Tài liệu Báo cáo tốt nghiệp khó khăn tâm lý của sinh viên năm thứ nhất ở trường đại học thủ dầu một, tỉnh bình bương

TRƯỜNG ĐẠI HỌC THỦ DẦU MỘT KHOA: KHOA HỌC – GIÁO DỤC BÁO CÁO TỔNG KẾT ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU KHOA HỌC CỦA SINH VIÊN THAM GIA CUỘC THI SINH VIÊN NGHIÊN CỨU KHOA HỌC NĂM HỌC 2013-2014 KHÓ KHĂN TÂM LÝ TRONG HOẠT ĐỘNG HỌC TẬP CỦA SINH VIÊN NĂM THỨ NHẤT Ở TRƯỜNG ĐẠI HỌC THỦ DẦU MỘT, TỈNH BÌNH DƯƠNG Thuộc nhóm ngành khoa học: KHOA HỌC – GIÁO DỤC TRƯỜNG ĐẠI HỌC THỦ DẦU MỘT KHOA: KHOA HỌC – GIÁO DỤC BÁO CÁO TỔNG KẾT ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU KHOA HỌC CỦA SINH VIÊNTHAM GIA CUỘC THI SINH VIÊN NGHIÊN CỨU KHOA HỌC NĂM HỌC 2013-2014 KHÓ KHĂN TÂM LÝ TRONG HOẠT ĐỘNG HỌC TẬP CỦA SINH VIÊN NĂM THỨ NHẤT Ở TRƯỜNG ĐẠI HỌC THỦ DẦU MỘT, TỈNH BÌNH DƯƠNG Thuộc nhóm ngành khoa học: KHOA HỌC – GIÁO DỤC Sinh viên thực hiện: Nguyễn Thị Xim Giới tính: Nữ Dân tộc: Kinh Lớp, khoa: D12TH03, Khoa học – Giáo dục Năm thứ: 2 Số năm đào tạo: 4 Ngành học: Giáo dục tiểu học Người hướng dẫn:TS. Nguyễn Thị Nhung UBND TỈNH BÌNH DƯƠNG TRƯỜNG ĐẠI HỌC THỦ DẦU MỘT CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM Độc lập – Tự do – Hạnh phúc THÔNG TIN KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU CỦA ĐỀ TÀI 1. Thông tin chung: - Tên đề tài: Khó khăn tâm lý của sinh viên năm thứ nhất ở trường Đại học Thủ Dầu Một, tỉnh Bình Bương - Sinh viên thực hiện: Nguyễn Thị Xim - Lớp: D12TH03 Khoa: Khoa học – Giáo dục Năm thứ: 2 Số năm đào tạo: 4 - Người hướng dẫn: TS. Nguyễn Thị Nhung 2. Mục tiêu đề tài: Khảo sát thực trạng những yếu tố ảnh hưởng đến khó khăn tâm lý của sinh viên khi mới bước vào năm thứ nhất ở trường Đại học Thủ Dầu Một, nguyên nhân gây ra các khó khăn tâm lý; trên cơ sở đó đề xuất một số biện pháp làm giảm các khó khăn tâm lý cho sinh viên năm nhất. 3. Tính mới và sáng tạo: Hiện nay cũng có một số đề tài nghiên cứu về khó khăn tâm lý của sinh viên năm nhất song thật đáng tiếc chưa có đề tài nào nghiên cứu về khó khăn tâm lý của sinh viên năm nhất trường Đại học Thủ Dầu Một. Vì vậy, chúng tôi lựa chọn và nghiên cứu đề tài: “Khó khăn tâm lý của sinh viên năm thứ nhất ở trường Đại học Thủ Dầu Một, tỉnh Bình Dương” nhằm giúp các bạn sinh viên năm nhất thích ứng được với môi trường học tập mới, có thể tự tin học tập, vui chơi và tham gia các hoạt động do đoàn khoa tổ chức... 4. Kết quả nghiên cứu: Từ kết quả nghiên cứu trên cho chúng ta thấy sinh viên năm nhất trường ĐH TDM tồn tại những khó khăn tâm lý trong học tập như: tâm lý e ngại sợ mắc sai lầm trong học tập, mất bình tĩnh khi gặp khó khăn trong học tập, rụt rè, nhút nhát, thiếu sự hiểu biết về ngành học bản thân,run, hồi hộp khi giảng viên gọi phát biểu ý kiến. Những khó khăn này đều biểu hiện ở hai mặt là nhận thức và thái độ, trong đó chúng ta cần chú ý hơn về mặt thái độ vì chúng xảy ra với mức độ thường xuyên hơn. 5. Đóng góp về mặt kinh tế - xã hội,giáo dục và đào tạo, an ninh, quốc phòng và khả năng áp dụng của đề tài: Thông qua đề tài, chúng tôi mong muốn đóng góp một phần vào công cuộc xây dựng trường Đại học Thủ Dầu Một ngày một tốt đẹp hơn cũng như giúp các bạn sinh viên năm nhất giảm bớt những khó khăn tâm lý mà các bạn hay gặp phải để các bạn tích cực, chủ động hơn trong học tập cũng như trong cuộc sống. 6.Công bố khoa học của sinh viên từ kết quả nghiên cứu của đề tài Nhận xét của người hướng dẫn về những đóng góp khoa học của sinh viên thực hiện đề tài Ngày Xác nhận của lãnh đạo khoa (ký, họ và tên) tháng năm Người hướng dẫn (ký, họ và tên) Sinh viên chịu trách nhiệm chính thực hiện đề tài (ký, họ và tên) Ngày UBND TỈNH BÌNH DƯƠNG tháng năm CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM TRƯỜNG ĐẠI HỌC THỦ DẦU MỘT Độc