Tài liệu Chuyên đề môn Văn học TÁC PHẨM HAI ĐỨA TRẺ THẠCH LAM –

SỞ GD&ĐT VĨNH PHÚC TRƯỜNG THPT XUÂN HÒA CHUYÊN ĐỀ ÔN THI ĐẠI HỌC – CAO ĐẲNG MÔN VĂN TÁC PHẨM : HAI ĐỨA TRẺ - THẠCH LAM – Người thực hiện: Lã Thị Hồng Ngân Chức vụ: Giáo viên Đối tượng bồi dưỡng: Học sinh ôn thi ĐH – CĐ Số tiết: 10 tiết NĂM HỌC 2013 - 2014 1 CHUYÊN ĐỀ LUYỆN THI ĐẠI HỌC HAI ĐỨA TRẺ - THẠCH LAM A. MỤC ĐÍCH – YÊU CẦU 1.Nội dung: - Nắm những kiến thức cơ bản về tác giả Thạch Lam. - C¶m nhËn ®îc t×nh c¶m xãt th¬ng cña Th¹ch Lam ®èi víi nh÷ng ngêi sèng nghÌo khæ, quÈn quanh. Sù tr©n träng, c¶m th«ng cña nhµ v¨n tríc mong íc cña hä vÒ mét cuéc sèng t¬i s¸ng h¬n. - ThÊy ®îc mét vµi nÐt ®éc ®¸o trong bót ph¸p nghÖ thuËt cña Th¹ch Lam qua truyÖn ng¾n tr÷ t×nh. 2. Kĩ năng: Ôn luyện và hình thành cho học sinh các dạng đề - Tái hiện kiến thức về tác giả, tác phẩm - Cảm nhận về chi tiết trong tác phẩm - Rèn kĩ năng cảm thụ, phân tích hình tượng văn học. - Phân tích các khía cạnh nội dung và nghệ thuật của tác phẩm 3. Phương pháp - Phát phiếu học tập cho học sinh, yêu cầu học sinh làm đề cương theo nhóm -Tổ chức ôn luyện và trả bài trên lớp B. NỘI DUNG CHUYÊN ĐỀ I. KIẾẾN THỨC CƠ BẢN Ho¹t ®éng cña GV vµ Néi dung cÇn ®¹t HS I Tìm hiểu chung 1.T¸c gi¶ ( 1910- 1942) Ho¹t ®éng1: - Tªn khai sinh: NguyÔn Têng Vinh (sau ®æi thµnh - GV gäi HS ®äc phÇn 2 tiÓu dÉn SGK sau ®ã NguyÔn Têng L©n) tãm t¾t néi dung - Sinh ra t¹i Hµ Néi nhng thuë nhá TL sèng ë quª ngo¹i: chÝnh: phè huyÖn CÈm Giµng, tØnh H¶i D¬ng (mét phè huyÖn nghÌo in ®Ëm trong t©m trÝ Th¹ch Lam) + Tác giả + Tác phẩm - Lµ ngêi th«ng minh, tÝnh t×nh ®iÒm ®¹m, trÇm tÜnh vµ rÊt tinh tÕ. - Cã quan niÖm v¨n ch¬ng lµnh m¹nh, tiÕn bé vµ cã biÖt tµi vÒ truyÖn ng¾n - Thạch Lam là nhà văn duy nhất trong nhóm TLVĐ vượt được thử thách của thời gian. Ông khai mở một lối đi riêng, ông thường lặng lẽ thể hiện niềm cảm thương chân thành đối với những người nghèo, quý mến cuộc sống và trân trọng sự sống của mọi người xung quanh. 2. S¸ng t¸c - T¸c phÈm chÝnh: Gió đầu mùa (tập truyện ngắn 1937) Nắng trong vườn (tập truyện ngắn 1938) Ngày mới (truyện dài 1939) Theo dòng ( Bình luận văn học 1941 Sợi tóc (Tập truyện ngắn 1942) - GV bæ sung: HN băm sáu phố phường (bút kí 1942) + (TruyÖn ng¾n TL thêng kh«ng cã cèt truyÖn, hoÆc kh«ng cã cèt truyÖn ®Æc biÖt. Cã sù ®an xen gi÷a yÕu tè hiÖn thùc vµ yÕu tè l·ng m¹n). - §Æc ®iÓm truyÖn ng¾n Th¹ch Lam: truyện không có cốt truyện được cấu tứ như một bài thơ, nhân vật được mô tả ở một nét tâm trạng với một nội tâm không hề gay gắt bởi vì Thạch Lam có quan điểm nghệ thuật:“ §èi víi t«i v¨n ch¬ng kh«ng ph¶i lµ mét c¸ch ®em ®Õn cho ngêi ®äc sù tho¸t li hay sù quªn, tr¸i l¹i v¨n ch¬ng lµ mét thø khÝ giíi thanh cao vµ ®¾c lùc mµ chóng ta cã, ®Ó võa tè c¸o vµ thay ®æi mét c¸i thÕ giíi gi¶ dèi vµ tµn ¸c, võa lµm cho lßng ngêi ®îc thªm trong s¹ch vµ phong phó h¬n”. + (Hai ®øa trÎ viÕt vÒ 3.TruyÖn ng¾n “ Hai ®øa trΔ cuéc sèng h¾t hiu, tµn a. XuÊt xø: t¹, buån ch¸n cña ngêi d©n phè huyÖn nghÌo. 3 Trong ®ã TL nhÊn TtrÝch trong tËp “ N¾ng trong vên” m¹nh ®Õn t©m tr¹ng cña c« bÐ Liªn). - Bối cảnh truyện lấy cảm hứng từ quê ngoại của tác giả, phố huyện với ga xép Cẩm Giàng – Hải Dương. - Hai đứa trẻ đan xen yếu tố hiÖn thùc vµ l·ng m¹n tr÷ t×nh, gửi gắm tư tưởng nhân đạo đáng quý một cách kín đáo, nhẹ nhàng nhưng thấm thía. b. Kết cấu: Thạch Lam là người mở đường tài hoa cho loại truyện ngắn trữ tình không có cốt truyện đặc biệt đơn giản nhưng đậm chất trữ tình chất thơ. Ho¹t ®éng2 Bởi vậy khi tìm hiểu tác phẩm không nên tập trung phân tích nhân vật với đặc diểm tính cách mà hướng vào tìm hiểu tâm trạng, cảm xúc của nhân vật và đằng sau nó là của tác giả với khung cảnh thiên nhiên, kg và tg nghệ thuật. - HS ®äc diÔn c¶m ®o¹n ®Çu vµ c¶nh ®îi II. §äc- hiÓu v¨n b¶n tµu 1. §äc v¨n b¶n: - T×m hiÓu bè côc vµ - Gi¶i thÝch tõ khã thÓ lo¹i - GV ph¸t vÊn HS tr¶ - Bè côc: lêi 1.Bøc tranh ®êi sèng n¬i phè huyÖn nghÌo 2.C¶nh ®îi tµu Ho¹t ®éng3: - ThÓ lo¹i: TruyÖn ng¾n tr÷ t×nh: cèt truyÖn rÊt ®¬n gi¶n, gÇn nh kh«ng cã cèt truyÖn, ®Ëm chÊt tr÷ t×nh, chÊt th¬ thÓ hiÖn trong miªu t¶ c¶m xóc, t©m tr¹ng cña nh©n vËt, c¶nh vËt thiªn nhiªn... - Híng dÉn HS t×m 2. HiÓu v¨n b¶n hiÓu v¨n b¶n 2.1.Bøc tranh ®êi sèng n¬i phè huyÖn nghÌo (?) C¶nh vËt trong truyÖn ®· ®îc miªu t¶ Bức tranh phố huyện nghèo trong truyện ngắn Hai đứa trong thêi gian vµ trẻ của Thạch Lam được miêu tả ở hai phương diện: kh«ng gian nh thÕ Bức