PhÇn n¨m
luyÖn kÜ n¨ng tiÕp nhËn v¨n b¶n
Trong ®êi sèng h»ng ngµy còng nh− trong viÖc häc tËp vµ nghiªn cøu khoa häc cña
sinh viªn, viÖc ®äc ®Ó tiÕp nhËn ®Çy ®ñ, chÝnh x¸c mét v¨n b¶n cña ng−êi kh¸c lµ c«ng
viÖc diÔn ra th−êng xuyªn, liªn tôc. Muèn n¾m b¾t ®−îc nh÷ng néi dung th«ng tin cã
trong v¨n b¶n, muèn hiÓu ®−îc mét c¸ch s©u s¾c, ng−êi ®äc ph¶i cã kÜ n¨ng tiÕp nhËn v¨n
b¶n. Nh−ng kÜ n¨ng ho¹t ®éng nãi chung vµ kÜ n¨ng ho¹t ®éng tiÕp nhËn v¨n b¶n, còng
nh− t¹o lËp v¨n b¶n nãi riªng kh«ng ph¶i tù nhiªn cã ®−îc mµ ph¶i qua mét qu¸ tr×nh tËp
luyÖn nghiªm tóc, c«ng phu vµ bÒn bØ míi cã thÓ ®¹t tíi. Bëi vËy, viÖc rÌn luyÖn kÜ n¨ng
tiÕp nhËn v¨n b¶n ®−îc nãi tíi trong ch−¬ng nµy lµ mét viÖc lµm hÕt søc cã ý nghÜa vµ cÇn
thiÕt ®èi víi mçi ng−êi sinh viªn.
Néi dung cña phÇn häc tËp d−íi ®©y sÏ gióp chóng ta tËp trung vµo viÖc rÌn kÜ n¨ng tiÕp
nhËn v¨n b¶n, ®Æc biÖt lµ kÜ n¨ng tiÕp nhËn v¨n b¶n nghÞ luËn, kÓ c¶ nghÞ luËn x· héi lÉn
nghÞ luËn v¨n häc.
i. néi dung vµ h×nh thøc cña v¨n b¶n
§Ó cã thÓ thùc hiÖn ®−îc viÖc tiÕp nhËn v¨n b¶n, tøc lµ ®Ó cã kh¶ n¨ng ph©n tÝch v¨n
b¶n mét c¸ch khoa häc lµm c¬ së cho viÖc tiÕp nhËn, chóng ta cÇn ph¶i cã nh÷ng hiÓu biÕt
nhÊt ®Þnh vÒ ®èi t−îng cã tªn lµ v¨n b¶n Êy. Tr−íc hÕt, chóng ta sÏ t×m hiÓu xem nh÷ng
yÕu tè nµo ®1 t¹o nªn néi dung vµ h×nh thøc cña mét v¨n b¶n.
1. Nh÷ng yÕu tè t¹o nªn néi dung cña v¨n b¶n
H1y xÐt v¨n b¶n d−íi ®©y:
Tuyªn truyÒn
Anh T¨ng, häc trß cô Khæng, lµ mét ng−êi ®¹o ®øc, ®−îc mäi ng−êi kÝnh yªu. Mét
h«m, T¨ng ®i ®èn cñi, qu¸ tr−a mµ ch−a vÒ. Mét ng−êi bµ con ®Õn nãi víi mÑ T¨ng:
"Nghe nãi T¨ng ph¹m téi giÕt ng−êi...".
MÑ T¨ng yªn lÆng nãi: "Ch¾c lµ hä ®ån nh¶m. Con t«i hiÒn lµnh l¾m, ch¾c nã kh«ng
bao giê giÕt ng−êi".
L¸t sau, mét ng−êi kh¸c l¹i nãi: "Nghe nãi T¨ng bÞ b¾t råi...".
Bµ cô T¨ng b¾t ®Çu lo sî, nh−ng vÉn b×nh tÜnh.
Vµi phót sau, mét ng−êi kh¸c l¹i nãi: "Nghe nãi T¨ng bÞ gi¶i lªn huyÖn råi...".
Bµ cô T¨ng vøt c¶ c«ng viÖc vµ ch¹y cuèng cuång.
Kh«ng ai hiÒn lµnh b»ng anh T¨ng. Kh«ng ai tin t−ëng anh b»ng mÑ anh. ThÕ mµ v×
ng−êi ®ån qua, kÎ ®ån l¹i dï kh«ng ®óng sù thËt, mÑ T¨ng còng ®©m ra lo ng¹i, hoang
mang.
¶nh h−ëng cña tuyªn truyÒn lµ nh− thÕ.
108
*
*
*
§Õ quèc Ph¸p − MÜ kh«ng nh÷ng chiÕn tranh x©m l−îc b»ng qu©n sù, chóng cßn chiÕn
tranh b»ng tuyªn truyÒn.
Chóng dïng b¸o chÝ vµ ph¸t thanh h»ng ngµy, tranh ¶nh vµ s¸ch vë in rÊt ®Ñp, c¸c nhµ
h¸t, c¸c tr−êng häc, c¸c lÔ cóng b¸i nhµ thê vµ chïa chiÒn, c¸c cuéc häp,... ®Ó tuyªn
truyÒn.
Chóng lîi dông t«n gi¸o, phong tôc, tËp qu¸n, chóng bÞa ®Æt nh÷ng c¸i xÊu vµ nh÷ng
tin ®ån nh¶m ®Ó tuyªn truyÒn.
Mçi th¸ng r¶i hµng chôc triÖu truyÒn ®¬n ®Ó tuyªn truyÒn.
NhÊt lµ lîi dông nh÷ng sai lÇm, khuyÕt ®iÓm cña c¸n bé ta ®Ó tuyªn truyÒn.
Nãi tãm l¹i, chóng dïng ®ñ mäi c¸ch, mäi dÞp ®Ó tuyªn truyÒn, ®Ó hßng ph¸ ho¹i t©m
lÝ vµ tinh thÇn cña nh©n d©n ta, còng nh− chóng dïng bom ®¹n ®i ph¸ ho¹i mïa mµng vµ
giao th«ng cña ta.
ThÕ mµ cã nhiÒu c¸n bé ta xem khinh viÖc tuyªn truyÒn cña ®Þch. C¸c ®ång chÝ Êy
nãi: "Ai ch¼ng biÕt ®Õ quèc Ph¸p − MÜ lµ ®éc ¸c, ViÖt gian bï nh×n lµ xÊu xa. Ai
ch¼ng biÕt d©n ta, ChÝnh phñ ta, Cô Hå ta cã mét lßng v× d©n v× n−íc, vµ kh¸ng chiÕn
nhÊt ®Þnh th¾ng lîi. Cho nªn dï ®Þch tuyªn truyÒn mÊy còng ch¼ng ai nghe".
NghÜ nh− vËy lµ hä lÇm to, lµ chñ quan khinh ®Þch, lµ rÊt nguy hiÓm, lµ ®Ó mét thø vò
khÝ rÊt s¾c bÐn cho ®Þch chèng l¹i ta.
Nh©n d©n ta tèt thËt. Nh−ng ta nªn ghi nhí c©u chuyÖn anh T¨ng. §Þch tuyªn truyÒn
x¶o quyÖt vµ bÒn bØ, ngµy nµy ®Õn ngµy kh¸c, n¨m nµy ®Õn n¨m kh¸c, "giät n−íc nhá l©u,
®¸ còng mßn". Cho nªn kh«ng khái cã mét sè ®ång bµo bÞ ®Þch tuyªn truyÒn m1i mµ
hoang mang.
Tr¸ch nhiÖm cña mçi c¸n bé, cña mçi ng−êi yªu n−íc lµ t×m mäi c¬ héi, dïng mäi
h×nh thøc, ®Ó ®Ëp tan tuyªn truyÒn gi¶ dèi vµ th©m ®éc cña ®Þch.
Chóng ta ph¶i th¾ng ®Þch vÒ tuyªn truyÒn còng nh− bé ®éi ta ®¸nh th¾ng ®Þch vÒ mÆt
qu©n sù.
(C.B, b¸o Nh©n d©n, 1954)
Chóng ta b¾t ®Çu tõ viÖc t×m c¸c yÕu tè t¹o nªn néi dung v¨n b¶n nµy.