lập – Tự do – Hạnh phúc THÔNG TIN VỀ SINH VIÊN CHỊU TRÁCH NHIỆM CHÍNH THỰC HIỆN ĐỀ TÀI I. SƠ LƯỢC VỀ SINH VIÊN: Ảnh 4x6 Họ và tên: Nguyễn Thị Xim Sinh ngày: 06 tháng 07 năm 1994 Nơi sinh: Hải Dương Lớp: D12TH03 Khóa: 1012 - 2016 Khoa: Khoa học – Giáo dục Địa chỉ liên hệ: Thị trấn Tân Phước Khánh, huyện Tân Uyên, tỉnh Bình Dương Điện thoại: 0924033681 Email: [email protected] II. QUÁ TRÌNH HỌC TẬP (kê khai thành tích của sinh viên từ năm thứ 1 đến năm đang học): * Năm thứ 1: Ngành học: Giáo duc Tiểu học Khoa: Khoa học Giáo dục Kết quả xếp loại học tập: Trung bình Sơ lược thành tích: * Năm thứ 2: Ngành học: Giáo dục Tiểu họcKhoa: Khoa học Giáo dục Kết quả xếp loại học tập:Khá Sơ lược thành tích: Xác nhận của lãnh đạo khoa (ký, họ và tên) Ngày tháng năm Sinh viên chịu trách nhiệm chính thực hiện đề tài (ký, họ và tên) DANH SÁCH NHỮNG THÀNH VIÊN THAM GIA NGHIÊN CỨU ĐỀ TÀI ST T 1 2 Họ và tên MSSV Lớp Nguyễn Thị Xim 1221020144 D12TH03 Trần Thị Ngọc 1221020147 D12TH03 Khoa Khoa dục Khoa dục học Giáo học Giáo LỜI CẢM ƠN Chúng tôi là sinh viên năm hai khoa Khoa Học Giáo Dục trường Đại Học Thủ Dầu Một. Chúng tôi xin chân thành cảm ơn: Cô Nguyễn Thị Nhung giảng viên của khoa Khoa Học Giáo Dục trường Đại học Thủ Dầu Một. Được sự hướng dẫn tận tình của cô, chúng tôi đã hoàn thành tốt đề tài nghiên cứu. Và chúng tôi không quên cám ơn các bạn sinh viên năm thứ nhất trường Đại học Thủ Dầu Một đã giúp đỡ chúng tôi trong quá trình chúng tôi thực hiện đề tài, để chúng tôi có tư liệu hoàn thành tốt đề tài. Nhóm nghiên cứu 1. Nguyễn Thị Xim 2. Trần Thị Ngọc MỤC LỤC MỞ ĐẦU............................................................................................................................ 5 1. Lí do chọn đề tài......................................................................................................5 2. Mục đích nghiên cứu:...............................................................................................6 3. Giả thuyết nghiên cứu:.............................................................................................6 4. Nhiệm vụ nghiên cứu:..............................................................................................6 6. Giới hạn và phạm vi nghiên cứu:................................................................................7 7. Phương pháp nghiên cứu:...........................................................................................7 CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÍ LUẬN VỀ KHÓ KHĂN TÂM LÝ TRONG HOẠT ĐỘNG HỌC TẬP CỦA SINH VIÊN NĂM THỨ NHẤT..............................................8 1.1 Lịch sử nghiên cứu về khó khăn tâm lý trong hoạt động học tập của sinnh viên năm thứ nhất....................................................................................................................8 1.2 Cơ sở lý luận về khó khăn tâm lý...........................................................................10 1.2.1 Khái niệm khó khăn tâm lý...............................................................................10 1.2.2. Biểu hiện của khó khăn tâm lý........................................................................11 1.2.2.1. Biểu hiện về mặt nhận thức.......................................................................12 1.2.2.2. Biểu hiện về mặt thái độ............................................................................13 1.2.2.3. Biểu hiện về mặt hành vi............................................................................13 1.2.3. Ảnh hưởng của khó khăn tâm lý trong hoạt động học tập................................13 1.2.4.Nguyên nhân của khó khăn tâm lý trong hoạt động học tập..............................14 1.3. Một vài đặc điểm tâm lý của sinh viên