÉn cña Quèc tÕ II, cña th¸i ®é miÖng th× nãi trung thµnh víi chñ nghÜa M¸c, nh−ng trªn thùc tÕ th× l¹i phôc tïng chñ 10 nghÜa c¬ héi"1. Nh÷ng ®¹i biÓu cña ph¸i gi÷a lµ: C.Cauxky, G.Ghe®¬, G.Le®eburê (§øc), Ph.¸tl¬ (¸o), S.L«ngghª, A.BrÐtxman (Ph¸p), R.M¸c §«man, Ph.Xnao®en (Anh), L.M¸ctèp, L.Têrètxky (Nga), Ph.Turati, V.M«®inlianhi (Italia), M.KhincêvÝt (Mü), R.Grin (Thôy SÜ)... V.I.Lªnin ®· lªn ¸n khuynh h−íng nµy hoµn toµn nh− chñ nghÜa c¬ héi vµ ®Æt ra nhiÖm vô "ph¶i ho¹t ®éng kiªn tr× nh»m lµm cho phong trµo c¸ch m¹ng cña giai cÊp v« s¶n ®o¹n tuyÖt hoµn toµn víi chñ nghÜa c¬ héi"2. §èi lËp víi ph¸i chñ nghÜa x· héi - s«vanh vµ ph¸i gi÷a lµ nh÷ng ng−êi c¸ch m¹ng - quèc tÕ chñ nghÜa. Hä trung thµnh víi chñ nghÜa x· héi, l·nh ®¹o cuéc ®Êu tranh c¸ch m¹ng chèng giai cÊp t− s¶n n−íc m×nh, chèng chñ nghÜa ®Õ quèc vµ ph¶n ¸nh nh÷ng quyÒn lîi c¨n b¶n cña quÇn chóng v« s¶n. Ph¸i nµy do V.I.Lªnin l·nh ®¹o. ë Nga, V.I.Lªnin vµ §¶ng B«ns¬vÝch tuyªn bè khÈu hiÖu: "BiÕn chiÕn tranh ®Õ quèc thµnh néi chiÕn". Ph¸i c¸ch m¹ng - quèc tÕ chñ nghÜa gåm nh÷ng ng−êi b«ns¬vÝch Nga; nh÷ng ng−êi chexni¸c lµ nh÷ng ng−êi chèng l¹i chñ nghÜa c¬ héi ë Bungari ®øng ®Çu lµ §.Bêlag«iÐpv−u, G.Kyr¬c«v−u, V.C«lar«v−u; nh÷ng ng−êi thuéc c¸nh t¶ §øc: C.LiÕpnÕch, R.Lócx¨mbua, Ph.Mªrinh; nh÷ng ng−êi x· héi chñ nghÜa XÐcbi: Ph.Philipèp, D.B«b«vÝch, T.Caxler«vÝch; nh÷ng ng−êi c¸nh t¶ x· héi d©n chñ Ba Lan: Ia.Ganhexky, A.Var¬xky; nh÷ng ng−êi x· héi - d©n chñ L¸tvia: Ia.Ber¬din; nh÷ng ng−êi x· héi chñ nghÜa c¸nh t¶ Thôy §iÓn, Na uy, Italia, ¸o - Hung, Ph¸p, Anh, Mü, ¸chentina, §an M¹ch, Thôy SÜ vµ c¸c n−íc kh¸c. Sù ph¶n béi nhôc nh· cña c¸c l·nh tô c¸c ®¶ng x· héi - d©n chñ ®èi víi chñ nghÜa M¸c, ®èi víi sù nghiÖp gi¶i phãng giai cÊp v« s¶n vµ ®oµn kÕt quèc tÕ v« s¶n, sù chia rÏ Quèc tÕ II thµnh nh÷ng ®¶ng thï ®Þch lÉn nhau - nh÷ng ®¶ng ®ã ®· tiÕn hîp víi chÝnh phñ ®Õ quèc n−íc m×nh - nh÷ng ®iÒu ®ã ®· chøng minh sù ph¸ s¶n hoµn toµn vÒ t− t−ëng vµ tæ chøc cña Quèc tÕ II, vÒ sù chÊm døt sù tån t¹i cña Quèc tÕ II nh− mét tæ chøc v« s¶n quèc tÕ. Nh− vËy, kh«ng ph¶i nh÷ng ng−êi b«nsªvÝch vµ V.I. 1 2 V.I.Lªnin: Toµn tËp, Nxb. ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi, 2006, t.26, tr. 408. S®d, tr. 192-193. 