V¨n b¶n Tuyªn truyÒn ®1 ph¶n ¸nh mét m¶ng hiÖn thùc cña ®êi sèng x1 héi ViÖt Nam
vµo ®Çu nh÷ng n¨m 50 cña thÕ kØ XX. §ã lµ ©m m−u x¶o quyÖt cña kÎ ®Þch ®èi víi nh©n
d©n ta trong viÖc tuyªn truyÒn vµ nh÷ng nhËn thøc ch−a ®óng cña c¸n bé, chiÕn sÜ ta vÒ
søc m¹nh cña tuyªn truyÒn còng nh− tr¸ch nhiÖm cña toµn d©n trong viÖc ®Ëp tan ©m m−u
tuyÒn truyÒn xuyªn t¹c Êy. §©y lµ chÊt liÖu cña cuéc sèng, lµ thùc tÕ ®−îc ®−a vµo trong
v¨n b¶n vµ trë thµnh néi dung cña v¨n b¶n.
VËy, muèn thÓ hiÖn ®−îc nh÷ng néi dung nh− chóng ta võa nªu ra ®ã, cÇn ph¶i cã yÕu
tè g×?
a) Cã thÓ nãi yÕu tè ®Çu tiªn cÇn ®Õn ®Ó cã ®−îc néi dung trªn chÝnh lµ kh¸i niÖm
truyÒn ®¹t nghÜa. ThiÕu yÕu tè nµy, chóng ta kh«ng thÓ tr×nh bµy ®−îc néi dung nh−
chóng ta ®ang xem xÐt. Bëi v× nÕu kh«ng cã kh¸i niÖm, ch¼ng h¹n nh− nh÷ng kh¸i
109
niÖm nªu ra d−íi ®©y th× kh«ng thÓ nãi ®−îc ®iÒu nh− chóng ta muèn nãi tíi trong v¨n
b¶n trªn:
− Gi¶i thÝch réng r·i ®Ó mäi ng−êi tin, t¸n thµnh, ñng hé vµ lµm theo (tuyªn truyÒn).
− Dùa vµo nh÷ng ®iÒu kiÖn thuËn lîi nµo ®ã ®Ó m−u tÝnh lîi riªng kh«ng chÝnh ®¸ng
(lîi dông).
− Dèi tr¸, lõa läc mét c¸ch quû quyÖt khã l−êng (x¶o quyÖt).
− Cè ý lµm cho háng, cho bÞ thiÖt h¹i (ph¸ ho¹i).
− Kh«ng yªn lßng, kh«ng biÕt tin theo c¸i g× vµ nªn xö trÝ ra sao (hoang mang)
− PhÝa ®èi lËp cã quan hÖ chèng nhau v× lÏ sèng cßn (®Þch).
− Sù xung ®ét vò trang gi÷a c¸c giai cÊp, c¸c d©n téc hoÆc c¸c n−íc nh»m thùc
hiÖn môc ®Ých chÝnh trÞ, kinh tÕ nhÊt ®Þnh (chiÕn tranh).
− Ph−¬ng tiÖn dïng ®Ó ph¸ ho¹i vµ tiÕn hµnh ®Êu tranh (vò khÝ).
Bëi vËy, dï v¨n b¶n cã viÕt theo kiÓu nµo ®i n÷a, dï dµi hay ng¾n, dï c©u ch÷ thÕ nµy
hay thÕ kh¸c th× nh÷ng kh¸i niÖm nh− chóng ta võa nãi ®Õn ®Òu cÇn ph¶i cã vµ kh«ng thÓ
thay ®æi. Thay ®æi kh¸i niÖm lµ thay ®æi toµn bé néi dung v¨n b¶n. Lo¹i trõ nh÷ng kh¸i
niÖm c¬ b¶n ®Ó truyÒn ®¹t nghÜa cña v¨n b¶n lµ chóng ta ®1 lo¹i trõ ngay néi dung cña
chÝnh v¨n b¶n Êy.
b) Tuy vËy, nh÷ng kh¸i niÖm thÓ hiÖn néi dung nµy khi ®i vµo v¨n b¶n l¹i n»m trong
mèi quan hÖ víi nhau rÊt chÆt chÏ. ViÖc thÓ hiÖn ®óng mèi quan hÖ Êy lµ cÇn thiÕt ®Ó
ng−êi tiÕp nhËn v¨n b¶n hiÓu ®óng b¶n chÊt cña hiÖn thùc ®−îc ph¶n ¸nh. Bëi thÕ, bªn
c¹nh viÖc cÇn cã nh÷ng kh¸i niÖm truyÒn ®¹t nghÜa, ®Ó thÓ hiÖn ®−îc néi dung, v¨n b¶n
cÇn cã thªm mét yÕu tè n÷a, ®ã lµ nh÷ng mèi quan hÖ gi÷a c¸c kh¸i niÖm. Kh«ng cã mèi
quan hÖ sÏ kh«ng cã sù kÕt dÝnh gi÷a c¸c kh¸i niÖm, còng cã nghÜa lµ sÏ kh«ng cã v¨n
b¶n. Nh÷ng mèi quan hÖ th−êng thÊy trong v¨n b¶n lµ: quan hÖ nh©n qu¶, quan hÖ bao
hµm, quan hÖ nh−îng bé,... VÝ dô: mèi quan hÖ gi÷a "®Þch tuyªn truyÒn m1i" víi "cã mét
sè ®ång bµo bÞ hoang mang" lµ mèi quan hÖ nh©n qu¶; mèi quan hÖ gi÷a "mçi th¸ng r¶i
hµng chôc triÖu truyÒn ®¬n ®Ó tuyªn truyÒn" vµ "nhÊt lµ chóng lîi dông nh÷ng sai lÇm,
khuyÕt ®iÓm cña c¸n bé ta ®Ó tuyªn truyÒn" lµ mèi quan hÖ liÖt kª; mèi quan hÖ gi÷a
"chóng ta ph¶i ®¸nh th¾ng ®Þch vÒ tuyªn truyÒn" vµ "bé ®éi ta ®¸nh th¾ng ®Þch vÒ mÆt
qu©n sù" lµ mèi quan hÖ so s¸nh,... Nh÷ng mèi quan hÖ nµy trong néi dung v¨n b¶n ph¶i
®−îc ®¶m b¶o ®óng nh− mèi quan hÖ vèn cã gi÷a nh÷ng sù vËt, sù viÖc, hiÖn t−îng trong
thùc tÕ. Ph¶n ¸nh sai nh÷ng mèi quan hÖ ®ã cã nghÜa lµ v¨n b¶n ®1 ph¶n ¸nh sai hiÖn thùc.
Nh− vËy, khi duy tr× nh÷ng kh¸i niÖm c¬ b¶n trong v¨n b¶n, chóng ta còng ®ång thêi
b¶o toµn nguyªn vÑn c¶ nh÷ng mèi quan hÖ gi÷a c¸c kh¸i niÖm nh− chóng vèn cã. Nãi
mét c¸ch kh¸c, ®Ó truyÒn ®¹t mét néi dung, tr×nh bµy mét chñ ®Ò, trong bÊt k× tr−êng hîp
nµo, chóng ta còng ph¶i gi÷ nguyªn nh÷ng kh¸i niÖm chñ yÕu vµ c¸c mèi quan hÖ chñ yÕu
gi÷a c¸c kh¸i niÖm. Thay ®æi mèi quan hÖ gi÷a c¸c kh¸i niÖm lµ ®ång thêi thay ®æi c¶ néi
dung v¨n b¶n. Sù thay ®æi ®ã sÏ lµm cho v¨n b¶n kh«ng cßn lµ nã n÷a.
Cã thÓ nãi, hai yÕu tè kh¸i niÖm vµ quan hÖ gi÷a c¸c kh¸i niÖm chÝnh lµ c¬ së l«gic
cña v¨n b¶n. Kh«ng cã c¬ së nµy, chóng ta sÏ kh«ng cã v¨n b¶n nh− néi dung chóng ta
®ang xem xÐt, v× bÊt k× mét v¨n b¶n nµo còng ph¶i ®−îc x©y dùng trªn mét c¬ së cña sù
110
ph¶n ¸nh thùc tÕ nµo ®Êy. §©y chÝnh lµ yÕu tè x¸c lËp sù t−¬ng øng cña v¨n b¶n víi hiÖn
thùc. Lo¹i bá nh÷ng yÕu tè nµy, nghÜa lµ g¹t bá kh¸i niÖm vµ quan hÖ gi÷a chóng, v¨n b¶n
®ang ®−îc xem xÐt còng sÏ kh«ng cßn n÷a.