năm thứ nhất..............................................15 1.3.1. Hoạt động học tập của sinh viên.......................................................................15 1.3.1.1. Sự thích nghi của sinh viên với cuộc sống và hoạt động mới....................15 1.3.1.2. Sự phát triển về nhận thức, trí tuệ của sinh viên.........................................17 1.3.1.3. Sự phát triển động cơ học tập của sinh viên..............................................18 1.3.2. Đời sống xúc cảm, tình cảm của sinh viên......................................................19 1.3.3. Sự phát triển một số phẩm chất nhân cách ở sinh viên.....................................20 1.3.4. Sự phát triển về định hướng giá trị ở sinh viên................................................22 CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG KHÓ KHĂN TÂM LÍ TRONG HOẠT ĐỘNG HỌC TẬP CỦA SINH VIÊN NĂM NHẤT TRƯỜNG ĐẠI HỌC THỦ DẦU MỘT................................................................................................................................. 25 1.1. Khái quát về địa bàn và khách thể nghiên cứu.......................................................25 1.1.1. Địa bàn nghiên cứu.......................................................................................25 2.1.2. Khách thể nghiên cứu...................................................................................27 2.2. Kết quả nghiên cứu.................................................................................................28 2.2.1. Thực trạng về biểu hiện của khó khăn tâm lý trong hoạt động học tập của sinh viên năm nhất trường ĐH TDM.........................................................................28 2.2.1.1. Biểu hiện của khó khăn tâm lý trong hoạt động học tập của sinh viên năm nhất trường ĐH TDM.....................................................................................28 2.2.1.2. So sánh biểu hiện khó khăn tâm lý trong hoạt động học tập của sinh viên năm nhất trường ĐH TDM qua các tiêu chí....................................................30 2.2.2. Thực trạng về ảnh hưởng củakhó khăn tâm lý đối với hoạt động học tập sinh viên năm nhất trường ĐH TDM.........................................................................32 2.2.2.1. Ảnh hưởng của khó khăn tâm lý đối với hoạt động học tập của sinh viên năm nhất trường ĐH TDM..............................................................................32 2.2.2.2. So sánh ảnh hưởng của khó khăn tâm lý trong hoạt động học tập của sinh viên năm nhất trường ĐH TDM......................................................................34 2.2.3. Thực trạng về nguyên nhân của khó khăn tâm lý trong hoạt động học tập đối với sinh viên năm nhất trường ĐH TDM...................................................................35 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC THUẬT NGỮ VIẾT TẮT TRONG ĐỀ TÀI Chữ viết tắt Viết đầy đủ CĐ Cao đẳng ĐH Đại học KKTL Khó khăn tâm lý SV Sinh viên STT Số thứ tự TH Thứ hạng TDM Thủ Dầu Một THPT Trung học phổ thông BD Bình Dương KHTN Khoa học tự nhiên KHXH Khoa học xã hội KT Kinh tế DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1.2: Thông tin về khách thể nghiên cứu………………………….