11 Lªnin lµm tan r· Quèc tÕ II nh− nh÷ng kÎ chèng céng kh¼ng ®Þnh mµ chÝnh lµ nh÷ng kÎ x· héi - s«vanh, nh÷ng kÎ c¬ héi ®· ph¸ ho¹i sù thèng nhÊt trong phong trµo c«ng nh©n quèc tÕ. Sù ph¸ s¶n cña Quèc tÕ II lµ biÓu hiÖn næi bËt nhÊt trong viÖc sè ®«ng c¸c ®¶ng d©n chñ - x· héi chÝnh thøc ë ch©u ¢u ph¶n béi mét c¸ch hÌn h¹ niÒm tin cña hä vµ nh÷ng nghÞ quyÕt mµ hä ®· trÞnh träng th«ng qua ë Stótga vµ Bal¬. Phong trµo v« s¶n thÕ giíi ®Æt tr−íc sù lùa chän: hoÆc tõ bá khái nh÷ng môc tiªu c¸ch m¹ng vµ chuyÓn sang con ®−êng tho¶ hiÖp víi giai cÊp t− s¶n, hoÆc kiªn quyÕt ®o¹n tuyÖt víi chñ nghÜa x· héi - s«vanh, ®oµn kÕt tÊt c¶ c¸c lùc l−îng c¸ch m¹ng vµ quèc tÕ vµ thµnh lËp Quèc tÕ míi, cã kh¶ n¨ng tiÕp tôc nh÷ng truyÒn thèng c¸ch m¹ng vÎ vang ®· ®−îc nh÷ng ng−êi thÇy vÜ ®¹i cña giai cÊp c«ng nh©n lµ C.M¸c vµ Ph.¡ngghen ®Æt nÒn mãng. Bëi v×, thêi ®¹i míi, nh÷ng nhiÖm vô c¸ch m¹ng lín lao ®øng tr−íc giai cÊp v« s¶n ®ßi hái kh«ng c¶i tæ l¹i Quèc tÕ cò ®· bÞ ph¸ s¶n, mµ ®ßi hái sù thµnh lËp mét tæ chøc Quèc tÕ míi. Tæ chøc ®ã cã kh¶ n¨ng kh«i phôc tÝnh chÊt quèc tÕ cña phong trµo v« s¶n vµ ®−a c«ng nh©n vµo cuéc tiÕn c«ng chÕ ®é t− s¶n. NhÊn m¹nh ý t−ëng nµy, V.I.Lªnin viÕt: "Quèc tÕ III cã nhiÖm vô tæ chøc nh÷ng lùc l−îng cña giai cÊp v« s¶n nh»m tiÕn c«ng c¸ch m¹ng vµo c¸c chÝnh phñ t− b¶n chñ nghÜa, nh»m tiÕn hµnh néi chiÕn chèng giai cÊp t− s¶n tÊt c¶ c¸c n−íc ®Ó giµnh chÝnh quyÒn, ®Ó cho chñ nghÜa x· héi th¾ng lîi". V.I.Lªnin trong cuéc ®Êu tranh chèng chñ nghÜa c¬ héi ®· ph¸t triÓn chñ nghÜa M¸c b»ng nh÷ng kÕt luËn míi tõ thùc tiÔn cuéc ®Êu tranh c¸ch m¹ng cña giai cÊp c«ng nh©n kh«ng chØ cña n−íc Nga, mµ cña c¶ thÕ giíi. Trong c¸c t¸c phÈm Chñ nghÜa ®Õ quèc, giai ®o¹n tét cïng cña chñ nghÜa t− b¶n, Bµn vÒ khÈu hiÖu Liªn bang ch©u ¢u vµ trong nhiÒu t¸c phÈm kh¸c, V.I.Lªnin ®· ph¸t triÓn häc thuyÕt ®Êu tranh giai cÊp cña C.M¸c vµ c¸ch m¹ng x· héi chñ nghÜa trong thêi ®¹i ®Õ quèc chñ nghÜa. Trªn c¬ së ph©n tÝch khoa häc nh÷ng m©u thuÉn cña chñ nghÜa ®Õ quèc, V.I.Lªnin ®· ®i ®Õn kÕt luËn: “Sù ph¸t triÓn kh«ng ®ång ®Òu vÒ kinh tÕ vµ chÝnh trÞ lµ quy luËt tuyÖt ®èi cña chñ nghÜa t− b¶n. Do ®ã, chóng ta thÊy r»ng chñ nghÜa x· héi cã thÓ th¾ng tr−íc hÕt lµ trong mét sè Ýt n−íc t− b¶n chñ nghÜa hoÆc thËm chÝ chØ trong mét n−íc t− b¶n chñ nghÜa, t¸ch riªng ra mµ nãi”1. KÕt luËn ®ã ®−îc tr×nh bµy lÇn ®Çu tiªn vµo n¨m 1915, lµ mét ph¸t kiÕn thiªn tµi 1 V.I.Lªnin: Toµn tËp, Nxb. ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi, 2006, t. 26, tr.447. 12 trong khoa häc m¸cxÝt. Ng−êi ®· chØ ra t−¬ng lai míi cho giai cÊp v« s¶n quèc tÕ. V.I.Lªnin ®−a ra nh÷ng kÕt luËn cã tÝnh nguyªn t¾c vÒ sù cÇn thiÕt liªn minh chÆt chÏ cña giai cÊp c«ng nh©n víi n«ng d©n, vÒ chuyÓn c¸ch m¹ng d©n chñ sang c¸ch m¹ng x· héi chñ nghÜa, vÒ mèi quan hÖ gi÷a cuéc ®Êu tranh c¸ch m¹ng cña giai cÊp c«ng nh©n trong c¸c n−íc t− b¶n víi phong trµo d©n chñ vµ c¸ch m¹ng gi¶i phãng d©n téc trong c¸ch