2. Nh÷ng yÕu tè t¹o nªn h×nh thøc cña v¨n b¶n
Chóng ta tiÕp tôc ®i s©u vµo v¨n b¶n trªn ®Ó t×m ra nh÷ng yÕu tè thuéc b×nh diÖn h×nh
thøc.
a) Tr−íc hÕt, chóng ta h1y xem xÐt v¨n b¶n vÒ mÆt tõ ng÷. Gi¶ ®Þnh nh− chóng ta thay
mét sè nh÷ng tõ ng÷ nµo ®ã trong v¨n b¶n b»ng nh÷ng tõ ng÷ kh¸c gÇn nghÜa hoÆc ®ång
nghÜa.
VÝ dô, thay:
− hiÒn lµnh b»ng hiÒn hËu, hiÒn dÞu, dÞu hiÒn.
− x¶o quyÖt b»ng quû quyÖt, gian ngoan, gian gi¶o.
− ®Þch b»ng kÎ ®Þch, qu©n thï, kÎ thï, qu©n giÆc, giÆc, thï.
− th¾ng lîi b»ng chiÕn th¾ng, ®¸nh th¾ng.
− h»ng ngµy b»ng tõng ngµy, ngµy ngµy, ngµy nµo.
Chóng ta dÔ dµng nhËn ra r»ng, dï tiÕp tôc thay nhiÒu vµ nhiÒu h¬n n÷a nh÷ng tõ ng÷
®1 cã trong v¨n b¶n b»ng nh÷ng tõ ng÷ kh¸c th× néi dung c¬ b¶n cña v¨n b¶n vÉn kh«ng
thay ®æi, nghÜa lµ nh÷ng ®iÒu cÇn th«ng b¸o trong v¨n b¶n vÉn ®−îc gi÷ nguyªn. Nh− vËy,
viÖc thay ®æi c¸c tõ ng÷ gÇn nghÜa hoÆc ®ång nghÜa, viÖc dïng tõ ng÷ nµy hay tõ ng÷
kh¸c, kh«ng lµm ¶nh h−ëng nhiÒu l¾m ®Õn néi dung v¨n b¶n, kh«ng lµm thay ®æi ®−îc néi
dung v¨n b¶n.
B©y giê chóng ta xem xÐt tiÕp vÒ mÆt có ph¸p. Gi¶ sö chóng ta l¹i thay ®æi mét sè kiÓu
c©u cã trong v¨n b¶n b»ng mét sè kiÓu c©u kh¸c nh− ®1 thay thÕ khi t×m hiÓu vÒ mÆt tõ
ng÷ cña v¨n b¶n.
VÝ dô:
Thay c©u "NhÊt lµ chóng lîi dông nh÷ng sai lÇm, khuyÕt ®iÓm cña c¸n bé ta ®Ó tuyªn
truyÒn" b»ng nh÷ng c©u kh¸c nh−:
− NhÊt lµ nh÷ng sai lÇm, khuyÕt ®iÓm cña c¸n bé ta bÞ chóng lîi dông ®Ó tuyªn truyÒn.
− NhÊt lµ − ®Ó tuyªn truyÒn − chóng lîi dông nh÷ng sai lÇm, khuyÕt ®iÓm cña c¸n bé
ta.
− NhÊt lµ chóng lîi dông ®Ó tuyªn truyÒn nh÷ng sai lÇm, khuyÕt ®iÓm cña c¸n bé ta.
HoÆc nh− thay c©u: "Cho nªn kh«ng khái cã mét sè ®ång bµo bÞ ®Þch tuyªn truyÒn mµ
hoang mang" b»ng nh÷ng c©u nh−:
− Cho nªn cã mét sè ®ång bµo kh«ng khái bÞ ®Þch tuyªn truyÒn mµ hoang mang.
− Cho nªn kh«ng khái cã mét sè ®ång bµo hoang mang khi bÞ ®Þch tuyªn truyÒn.
Nh÷ng c©u võa dÉn ra nh»m môc ®Ých thay thÕ trªn, mÆc dï kÕt cÊu có ph¸p cña chóng
cã sù kh¸c nhau, nh−ng tÊt c¶ ®Òu vÉn ®¶m b¶o ®−îc néi dung th«ng b¸o c¬ b¶n nh− c©u
trong v¨n b¶n.
111
H¬n thÕ n÷a, kh«ng ph¶i chØ thay ®æi c©u nµy b»ng c©u kh¸c, kiÓu nµy b»ng kiÓu kh¸c
mµ chóng ta cßn cã thÓ t¸ch nhËp c©u, thay h¼n mét sè ng÷ ®o¹n nµy b»ng mét sè ng÷
®o¹n kh¸c mµ néi dung th«ng b¸o vÉn kh«ng thay ®æi.
VÝ dô, cã thÓ t¸ch c©u "Chóng lîi dông t«n gi¸o, phong tôc, tËp qu¸n, chóng bÞa ®Æt
nh÷ng c¸i xÊu vµ nh÷ng tin ®ån nh¶m ®Ó tuyªn truyÒn" thµnh hai c©u: "Chóng lîi dông t«n
gi¸o, phong tôc, tËp qu¸n". "Chóng bÞa ®Æt nh÷ng c¸i xÊu vµ nh÷ng tin ®ån nh¶m ®Ó tuyªn
truyÒn".
Chóng ta còng cã thÓ nhËp hai c©u "§Þch tuyªn truyÒn x¶o quyÖt vµ bÒn bØ, ngµy nµy
®Õn ngµy kh¸c, n¨m nµy ®Õn n¨m kh¸c, "giät n−íc nhá l©u, ®¸ còng mßn. Cho nªn
kh«ng khái cã mét sè ®ång bµo bÞ ®Þch tuyªn truyÒn m1i mµ hoang mang" thµnh mét
c©u "§Þch tuyªn truyÒn x¶o quyÖt vµ bÒn bØ, ngµy nµy ®Õn ngµy kh¸c, n¨m nµy ®Õn n¨m
kh¸c, "giät n−íc nhá l©u, ®¸ còng mßn", cho nªn kh«ng khái cã mét sè ®ång bµo bÞ ®Þch
tuyªn truyÒn m1i mµ hoang mang.
Nh− vËy, sù thay thÕ mét tõ, mét ng÷ ®o¹n, mét c©u,... b»ng mét tõ, mét ng÷ ®o¹n,
hoÆc mét c©u kh¸c cã gi¸ trÞ t−¬ng ®−¬ng nh− chóng ta võa xem xÐt ë trªn ®−îc thùc
hiÖn mét c¸ch dÔ dµng. Sù thay thÕ, lo¹i bá yÕu tè nµy hay yÕu tè kh¸c vÒ ng«n ng÷
nh− trªn mÆc dï néi dung kh«ng thay ®æi nh−ng ta vÉn thÊy sù thay thÕ ®ã sÏ lµm cho
v¨n b¶n cã nh÷ng phÈm chÊt míi, kh¸c h¼n víi phÈm chÊt cña v¨n b¶n ®ang xem xÐt.
Sù thay thÕ qu¸ nhiÒu sÏ lµm cho nã còng kh«ng ph¶i lµ nã n÷a. Tuy vËy, ¶nh h−ëng
tíi v¨n b¶n cña nh÷ng yÕu tè ng«n ng÷ nµy kh¸c h¼n víi hai yÕu tè kh¸i niÖm vµ quan
hÖ nh− chóng ta ®1 xem xÐt ë trªn. ViÖc lo¹i bá yÕu tè kh¸i niÖm vµ quan hÖ sÏ dÉn tíi
sù ph¸ vì néi dung, lo¹i trõ h¼n hiÖn thùc ®ang ®−îc xem xÐt. Nh−ng viÖc xo¸ bá hoÆc
thay thÕ c¸c yÕu tè ng«n ng÷ sÏ kh«ng lµm mÊt ®i néi dung ®ang ®−îc xem xÐt.