………..27 Bảng 2.2.1.1: Biểu hiện của khó khăn tâm lý của sinh viên năm nhất trường ĐH TDM..............................................................................................................................29 Bảng 2.2.1.2: So sánh biểu hiện khó khăn tâm lý của sinh viên năm nhất trường ĐH TDM30 Bảng 2.2.2.1: Ảnh hưởng của khó khăn tâm lý trong hoạt động học tập của sinh viên năm nhất trường ĐH TDM32 Bảng 2.2.2.2: So sánh ảnh hưởng của khó khăn tâm lýtrong hoạt động học tập đối với sinh viên năm nhất trường ĐH TDM34 Bảng 2.2.3: Các nguyên nhân gây khó khăn tâm lý trong hoạt động học tập của sinh viên năm nhất trường ĐH TDM.35 MỞ ĐẦU 1. Lí do chọn đề tài Sinh viên có vai trò quyết định trong việc thực hiện khát vọng của dân tộc như Bác Hồ đã căn dặn:“Thanh niên là người chủ tương lai của nước nhà. Thật vậy, nước nhà thịnh hay suy, yếu hay mạnh một phần lớn là do các thanh niên”.Từ đó có thể thấy vai trò của sinh viên là hết sức quan trọng có ảnh hưởng rất lớn đến sự nghiệp xây dựng và bảo vệ đất nước. Sinh viên phải cố gắng phấn đấu tu dưỡng rèn luyện thành công dân hữu ích, học để biết làm người, tự khẳng định mình ngày mai lập thân, lập nghiệp, cống hiến thật nhiều cho sự phát triển, phồn vinh đất nước, khẳng định vị thế đất nước trên trường quốc tế. Tuy nhiên, không phải sinh viên nào cũng thực hiện điều đó dễ dàng, có rất nhiều sinh viên khi mới bước vào ngưỡng cửa đại học đã gặp không ít khó khăn về tâm lý. Không thể phủ nhận cái cảm giác vui sướng, hạnh phúc của các bạn sinh viên năm thứ nhất khi vượt qua kì thi Đại học như mình đã làm được điều gì đó rất lớn, rất ý nghĩa. Nhưng đằng sau niềm vui, niềm háo hức đó là sự bỡ ngỡ với môi trường học tập hoàn toàn khác. Các bạn tân sinh viên phải tiếp cận tri thức mới với số lượng và nội dung lớn hơn, phức tạp hơn so với phổ thông. Cách thức học tập cũng như phương pháp giảng dạy của giáo viên cũng rất khác với phổ thông, hơn thế nữa các mối quan hệ giữa thầy cô, bạn bè cũng gặp nhiều khó khăn. Những trở ngại đó làm cho tâm lí, nhân cách, hành vi của các bạn tân sinh viên đi lệch hướng với mục tiêu, mục đich đã đề ra hoặc không đạt kết quả như mong muốn. Những khó khăn đó được tạo nên từ rất nhiều yếu tố mang tính tiêu cực: gia đình, xã hội, bạn bè, kinh tế, lối sống ….Không ít tân sinh viên gặp khó khăn khi phải thay đổi cách sinh hoạt hoàn toàn so với thời gian học phổ thông. Điều này dễ dẫn đến chán nản, lo lắng.những sinh viên chưa quen sống tự lập càng có nguy cơ khủng khoảng, ảnh hưởng đến sức khỏe và học tập. Việc tìm ra các biện pháp để khắc phục các khó khăn tâm lý trong hoạt động học tập của sinh viên, đồng thời giúp các sinh viên này tự tìm ra cho bản thân các hình thức học tập hợp lí, ý thức đầy đủ khó khăn tâm lý sẽ gặp phải trong hoạt động học tập là việc rất cần thiết nhằm nâng cao kết quả học tập của họ. Hiện nay cũng có một số đề tài nghiên cứu về khó khăn tâm lý trong hoạt động học tập của sinh viên năm nhất song thật đáng tiếc chưa có đề tài nào nghiên cứu về khó khăn tâm lý của sinh viên năm nhất trường Đại học Thủ Dầu Một. Xuất phát từ lý do trên chúng tôi lựa chon và nghiên cứu đề tài: “Khó khăn tâm lý trong hoạt độnghọc tập của sinh viên năm thứ nhất ở trường Đại học Thủ Dầu Một, tỉnh Bình Dương” nhằm giúp các bạn sinh viên năm nhất thích ứng được với môi trường học tập mới, có thể tự tin học tập, vui chơi và tham gia các hoạt động do đoàn khoa tổ chức... 2. Mục đích nghiên cứu: Khảo sát thực trạng những yếu tố ảnh hưởng đến khó khăn tâm lý trong hoạt động học tập của sinh viên khi mới bước vào năm thứ nhất ở trường Đại học Thủ Dầu Một, Tìm hiểu nguyên nhân gây ra các khó khăn tâm lý Những ảnh hưởng củakhó khăn tâm lý đến hoạt động học tập 3. Giả thuyết nghiên cứu: Phần lớn sinh viên năm nhất trường ĐH TDM thường xuyên gặp khó khăn tâm lý trong các hoạt động học tập.Những khó khăn tâm lý này ảnh hưởng đến hiệu quả học tập của sinh viên.Nguyên nhân của những khó khăn trên là do các nguyên nhân chủ quan như: sinh viên không thích ứng kịp với môi trường học tập ở ĐH hoàn toàn mới, bản thân không chưa có phương pháp học tập hợp lý, tính cách cá nhân rụt rè, tự ti hay e ngại; nguyên nhân khách quannhư: cơ sở vật chất, phương tiện phục vụ cho học tập chư tốt, thiếu giáo