m¹ng lËt ®æ chñ nghÜa ®Õ quèc. V.I.Lªnin ph¸t triÓn c¶ häc thuyÕt cña C.M¸c vÒ chiÕn tranh, vÒ nhµ n−íc, vÒ ®¶ng v« s¶n. Nh÷ng kÕt luËn lý luËn cña V.I.Lªnin, cña §¶ng B«ns¬vÝch ®−îc kiÓm nghiÖm vµ lµm phong phó h¬n trong tiÕn tr×nh ®Êu tranh giai cÊp, trong nh÷ng ®iÒu kiÖn phøc t¹p kh¸c nhau lµ mét ®ãng gãp quan träng vµo sù h×nh thµnh ®−êng lèi t− t−ëng - chÝnh trÞ vµ tæ chøc cña Quèc tÕ Céng s¶n. Trong thêi gian ChiÕn tranh thÕ giíi thø nhÊt, hai héi nghÞ x· héi chñ nghÜa quèc tÕ ®−îc triÖu tËp ë Thôy SÜ. 12 n−íc ch©u ¢u tham dù Héi nghÞ thø nhÊt häp ë XimmÐcvan tõ ngµy 5 ®Õn ngµy 8-9-1915. T¹i héi nghÞ nµy, V.I.Lªnin tæ chøc ra mét nhãm gäi lµ "Ph¸i t¶ XimmÐcvan". Ph¸i t¶ XimmÐcvan chñ tr−¬ng ®o¹n tuyÖt víi Quèc tÕ II, ®oµn kÕt tÊt c¸c phÇn tö c¸ch m¹ng vµ thµnh lËp Quèc tÕ míi. Ph¸i t¶ bÇu ra c¬ quan l·nh ®¹o - Ban Th−êng vô do V.I.Lªnin ®øng ®Çu. V.I.Lªnin ®¸nh gi¸ cao tÇm quan träng cña Héi nghÞ XimmÐcvan ®èi víi c¸nh t¶ cña d©n chñ - x· héi quèc tÕ. Ng−êi viÕt r»ng: "ý nghÜa cña héi nghÞ (b−íc ®Çu tiÕn tíi Quèc tÕ III; mét b−íc rôt rÌ vµ kh«ng triÖt ®Ó tiÕn tíi sù ph©n liÖt víi chñ nghÜa c¬ héi. Kh¶ n¨ng "t¸i ph¹m")"1, v× nã ®· vò trang vÒ t− t−ëng vµ gãp phÇn ®oµn kÕt tÊt c¶ c¸c chiÕn sÜ quèc tÕ chñ nghÜa trong phong trµo c«ng nh©n. Trong Héi nghÞ thø hai häp ë Kientan tõ ngµy 24 ®Õn ngµy 30-4-1916, ph¸i t¶ XimmÐcvan chiÕm 10/41 ®¹i biÓu. Héi nghÞ th«ng qua NghÞ quyÕt vÒ h×nh thøc lªn ¸n chÝnh s¸ch x· héi - s«vanh cña Ban Th−êng vô X· héi chñ nghÜa quèc tÕ, nh−ng kh«ng cã mét kÕt luËn nµo tõ sù kiÖn ph¶n béi sù nghiÖp giai cÊp v« s¶n cña c¸c l·nh tô Quèc tÕ II. Th¾ng lîi cña C¸ch m¹ng Th¸ng M−êi lµm thay ®æi t×nh h×nh quèc tÕ vµ t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó thµnh lËp Quèc tÕ III. 1 V.I.Lªnin: Toµn tËp, Nxb. ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi, 2005, t. 49, tr. 189. 13 D−íi ¶nh h−ëng cña C¸ch m¹ng Th¸ng M−êi, phong trµo c¸ch m¹ng ®· lan ra kh¾p thÕ giíi t− b¶n: PhÇn Lan, §øc, ¸o, Hung... nhê ®ã qu¸ tr×nh h×nh thµnh c¸c ®¶ng céng s¶n ®· ®−îc ®Èy m¹nh. Th¸ng 1-1918 thµnh lËp §¶ng Quèc tÕ - x· héi chñ nghÜa ¸chentina, ®Õn cuèi n¨m 1920 ®æi tªn thµnh §¶ng Céng s¶n ¸chentina. Vµo nöa sau n¨m 1918, c¸c ®¶ng céng s¶n ®−îc thµnh lËp ë PhÇn Lan, ¸o, Hµ Lan, Hung, §øc. ë Ba Lan, §¶ng Céng s¶n ra ®êi sau khi thèng nhÊt hai ®¶ng: §¶ng c«ng nh©n c¸ch m¹ng vµ §¶ng nh÷ng ng−êi c¸nh t¶. C¸c nhãm, c¸c tæ chøc céng s¶n ®−îc h×nh thµnh trong nh÷ng n¨m 1918 - 1919 ë TiÖp Kh¾c, Rumani, Italia, Trung Quèc, TriÒu Tiªn, Liªn bang Nam Phi... Trong nh÷ng ®iÒu kiÖn trªn, viÖc thµnh lËp Quèc