tranh thiên nhiên và bức tranh cuộc sống con người nµo? - Bức tranh thiên nhiên được miêu tả ở buổi chiều tàn và - SD phiÕu häc tËp đêm tối. - HS sö dông b¶ng phô 4 - HS chia 6 nhãm - bức tranh cuộc sống con người được miêu tả ở buổi +Nhãm 1,2: t×m hiÓu chợ tàn và kiếp người nơi phố huyện. vÒ c¶nh ngµy tµn ®îc TG miªu t¶ NTN? nªu a) Bức tranh thiên nhiên: được mô tả bằng những cảm nhËn xÐt nhận vô cùng tinh tế +Nhãm 3,4: t×m hiÓu - ¢m thanh: tiÕng trèng thu kh«ng, tiÕng Õch nh¸i kªu vÒ c¶nh chî tµn ®îc ran ngoµi ®ång, tiÕng muçi vo ve trong c¸c cöa hµng h¬i TG miªu t¶ NTN? nªu tèi , tiếng hoa bàng khẽ rơi trên vai áo Liên- âm thanh nhËn xÐt nhỏ dần. Nhà văn dùng động để tả tĩnh gợi lên sự hoang +Nhãm 5,6: t×m hiÓu vắng của phố huyện. c¶nh ®ªm tèi, nªu nhËn xÐt - Màu sắc, h×nh ¶nh: Ph¬ng t©y ®á rùc nh löa ch¸y vµ nh÷ng ®¸m m©y ¸nh hång nh hßn than s¾p tµn. D·y tre - HS trao ®æi th¶o luËn tr¶ lêi b»ng b¶ng phô lµng tríc mÆt ®en l¹i, màu sắc của vòm trời hàng ngàn sau ®ã cö ngêi tr×nh ngôi sao lấp lánh, của hạt cát, đom đóm- màu sắc càng bµy tríc líp lúc càng mờ nhạt dần không soi tỏ mặt người. - GV chèt l¹i - Mùi vị: Mùi vỏ bưởi, vỏ thị, lá nhãn và các mùi âm ẩm bốc lên. Thời gian trôi đi được miêu tả trong một nhận xét giàu cảm xúc: -> c¶nh vËt ®Ñp vµ buån, rÊt quen thuéc Chiều, chiều rồi, mét chiÒu ªm ¶ nh ru vµ tho¶ng qua giã m¸t.. Không gian phố huyện chìm sâu vào đêm khuya tĩnh mịch và đầy bóng tối. Bức tranh bình dị thân thuộc nhưng cái nghèo vẫn hiện lên bởi khung cảnh tiêu điều xơ xác, cảnh vật tàn tạ buồn bã và dường như bóng tối lấn át nhấn chìm cả phố huyện này. b. Cuộc sống con người nơi phố huyện : * C¶nh chî tµn - Chî ®· v·n tõ l©u, kh«ng mét tiÕng ån µo, ngêi còng vÒ hÕt, chØ cßn mét vµi ngêi b¸n hµng vÒ muén ®ang thu xÕp hµng ho¸ - Trªn ®Êt chØ cßn r¸c rëi, vá bëi, vá thÞ vµ l¸ nh·n - MÊy ®øa trÎ con nhµ nghÌo nhÆt nh¹nh thanh nøa, thanh tre hay bÊt cø thø g× cña nh÷ng ngêi b¸n hµng ®Ó l¹i.. 5 - Mét mïi ©m Èm bèc lªn -> mïi riªng cña ®Êt -> C¶nh chî tµn ë phè huyÖn CÈm Giµng vµ còng lµ cña nhiÒu phè huyÖn nghÌo ngµy xa C¶nh ®ªm tèi -Bãng tèi +Trêi nh¸ nhem tèi “c¸t lÊp l¸nh tõng chç, ®êng mÊp m« thªm.....” +§êng phè vµ c¸c ngâ con dÇn dÇn chøa ®Çy bãng tèi + Tèi hÕt c¶ con ®êng th¨m th¼m ra s«ng....sÉm ®en h¬n n÷a. =>Bãng tèi ®Çy dÇn - Ánh s¸ng +§Ìn hoa k× leo lÐt, ®Ìn d©y s¸ng xanh.. + Mét khe ¸nh s¸ng + VÖt s¸ng cña nh÷ng con ®om ®ãm.. + QuÇng s¸ng th©n mËt chung quanh + Mét chÊm löa nhá vµ vµng l¬ löng ®i trong ®ªm tèi + Tha thít tõng hét s¸ng lät qua phªn nøa => yÕu ít, le lãi => Bãng tèi ¸t c¶ ¸nh s¸ng, mét vµi ¸nh s¸ng nhá nhoi khiÕn bãng tèi cµng thªm dµy ®Æc Tãm l¹i: C¶nh vËt lóc chiÒu tèi vµ ®ªm xuèng gÇn gòi, th©n thiÕt, b×nh dÞ mµ nªn th¬, gîi nçi buån man m¸c GV: Ph©n tÝch h×nh trong lßng ngêi. ¶nh nh÷ng ngêi d©n phè huyÖn ®îc nhµ v¨n b.Cuéc sèng con ngêi gîi ra trong t¸c phÈm *H×nh ¶nh nh÷ng ngêi d©n phè huyÖn vµ nªu nhËn xÐt + MÑ con chÞ TÝ víi c¸i châng tre, vµi chÐn níc chÌ, - HS trao ®æi th¶o luËn ngän ®Ìn dÇu leo lÐt. Ngµy mß cua b¾t tÐp, tèi dän hµng, tr¶ lêi hµng ®· ®¬n s¬ l¹i v¾ng kh¸ch nªn “ ch¶ kiÕm ®îc bao - GV nhËn xÐt vµ chèt nhiªu” và không thôi hy vọng “may ra hôm nay có khá l¹i hơn chăng” ( H×nh ¶nh ngän ®Ìn ®îc nh¾c ®i nh¾c l¹i nhiÒu lÇn) + Gia ®×nh b¸c xÈm: n»m ngåi ngay trªn chiÕc chiÕu 6 r¸ch tr¶i trªn mÆt ®Êt, th»ng con nhá bß ra ®Êt nhặt rác bẩn bên đường, c¸i thau s¾t tr¾ng chê tiÒn thëng trèng tr¬ tríc mÆt, chØ cã “mÊy tiÕng ®µn bÇu kªu lªn bÇn bËt..”- nghèo sống lay lắt, thoi thóp. + Bác phở Siêu: có cả một gánh phở, gia tài có vẻ khấm khá nhưng tương lai thảm hại vì phở là thứ quà xa xỉ ở phố huyện này. Ho¹t ®éng1: + H×nh ¶nh bµ cô Thi h¬i ®iªn nghiện rượu: tiếng cười khanh khách của bà tan trong đêm tối – sản phẩm của cuộc sống tù túng tồn tại trong tình trạng dở sống dở chết. + Nh÷ng ®øa trÎ con nhµ nghÌo ven chî... (?) Ph©n tÝch t©m tr¹ng Liªn vµ An tríc => nh÷ng kiÕp sèng vÊt vëng, lÇm than cïng sù buån khung c¶nh thiªn ch¸n, mái mßn nhiªn vµ bøc tranh ®êi * ChÞ em Liªn vµ An sèng n¬i phè huyÖn - GV ph¸t vÊn HS tr¶ - C¶nh nhµ sa sót, bè liªn mÊt viÖc, c¶ nhµ bá HN vÒ quª, mÑ lµm hµng s¸o. lêi - ChÞ em Liªn ®îc mÑ giao cho tr«ng nom mét cöa hµng t¹p ho¸ nhá xÝu. Hµng b¸n ch¼ng ¨n thua g×, Liªn th¬ng mÊy ®øa trÎ con nhµ nghÌo ven chî nhng chÞ còng ch¼ng cã tiÒn ®Ó cho chóng - Liªn ngåi yªn lÆng bªn mÊy qu¶ thuèc s¬n ®en, c« thÊy “ Lßng buån man m¸c”, ®«i m¾t “ Bãng tèi ngËp ®Çy dÇn” vµ c¸i buån cña buæi chiÒu quª thÊm thÝa vµo t©m hån ng©y th¬ cña c« - Cµng vÒ khuya “ T©m hån Liªn yªn tÜnh h¼n, cã nh÷ng c¶m gi¸c m¬ hå kh«ng hiÓu” Tãm l¹i: Chõng Êy ngêi trong bãng tèi ngµy nµy qua ngµy kh¸c sèng quÈn quanh, tï tóng trong c¸i “ ao ®êi b»ng ph¼ng” (Xu©n DiÖu).Mçi ngêi mét c¶nh nhng hä ®Òu cã chung sù buån ch¸n, mái mßn - Con người như một cái bóng vật vờ, lay lắt, vô vọng ở tương lai. Đây là những kiếp người nhỏ bé, vô danh vô nghĩa trong đêm tối của xã hội cũ: 7 Quẩn quanh mãi giữa vài ba dáng điệu Tới hay lui cũng chừng ấy con người Vì quá thân nên quá đỗi buồn cười Môi nhác lại cũng ngần ấy câu chuyện. (Quẩn quanh – Huy Cận) Thạch Lam nói về hiện thực xã hội Việt Nam trước cách mạng tháng Tám thông qua rất nhiều số phận và làm thức dậy trong lòng người đọc câu hỏi khắc khoải “Những con người ấy sẽ đi đâu, về đâu, tương lai của họ sẽ như thế nào?” Đây chính là sức sống trong truyện ngắn Thạch Lam: Có khả năng làm cho người đọc day dứt trăn trở, băn khoăn về một cuộc sống nghèo khổ, tẻ nhạt, quẩn quanh không tương lai. Ho¹t ®éng2: - Để trả lời câu hỏi này, Thạch Lam đã phát hiện trong cuộc sống ngột ngạt tù túng ấy “tình người” nói như Nguyễn Tuân là “tình người man mác bàng bạc khắp thiên truyện”. Tình người ấy được thể hiện: - Gäi HS ®äc ®o¹n v¨n t¶ c¶nh ®îi tµu +Lòng xót thương của Liên đối với những đứa trẻ nghèo - HS chia nhãm nhá hay cảm nhận của Liên về mùi riêng của đất của quê trao ®æi th¶o luËn tr¶ hương này: chỉ mới bắt gặp mùi âm ẩm bốc lên, hơi lêi c©u hái: nóng của ban ngày lẫn mùi cát bụi quen thuộc – Liên (?) C¶nh ®îi tµu ®îc đã nghĩ đến mùi riêng của đất của quê hương. Chỉ có miªu t¶ nh thÕ nµo? V× găn bó sâu nặng với mảnh đát quê hương con người mới sao chÞ em Liªn vµ mang trong mình những cảm nhận tinh tế đến vậy. mäi ngêi cè thøc ®îi tµu dï ch¼ng ®îi ai, + Cái tình người chân chất bàng bạc khắp thiên truyện ch¼ng mua b¸n g×? tỏa ra trong từng quan hệ nhỏ nhất, tầm thường nhất: (?) Nªu ý nghÜa cña giữa chị em Liên với nhau, giữa chị em Liên với những h×nh ¶nh ®oµn tµu ®èi người hàng phố như chị Tí, bác xẩm, bác Siêu, ngay víi ngêi d©n phè trong cách cư xử của chị em Liên với bà cụ Thi – một huyÖn? bà cụ hơi điên cũng thấy ấm áp tình thương và sự cảm - Hs lµm viÖc theo nhãm, trao ®æi th¶o thông. luËn Như vậy có thể nói nhà văn đã tìm ra được sơ sở để tin - §¹i diÖn c¸c nhãm vào một tương lai tốt đẹp: TÌNH NGƯỜI. tr×nh bµy VHVN 1930 -1945 nói nhiều về hiện thực xã hội Viêt 8 - Gv ®Þnh híng b»ng Nam: nghèo đói, cường hào ác bá, bịp bợm, nhố nhăng nh÷ng c©u hái gîi më đồi bại... những điều đó được thể hiện trong sáng tác - Gv nhËn xÐt tæng hîp của Phạm Duy Tốn, Ngô tất Tố, Nam Cao. Nhưng ở câu chuyện này tất cả những kiếp người nhỏ bé đã hiện ra trong cái nhìn thương xót của Liên – của nhà văn với những cảm nhận rất đỗi tinh tế và nhân hậu. Tuy nhiên (?) Qua truyÖn ng¾n “ họ vẫn le lói hy vọng, hy vọng mơ hồ vào một ngày mai Hai ®øa trΔ, TL muèn có thể sẽ tốt đẹp hơn. Niềm hy vọng đó được nhà văn ph¸t biÓu ®iÒu g×? đồng cảm và thể hiện trong phần cuối của truyện 2.C¶nh ®îi tµu - §ªm nµo còng vËy chÞ em Liªn vµ An vµ nh÷ng ngêi d©n phè huyÖn còng cè thøc ®îi chuyÕn tµu ®i ngang qua - §oµn tµu tõ Hµ Néi “ víi nh÷ng toa ®Ìn s¸ng trng, nh÷ng toa h¹ng trªn sang träng lè nhè ngêi, ®ång vµ kÒn lÊp l¸nh” nã ®èi lËp víi cuéc sèng mßn mái, nghÌo nµn, tèi t¨m vµ quÈn quanh cña ngêi d©n phè huyÖn - §èi víi chÞ em Liªn, chuyÕn tµu ®ªm cßn gîi nhí vÒ nh÷ng kØ niÖm cña ngµy xa sung síng, cña Hµ Néi xa x¨m,Hµ Néi rùc s¸ng vµ huyªn n¸o -> ChuyÕn tµu ®ªm “ nh ®· ®em mét thÕ giíi kh¸c ®i qua” ®oµn tµu ®Õn vµ ®i nh mét lÞch tr×nh nhng h×nh ¶nh ®oµn tµu s¸ng trng còng t¹o mét tho¸ng vui, mét niÒm an ñi, mét nçi khao kh¸t m¬ hå, mét m¬ íc kh«ng bao giê t¾t, mét chót t¬i s¸ng cho sù sèng nghÌo khæ, ®¬n ®iÖu, tÎ nh¹t hµng ngµy cña hä. - Sau khi con tµu ®i qua: phè huyÖn l¹i ch×m vµo yªn tÜnh, tÞch mÞch => HiÖn thùc c¶nh ®êi buån tÎ ë mét phè huyÖn nhá cã mét ý nghÜa kh¸i qu¸t: nã t¸i hiÖn tÝnh tr× trÖ tõ l©u cña XHVN thêi Ph¸p thuéc. III. KÕt luËn - Th¹ch Lam ®· miªu t¶ bøc tranh phè huyÖn nghÌo b»ng nh÷ng c¶nh, nh÷ng ngêi, nh÷ng chi tiÕt rÊt ch©n thËt vµ c¶m ®éng. ¤ng ®· giµnh cho con ngêi quª h¬ng, nh÷ng con ngêi nghÌo khæ trong bãng tèi mét sù c¶m th«ng vµ xãt th¬ng nång hËu. C¶nh phè huyÖn nghÌo võa hiÖn thùc võa chøa chan tinh thÇn nh©n ®¹o - Cèt truyÖn ®¬n gi¶n, nh©n vËt