Néi dung trong nh÷ng tr−êng hîp thay thÕ nµy vÉn ®¶m b¶o ®−îc nh÷ng nÐt c¬ b¶n
nh− néi dung mµ v¨n b¶n tr−íc khi thay thÕ vèn cã, nghÜa lµ vÉn ®¶m b¶o ®−îc sù ph¶n
¸nh l«gic néi dung hiÖn thùc, kh«ng xuyªn t¹c t− t−ëng cña t¸c gi¶. ë ®©y, sù thay ®æi
c¸c yÕu tè ng«n ng÷ nh− tõ ng÷, c©u ch÷,... nh− ta ®1 tiÕn hµnh ë trªn râ rµng kh«ng
thuéc b×nh diÖn néi dung, kh«ng lµm thay ®æi hiÖn thùc tr×nh bµy mµ thuéc b×nh diÖn
h×nh thøc, thuéc ®Æc tÝnh cña viÖc tr×nh bµy t− t−ëng. ViÖc tr×nh bµy t− t−ëng theo c¸ch
nµy hay theo c¸ch kh¸c, sö dông ph−¬ng tiÖn ng«n ng÷ nµy hay ph−¬ng tiÖn ng«n ng÷
kh¸c sÏ t¸c ®éng tíi ng−êi ®äc, ng−êi nghe, hoÆc lµm cho hä dÔ dµng trong viÖc tiÕp
nhËn néi dung hoÆc ng−îc l¹i sÏ g©y ra cho hä nh÷ng khã kh¨n nµo ®ã trong viÖc tiÕp
nhËn chÝnh néi dung Êy.
b) Thuéc b×nh diÖn h×nh thøc cña v¨n b¶n kh«ng ph¶i chØ cã nh÷ng yÕu tè ng«n ng÷.
Nh− chóng ta ®1 thÊy, v¨n b¶n Tuyªn truyÒn kh«ng ph¶i chØ gåm mét c©u mµ lµ mét tËp
hîp cña nhiÒu c©u. C¸c c©u nµy ®−îc s¾p xÕp víi nhau theo nh÷ng mèi quan hÖ chÆt chÏ,
cã tæ chøc vµ ®−îc ®Þnh vÞ râ rµng trong v¨n b¶n. C¸c c©u liªn kÕt ®−îc víi nhau, t¹o
thµnh mét thÓ thèng nhÊt, hoµn chØnh c¶ vÒ néi dung vµ h×nh thøc cho v¨n b¶n chÝnh lµ
nhê mèi quan hÖ ®ã. Mèi quan hÖ Êy ®−îc x©y dùng nh− thÕ nµo lµ tuú thuéc vµo thñ ph¸p
cÊu t¹o v¨n b¶n.
V¨n b¶n chóng ta ®ang ph©n tÝch cã mét thñ ph¸p cÊu t¹o riªng. Gi¶ sö chóng ta thay
®æi thñ ph¸p cÊu t¹o riªng nµy cña v¨n b¶n b»ng mét thñ ph¸p cÊu t¹o kh¸c. Thay cho c©u
112
chuyÖn ®−îc kÓ vÒ anh T¨ng ë phÇn më ®Çu v¨n b¶n, chóng ta chØ cÇn viÕt, ch¼ng h¹n nh−
"Tuyªn truyÒn cã søc m¹nh ghª gím". ChØ mét c©u nµy th«i còng ®ñ nãi lªn toµn bé néi
dung còng nh− ý nghÜa mµ c©u chuyÖn ®1 cã. Cã thÓ coi hai c¸ch më ®Çu − c¸ch thø nhÊt
kÓ ra mét c©u chuyÖn, c¸ch thø hai nãi th¼ng vÊn ®Ò cÇn nãi trong mét c©u − cã néi dung
cÇn th«ng tin nh− nhau. Nh−ng nÕu ®øng ë mét ph−¬ng diÖn kh¸c, ph−¬ng diÖn tiÕp nhËn
v¨n b¶n ®Ó xem xÐt, chóng ta sÏ thÊy hai c¸ch vµo ®Ò trªn mÆc dï néi dung th«ng tin
t−¬ng tù nhau nh−ng hiÖu qu¶ tiÕp nhËn l¹i kh¸c h¼n nhau. C¸ch vµo ®Ò b»ng mét c©u
chuyÖn lµ c¸ch vµo ®Ò cã søc hÊp dÉn, l«i cuèn sù høng thó cña ng−êi tiÕp nhËn h¬n. Qua
sù d¾t dÉn cña c©u chuyÖn, ng−êi ®äc, ng−êi nghe sÏ tù rót ra ®−îc cho m×nh mét kÕt luËn
kh«ng ph¶i do ng−êi kh¸c ¸p ®Æt mµ do chÝnh m×nh tù nhËn thøc ®−îc. KÕt luËn ®ã do
®−îc gi¶i thÝch, chøng minh mét c¸ch ®Çy ®ñ nªn tÝnh thuyÕt phôc cao. Nh÷ng kÕt luËn
nh− vËy th−êng bao giê còng thÊm thÝa, còng s©u s¾c. Cßn c¸ch vµo ®Ò chØ b»ng mét c©u
nh− chóng ta thay thÕ, tuy ng¾n gän, nh−ng tÝnh thuyÕt phôc bÞ gi¶m ®i v× c¸i kÕt luËn
chóng ta ®−a ra ch−a ®−îc gi¶i thÝch mét c¸ch ®Çy ®ñ, ch−a ®−îc chøng minh mét c¸ch râ
rµng.
Theo dâi tiÕp c¸ch tr×nh bµy néi dung, chóng ta sÏ thÊy c¸ch lùa chän, s¾p xÕp c¸c
c©u, c¸c ®o¹n v¨n... trong v¨n b¶n ®Òu tu©n theo nh÷ng chñ ®Þnh riªng cña t¸c gi¶. §iÒu
næi bËt lµ c¸c ®o¹n v¨n trong bµi viÕt th−êng rÊt ng¾n vµ d−êng nh− ®−îc cÊu t¹o theo
cïng mét kiÓu m« h×nh:
− §Õ quèc ............................... b»ng tuyªn truyÒn.
− Chóng dïng b¸o chÝ ............................... ®Ó tuyªn truyÒn.
− Chóng lîi dông ............................... ®Ó tuyªn truyÒn.
− Mçi th¸ng ............................... ®Ó tuyªn truyÒn.
− NhÊt lµ lîi dông ............................... ®Ó tuyªn truyÒn.
C¸c ®o¹n v¨n víi cïng mét kiÓu cÊu t¹o nh− vËy ®1 lµm næi râ dông ý cña t¸c gi¶.
Tõ mét nhËn xÐt chung, t¸c gi¶ lÇn l−ît chØ ra nh÷ng viÖc lµm cô thÓ trong tuyªn truyÒn
cña ®Þch. ViÖc liÖt kª liªn tiÕp nh÷ng viÖc lµm ®ã theo mét trËt tù ®Þnh s½n, theo mét thñ
ph¸p cÊu t¹o riªng biÖt nh− vËy, chóng ta còng cã thÓ thay ®æi l¹i ®−îc. Nh−ng viÖc c¶i
biªn, ®¶o l¹i Êy tÊt sÏ dÉn ®Õn hiÖu qu¶ lµ c¸c vÞ trÝ cÇn nhÊn m¹nh theo ý riªng cña t¸c
gi¶, c¸c néi dung cÇn t« ®Ëm, cÇn kh¼ng ®Þnh trong v¨n b¶n ch¾c ch¾n sÏ biÕn ®æi, vµ
còng v× vËy mµ sÏ g©y khã kh¨n hoÆc t¹o thuËn lîi trong viÖc tiÕp nhËn néi dung ë ng−êi
®äc.
Nh− vËy, ë ®©y chóng ta thÊy mét yÕu tè kh¸c bªn c¹nh yÕu tè ng«n ng÷ tham gia vµo
viÖc t¹o nªn h×nh thøc v¨n b¶n chÝnh lµ thñ ph¸p cÊu t¹o. V× thÕ cã thÓ hiÓu, thñ ph¸p cÊu
t¹o chÝnh lµ c¸ch lùa chän, s¾p xÕp, ph©n phèi vÞ trÝ c¸c c©u, c¸c ®o¹n trong viÖc tr×nh bµy
néi dung v¨n b¶n.