tÕ Céng s¶n trë nªn v« cïng cÊp thiÕt. Quèc tÕ míi cÇn ph¶i thóc ®Èy nhanh sù h×nh thµnh c¸c ®¶ng c¸ch m¹ng kiÓu míi ®Ó l·nh ®¹o cuéc ®Êu tranh giai cÊp ®ang ph¸t triÓn, ®Ó trang bÞ cho nh÷ng ng−êi c¸ch m¹ng ph−¬ng T©y nh÷ng kinh nghiÖm th¾ng lîi cña C¸ch m¹ng Th¸ng M−êi, ®Ó tæ chøc sù ®oµn kÕt, gióp ®ì lÉn nhau gi÷a nh÷ng ng−êi v« s¶n tÊt c¶ c¸c n−íc víi n−íc Nga X«viÕt, víi phong trµo gi¶i phãng d©n téc. Tuy tån t¹i c¸c ®¶ng vµ nh÷ng nhãm c¸ch m¹ng m¸cxÝt ë c¸c n−íc kh¸c nhau, nh−ng trõ §¶ng B«ns¬vÝch Nga, kh«ng cã ®¶ng m¸cxÝt nµo cã kh¶ n¨ng ®oµn kÕt vµ tæ chøc ®−îc Quèc tÕ míi, nh− V.I.Lªnin ®· viÕt th¸ng 5-1917 r»ng: “T×nh h×nh cña ®¶ng ta - tr−íc tÊt c¶ c¸c ®¶ng c«ng nh©n trªn toµn thÕ giíi - ngµy nay chÝnh lµ nh− sau: chóng ta cã nghÜa vô ph¶i thµnh lËp ngay lËp tøc Quèc tÕ III. Ngoµi chóng ta ra, ngµy nay kh«ng ai cã thÓ lµm ®−îc ®iÒu ®ã, vµ mäi sù tr× ho·n ®Òu cã h¹i”1. Thùc hiÖn nhiÖm vô träng ®¹i ®ã, th¸ng 1-1918, Héi nghÞ quèc tÕ lÇn thø nhÊt häp ë Pªt¬r«gr¸t ®Ó chuÈn bÞ thµnh lËp Quèc tÕ III. Mét n¨m sau, th¸ng 1-1919, Héi nghÞ quèc tÕ lÇn thø hai häp ë M¸txc¬va. Héi nghÞ nhÊt trÝ th«ng qua ®Ò nghÞ cña V.I.Lªnin vÒ viÖc triÖu tËp §¹i héi thµnh lËp Quèc tÕ III trong thêi gian gÇn nhÊt. Héi nghÞ ra lêi kªu gäi 39 ®¶ng, nhãm, tæ chøc anh em bµn b¹c vÊn ®Ò thµnh lËp vµ tham gia vµo viÖc chuÈn bÞ §¹i héi thµnh lËp Quèc tÕ III. ChiÒu ngµy 2-3-1919, Héi nghÞ Céng s¶n quèc tÕ häp ë Cremli (M¸txc¬va). V.I.Lªnin, G.Eberl©yin (§øc), Ph.Bl¸tchen (Thôy SÜ) ®−îc bÇu lµ thµnh viªn th−êng trùc cña Chñ tÞch 1 V.I.Lªnin: Toµn tËp, Nxb. ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi, 2005, t. 31, tr. 226. 14 ®oµn. Tham dù Héi nghÞ cã 52 ®¹i biÓu cña 35 tæ chøc cña 21 n−íc ch©u ¢u, ch©u Mü vµ ch©u ¸. Trong sè ®ã, ®¹i biÓu cña 19 tæ chøc cã quyÒn bá phiÕu quyÕt ®Þnh, ®¹i biÓu cña 16 tæ chøc chØ lµ ®¹i biÓu dù thÝnh. C¸c ®¹i biÓu ®¹i diÖn cho c¸c ®¶ng céng s¶n, c¸c ®¶ng x· héi chñ nghÜa vµ c¸c nhãm c¸nh t¶ cña ¸o, Bungari, Anh, Hunggari, §øc, c¸c v−¬ng quèc cña ng−êi XÐcbi, Kharv¸tia, ng−êi Xl«ven, Hµ Lan, Na uy, Ba Lan, Rumani, Nga X«viÕt, PhÇn Lan, Ph¸p, TiÖp Kh¾c, Thôy SÜ, Thôy §iÓn, Mü. C¸c ®oµn ®¹i biÓu ®éc lËp cña c¸c tæ chøc céng s¶n Uc¬raina, L¸tvia, LÝtva, Bªlarótxia, Ðtxt«nia, ¸cmªnia, ng−êi §øc ë vïng V«nga, Tuècmªnia, Grudia, AdÐcbaigian. LÇn ®Çu tiªn, c¸c ®¹i biÓu cña nh©n d©n bÞ ¸p bøc nh−: Iran, Trung Quèc, TriÒu Tiªn, Thæ NhÜ Kú tham gia héi nghÞ quèc tÕ nh− thÕ nµy. Sau khi th«ng b¸o sù ph¸t triÓn cña phong trµo c¸ch m¹ng ë hµng lo¹t n−íc, chiÒu ngµy 3-3-1919, Héi nghÞ th¶o luËn vµ ngµy 4-3-1919 th«ng