chñ yÕu ®îc khai th¸c 9 bëi t©m tr¹ng, c¶m xóc, giäng v¨n nhÑ nhµng trÇm tÜnh, c¶m xóc tinh tÕ, h×nh ¶nh chän läc võa mang ý nghÜa hiÖn thùc võa mang ý nghÜa biÓu trng( bãng tèi, ngän, ®Ìn, ®oµn tµu) - NÐt ®Æc s¾c cña phong c¸ch nghÖ thuËt Th¹ch Lam + Võa ®Ëm ®µ yÕu tè hiÖn thùc võa ph¶ng phÊt chÊt l·ng m¹n, chÊt th¬ + Tiªu biÓu cho lo¹i truyÖn t©m t×nh cña Th¹ch Lam ( C¸i t×nh ngêi ch©n chÊt nhÑ nhµng thÊm s©u kh¾p thiªn truyÖn; thÕ giíi néi t©m cña nh©n vËt; lèi kÓ chuyÖn thñ thØ nh t©m sù víi ngêi ®äc..) II. HỆ THỐNG ĐỀ 2 ĐIỂM Câu 1: Nét độc đáo của tác phẩm Hai đứa trẻ Mở bài Bước vào truyện ngắn của Thạch Lam ta như bước vào một khu vườn râm mát đầy ắp hương đời tình người. Văn Thạch Lam là một thứ văn tâm trạng nỗi niềm, nhà văn có khả năng đánh thức trong nhân vật của mình những gì là tình thương niềm quý trong con người. Đó là chiều sâu của tinh thần nhân đạo trong văn Thạch Lam. Đọc xong Hai đứa trẻ ta cứ ám ảnh mãi về con người sống thoi thóp trong đó đặc biệt là tâm trạng đợi tàu của Liên và An, nó vừa như là như một lời cầu cứu, vừa như một nỗi ước mong về một cuộc sống tốt đẹp hơn, giàu sang hơn. Có thể xem Hai đứa trẻ là phiên bản thu nhỏ hầu hết những đặc điểm về nội dung, tư tưởng, tình cảm cũng như văn phong của Thạch Lam. Thân bài: Toàn bộ tác phẩm được miêu tả qua cảm nhận, cái nhìn của Liên - một tâm hồn trong sáng – khiến nội dung câu chuyện gần gũi hơn. Thông qua tác phẩm, thông qua tác phẩm Thạch Lam thể hiện một cái nhìn về hiện thực cuộc sống và tinh thần nhân đạo rất riêng. * Hiện thực cuộc sống: Xã hội Việt Nam trước cách mạng tháng Tám: Nam Cao tái hiện qua một làng Vũ Đại – hiện thực về một làng quê ngột ngạt với nạn cường hào ác bá, một làng quê mà có những con người lương thiện bị xô đẩy thành kẻ lưu manh (Chí Phèo, Bá Kiến, Năm Thọ) 10 Ngô Tất Tố tái hiện qua làng Đông Xá trong Tắt đèn. Những làng quê Việt Nam ngột ngạt bởi sưu cao thuế nặng, bởi tiếng trống tù và và tiếng người la hét. Trong Số đỏ của Vũ Trọng Phụng là xã hội thành thị Việt nam với những trò bịp bợm, giả dối,vô đạo, vô luân...mà ông gọi là xã hội chó đểu . Còn Thạch Lam mang đến cho chúng ta một làng quê Việt Nam bình bị bởi hình ảnh mặt trời, lũy tre làng, tiếng muỗi vo ve, phiên chợ....=>Hiện thực cuộc sống qua cái nhìn của Thạch Lam trở nên gần gũi nhân ái hơn bởi “cái mộc mạc giản dị thanh khiết của đồng quê, nội cỏ Việt Nam” (Hà Nội băm sáu phố phường) *Giá trị nhân đạo: - Sự cảm thông của nhà văn với những rung động nhẹ nhàng tinh tế trong tâm hồn con người: tâm hồn Liên man mác trong thời khắc của ngày tàn, Liên xúc động khi thấy những đứa trẻ con nhà nghèo lom khom nhặt nhạnh những vật thừa nơi chợ chiều nhưng chính chị cũng không có tiền để cho chúng... - Sự cảm thông cho những kiếp người nhỏ bé nơi phố huyện nghèo. Đó là những kiếp người nghèo khổ, đơn điệu, mòn mỏi, tẻ nhạt: + Mẹ con chị Tí bán nước trà và quà vặt hàng đêm + Bác phở siêu với gánh phở - một thứ quà xa xỉ. + Vợ chồng bác xẩm hát dạo, xin ăn. + Hình ảnh chị em Liên – phụ giúp sinh kế gia đình. - Sự thấu hiểu và trân trọng của nhà văn với những khát vọng thầm lặng, sâu sắc trong tâm hồn những con người nghèo khổ. Họ luôn khao khát về một thế giới, một tương lai tươi sáng khác với hiện thực nghèo khổ, đen tối của họ.Bởi vậy mới có cảnh phố huyện thao thức đợi chuyến tàu đêm, họ đợi một sự đổi thay thuộc về tinh thần. * Bút pháp nghệ thuật đặc sắc: - Cốt truyện giản dị, hầu như không có chuyện mà vẫn chứa đựng nội dung giàu tính nhân văn, gợi được những rung động sâu lắng, hấp dẫn nơi người đọc và có sức lay tỉnh tâm hồn người. - Bút pháp tả thực kết hợp hài hòa với trữ tình tạo dựng chân thực, sinh động bức tranh nhân thế cảm động của phố huyện nghèo nhưng ấm áp tình người. 11 - Lời văn trong sáng gợi hình, gợi cảm, giọng văn trữ tình giàu chất thơ tạo được âm hưởng ngân vang và ấn tượng sâu sắc nơi người đọc. Thạch Lam với Hai đứa trẻ đã để lại cho văn học Việt Nam một sáng tác đặc sắc giàu tính nhân văn. Câu 2: Trong tác phẩm Hai đứa trẻ của Thạch Lam, ấn tượng của Liên về Hà Nội có những nét nổi bật nào? Hình ảnh về Hà Nội có ý nghĩa gì trong đời sống tâm hồn Liên? ( Đề thi ĐH khối C năm 2013) - Những nét nổi bật trong ấn tượng của Liên về Hà Nội: + HN là nơi Liên từng được vui chơi, thưởng thức những món quà ngon lạ. + HN là nơi tràn ngập âm thanh, ánh sáng. - Ý nghĩa của hình ảnh Hà Nội trong đời sống tâm hồn Liên. + Khơi dậy nỗi nhớ tiếc về một quá khứ tươi đẹp đã mất và niềm mơ tưởng về một tương lai tươi sáng nhưng xa vời. + Nuôi dưỡng khát vọng mơ hồ mà khắc khoải của Liên: được thoát ra khỏi hiện thực tăm tối, buồn tẻ nghèo khổ của phố huyện. Câu 3. Anh chị hãy nêu những nét chính về tình cảm nhân đạo và bút pháp nghệ thuật trong truyện ngắn Hai đứa trẻ của Thạch Lam. ( Đề thi ĐH khối C năm 2009) (Tham khảo câu 1) Câu 4: Sự đối lập giữa ánh sáng và bóng tối trong truyện ngắn Hai đứa trẻ của Thạch Lam. 1.