trình, tài liệu phục vụ cho việc học. 4. Nhiệm vụ nghiên cứu: Hệ thống hóa cơ sở lý luận về một số khái niệm của đề tài: khó khăn tâm lý, ảnh hưởng của khó khăn tâm lý trong hoạt động học tập, nguyên nhân khó khăn tâm lý của sinh viên năm thứ nhất. Khảo sát thực trạng khó khăn tâm lý trong hoạt động học tập của sinh viên năm nhất trường Đại học Thủ Dầu Một. 5.Giới hạn và phạm vi nghiên cứu: - Đối tượng nghiên cứu: những khó khăn tâm lý trong hoạt động học tập của học sinh viên năm nhất khi mới bước vào trường Đại học Thủ Dầu Một. -Khách thể nghiên cứu: sinh niên năm nhất trường Đại học Thủ Dầu Một, Thành phố Thủ Dầu Một, tỉnh Bình Dương. 6.Phương pháp nghiên cứu: -Phương pháp nghiên cứu tài liệu : tham khảo các công trình nghiên cứu, sách báo chuyên ngành về vấn đề liên quan và khái quát hóa các khái niệm, công cụ làm cơ sở lí luận cho đề tài -Phương pháp nghiên cứu thực tiễn:  Điều tra bảng hỏi: Dựa trên những cơ sở lý luận, các tài liệu sách báo và những dữ liệu thu thập được từ bảng câu hỏi mở, chúng tôi xây dựng bảng câu hỏi đóng để khảo sát thực trạng một số khó khăn tâm lý tronh hoạt động học tập của sinh viên năm nhất  Phương pháp thống kê: dùng bản thống kê Excel, Word để xử lý số liệu CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÍ LUẬN VỀ KHÓ KHĂN TÂM LÝ TRONG HOẠT ĐỘNG HỌC TẬP CỦA SINH VIÊN NĂM THỨ NHẤT 1.1. Lịch sử nghiên cứu về khó khăn tâm lý trong hoạt động học tập của sinnh viên năm thứ nhất Trong công trình nghiên cứu của mình, Schwarzer (1981) cho rằng, ở tất cả các lớp học đều có một số học sinh, sinh viên hay lo sợ. Khi có những yêu cầu về thành tích, chúng nhanh chóng cảm thấy bị đe dọa ghê gớm và thường phản ứng lại bằng các trạng thái tâm lý bực dọc và hành vi nhận thức sai. Người ta thấy luôn tương quan nghịch giữa một bên là sự lo sợ chung, sợ trường học và sợ thi và một bên là những đòi hỏi thành tích nhận thức cao [18; 153]. Việc sinh viên lo sợ kiểm tra là nhân tố cá nhân ảnh hưởng đến thành tích ở nhà trường đã được nhiều tác giả nghiên cứu. Lo sợ kiểm tra được hiểu là hiện tượng cá nhân luôn phản ứng với một khuôn mẫu đặc trưng của các quá trình vận động, trải nghiệm – chủ quan và sinh lý trong những tình huống được cảm nhận là có vấn đề về thành tích. Kết quả nghiên cứu cho thấy nỗi lo sợ kiểm tra thường làm cho hoạt động trí tuệ gặp trở ngại với những nhiệm vụ khó khăn và phức tạp. Tác giả Đỗ Thị Hạnh Phúc khi tìm hiểu một số khó khăn tâm lí của thanh niên và nhu cầu tư vấn của các em đã cho rằng những thay đổi của điều kiện kinh tế, văn hóa, xã hội đã làm cho thiếu niên gặp không ít khó khăn trong học tập. Sự quá tải của nội dung và chương trình giáo dục trong nhà trường, sức ép của những kì thi, sự kì vọng của gia đình về con cái hoặc ngược lại, sự thiếu quan tâm của gia đình do một số cha mẹ còn bận kiếm sống, những mâu thuẫn trong gia đình… đã tạo nên sức ép tâm lí khiến nhiều thanh niên rơi vào trạng thái băn khoăn, lo lắng, ảnh hưởng không thuận lợi đến sự phát triển của các em, mà trong đó sinh viên chiếm một số lượng không nhỏ. [11] Những khó khăn tâm lí mà sinh viên thường gặp là: - Những khó khăn, vướng mắc trong học tập - Những khó khăn trong quan hệ ứng xử với bạn bè - Những khó khăn trong quan hệ ứng xử với bạn khác giới - Những khó khăn trong quan hệ ứng xử với thầy cô - Những khó khăn trong quan hệ ứng xử với cha mẹ Tác giả Đỗ Thị Hạnh Phúc (2007) trong một nghiên cứu khác về học sinh trung học cơ sở cũng khẳng định, những khó khăn tâm lí mà học sinh trung học cơ sở gặp phải thường nảy sinh trong học tập, trong quan hệ ứng xử với bạn bè, cha mẹ, trong sự phát triển cơ thể. Những khó khăn tâm lí đã ảnh hưởng phần nào đến cuộc sống và học tập, làm một số học sinh trung học cơ sở có thái độ băn khoăn, lo lắng trong học tập, rèn luyện. Và khi gặp khó khăn tâm lí, học sinh trung học cơ sở thường chia sẻ với bạn bè hoặc tự giải quyết và những cách giải quyết này chưa thực sự hiệu quả.