qua C−¬ng lÜnh cña Quèc tÕ III - Quèc tÕ Céng s¶n. C−¬ng lÜnh thÓ hiÖn nh÷ng ®iÓm c¨n b¶n cña häc thuyÕt Lªnin vÒ chñ nghÜa ®Õ quèc vµ c¸ch m¹ng x· héi chñ nghÜa. "XuÊt hiÖn thêi ®¹i míi - thêi ®¹i tan r· chñ nghÜa t− b¶n, sù sôp ®æ trong néi bé chñ nghÜa t− b¶n, thêi ®¹i c¸ch m¹ng céng s¶n cña giai cÊp v« s¶n"1. C−¬ng lÜnh chØ ra r»ng viÖc lËp chuyªn chÝnh v« s¶n lµ mét nhiÖm vô trùc tiÕp ë nhiÒu n−íc t− b¶n. Chuyªn chÝnh v« s¶n - kh«ng ph¶i lµ môc ®Ých tù th©n, mµ chØ lµ ph−¬ng tiÖn ®Ó tiÕn hµnh c¸ch thay ®æi x· héi - kinh tÕ v× quyÒn lîi cña c«ng nh©n vµ nh©n d©n lao ®éng. C−¬ng lÜnh nhÊn m¹nh sù cÇn thiÕt tuyÖt ®èi ®Ó giai cÊp v« s¶n phèi hîp ho¹t ®éng cña m×nh trong ph¹m vi quèc tÕ, g¾n liÒn quyÒn lîi cuéc ®Êu tranh giai cÊp trong khu«n khæ d©n téc víi nhiÖm vô c¸ch m¹ng thÕ giíi. Ngµy h«m sau, Héi nghÞ nghe LuËn c−¬ng vµ B¸o c¸o cña V.I.Lªnin vÒ d©n chñ t− s¶n vµ chuyªn chÝnh v« s¶n. Ph©n tÝch s©u s¾c nh÷ng h¹n chÕ cña d©n chñ t− s¶n, V.I.Lªnin ®· chøng minh sù cÇn thiÕt lÞch sö ph¶i thay thÕ nã b»ng chuyªn chÝnh v« s¶n. ChiÒu ngµy 4-3-1919, tÊt c¶ c¸c ®¹i biÓu cã quyÒn biÓu quyÕt vµ c¸c ®¹i biÓu dù thÝnh ®Òu biÓu quyÕt ký tªn nhÊt trÝ th«ng qua quyÕt ®Þnh lÞch sö: thµnh lËp Quèc tÕ III gäi lµ Quèc tÕ Céng s¶n (trõ mét ®¹i biÓu cña §¶ng Céng s¶n §øc 1 ViÖn M¸c - Lªnin: V.I.Lªnin vµ Quèc tÕ Céng s¶n, Nxb. S¸ch chÝnh trÞ, M¸txc¬va, 1970, tiÕng Nga, tr.130. 15 kh«ng bá phiÕu). NghÞ quyÕt nªu râ r»ng: "TÊt c¶ c¸c ®¶ng, c¸c tæ chøc vµ c¸c nhãm trong vßng 8 th¸ng cã quyÒn tuyªn bè døt kho¸t vÒ viÖc tham gia vµo Quèc tÕ III"1. Tõ ngµy 4-3-1919, Héi nghÞ Céng s¶n quèc tÕ tiÕp tôc c«ng viÖc cña m×nh nh− lµ §¹i héi ®Çu tiªn (§¹i héi thµnh lËp) Quèc tÕ Céng s¶n. Ngµy 6-3-1919, §¹i héi th«ng qua "Tuyªn ng«n cña Quèc tÕ Céng s¶n göi nh÷ng ng−êi v« s¶n toµn thÕ giíi" vµ "Lêi kªu gäi tÊt c¶ c«ng nh©n c¸c n−íc", kªu gäi giai cÊp v« s¶n toµn thÕ giíi kiªn quyÕt vïng lªn ®Êu tranh chèng chñ nghÜa t− b¶n, thiÕt lËp nÒn chuyªn chÝnh v« s¶n. §Ó l·nh ®¹o Quèc tÕ Céng s¶n, §¹i héi quyÕt ®Þnh thµnh lËp Ban ChÊp hµnh Quèc tÕ Céng s¶n. C«ng viÖc tæ chøc t¹m thêi giao cho Ban Th−êng vô gåm 5 ng−êi. Sau ®ã, G.Din«viÐp ®−îc chuÈn y lµm Chñ tÞch Ban ChÊp hµnh Quèc tÕ Céng s¶n, A.Balaban«va vµ Ia.BÐcdin lµ Th− ký. Nh÷ng v¨n kiÖn ®−îc §¹i héi I th«ng qua ®· ®Ò ra cho giai cÊp v« s¶n quèc tÕ mét ch−¬ng tr×nh chiÕn ®Êu v× chÝnh quyÒn c¸ch m¹ng, x¸c ®Þnh nh÷ng ph−¬ng h−íng chñ yÕu cña chiÕn l−îc, s¸ch l−îc cña c¸c ®¶ng céng s¶n. T− t−ëng ®oµn kÕt chiÕn ®Êu chèng ®Õ quèc gi÷a giai cÊp c«ng nh©n c¸c n−íc t− b¶n víi nh©n d©n bÞ ¸p bøc ë ph−¬ng §«ng