Ánh sáng: a.Chiều: +Phương tây đỏ rực như lửa cháy... +Những ánh sáng từ ngọn đèn trong nhà bác phở Mĩ, đèn hoa kì leo loét trong nhà ông Cửu, những ánh sáng xanh trong hiệu khách...Những ánh sáng ấy chiếu ra ngoài phố... b.Nhá nhem tối: +Ánh sáng từ ngọn đèn của chị Tí +Ánh sáng từ ngọn đèn Hoa Kì của Liên c.Trời bắt đầu đêm, đêm tối: 12 +Khe ánh sáng từ một vài cửa hàng còn thức +Ánh sáng của ngàn sao ganh nhau lấp lánh + Vệt sáng của những con đom đóm +Quầng sáng thân mật chung quanh ngọn đèn của chị Tí +Một chấm lửa ở phía huyện... +Ánh sáng từ ngọn đèn hoa kì vặn nhỏ của Liên +Ánh sáng đèn lồng của những người làm công ở hiệu khách đi đón bà chủ về d.Đoàn tàu đến: +Làn khói bừng sáng trắng lên đằng xa +Các toa đèn sáng trưng, chiếu ánh cả xuống đường +Những người, đồng và kền lắp lánh, và các cửa kính ánh sáng… e.Tàu đi: +Đốm than đỏ bay tung trên đường sắt +Chấm nhỏ của chiếc đèn xanh treo trên toa sau cùng +Ánh sáng từ liên tưởng về Hà Nội của Liên: Hà Nội sáng rực, vui vẻ và huyên náo. +Sao trên trời vẫn lấp lánh +Ánh sáng từ chiếc đèn con của chị Tí chiếu sáng một vùng đất nhỏ. 2.Bóng tối: a.Chiều: +Dãy tre trước làng đen kịt +Trong cửa hàng hơi tối, muỗi đã bắt đầu vo ve +Đôi mắt chị bóng tối ngập đầy dần và cái buồn của buổi chiều quê…->Bóng tối trong sâu thẳm tâm hồn Liên b.Nhá nhem tối: +Trời nhá nhem tối sau khi chợ tàn… +Cụ Thi điên đi dần vào bóng tối c.Trời bắt đầu đêm, đêm tối: +Đường phố và các ngõ con dần dần chứa đầy bóng tối. +Tối hết cả, con đường thăm thẳm ra sông, con đường qua chợ về nhà, các ngõ vào làng càng sẫm đen hơn nữa. +Chừng ấy người trong bóng tối mong đợi một cái gì tươi sáng hơn cho sự sống nghèo khổ hằng ngày của họ… +Tiếng trống cầm canh đánh tung lên rồi chìm ngay vào bóng tối d.Đoàn tàu đến: e.Tàu đi: +Chiếc tàu đi vào đêm tối +Đêm tối vẫn bao bọc chung quanh… +Tiếng vang động của xe hỏa mất dần trong bóng tối 13 +Liên nhìn quanh đêm tối =>Bóng tối lại bao trùm cả phố huyện khi tàu đi qua Nếu nói trong nền văn xuôi hiện đại Việt Nam hiếm thấy một tác phẩm nào miêu tả bóng tối miêu tả đậm đặc như trong tác phẩm này, thì cũng có thể nói hiếm có tác phẩm nào trong khoảng sáu, bảy trang sách lại nói về nhiều nguồn sáng đến thế. Toàn bộ truyện ngắn xây dựng trên phép đối lập giữa ánh sáng và bóng tối. Tác giả lấy sáng mà tả tối, làm nổi bật cái tăm tối của đất trời, của cuộc sống của kiếpngười -> Có thể nói, ánh sáng chỉ thưa thớt, bé nhỏ, chỉ là những khe sáng, hột sáng, đốm sáng Những nguồn sáng ấy khỗng xua được màn đêm, không đủ thắp sáng lên cuộc đời, trái lại chỉ vừa đủ để biến những con người thành một chiếc bóng đổ dài xuống mặt đất trong đêm đen. Còn bóng tối ngập đầy, tối hết cả con đường thăm thẳm ra sông,bao trùm lên cả bức tranh phố huyện. Với bút pháp đối lập ấy, Thạch Lam đã khắc họa cảnh sống tù túng quẩn quanh của những con người bé nhỏ nơi phố huyện - lọt thỏm giữa không gian chật hẹp, tịch mịch và đầy bóng tối. Đó là cuộc sống của dân ta trước CMT8. Câu 5. Trong truyện ngắn Hai đứa trẻ, tác giả miêu tả lặp lại các chi tiết về ánh sáng, đặc biệt là ánh sáng ngọn đèn hàng nước chị Tí . Em hãy trình bày cảm nhận về chi tiết đó. Hoặc: Trong bóng đêm tràn ngập nơi phố huyện ở truyện ngắn Hai đứa trẻ. Anh chị thấy có những loại ánh sáng nào xuất hiện. Thạch Lam đặc biệt quan tâm đến hai loại ánh sáng? Chúng được miêu tả ra sao? Ý nghĩa? Mở bài: Thạch Lam là nhà văn có phong cách nghệ thuật độc đáo, truyện ngắn Thạch lam là những câu chuyện không có cốt truyện, truyện tâm trạng và nỗi niềm. Bởi vậy mỗi một chi tiết trong tác phẩm đều mang ý nghĩa tư tưởng lớn lao và chi tiết về cái nguồn ánh sáng là một chi tiết như vậy. Thân bài: -Chỉ ra chính xác những câu văn miêu tả ánh sáng: Có khoảng 10 lần nhà văn lặp lại chi tiết ngọn đèn nơi phố huyện: + Các nhà lên đèn cả rồi, đèn treo trong nhà bác phở Mĩ, đèn hoa kì leo lét trong nhà ông Cửu, đèn dây sáng xanh trong hiệu khách. 