Tõ tÊt c¶ nh÷ng sù ph©n tÝch trªn ®©y, chóng ta thÊy r»ng v¨n b¶n ®−îc t¹o thµnh tõ
bèn yÕu tè c¬ b¶n: kh¸i niÖm, quan hÖ, ng«n ng÷ vµ thñ ph¸p. Trong bèn yÕu tè nµy, hai
yÕu tè ®Çu thuéc b×nh diÖn néi dung, hai yÕu tè sau thuéc b×nh diÖn h×nh thøc.
113
C¸c yÕu tè thuéc b×nh diÖn néi dung t¹o c¬ së l«gic cho v¨n b¶n, lu«n lu«n h−íng
tíi viÖc gióp cho v¨n b¶n cã sù t−¬ng øng víi hiÖn thùc, ®¶m b¶o sù ph¶n ¸nh ®Çy ®ñ
nhÊt, chÝnh x¸c nhÊt thùc tÕ kh¸ch quan.
Trong khi ®ã, c¸c yÕu tè thuéc b×nh diÖn h×nh thøc lu«n t×m c¸ch gióp cho v¨n b¶n
ph¸t huy ®−îc hiÖu qu¶ nhÊt viÖc truyÒn ®¹t néi dung tíi cho ng−êi nhËn. Nh÷ng yÕu tè
nµy h−íng tíi ng−êi tiÕp nhËn, t¹o mäi ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó hä tiÕp thu v¨n b¶n.
Nãi nh− vËy kh«ng cã nghÜa lµ c¸c yÕu tè thuéc b×nh diÖn néi dung vµ h×nh thøc
t¸ch rêi nhau, biÖt lËp víi nhau. Gi÷a chóng vÉn cã nh÷ng mèi quan hÖ rÊt kh¨ng khÝt.
Sù thay ®æi h×nh thøc v¨n b¶n nµy b»ng mét h×nh thøc v¨n b¶n kh¸c sÏ kÐo theo sù ph¸
vì dông ý cña t¸c gi¶, ph¸ vì c¸ch thøc x©y dùng luËn ®iÓm,... mÆc dï chóng vÉn cã
cïng néi dung. Cßn nh÷ng yÕu tè thuéc b×nh diÖn néi dung l¹i quy ®Þnh viÖc lùa chän
h×nh thøc, ®Þnh ra mét h×nh thøc phï hîp víi nã. Tuy vËy, còng cÇn ph¶i thÊy r»ng
h×nh thøc l¹i cã t¸c ®éng to lín ®Õn néi dung. Cã mét h×nh thøc phï hîp, néi dung sÏ
®−îc tiÕp nhËn mét c¸ch dÔ dµng h¬n, chÝnh x¸c h¬n. Cã thÓ nãi, c¸c yÕu tè thuéc b×nh
diÖn néi dung vµ h×nh thøc võa ®éc lËp víi nhau, võa phô thuéc vµo nhau.
3. LuyÖn tËp
Bµi tËp 1
Dùa vµo hiÖn thùc ®−îc tr×nh bµy vµ sè lÇn xuÊt hiÖn cña c¸c tõ ng÷ trong v¨n b¶n sau,
h1y x¸c ®Þnh nh÷ng kh¸i niÖm c¬ b¶n ®−îc dïng ®Ó truyÒn ®¹t nghÜa cña v¨n b¶n.
C¸i mèt nãi ch÷
Ng«n ng÷ lµ vá vËt chÊt cña t− duy. Khi t− duy con ng−êi cµng ph¸t triÓn th× ng«n ng÷
cµng phong phó. Chóng ta tr©n träng vµ vui mõng tr−íc sù ph¸t triÓn cña ng«n ng÷ hiÖn
®¹i. ë ®©y, t«i xin chØ bµn tíi mét khÝa c¹nh cña sù "bïng næ" c©u, ch÷ trong giao tiÕp vµ
trong v¨n tù cña ta hiÖn nay.
Cho ®Õn b©y giê, hÇu nh− kh«ng ai kh«ng nãi "®æi míi". Tõ vÞ gi¸o s− tíi ng−êi lao
®éng b×nh th−êng. Tõ ng−êi cao tuæi tíi em thiÕu nhi. H×nh nh− trªn c¸c diÔn ®µn ai
kh«ng nãi "®æi míi" tøc lµ thuéc tr−êng ph¸i b¶o thñ. Vµ, v× ®æi míi, nhiÒu ng−êi ®1 tung
h« nh÷ng c©u nãi, nh÷ng tõ ng÷ kh¸ lµ... tuú tiÖn.
T«i ®1 ®−îc nghe mét ®ång chÝ c¸n bé huyÖn vÒ dù héi nghÞ ë x1, ph¸t biÓu ý kiÕn
trong buæi tæng kÕt vÒ giao nép thuÕ l−¬ng thùc mµ ®ång chÝ ®ã ®¨ng ®µn suèt mÊy giê
®ång hå. Xin thèng kª ch−a ®Çy ®ñ nh÷ng côm tõ ®−îc lÆp l¹i nhiÒu lÇn: tr×nh ®é d©n
trÝ, quèc kÕ d©n sinh, xuèng cÊp, b¨ng ho¹i, nh©n v¨n, b¶n ng·, vÜ m«, vi m«,...
Anh kh«ng quªn nãi tíi "n¨m con rång ch©u ¸", råi nh÷ng "ma-phi-a", "ma-kÐttinh",... NhiÒu c¸n bé nghiªn cøu chuyªn ngµnh ®−îc dù häp còng ph¶i nhËn r»ng, anh
cã trÝ nhí rÊt tèt, v× kh«ng "®äc" sai tõ nµo. Nh−ng khi cã ng−êi kh«ng hiÓu, khiªm tèn
®Ò nghÞ anh "cho mÊy ®−êng c¬ b¶n", th× anh gi¶i thÝch sai lung tung.
Nh−ng c¸i tËt sÝnh dïng nh÷ng kh¸i niÖm míi l¹ cho cã vÎ "hiÖn ®¹i" mµ kh«ng hiÓu
nh− anh c¸n bé huyÖn nä kh«ng hiÕm l¾m. Vµ ¶nh h−ëng cña c¸i mèt dïng ch÷ nh− thÕ lµ
kh¸ nhanh. VÒ n«ng th«n t«i kh«ng khái "giËt m×nh" khi nghe mét c¸n bé v¨n ho¸ x1
tuyªn bè mét c©u: "C¸c vÞ kh«ng ®i lµm thuû lîi ho¸, th× ®Ó sãi mßn c¬ së h¹ tÇng µ (?!)".
114
Còng c¸n bé v¨n ho¸ x1 ®ã cßn chØ trÝch v¨n ho¸ «ng A, bµ B trªn tØnh, trªn trung −¬ng
kh«ng chÞu ®æi míi, c¬ héi. T«i hái: "Anh nãi cô thÓ xem hä ®1 c¬ héi nh− thÕ nµo?".
Ng−êi ®−îc hái th¶n nhiªn: "µ, t«i còng nghe ng−êi ta nãi vËy".
LËp luËn khoa häc ®©u ph¶i lµ t×m c¸ch lµm cho nh÷ng vÊn ®Ò vèn ®¬n gi¶n trë nªn xa
l¹, phøc t¹p. V× sao l¹i cã nh÷ng c¸n bé l¹i cø thÝch nh− gi¸o s−, nh− mét nhµ triÕt häc mµ
kh«ng häc c¸ch diÔn ®¹t gi¶n dÞ, g1y gän cña quÇn chóng? Bµ mÑ nãi víi con: "Ph¶i nghÜ
kh¸c tr−íc ®i con ¹", chø kh«ng bao giê khuyªn r»ng: "Con ph¶i ®æi míi t− duy". Theo
thiÓn nghÜ cña t«i, viÖc "b¾t ch−íc" c¸ch nãi, bÊt cÇn ph©n tÝch, chän lùa, bÊt cÇn biÕt ®èi
t−îng nghe m×nh nãi lµ ai, cã nguyªn nh©n chñ yÕu tõ phÝa ng−êi nãi vµ viÕt. Hä ®1 muèn
chøng tá r»ng ta ®©y còng ®æi míi, am hiÓu cæ kim ®«ng t©y. Hä ®1 biÕn ng«n ng÷ tõ
ph−¬ng tiÖn giao tiÕp trë thµnh môc ®Ých "trang trÝ" cho m×nh. KiÕn thøc kh«ng ®Çy ®ñ,
ch¾p v¸ mµ l¹i hay nãi ch÷, kh«ng hiÓu còng nãi theo th× ch¼ng kh¸c mét lo¹i d©y leo. Mµ
®1 lµ d©y leo th× ph¶i dùa dÉm, kh«ng bao giê cã chÝnh kiÕn, cã th¸i ®é døt kho¸t, vµ mÊt
dÇn thãi quen ®éc lËp suy nghÜ.