vµ chuyªn chÝnh v« s¶n ë n−íc Nga X«viÕt ®−îc thÓ hiÖn trong chÝnh tÝnh chÊt cña Quèc tÕ Céng s¶n, nh− mét tæ chøc ®oµn kÕt thùc sù tÊt c¶ nh÷ng ng−êi céng s¶n trªn thÕ giíi, kh«ng chØ ë ch©u ¢u vµ ch©u Mü, mµ cña tÊt c¶ c¸c d©n téc vµ c¸c chñng téc, kh«ng chØ tõ c¸c n−íc ®i ¸p bøc, mµ ®Æc biÖt quan träng, c¶ ë nh÷ng n−íc bÞ ¸p bøc. "§ã lµ ®iÒu kh¸c c¬ b¶n gi÷a Quèc tÕ III so víi Quèc tÕ I vµ Quèc tÕ II"2. Quèc tÕ Céng s¶n ®−îc thµnh lËp ®· ®¸p øng ®−îc nh÷ng yªu cÇu cÊp b¸ch cña nh÷ng ng−êi m¸cxÝt ch©n chÝnh, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho phong trµo céng s¶n, c«ng nh©n quèc tÕ vµ phong trµo gi¶i phãng d©n téc tiÕn lªn mét giai ®o¹n ph¸t triÓn míi. §ã lµ th¾ng lîi vÜ ®¹i cña phong trµo céng s¶n, c«ng nh©n, nh©n d©n lao ®éng vµ c¸c d©n téc bÞ ¸p bøc trªn kh¾p n¨m ch©u. §¸nh gi¸ ý nghÜa lÞch sö toµn 1 ViÖn M¸c - Lªnin: V.I.Lªnin vµ Quèc tÕ Céng s¶n, Nxb. S¸ch chÝnh trÞ, M¸txc¬va, 1970, tiÕng Nga, tr.135. 2 ViÖn M¸c - Lªnin: Quèc tÕ Céng s¶n vµ nh÷ng truyÒn thèng c¸ch m¹ng cña nã, Nxb. S¸ch chÝnh trÞ, M¸txc¬va, 1969, tiÕng Nga, tr.117. 16 thÕ giíi cña viÖc thµnh lËp Quèc tÕ Céng s¶n, V.I.Lªnin viÕt: “ViÖc thµnh lËp Quèc tÕ III, tøc Quèc tÕ Céng s¶n, ë M¸txc¬va, ngµy 2 th¸ng Ba 1919, lµ sù ghi l¹i nh÷ng c¸i kh«ng nh÷ng do quÇn chóng v« s¶n Nga, quÇn chóng v« s¶n toµn n−íc Nga, mµ cßn do quÇn chóng v« s¶n c¸c n−íc §øc, ¸o, Hung, PhÇn Lan, Thôy SÜ, tãm l¹i, do quÇn chóng v« s¶n quèc tÕ, ®· giµnh ®−îc. ChÝnh v× vËy viÖc thµnh lËp Quèc tÕ III tøc Quèc tÕ Céng s¶n, lµ mét sù nghiÖp bÒn v÷ng”1; “Quèc tÕ II ®· ®¸nh dÊu thêi kú chuÈn bÞ c¬ së ®Ó cho phong trµo lan réng trong quÇn chóng ë nhiÒu n−íc. Quèc tÕ III ®· thõa h−ëng nh÷ng thµnh qu¶ ho¹t ®éng cña Quèc tÕ II, nã ®· trõ bá khái Quèc tÕ II bän s©u mät t− s¶n vµ tiÓu t− s¶n, c¬ héi vµ x· héi - s«vanh vµ ®· b¾t ®Çu thùc hiÖn chuyªn chÝnh v« s¶n”2. II. §−êng lèi d©n téc vµ thuéc ®Þa cña Quèc tÕ Céng s¶n VÊn ®Ò d©n téc vµ thuéc ®Þa lµ mét trong nh÷ng vÊn ®Ò quan träng trong ch−¬ng tr×nh nghÞ sù, ®−îc Quèc tÕ Céng s¶n rÊt chó ý. VÒ mÆt lý luËn, hÇu nh− ®¹i héi nµo cña Quèc tÕ Céng s¶n còng ®Òu bµn ®Õn vÊn ®Ò nµy. Ngay t¹i §¹i héi thµnh lËp, vÊn ®Ò d©n téc vµ thuéc ®Þa ®· ®−îc xÕp vµo hµng nh÷ng vÊn ®Ò quan träng nhÊt. Quèc tÕ Céng s¶n giao cho m×nh nhiÖm vô ph¶i th−êng xuyªn thùc hiÖn ®−îc mèi quan hÖ chÆt chÏ gi÷a cuéc ®Êu tranh cña giai cÊp v« s¶n c¸c n−íc ®Õ quèc víi phong trµo gi¶i phãng d©n téc cña nh©n d©n bÞ ¸p bøc ë c¸c thuéc ®Þa vµ nöa thuéc ®Þa. C−¬ng lÜnh cña Quèc tÕ Céng s¶n kh¼ng ®Þnh: "Quèc tÕ cña giai cÊp v« s¶n céng s¶n sÏ ñng hé nh©n d©n