14 + Các nhà đã đóng cửa im ỉm, trừ một vài cửa hàng còn thức, nhưng cửa chỉ để hé ra một khe ánh sáng. + vũ trụ thăm thẳm bao la, quầng sáng thân mật chung quanh ngọn đèn lay động trên chõng hàng chị Tí. + Hà Nội nhiều đèn quá: sáng rực lấp lánh. + Từ phố huyện đi ra hai ba người cầm đèn lồng lung lay cái bóng dài + Chị gài cẩn thận và vặn nhỏ ngọn đèn đặt trên quả thuốc sơn đen. + Liên thấy mình sống giữa bao nhiêu sự xa xôi không biết như chiếc đèn con của chị Tý chỉ chiếu một vùng đất nhỏ. -Nếu đề bài yêu cầu nêu ý nghĩa thì làm như sau: + Ánh sáng thiên nhiên: Ánh sáng mặt trời, đom đóm, bầu trời, ngôi sao, hạt cát, con đường mấp mô: Ánh sáng nhỏ dần và lịm tắt. + Ánh sáng cuộc sống con người: Ngọn đèn - cuộc sống le lói Đoàn tàu – là ánh sáng của cs đối lập với phố huyện. Tất cả những chi tiết trên vừa mang ý nghĩa tả thực, vừa mang ý nghĩa biểu tượng + Trong ý nghĩa tả thực: các chi tiết đó cho ta thấy hiện thực đời sống quẩn quanh tù túng, ngột ngạt nơi phố huyện. Khiến người đọc có cảm giác phố huyện chìm trong bóng tối. Là bóng tối của cuộc sống nghèo khổ, cùng cực, dở sống, dở chết. Là tương lai mờ mịt. + Trong ý nghĩa biểu tượng thì những chi tiết đó gợi lên trong lòng người đọc nỗi ám ảnh sâu xa: cảm thương, ái ngại cho những kiếp người phải sống mòn mỏi, chìm khuất, mù tối ngay giữa cuộc đời đầy khát vọng đổi thay và đầy ánh sáng (Hình ảnh chuyến tàu) Câu 6: Ý nghĩa của hình ảnh đoàn tàu xuất hiện ở phần cuối tác phẩm. Mở bài Thân bài - Vai trò của chi tiết nghệ thuật trong tác phẩm - Chi tiết đoàn tàu được miêu tả ở phần cuối câu chuyện 15 + Âm thanh: náo nhiệt + Ánh sáng: sáng rực lên + Cuộc sống con người: đầy đủ, giàu sang. Ý nghĩa tả thực: Cuộc sống đầy đủ và có ý nghĩa Ý nghĩa biểu tượng: Khát vọng của con người, cái đích mà con người hướng tới, khát vọng một sự đổi thay tuy mong manh mơ hồ nhưng đủ sức neo đậu và níu giữ để con người không rơi vào tuyệt vọng. Và nó thể hiện chiều sâu tinh thần nhân đạo trong sáng tác của Thạch Lam. Kết bài II. HỆ THỐNG ĐỀ 5 ĐIỂM Đề 1: Phân tích bức tranh phố huyện nghèo được thể hiện trong truyện ngắn Hai đứa trẻ Mở bài Văn học ở nơi sâu thẳm của nó luôn là tiếng nói đồng vọng của nhà văn về hiện thực nhằm đối thoại với cuộc đời. Bởi thế theo cách nói của Nam Cao “Văn chương chỉ dung nạp những người biết đào sâu tìm tòi, khơi những nguồn chưa ai khơi và sáng tạo những gì chưa có”, ta thấy nguồn chưa ai khơi trước sau vẫn là số phận con người trước hiện thực cuộc sống. Ở đó là tất cả những gì nhà văn kí thác, là nỗi đau, ước vọng. Đến với truyện ngắn Hai đứa trẻ của nhà văn Thạch Lam ta gặp gỡ điều tâm huyết muôn đời của văn chương chân chính. Sức sống của tác phẩm không chỉ ở chiều sâu tinh thần nhân đạo mà còn ở bút pháp nghệ thuật độc đáo. Phân tích bức tranh phố huyện nghèo qua tác phẩm ta sẽ rõ điều ấy. Thân bài Ý 1. Hoàn cảnh sáng tác, tình huống truyện, ý nghĩa nhan đề. Tình huống truyện: Truyện ngắn Thạch Lam thường là truyện ngắn giàu chất trữ tình, truyện không có cốt truyện. Nhà văn không tạo dựng tình huống truyện éo le, gay cấn, cũng không có những xung đột thiện ác, giàu nghèo gay gắt. Truyện của Thạch Lam chỉ như những đoạn thủ thỉ tâm tình, nhẹ nhàng mà thấm thía. Thế nhưng truyện vẫn có giá trị phản ánh hiện thực và thể hiện những tư tưởng Nhân văn sâu sắc. 16 Toàn bộ truyện ngắn Hai đứa trẻ được mở ra bằng cái nhìn của đôi mắt Liên – nhân vật trung tâm của truyện. Liên nhìn và cảm nhận bằng tâm hồn mới lớn, tất nhiên phía sau đó chính là nỗi niềm của Thạch Lam – một nhà văn có chất giọng trữ tình thường quan tâm đến những nhịp đập khẽ khàng trong tâm hồn tuổi trẻ. Đôi mắt ấy làm hiện lên mỗi dòng chữ, trên từng trang sách toàn cảnh không gian phố huyện nghèo: từ lúc mặt trời sắp lặn cho đến gần nửa đêm trong khoảng chật hẹp của không gian đang thấp dần: Người đọc nhận thấy bóng tối ngày càng dày đặc “ Tối hết cả, con đường thăm thẳm ra sông, con đường qua chợ về nhà, các ngõ vào làng càng sẫm đen hơn nữa. .....” Thạch Lam viết “Chiều, chiều rồi. Một buổi chiều.....” không gian ấy như đang đè thấp làm trĩu nặng nỗi lo toan của kiếp người. Con người sẽ sống ra sao? Đi đâu? Về đâu? Chờ đợi cái gì trong vòng luẩn quẩn đầy bóng đêm ấy. Hình ảnh bức tranh phố huyện nghèo tức sẽ nảy sinh nỗi đợi chờ. Câu chuyện buồn như một tâm trạng khắc khoải. Ý 2. Phân tích bức tranh phố huyện nghèo. a.Bức tranh thiên nhiên: Truyện ngắn Hai đứa trẻ luôn luôn bồi hồi nhịp đập của