Häc tËp c¸i hay, c¸i míi lµ cÇn thiÕt. Häc tËp c¸ch diÔn ®¹t dÔ hiÓu, dÔ ®i vµo lßng
ng−êi lµ ®ßi hái nghiªm tóc víi mäi ng−êi. §èi víi c¸n bé l1nh ®¹o, vÊn ®Ò "häc nãi" cµng
trë nªn cÊp b¸ch h¬n. Cã nh÷ng ®iÒu tranh luËn trong héi th¶o th× phï hîp, nh−ng nãi
tr−íc ®«ng ®¶o nh©n d©n sÏ trë nªn xa l¹, lè bÞch. Ng¾n gän, thiÕt thùc, tr¸nh dïng tõ ®ao
to bóa lín, hoa mÜ lµ c¬ héi tèt ®Ó c¾t bá thãi l−êi biÕng; nãi dùa lµ thø d©y leo trong cuéc
sèng h»ng ngµy.
(H¶i §−êng, b¸o Nh©n d©n chñ nhËt)
Bµi tËp 2
§äc kÜ v¨n b¶n d−íi ®©y, sau ®ã h1y chØ ra nh÷ng yÕu tè thuéc b×nh diÖn h×nh thøc cña
v¨n b¶n.
Sù trong s¸ng cña tiÕng ViÖt trong th¬
Sù trong s¸ng cña ng«n ng÷ lµ kÕt qu¶ cña mét qu¸ tr×nh phÊn ®Êu. Trong vµ s¸ng
dÝnh liÒn nhau; tuy nhiªn, còng cã thÓ ph©n tÝch ®Ó c¸c kh¸i niÖm trªn ®−îc râ nghÜa h¬n
n÷a. Theo t«i nghÜ, s¸ng lµ s¸ng sña, dÔ hiÓu, kh¸i niÖm ®−îc râ rµng; th−êng th−êng kh¸i
niÖm, nhËn thøc, suy nghÜ (t− duy) ®−îc râ rµng th× lêi diÔn ®¹t ra còng ®−îc minh b¹ch;
tuy nhiªn, nhÊt lµ trong th¬, cã rÊt nhiÒu tr−êng hîp suy nghÜ s¸ng råi, dÔ hiÓu råi, nh−ng
lêi diÔn ®¹t cßn th«, ch−a ®−îc trong, ch−a ®−îc gän, ch−a ®−îc chau chuèt, do ®ã, t«i
muèn hiÓu ch÷ s¸ng lµ nÆng vÒ nãi néi dung, nãi t− duy, vµ ch÷ trong lµ nÆng nãi vÒ h×nh
thøc, nãi diÔn ®¹t (vµ cè nhiªn lµ néi dung vµ h×nh thøc g¾n liÒn), cho nªn ph¶i phÊn ®Êu
cho ®−îc s¸ng nghÜa, ®ång thêi l¹i ph¶i phÊn ®Êu cho ®−îc trong lêi, ®Æng cho c©u th¬,
c©u v¨n trong s¸ng...
Khi nãi chuyÖn vÒ tiÕng ViÖt, Thñ t−íng Ph¹m V¨n §ång cã h¬n mét lÇn nh¾c ®Õn:
Long lanh ®¸y n−íc in trêi
Thµnh x©y khãi biÕc, non ph¬i bãng vµng.
Theo ý t«i, ®ã lµ hai c©u th¬ trong s¸ng nhÊt gi÷a mÊy ngh×n c©u th¬ trong s¸ng cña
TruyÖn KiÒu. Trong ®«i c©u th¬ s¸u t¸m nµy, NguyÔn Du dÔ dµng dïng c¸i v¨n vèn ®1
115
trong s¸ng cña m×nh ®Ó mµ t¶ ¸nh s¸ng, ¸nh s¸ng cña mïa thu trong v¾t, nã n¾m lÊy tÊt
c¶: ¸nh mÆt trêi cña mïa thu s¸ng tá vµ kh«ng gay g¾t phèi hîp víi kh«ng khÝ yªn lÆng
Ýt bôi bËm d−íi trêi thu lµm næi râ ®−êng nÐt, mµu s¾c vµ xa gÇn cña c¶nh vËt: cét khãi
biÕc trong thµnh phè cæ, nói xa ph¬i m×nh nh− d¸t vµng, trêi n−íc in nhau, nÕu t¸ch
®øng riªng ra th× ®©y lµ hai c©u th¬ t¶ c¶nh; nh−ng ®Ó vµo trong m¹ch v¨n, th× së dÜ c¶nh
trong s¸ng ®−îc ®Õn thÕ, cßn lµ v× Thóc Sinh sau khi vÒ th¨m vî lµ Ho¹n Th− "cho ph¶i
®¹o" th× ®1 ®−îc trÌo lªn m×nh ngùa mµ "Roi c©u võa dãng dÆm tr−êng", quÊt ngùa, chØ
roi, trë l¹i víi nµng KiÒu, cã thÕ th× c¶nh míi ph¬i phíi ®Õn nh− thÕ chø.
Nãi h¬i dµi vÒ hai c©u th¬, v× ®©y cã thÓ coi nh− ®iÓn h×nh cña sù trong s¸ng cña lêi
th¬, c¶nh th¬, t×nh th¬, cho ta mét kh¸i niÖm rÊt râ vÒ sù trong s¸ng cña ng«n ng÷. Vµ ®−a
TruyÖn KiÒu lªn tr−íc, còng lµ ®Ó gîi lªn thÕ nµo lµ sù trong s¸ng cña tiÕng ViÖt trong th¬.
TiÕng ViÖt ta giµu ®Ñp trong s¸ng. Bµi th¬ lµ mét tæ chøc ë tr×nh ®é cao cña ng«n ng÷,
mét tæ chøc chÆt chÏ, tinh tÕ cña ng«n ng÷, kh«ng lén xén, rèi r¾m, kh«ng phÝ ph¹m lêi nãi,
kh«ng lÇm lÉn nghÜa ch÷; th¬ chän c¸ch nãi ng¾n nhÊt mµ giµu ®Ñp nhÊt, dån chøa nhiÒu
chÊt l−îng nhÊt, mµ c©u th¬ vÉn cø trong s¸ng nhÑ nhâm, ung dung:
Gi· nhµ ®eo bøc chiÕn bµo
ThÐt roi cÇu VÞ µo µo giã thu!
C©u th¬ Chinh phô ng©m nãi rÊt nhiÒu trong t¸m tiÕng. Ng−êi ®i ®¸nh giÆc thêi tr−íc,
khi ®1 tõ biÖt vî con råi, th× lªn ®−êng rÊt khÈn tr−¬ng, võa kho¸c ¸o gi¸p vµo ng−êi lµ ®1
nh¶y lªn ngùa phãng qua cÇu s«ng VÞ, roi quÊt gißn gi1 vun vót ®Õn nçi nh− thÐt, trong khi
®ã th× giã thu næi dËy µo µo, tinh thÇn nhanh nh− chíp, ngùa nhanh nh− giã, trong tiÕng giã
cã tiÕng roi, trªn th©n cÇu cã tiÕng vã ngùa dån dËp. ThÐt roi cÇu VÞ µo µo giã thu, h×nh ¶nh,
nhÞp ®iÖu, ©m thanh, tÊt c¶ ®i nh− mét mòi tªn b¾n ! §ã còng lµ mét vÝ dô kh¸ ®iÓn h×nh vÒ
sù chÊt chøa trong s¸ng cña ng«n ng÷ trong th¬.