[11] Cũng nghiên cứu về khó khăn tâm lí và nhu cầu tham vấn của học sinh trung học phổ thông, nhóm tác giả Dương Thị Diệu Hoa – Vũ Khánh Linh – Trần Văn Thức cho rằng, những trạng thái tiêu cực, căng thẳng, lo âu sẽ tạo ra ở cá nhân các khó khăn, rào cản tâm lí, ảnh hưởng xấu đến hoạt động và phát triển của cá nhân. Vì vậy, sự xuất hiện và tồn tại của các trạng thái tâm lí tiêu cực là một chỉ báo sự tồn tại hay không tồn tại của những khó khăn tâm lí.[5] Nghiên cứu về những khó khăn tâm lí của những sinh viên học viện cảnh sát nhân dân, các tác giả Đỗ Thị Hạnh Phúc và Triệu Thị Hương cho rằng, hầu hết sinh viên đều gặp tất cả các khó khăn tâm lí trên tất cả các lĩnh vực của cuộc sống với tần số “đôi khi”; những khó khăn xuấy hiện với tần số “thường xuyên” có tỉ lệ thấp hơn và tập trung chủ yếu vào các nội dung: tình bạn khác giới, điều kiện sinh hoạt, giao tiếp trong cuộc sống, quy định của trường, ngành. Để giải quyết những khó khăn này sinh viên đã sử dụng nhiều cách ứng phó khác nhau. Một số sinh viên đã sử dụng biện pháp hướng vào bản thân hoặc âm thầm chịu đựng và những cách giải quyết này chưa thực sự đem lại hiệu quả.[12] Nhấn mạnh về tầm quan trọng của việc nghiên cứu về khó khăn trong học tập, Mạc Văn Trang cho rằng, ở bất cứ nền giáo dục nào cũng có hiện tượng học sinh gặp phải khó khăn trong học tập so với các bạn cùng lớp. Những học sinh này nếu không được phát hiện, chuẩn trị, giúp đỡ kịp thời và có hiệu quả sẽ dẫn đến chỗ học kém dần, rồi không theo kịp trình độ chung của lớp và dễ lưu ban, bỏ học. Một số tác giả như Nguyễn Xuân Thức, Đào Thị Lan Hương, Đỗ Văn Bình, Nguyễn Thế Hùng, Đặng Thị Lan đã nghiên cứu về khó khăn tâm lí trong hoạt động học tập của sinh viên năm thứ nhất ở một số trường sư phạm. Kết quả nghiên cứu của các tác giả cho thấy đa số sinh viên năm thứ nhất đều gặp khó khăn tâm lí trong học tập. Khó khăn tâm lí của sinh viên năm thứ nhất thường biểu hiện trên các mặt nhận thức, xúc cảm và kĩ năng học tập. Tuy nhiên, mức độ khó khăn tâm lí không đồng đều ở sinh viên năm thứ nhất. Sinh viên năm thứ nhất gặp khó khăn nhiều nhất là kĩ năng học tập, thứ hai – nhận thức và ít nhất là về mặt xúc cảm/thái độ với hoạt động học tập và các khâu của hoạt động học tập. Trên cơ sở kết quả nghiên cứu, các tác giả cũng có các đề xuất về phía nhà trường và giáo viên để khắc phục khó khăn tâm lí trong học tập của sinh viên năm thứ nhất.[8, 14] 1.2. Cơ sở lý luận về khó khăn tâm lý. 1.2.1. Khái niệm khó khăn tâm lý Một số từ điển tiếng Việt hiện nay cho rằng, khó khăn có nghĩa là có nhiều trở ngại, thiếu thốn, đòi hỏi nhiều nỗ lực. Bên cạnh đó, một số từ điển Anh Việt, Pháp Việt thì các từ “Hard” hoặc “Difficult”, “Difficullé” cũng điều được dùng để chỉ khó khăn, gay go, đòi hỏi nhiều nỗ lực (hay kĩ năng) để làm, để đương đầu. Như vậy, có thể hiểu “khó khăn là những trở ngại cản trở hoạt động, đòi hỏi con người phải nỗ lực vượt qua để không đi chệch hướng mục tiêu đã đề ra” Trong cuộc sống thường ngày, khái niệm “khó khăn” thường được sử dụng với ý nghĩa nêu trên vậy nội hàm của khái niệm “khó khăn” có liên quan gì với khái niệm “khó khăn tâm lý” trong tâm lý học? Trong tâm lý học, một số tác giả sử dụng thuật ngữ “hàng rào tâm lý, cản trở tâm lý, ngăn cản tâm lý...” cùng để chỉ khó khăn tâm lý. Theo Từ điển Tâm lý học do Vũ Dũng chủ biên, hàng rào tâm lý được hiểu là trạng thái tâm lý thể hiện ở tính thụ động quá mức của chủ thể, gây cản trở trong việc thực hiện hành động.