con tim vạn vật bởi vậy khung cảnh phố huyện được cảm nhận qua cái nhìn của Liên là khung cảnh từ cao xuống thấp, từ rộng đến hẹp. Càng thấp càng hẹp thì thân phận con người hiện ra càng rõ nét. - Bức tranh phố huyện lúc chiều tàn: Bức tranh phố huyện hiện lên qua cảm nhận vô cùng tinh tế của Thạch Lam. Bức tranh ấy với thật nhiều ánh sáng, âm thanh, mùi vị.... + Ánh sáng: Vầng mặt trời gay gắt trong cơn hấp hối ở “phương tây” cố gắng hắt lên ánh “đỏ rực như lửa cháy” làm cho “những đám mây ánh hồng như hòn than sắp tàn”. Dãy tre làng mất đi màu xanh của sự sống, khoác lên mình tấm áo choàng đen “đen lại cắt hình rõ rệt trên nền trời”, bầu trời ngàn sao lấp lánh... mấy quả thuốc sơn đen, mắt người bóng tối ngập đầy dần, ngọn đèn hoa kì nhỏ như hạt đỗ, ánh sáng từ khe liếp... tất cả hòa nhập vào nhau. Người đọc nhận thấy thật nhiều ánh sáng nhưng chúng, chúng yếu ớt, leo let và thoi thóp. Bóng tối đêm đen ngày càng thêm dày đặc và mịt mùng đến mức không đủ chiếu tỏ mặt người: phố huyện nhỏ như là vương quốc của chiều tà và bóng tối, đêm đen. Bóng tối bao trùm, ngự trị tất cả phố huyện “tối hết cả con đường thăm thẳm ra sông, con đường qua chợ về nhà, các ngõ vào làng lại càng sẫm đen hơn”. Đến cả tiếng trống cầm canh cũng không xuyên qua được đêm tối dày đặc, nó chỉ tung lên một tiếng ngắn khô khan, không vang động ra xa rồi chìm ngay vào 17 bóng tối....đêm ở phố huyện tịch mịch và đầy bóng tối. Hiếm thấy trong VHVN tác phẩm nào mô tả bóng đêm tăm tối và dày đặc như trong truyện ngắn Hai đứa trẻ của Thạch Lam. Đêm tối vẫn bao bọc chung quanh, đêm của đất quê vây bọc bao kiếp người tàn . + Âm thanh: Cứ “ngày tàn”, cứ mỗi khi “chiều, chiều rồi” là tiếng trống thu không lại từng tiếng một mỏi mòn vang ra để gọi buổi chiều. Tiếng trống thu không như những giọt âm thanh điểm nhịp cho những giọt thời gian rơi tàn. Tiếng ếch nhái kêu ran ngoài đồng ruộng, vẳng theo tiếng gió nhẹ đưa vào, tiếng muỗi vo ve trong cửa hàng làm cho cuộc sống nơi đây nhuốm màu hoang vu. Nhà văn dùng động để tả tĩnh gợi phố huyện heo hút tăm tối, tiêu điều xơ xác. Phải chăng đây là lí do ta gặp nhiều cái tàn – chiều tàn, chợ tàn, kiếp người tàn. + Mùi vị : Trên nền đất chỉ còn rác rưởi, vỏ bưởi, vỏ thị, lá nãn, lá mía. Hơi nóng của ban ngày lẫn mùi cát bụi làm thành mùi âm ẩm bốc lên, chính là mùi của nghèo khó là mùi riêng của đất của quê hương này. =>Những hình ảnh thiên nhiên mà Thạch Lam lựa chọn để dựng lên bức tranh chiều tàn đều bình dị quen thuộc, mang nét đặc trưng cho không gian của một phố huyện thôn quê khi chiều buông xuống.Chỉ chưa đầy trang văn nhưng Thạch Lam đã đem đến cho người đọc những cảm nhận đầy đủ về hiện thực của XHVN trước cách mạng tháng Tám: ngột ngạt, nghèo đói, tối tăm b. Bức tranh cuộc sống con người: Trên cái nền thiên nhiên ấy có rất nhiều con người được nhà văn mô tả: + Giữa nền chợ tàn, giữa mùi đất quê là hình ảnh những người ế hàng về muộn và những đứa trẻ con nhà nghèo đang lom khom nhặt nhạnh “Chúng nhặt thanh nứa, thanh tre hay bất cứ cái gì có thể dùng được của các người bán hàng để lại” + Khi những người bán hàng, kiếm ăn ban ngày “từ trong đêm đi ra” chìm vào bóng tối, thì từ bóng tối, màn đêm những người kiếm ăn đêm lại lục tục kéo ra. Cuộc đời luẩn quẩn như chiếc đèn cù, những con người xuất hiện như những hình nhân đuổi nhau quanh cái trục đèn giữa ánh sáng mờ mờ nhân ảnh như người đi đêm. Đầu tiên là mẹ con chị Tí lôi thôi dắt nhau trong nhá nhem tối, thằng cu bé xách điếu đóm và khiêng hai cái ghế ở trong ngõ đi ra, chị Tí mẹ nó mang theo không biết bao nhiêu là đồ đạc. Ban ngày chị là con cò đi mò cua bắt tép, ban đêm chị là con vạc đi kiếm ăn., chị dọn cái hàng nước này dưới gốc cây bàng... chả kiếm được bao nhiêu nhưng ngày nào chị cũng dọn hàng từ chập tối cho đến đêm. Hình ảnh chị Tí phe phẩy cành chuối khô đuổi ruồi bò trên mấy thức hàng 18 gợi lên không khí uể oải, chán nản của cuộc sống. Đó đâu phải là sống mà chỉ là sự tồn tại vất vưởng. + Bác phở Siêu - Thạch Lam miêu tả bóng bác mênh mông ngả xuống đất một vùng và kéo dài đến tận hàng rào hai bên ngõ. Bát phở của bác Siêu đã trở thành chiếc phao để đo mức sống của người dân nơi đây: An và Liên ngửi thấy mùi phở thơm nhưng ở cái huyện nhỏ này quà bác Siêu là một thứ qùa xa xỉ, nhiều tiền, hai chị em không bao giờ mua được. Gánh phở thành ra ế, lại thêm gánh hát gia đình bác Xẩm mù ế khách, họ ngồi trên manh chiếu rách, cái thau sắt trắng