Ca dao lµ ng«n ng÷ cña quÇn chóng, nªn b¶n th©n nã gÇn gòi víi sù trong s¸ng, bëi
quÇn chóng vÉn thÝch mét lèi diÔn ®¹t dÔ lÜnh héi cho dï phong phó ®Õn thÕ nµo [...]. Ca
dao lµ truyÒn khÈu, kh«ng s¸ng t¸c trªn b¶n th¶o, kh«ng chÐp vµo giÊy mùc, cho nªn nÕu
kh«ng dÔ nhí, dÔ hiÓu, dÔ thuéc lµ sÏ bÞ ®µo th¶i. Bëi vËy, muèn tån t¹i ®−îc, ca dao ph¶i
gÇn víi sù trong s¸ng. Cã nh÷ng vÞ häc gi¶ tr−íc ®©y b¶o r»ng: tõ thêi k× Hai Bµ Tr−ng
khëi nghÜa ®¸nh ®uæi T« §Þnh, dùng cê ®éc lËp, lµ ®1 truyÒn ®i c©u ca dao:
NhiÔu ®iÒu phñ lÊy gi¸ g−¬ng,
Ng−êi trong mét n−íc ph¶i th−¬ng nhau cïng.
Muèn phÊn ®Êu ®Ó lµm cho trong s¸ng ng«n ng÷ cña th¬, cÇn ph¶i th−êng xuyªn, kiªn
tr× häc tËp ng«n ng÷ quÇn chóng, häc tËp ca dao, tôc ng÷ mét c¸ch s¸ng t¹o... Cßn ph¶i
häc tËp nh÷ng nhµ th¬ lín, nghÜa lµ häc tËp nh÷ng ng−êi ®1 häc tËp ca dao mµ l¹i n©ng th¬
cña m×nh cao h¬n ca dao nhiÒu n÷a.
Muèn cho lêi th¬ trong s¸ng, b¶n th©n cÇn ph¶i suy nghÜ thËt chÝn, ph¶i chiÕm lÜnh
®−îc néi dung; ®iÒu g× nghÜ ngîi ®−îc s¸ng râ, th× diÔn ®¹t ra sÏ ®−îc s¸ng tá...
[...] Khi nãi gi÷ g×n sù trong s¸ng cña tiÕng ViÖt, th× còng cïng mét lóc nãi ph¸t huy. Gi÷
c¸i cèt, c¸i lÒ, nh−ng kh«ng kh− kh− «m chÆt...
Vµ sù trong s¸ng cña tiÕng ViÖt ë trong th¬ kh«ng cã nghÜa lµ lêi cø ch¹y tr−íc ý,
tho¶i m¸i ®Õn møc cø tr«i ph¨ng tuån tuét; vÒ tõ, ch÷, ng÷ ph¸p, phong c¸ch kh«ng cã
116
g× chª tr¸ch ®−îc, duy chØ chª tr¸ch lµ nghÌo néi dung ! Nh− thÕ lµ mét thø "trong
s¸ng" h×nh thøc chñ nghÜa.
(Theo Xu©n DiÖu, C«ng viÖc lµm th¬,
NXB V¨n häc, Hµ Néi, 1984)
Bµi tËp 3
H1y so s¸nh néi dung vµ h×nh thøc tr×nh bµy trong hai bµi viÕt b×nh vÒ bµi th¬ ß... ã...
o... ®−îc dÉn ra d−íi ®©y:
ß... ã... o...
ß... ã... o...
ß... ã... o...
TiÕng gµ
TiÕng gµ
Giôc qu¶ na
Më m¾t
Trßn xoe
Giôc hµng tre
§©m m¨ng
Nhän ho¾t
Giôc buång chuèi
Th¬m lõng
Trøng cuèc
Giôc h¹t ®Ëu
N¶y mÇm
Giôc b«ng lóa
Uèn c©u
Giôc con tr©u
Ra ®ång
Giôc ®µn sao
Trªn trêi
Ch¹y trèn.
Gäi «ng trêi
Nh« lªn
Röa mÆt
¤i bèn bÒ
B¸t ng¸t
TiÕng gµ
ß... ã... o...
ß... ã... o...
(TrÇn §¨ng Khoa)
117
Bµi viÕt 1:
Bµi th¬ cã c¸i tªn thËt ngé: ß... ã... o... TiÕng gµ mµ thµnh mét bµi th¬. L¹i lµ mét bµi
th¬ hay. TiÕng gµ ®1 ®¸nh thøc th¬ cËu bÐ Khoa hay chÝnh hån th¬ Êy ®1 lµm cho tiÕng gµ
sèng dËy trong buæi s¸ng trong lµnh cña mét ngµy míi?
ß... ã... o...
ß... ã... o...
TiÕng gµ vang lªn n¸o nøc c¶ lµng quª, giôc mäi ng−êi thøc dËy vµ lµm viÖc. Ai còng
nghe thÊy tiÕng gµ: tõ qu¶ na, buång chuèi trong v−ên; h¹t ®Ëu, b«ng lóa ngoµi ruéng;
hµng tre quanh lµng; cho ®Õn con tr©u, vµ c¶ ®µn sao, «ng trêi xa thÕ mµ tiÕng gµ còng
vang tíi. Vµ thËt l¹, nghe tiÕng gµ, mäi vËt ®Òu cùa m×nh thøc dËy, n¶y në sinh s«i, trµo
d©ng søc sèng. Nh− cã phÐp tiªn, tiÕng gµ lµm cho c¶nh lµng quª bõng s¸ng, sèng ®éng
h¼n lªn. C¸i g× còng ho¹t ®éng, ph¸t triÓn, c¸i g× còng ®Ñp, th¬m.
TiÕng gµ ®1 thµnh mét bµi ®ång dao t−¬i vui, ngé nghÜnh. Theo tiÕng gµ, em ®Õn víi
mäi vËt quen thuéc cña lµng quª. Em thÊy:
Qu¶ na
Më m¾t
Trßn xoe
Hµng tre
§©m m¨ng
Nhän ho¾t
Em nghe h¹t ®Ëu cùa m×nh n¶y mÇm trong lßng ®Êt, em thÊy b«ng lóa nÆng thªm
®Ó uèn c©u, vµ ngµo ng¹t c¶ kh«ng gian lµ buång chuèi th¬m lõng trøng cuèc,... ¤i, chØ
mét tiÕng gµ ß... ã... o... mµ lµm cho c¶ lµng quª em sèng dËy, rùc rì, lung linh !
T−ëng nh− kh«ng cã tiÕng gµ th× quª em kh«ng bõng s¸ng, ®Ñp t−¬i ®Õn thÕ. TiÕng gµ
thËt lµ k× diÖu vµ em ph¶i c¶m ¬n tiÕng gµ biÕt mÊy.
Nh−ng kh«ng ph¶i chØ cã thÕ. TiÕng gµ cßn giôc con tr©u ra ®ång, vµ ®iÒu nµy míi thËt
k× l¹, lµm sao cã thÓ tin ®−îc:
Giôc ®µn sao
Trªn trêi
Ch¹y trèn
Gäi «ng trêi
Nh« lªn
Röa mÆt.
Cã ph¶i tiÕng gµ ®1 cã uy lùc víi c¶ sao trêi trªn kh«ng trung xa l¾c? Kh«ng ph¶i thÕ
®©u, mµ tiÕng gµ chØ b¸o hiÖu mét ngµy míi b¾t ®Çu. Ngµy hiÖn ra th× sao trªn trêi kh«ng
cßn n÷a vµ mÆt trêi mäc lªn. §µn sao ®1 ch¹y trèn vµ «ng trêi nh« lªn röa mÆt lµ v× thÕ.
¤i, ®µn sao mµ còng biÕt ch¬i trß "trèn t×m" vµ «ng mÆt trêi còng biÕt röa mÆt nh− chóng
em khi ngñ dËy th× thËt ngé nghÜnh vµ thó vÞ biÕt bao ! §ã lµ mÆt trêi ®1 nh« lªn tõ biÓn
§«ng vµ biÓn ®1 röa mÆt cho «ng s¹ch sÏ ®Ó «ng chiÕu räi nh÷ng tia n¾ng cho mét ngµy
míi. TÊt c¶ ®Òu b¾t ®Çu tõ c¸i tiÕng gµ g¸y "ß... ã... o..." Êy.
118
C¶ bµi th¬ lµ mét tiÕng gµ g¸y nh− thÕ. Më ®Çu vµ kÕt thóc ®Òu b»ng tiÕng gµ g¸y "ß...