[1] Trần Trọng Thủy cho rằng, “khó khăn tâm lý” là một khái niệm rộng, chỉ tất cả các nhân tố tâm lý gây khó khăn cho việc thực hiện một hành động nào đó. Theo ông khái niệm này rộng hơn khái niệm “rào chắn tâm lý” vốn chỉ là một loại khó khăn tâm lý mà thôi. Đó là những trạng thái tâm lý, được thể hiện như là sự thụ động không phù hợp, gây trở ngại cho việc thực hiện một hành động nào đó. Còn “khó khăn tâm lý” không chỉ là những trạng thái tâm lý, mà còn có thể là những quá trình hoặc thuộc tính tâm lý nữa, nó không chỉ tăng cường các trải nghiệm âm.[16;41] Tính có liên quan tới nhiệm vụ của hành động, mà còn trực tiếp gây ra những trải nghiệm đó và cản trở trực tiếp hành động. Tác giả Mạc Văn Trang cho rằng, khó khăn tâm lý là nội chứng của sự kém thích ứng về mặt tâm lý của cá nhân với môi trường, khiến cho hoạt động và giao tiếp của cá nhân gặp trở ngại, kém hiệu quả, ảnh hưởng tiêu cực đến cuộc sống và sự phát triển tâm lý cá nhân.[17] Tác giả Lê Đức Phúc quan niệm: khó khăn tâm lý là trở ngại, rào cản tâm lý, xuất hiện khi cá nhân hay nhóm hiểu rõ rằng, họ không thể thực hiện có kết quả hoạt động nào đó theo yêu cầu khách quan và mong đợi chủ quan. Theo Nguyễn Xuân Thức, khó khăn tâm lý là sự không phù hợp giữa đặc điểm tâm lý và hành vi ứng xử của nhân cách với nội dung, đối tượng, hoàn cảnh hoạt động của chủ thể, được biểu hiện ở các dấu hiệu: nhận thức – thái độ và hành vi ứng xử.[15, 52-56] Như vậy, qua ý kiến của các tác giả, chúng tôi thấy, dù cách diễn đạt có thể khác nhau, nhưng đa số ý kiến đều thống nhất cho rằng, khó khăn tâm lý là những yếu tố tâm lý... gây khó khăn, cản trở cho một hoạt động nào đó và làm cho hoạt động đó kém hiệu quả. Trên cơ sở kế thừa quan điểm của các tác giả đi trước chúng tôi cho rằng: “khó khăn tâm lý là sự thiếu hụt phẩm chất tâm lý cần thiết cho hoạt động của cá nhân, gây cản trở cho hoạt động của cá nhân và làm cho hoạt động kém hiệu quả”. 1.2.2. Biểu hiện của khó khăn tâm lý Hoạt động học là hoạt động chủ đạo của sinh viên. Nó là một loại hoạt động nhận thức, lao động trí óc, căng thẳng có cường độ cao. Đây là một loại hoạt động đặc thù giúp con người hình thành và phát triển tâm lí, nhân cách. Do vậy, trong quá trình tham gia vào hoạt động học tập, khi gặp những khó khăn, đặc biệt là những khó khăn về mặt tâm lí, đòi hỏi người học phải tích cực, phải chủ động huy động tối đa những phẩm chất và năng lực của cá nhân để khắc phục nhằm đạt hiểu quả cao trong hoạt động học tập của mình. Đối với sinh viên năm thứ nhất nói chung, để phát triển, xây dựng và hoàn thiện nhân cách, hình thành bước đầu kinh nghiệm về tương lai, họ phải tiến hành hoạt động học tập với sự làm quen, thích nghi với một số môi trường học tập mới hoàn toàn so với ở bậc phổ thông. Trong quá trình này sẽ nảy sinh nhiều khó khăn tâm lí, gây cản trở sự thích ứng với hoạt động học tập của sinh viên năm thứ nhất, dẫn đến hiệu quả hoạt động học tập không cao. Biểu hiện của khó khăn tâm lí trong hoạt động học tập được hiểu là những nét tâm lí cá nhân mang tính tiêu cực nảy sinh, tồn tại trong hoạt động học tập của chủ thể học tập, làm cho quá trình học tập bị chệch hướng, bị cản trở, dẫn tới hiệu quả học tập không cao. Những khó khăn tâm lí này có thể được biểu hiện ở những điều sau: 1.2.2.1. Biểu hiện về mặt nhận thức Nhận thức là một thành tố quan trọng của đời sống tâm lí con người. Nhận thức giúp con người hiểu biết về sự vật, hiện tượng, từ đó bày tỏ thái độ, tình cảm và có hành vi tương ứng. Học tập là một hoạt động khó khăn, phức tạp. Do đó, trong quá trình học tập không phải lúc nào sinh viên cũng có nhận thức đúng đắn và đầy đủ về nó. Chính những nhận thức chưa đúng, chưa phù hợp này là những khó khăn tâm lí biểu hiện ở dạng nhận thức, chúng ta có thể chia thành hai nhóm: nhận thức về bản thân - là người