bÞ ¸p bøc c¸c thuéc ®Þa trong cuéc ®Êu tranh cña hä chèng chñ nghÜa ®Õ quèc, ®Ó lµm sôp ®æ hoµn toµn hÖ thèng ®Õ quèc chñ nghÜa thÕ giíi"3. Tuyªn ng«n cña Quèc tÕ Céng s¶n göi nh÷ng ng−êi v« s¶n toµn thÕ giíi ®· tè c¸o téi ¸c cña chñ nghÜa ®Õ quèc ®èi víi c¸c n−íc bÞ ¸p bøc vµ chØ ra r»ng: “ChØ cã c¸ch m¹ng v« s¶n míi cã thÓ b¶o ®¶m cho c¸c d©n téc nhá yÕu ®−îc sèng tù do, v× nã gi¶i 1 V.I.Lªnin: Toµn tËp, Nxb. ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi, 2005, t. 37, tr, 624. V.I.Lªnin: Toµn tËp, Nxb. ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi, 2005, t. 38, tr. 363. 3 ViÖn M¸c- Lªnin: V.I.Lªnin vµ Quèc tÕ Céng s¶n, Nxb. S¸ch chÝnh trÞ, M¸txc¬va, 1970, tr. 134. 2 17 phãng lùc l−îng s¶n xuÊt cña tÊt c¶ c¸c n−íc khái sù k×m kÑp cña c¸c quèc gia d©n téc... vµ ®em l¹i cho c¸c d©n téc nhá yÕu nhÊt vµ Ýt ng−êi nhÊt kh¶ n¨ng ®iÒu khiÓn c¸c c«ng viÖc cña nÒn v¨n ho¸ d©n téc m×nh mét c¸ch tù do vµ ®éc lËp”1. Tuyªn ng«n lªn ¸n mét c¸ch kiªn quyÕt vµ nghiªm kh¾c sù ¸p bøc cña c¸c ®Õ quèc ë c¸c thuéc ®Þa: "Ch−a bao giê bøc tranh « nhôc cña n« lÖ t− b¶n ë c¸c n−íc thuéc ®Þa l¹i tr¬ trÏn nh− vËy, ch−a bao giê vÊn ®Ò n« lÖ thuéc ®Þa l¹i ®−îc ®Æt ra mét c¸ch gay g¾t nh− hiÖn nay"2. Tuyªn ng«n cßn chØ ra phong trµo c¸ch m¹ng ë c¸c thuéc ®Þa: §· cã hµng lo¹t cuéc khëi nghÜa c«ng khai vµ tinh thÇn c¸ch m¹ng lan réng trong tÊt c¶ c¸c thuéc ®Þa... ë Ma®agaxca, ë An Nam vµ nh÷ng n¬i kh¸c, qu©n ®éi cña n−íc céng hoµ t− s¶n ®· nhiÒu lÇn ®µn ¸p c¸c cuéc khëi nghÜa cña nh÷ng n« lÖ thuéc ®Þa trong thêi gian chiÕn tranh. Tuyªn ng«n kh¼ng ®Þnh vÊn ®Ò thuéc ®Þa ®−îc ®Æt ra mét c¸ch toµn diÖn kh«ng chØ ë trªn c¸c b¶n ®å cña héi nghÞ ngo¹i giao ë Pari, mµ c¶ ë trong chÝnh c¸c thuéc ®Þa. Tuyªn ng«n chØ râ sù kÕt hîp chÆt chÏ gi÷a cuéc ®Êu tranh cña giai cÊp c«ng nh©n "chÝnh quèc" víi cuéc ®Êu tranh giµnh ®éc lËp cña nh©n d©n thuéc ®Þa vµ cho r»ng chiÕn th¾ng cña c¸ch m¹ng v« s¶n ch©u ¢u lµ ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt cho sù gi¶i phãng vµ tån t¹i ®éc lËp cña nh©n d©n c¸c thuéc ®Þa: “Sù gi¶i phãng c¸c thuéc ®Þa cã thÓ ®−îc chØ cïng víi sù gi¶i phãng giai cÊp c«ng nh©n ë c¸c chÝnh quèc. C«ng nh©n vµ n«ng d©n kh«ng chØ ë An Nam, Angiªri, Bengalia, mµ c¶ ë Iran vµ ¸cmªnia sÏ chØ nhËn ®−îc kh¶ n¨ng sèng ®éc lËp khi c«ng nh©n Anh vµ Ph¸p lËt ®æ L«Ýt Gioãcgi¬ vµ Clªm¨ngx« giµnh chÝnh quyÒn nhµ n−íc vÒ tay m×nh”3. Tuyªn ng«n kªu gäi: "Hìi nh÷ng ng−êi n« lÖ thuéc ®Þa ë ch©u Phi vµ ch©u ¸! Giê cña chuyªn chÝnh v« s¶n ë ch©u ¢u sÏ ®iÓm ®èi víi c¸c anh nh− lµ giê gi¶i phãng cña c¸c anh"4. Tuyªn ng«n lµ t− t−ëng vµ ®−êng lèi chØ ®¹o cho c¸c ®¶ng céng s¶n. Nã cã ý nghÜa c¬ b¶n vµ l©u dµi trong cuéc ®Êu tranh chung cña giai cÊp v« s¶n c¸c n−íc vµ c¸c d©n téc bÞ ¸p bøc liªn minh víi nhau lËt ®æ chñ nghÜa ®Õ quèc, thiÕt lËp chuyªn chÝnh v« s¶n. 1 ViÖn M¸c- Lªnin: V.I.Lªnin vµ Quèc tÕ Céng s¶n, Nxb. S¸ch chÝnh trÞ, M¸txc¬va, 1970, tiÕng Nga, tr.143. 