để trước mặt, bố con bác xẩm im lìm từ bao giờ và không biết đến bao giờ mới thôi im lìm vì không ai đến nghe hát. +Bà cụ Thi hơi điên và nghiện rượu. Tiếng cười khanh khách lúc đến và lúc đi là chồng chất những lụi tàn: lụi tàn vì tuổi già, lụi tàn vì hơi điên, lụi tàn vì nghiện rượu và lụi tàn vì nghèo khó. Hình ảnh bà cụ Thi điên lảo đảo bước ra ngoài đi lần vào bóng tối cùng với tiếng cười khanh khách nhỏ dần về phía làng làm hai chị em Liên đứng sững nhìn theo, lòng bàng hoàng run sợ, xót xa khó tả như thấy một mảnh đời âm thế vừa hiện hình và lướt qua.. Một kiếp người tàn, một tiếng cười khanh khách reo vào lòng người đọc bao thế hệ nỗi day dứt, một vang hưởng thống thiết bi thương. + Phố huyện lại có thêm một gia đình “bỏ HN về quê ở” vì người cha mất việc. Từ đó người mẹ phải làm hàng xáo, còn lại hai đứa con thì trông coi cửa hàng tạp hóa nhỏ xíu. Họ hòa nhập vào điệu sống buồn tẻ nhàm chán, quẩn quanh bế tắc nơi đây. Đây đau phải chuyện riêng của hai đứa trẻ, đây là câu chuyện của cả phố huyện nghèo với những con người nhỏ bé, thân phận của những “con ong cái kiến” âm thầm tội nghiệp đi vào đêm tối và sống trong tăm tối. =>Thạch Lam không miêu tả chi tiết về số phận, xuất thân, vì thế mà họ hiện lên càng nhỏ bé, tội nghiệp. Ai cũng sống lầm lũi, âm thầm. Tả ít mà văn Thạch Lam gợi lên nhiều, thiên về đời sống bên trong, đời sống tâm hồn. Sống trong lặng lẽ trong tăm tối nhưng những con người này vẫn đậm đà tình người. Họ trao đổi thân mật, quan tâm gắn bó với nhau. Thạch Lam khéo léo xen vào những dòng miêu tả của mình những mẩu đối thoại ngắn giữa các nhân vật để gợi tình người, khiến cho người đọc không chỉ thương mà còn cảm mến những con người bé nhỏ ấy. Qua ngòi bút nhân hậu của Thạch Lam họ hiện lên với bao hiền lành, lương thiện. *Hình ảnh chuyến tàu Giữa bấy nhiêu con người ở chốn này, tác giả đi sâu vào thể hiện thế giới tâm hồn của Hai đứa trẻ. Chúng là con nhà lành, vì cảnh nhà sa sút mà rơi vào 19 cuộc sống tăm tối, cằn cỗi, chưa kịp lớn mà nhanh già đi vì cái nghèo túng và buồn tẻ. Hình ảnh đêm tối và những kiếp người mòn mỏi hiện lên qua mắt nhìn và tâm trạng của Liên và An. Thạch Lam không nói về cái khổ vật chất mà đi sâu vào đời sống tâm hồn của Liên với nỗi buồn mơ hồ man mác.Tâm hồn ấy còn thơ dại với bao khao khát bình dị. Nhà văn thấu hiểu , cảm thông, chia sẻ với nhân vật mà ông yêu quý. Bởi vậy mới có cảnh đợi tàu ở phần cuối câu chuyện. Liên và An cùng mọi người đêm nào cũng háo hức đợi chờ. Nhà văn tập trung miêu tả ở Liên và An bởi trước hết đó là những tâm hồn ngây thơ trong sáng. Liên và An là hai mầm non thì liệu rằng hai mầm non ấy sẽ ntn trên mảnh đất khô cằn? Chúng có thể sẽ trở thành những cây tươi tốt hay không? Tương lai của chúng sẽ ra sao?. Bởi vậy, biết đợi tàu cũng có nghĩa là Liên và An chưa thỏa hiệp với cuộc sống nghèo nàn, tù túng, ngột ngạt. Chúng chờ tàu để được nhúng mình trong sự nhộn nhịp để được vui ghé, vui lây, vui nhờ. Mỗi đêm chỉ có một chuyến tàu từ Hà Nội về. Mỗi chuyến chỉ dừng lại ga xép phố huyện ít phút nên không thể bỏ lỡ. Vì thế cả Liên và An đã buồn ngủ ríu cả mắt mà vẫn chống đỡ cơn buồn ngủ tự nhiên của trẻ nhỏ và kiên nhẫn, thiết tha đợi chờ. Bé An khi gối đầu lên đùi chị, mi mắt sắp rơi xuống mà vẫn cố dặn với :Tàu đến chị đánh thức em dậy nhé! Sự chờ đợi thật thiết tha cảm động như bao sự chờ đợi tha thiết khác ở đời.Thạch Lam thấu hiểu và trân trọng nỗi đợi chờ thiết tha ấy nơi lòng con trẻ nên đã dành những trang viết sinh động để miêu tả tỉ mỉ, trang trọng hình ảnh chuyến tàu. Chuyến tàu là sự hoạt động cuối cùng của đêm khuya, để rồi sau đó lại là đêm khuya tịch mịch và đầy bóng tối. “Dậy đi An, tàu đến rồi” hình ảnh đoàn tàu với ánh sáng, âm thanh, con người tạo nên một cuộc sống nhộn nhịp, một cuộc sống đối lập với phố huyện + Ánh sáng: đèn ghi, một làn khói trắng, các toa tàu sáng trưng, ánh sáng của những đò trang sức đồng và kền lấp lánh, các cửa kính sáng loáng. + Âm thanh: tiếng còi tàu rít mạnh vào ghi, đoàn tàu rầm rộ đi tới, tiếng hành khách ồn ào Đoàn tàu là hình ảnh một cuộc sống đây đủ giàu sang nhộn nhịp. Đoàn tàu chính là ước mơ của Liên và An, của cả phố huyện và biết bao kiếp người thời bấy giờ.Đoàn tàu chỉ đi qua phố huyện trong chốc lát. Phố huyện lại trở về cuộc sống tăm tối buồn tẻ với đồng ruộng mênh mang và yên lặng. Phố huyện chấm dứt hoạt động cuối cùng để chìm dần vào giấc ngủ sau một ngày lam lũ vất vả. 20