tiến hành hoạt động học tập và nhận thức về đối tượng hoạt động học tập. Nhận thức về bản thân: ở đây người nghiên cứu xin nhấn mạnh khía cạnh nhận thức về động cơ học tập trong quá trình nhận thức về bản thân của sinh viên trong hoạt động học tập Nhận thức về đối tượng học tập: nhận thức ở đây không có nghĩa là khả năng nhận thức nội dung môn học của sinh viên mà người nghiên cứu muốn nhấn mạnh đến sự nhận thức của sinh viên về vị trí, vai trò, tầm quan trọng của đối tượng học tập đối với sự phát triển của bản thân chủ thể học tập. Như chúng ta đã biết, học tập của sinh viên luôn gắn liền với việc trở thành chuyên gia trong một lĩnh vực cụ thể ở tương lai, trở thành một người hoạt động nghề phục vụ cho nhu cầu xã hội và chính hoạt động học tập ởĐại học sẽ giúp họ đạt được mục tiêu này. Chính vì thế, việc nhận thức đúng đắn vai trò, vị trí, tầm quan trọng của đối tượng học tập để giúp sinh viên tích cực học tập và ngược lại sẽ gây ra việc sinh viên thiếu tâm thế học tập, học đối phó, dẫn đến hoạt động học tập kém hiệu quả. 1.2.2.2. Biểu hiện về mặt thái độ Đây là thái độ, tình cảm của sinh viên đối với việc học tập. Có thể nói khó khăn tâm lí biểu hiện ở dạng thái độ, tình cảm là việc xuất hiện những xúc cảm âm tính đối với học tập, chán ghét, lo lắng, sợ hãi, căng thẳng, chán nản khi gặp những vấn đề nảy sinh trong học tập... Khi có những thái độ, tình cảm tiêu cực đối với hoạt động học tập khó mà có hiệu quả cao được. Ngược lại, nếu sinh viên nào có thái độ tích cực đối với việc học, cần cù, chăm chỉ, biết tìm những biện pháp tạo ra hứng thú trong học tập... Thì chắc chắn hiệu quả của hoạt động học tập sẽ được nâng lên. 1.2.2.3. Biểu hiện về mặthành vi Hành vi là bộ mặt đời sống tâm lí của con người. Đây là dạng khó khăn tâm lí biểu hiện cụ thể, dễ nhận thấy nhất trong hoạt động học tập. Những khó khăn tâm lí về mặt hành vi có thể là kết quả của sự chi phối của nhận thức vào thái độ tình cảm hoặc do những kĩ năng học tập không đủ thuần thục để sử dụng trong quá trình học tập khiến cho hoạt động học tập không có hiệu quả cao. 1.2.3.Ảnh hưởng của khó khăn tâm lý trong hoạt động học tập Vấn đề tâm lý chủ yếu của hoạt động học tập là xu hướng với biểu hiện tậptrung hứng thú, đối với hoạt động này (thích học), hứng thú tìm tòi, ham hiểu biết, hứng thú tự hoàn thiện bản thân.Nếu sự hứng thú đối với học tập không được hình thành thì bản thân sự lĩnh hội sẽ diễn ra thấp hơn nhiều so với cường độ vốn có của học sinh.Ngoài sự hứng thú ra, thì sự ổn định tập trung tư tưởng, khuynh hướng khắc phục khó khăn, tình cảm trách nhiệm và nghĩa vụ cũng giữ vai trò quan trọng đối với việc học tập. Như vậy, khó khăn tâm lý trong hoạt động học tập ảnh hưởng trực tiếp đến việc tiếp thu kiến thức trên lớp, dẫn đến hiệu quả học tập không cao, tinh thần mệt mỏi và chán nản 1.2.4. Nguyên nhân của khó khăn tâm lý trong hoạt động học tập Hoạt động của sinh viên bao gồm những hoạt động về học tập cũng như xã hội. Do vậy, việc đảm bảo điều kiện cho các hoạt động là hết sức cần thiết. Các điều kiện này nếu được đảm bảo sẽ làm thuận lợi cho các hoạt động học tập cũng như xã hội và ngược lại nếu không đáp ứng được yêu cầu của hoạt động thì nó sẽ là nguyện nhân nảy sinh những khó khăn nói chung và khó khăn tâm lý nói riêng trong quá trình thực hiện hoạt động. Như vậy, có thể nói, nguyên nhân gây ra khó khăn tâm lý của sinh viên là do các điều kiện cần cho các hoạt động học tập cũng như xã hội diễn ra không được đảm bảo bao gồm các điều kiện khách quan bên ngoài và điều kiện chủ quan xuất phát từ chính bản thân sinh viên. Bước vào giảng đường Đại học sinh viên năm nhất bước vào một môi trường học tập với rất nhiều sự mới mẻ, khác biệt. Đứng trước những thay đổi này, việc họ sẽ gặp