2 S®d, tr. 143. 3 S®d tr. 143. 4 S®d tr. 144. 18 §¹i héi II cña Quèc tÕ Céng s¶n khai m¹c ngµy 19-7-1920 ë Pªt¬r«gr¸t, tõ ngµy 23-7 th× chuyÓn ®Õn M¸txc¬va vµ kÕt thóc ngµy 7-8-1920. VÊn ®Ò d©n téc vµ thuéc ®Þa chiÕm vÞ trÝ cùc kú quan träng trong §¹i héi vµ ®−îc xem xÐt ë §¹i héi nh− mét vÊn ®Ò quèc tÕ, nhÊt lµ vÊn ®Ò vÒ vÞ trÝ vµ vai trß cña cuéc ®Êu tranh gi¶i phãng d©n téc cña nh©n d©n bÞ ¸p bøc trong phong trµo c¸ch m¹ng thÕ giíi. Tr−íc khi khai m¹c §¹i héi II, V.I.Lªnin ®· viÕt S¬ th¶o lÇn thø nhÊt nh÷ng luËn c−¬ng vÒ vÊn ®Ò d©n téc vµ vÊn ®Ò thuéc ®Þa vµ ngµy 5-6-1920 göi ®i ®Ó th¶o luËn. V¨n kiÖn lý luËn quan träng nµy ®−îc ®¨ng ë t¹p chÝ Quèc tÕ Céng s¶n ngµy 14-7-1920. Trong B¸o c¸o vÒ t×nh h×nh quèc tÕ vµ nh÷ng nhiÖm vô c¬ b¶n cña Quèc tÕ Céng s¶n ®äc t¹i §¹i héi, V.I.Lªnin ®· viÕt vÒ ý nghÜa quèc tÕ cña cuéc ®Êu tranh cña nh©n d©n bÞ ¸p bøc: “Khi cuéc tiÕn c«ng c¸ch m¹ng cña c«ng nh©n bÞ bãc lét vµ bÞ ¸p bøc trong néi bé mçi mét n−íc, do chiÕn th¾ng ®−îc sù kh¸ng cù cña nh÷ng phÇn tö tiÓu t− s¶n vµ do chiÕn th¾ng ¶nh h−ëng cña mét dóm rÊt Ýt c«ng nh©n quý téc mµ thèng nhÊt ®−îc víi cuéc tiÕn c«ng c¸ch m¹ng cña hµng tr¨m triÖu ng−êi, tõ x−a ®Õn nay, vÉn ®øng ngoµi lÞch sö, vÉn chØ ®−îc coi lµ ®èi t−îng cña lÞch sö, th× nhÊt ®Þnh chñ nghÜa ®Õ quèc toµn thÕ giíi sÏ bÞ sôp ®æ”1. Còng trong b¶n B¸o c¸o trªn, V.I.Lªnin chia ra lµm ba nhãm c¸c n−íc bÞ ¸p bøc: thuéc ®Þa, nöa thuéc ®Þa vµ nh÷ng n−íc phô thuéc vÒ tµi chÝnh. §¹i héi ®· nghe B¸o c¸o cña Uû ban vÒ vÊn ®Ò d©n téc vµ thuéc ®Þa do V.I.Lªnin tr×nh bµy vµ ngµy 28-7-1920, th«ng qua LuËn c−¬ng vÒ vÊn ®Ò d©n téc vµ vÊn ®Ò thuéc ®Þa gåm 12 ®iÓm. Ngµy 29-7-1920, §¹i héi th«ng qua LuËn c−¬ng bæ sung vÒ vÊn ®Ò d©n téc vµ vÊn ®Ò thuéc ®Þa gåm 9 ®iÓm. LuËn c−¬ng vÒ vÊn ®Ò d©n téc vµ vÊn ®Ò thuéc ®Þa lµ v¨n kiÖn tæng kÕt quan ®iÓm lý luËn cña chñ nghÜa M¸c - Lªnin vÒ hai vÊn ®Ò ®ã trong thêi ®¹i ®Õ quèc chñ nghÜa vµ c¸ch m¹ng x· héi chñ nghÜa. LuËn c−¬ng ®Ò ra ch−¬ng tr×nh hµnh ®éng cho c¸c ®¶ng céng s¶n vµ phong trµo gi¶i phãng d©n téc ®i ®Õn th¾ng lîi. §Çu tiªn, LuËn c−¬ng kh¼ng ®Þnh: ®èi víi d©n chñ t− s¶n th× vÊn ®Ò b×nh ®¼ng 1 V.I.Lªnin: Toµn tËp, Nxb. ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi, 2005, t. 41, tr. 280. 19