ã... o...". Ba m−¬i dßng th¬, dßng nµo còng ng¾n, hai ch÷, ba ch÷, nh−ng l¹i liÒn m¹ch,
dßng nä gäi dßng kia, ®äc lªn nghe nh− nh÷ng nhÞp g¸y cña chó gµ trèng: "ß... ã... o !...",
"ß... ã... o !...". TiÕng gµ sao mµ n¸o nøc, giôc gi1 vµ m¹ch th¬ tu«n ch¶y µo ¹t ®1 lµm cho
tiÕng gµ b¸t ng¸t c¶ kh«ng gian:
¤i bèn bÒ
B¸t ng¸t
TiÕng gµ
ß... ã... o...
ß... ã... o...
(Xu©n NguyÔn)
Bµi viÕt 2:
§äc bµi th¬ ß... ã... o... t«i cã c¶m gi¸c nh− ®ang ®−îc ®¾m m×nh trong kh«ng gian
trµn ngËp tiÕng gµ.
ß... ã... o...
................
ß... ã... o...
Trong trÝ t−ëng t−îng cña TrÇn §¨ng Khoa, tiÕng gµ sao mµ k× diÖu. V¹n vËt bõng
tØnh. C¸i ®¸ng yªu cña TrÇn §¨ng Khoa lµ ë chç, ®èi víi em, mét ngµy míi ®ång nghÜa
víi nh÷ng ®iÒu míi l¹, nh÷ng viÖc lµm cã Ých:
TiÕng gµ
TiÕng gµ
Giôc qu¶ na
Më m¾t
Trßn xoe
............
Giôc con tr©u
Ra ®ång
Ph¶i ch¨ng ®ã lµ −íc m¬ cña em vÒ mét cuéc sèng cã nhiÒu ®iÒu tèt ®Ñp, chØ cã nh÷ng
®iÒu tèt ®Ñp. Vµ tiÕng gµ kh¸c nµo chiÕc ®òa thÇn cña bµ tiªn trong truyÖn cæ tÝch tho¾t c¸i
®1 lµm ®æi thay tÊt c¶. TrÇn §¨ng Khoa lu«n biÕt diÔn ®¹t nh÷ng c¶m nhËn cña m×nh mét
c¸ch ®éc ®¸o. Qu¶ na "më m¾t / trßn xoe". Qu¶ na chÝn mµ gièng hÖt nh− em bÐ tØnh dËy
dôi m¾t ng¹c nhiªn vµ l¹ lÉm víi nh÷ng ®iÒu thay ®æi quanh m×nh. Cßn n÷a. TiÕng gµ:
Giôc ®µn sao
Trªn trêi
Ch¹y trèn
Gäi «ng trêi
Nh« lªn
Röa mÆt
119
§µn ngì chØ dïng nãi vÒ ®éng vËt nh− ®µn b−ím, ®µn ong, ®µn chim, ®µn gµ,... vËy
mµ TrÇn §¨ng Khoa ®1 gäi nh÷ng v× sao trªn bÇu trêi lµ "®µn sao" mét c¸ch rÊt tù nhiªn.
Trong t©m hån trÎ th¬ cña TrÇn §¨ng Khoa, vò trô bao la còng trë nªn gÇn gòi, mäi
vËt ®Òu ngé nghÜnh, ®¸ng yªu. Vµ, Khoa lu«n cã nh÷ng kh¸m ph¸ bÊt ngê vÒ nh÷ng ®iÒu
diÔn ra quanh m×nh.
¤i bèn bÒ
B¸t ng¸t
TiÕng gµ
ß... ã... o...
ß... ã... o...
KhÐp l¹i bµi th¬ lµ mét t©m tr¹ng chén rén khã t¶ khi tiÕng gµ vang lªn kh¾p xãm
lµng. §äc l¹i nh÷ng c©u th¬ nµy, t«i cã c¶m gi¸c nh− mçi ngµy TrÇn §¨ng Khoa ®Òu thÊp
thám lóc trêi r¹ng s¸ng ®Ó ®−îc ®¾m m×nh trong tiÕng gµ r©m ran kh¾p lµng quª vµ t−ëng
t−îng ra nh÷ng ®iÒu k× diÖu sÏ ®Õn víi mäi vËt khi b×nh minh lªn.
ß... ã... o... TiÕng gµ g¸y s¸ng, ®ã lµ c¶ mét thÕ giíi ©m thanh k× diÖu ®èi víi t©m hån
nh¹y c¶m cña cËu bÐ lµm th¬.
T«i nh− nghe thÊy nhÞp sèng hèi h¶ cña mét ngµy míi qua nh÷ng dßng th¬ hån nhiªn
cña TrÇn §¨ng Khoa.
(Vò Tè Nga)
ii. ph©n tÝch v¨n b¶n
§Ó cã thÓ tiÕp nhËn ®Çy ®ñ vµ chÝnh x¸c nh÷ng néi dung th«ng tin cã trong v¨n b¶n,
tr−íc hÕt cÇn ph¶i ph©n tÝch v¨n b¶n. ViÖc ph©n tÝch v¨n b¶n cµng thùc hiÖn tèt bao nhiªu
th× viÖc lÜnh héi, tiÕp nhËn v¨n b¶n cµng ®¹t kÕt qu¶ cao bÊy nhiªu.
Chóng ta cïng ph©n tÝch v¨n b¶n d−íi ®©y:
NghÖ thuËt qu¶ng c¸o hiÖn ®¹i
Qu¶ng c¸o lµ viÖc sö dông c¸c ph−¬ng tiÖn th«ng tin ®Ó truyÒn tin vÒ s¶n phÈm dÞch vô
hoÆc cho c¸c phÇn tö trung gian, hoÆc cho c¸c kh¸ch hµng cuèi cïng trong mét kho¶ng
thêi gian vµ kh«ng gian nhÊt ®Þnh.
Muèn lµm qu¶ng c¸o ph¶i n¾m ®−îc chøc n¨ng cña qu¶ng c¸o
Thø nhÊt, ®ã lµ chøc n¨ng cña th«ng tin. Qu¶ng c¸o lµ mét lo¹i th«ng tin thÞ tr−êng
nh»m ®−a tin vÒ hµng ho¸. Mét nhµ kinh tÕ ®1 nãi: "Lµm kinh doanh mµ kh«ng qu¶ng c¸o
kh¸c nµo nh¸y m¾t víi mét b¹n g¸i trong bãng tèi, chØ cã m×nh b¹n biÕt b¹n lµm g×?". Tuy
nhiªn th«ng tin qu¶ng c¸o kh«ng thÓ thay thÕ ®−îc th«ng tin thÞ tr−êng do tÝnh côc bé, chñ
quan cña qu¶ng c¸o. NÕu mäi ng−êi tiªu dïng ®Òu tin ë qu¶ng c¸o th× kh¸c nµo ®æ thãc
gièng ra mµ ¨n.
Chøc n¨ng thø hai cña qu¶ng c¸o lµ chøc n¨ng t¹o sù chó ý. Qu¸ tr×nh diÔn biÕn t©m lÝ
cña kh¸ch hµng th−êng tr¶i qua c¸c giai ®o¹n: Chó ý, thÝch, quyÕt ®Þnh mua, hµnh ®éng
mua. B»ng ng«n ng÷, h×nh ¶nh, mµu s¾c,... qu¶ng c¸o sÏ t¸c ®éng vµo chÝnh ®iÓm khëi ®Çu
cña chuçi t©m lÝ kh¸ch hµng, khai th«ng nh÷ng bÕ t¾c trong chuçi.
120
Nh÷ng yªu cÇu c¬ b¶n cña qu¶ng c¸o
Víi nh÷ng chøc n¨ng quan träng nh− vËy, nghÖ thuËt qu¶ng c¸o ®ßi hái mçi th«ng
®iÖp qu¶ng c¸o ph¶i tho¶ m1n c¸c yªu cÇu sau:
§¶m b¶o tÝnh th«ng tin
Qu¶ng c¸o lµ mét th«ng tin vÒ s¶n phÈm, nh−ng do l−îng th«ng tin ng¾n vµ kinh phÝ
qu¶ng c¸o h¹n hÑp nªn ®ßi hái th«ng tin qu¶ng c¸o ph¶i ng¾n gän, râ rµng vµ tËp trung.
TuyÖt ®èi tr¸nh nh÷ng th«ng tin qu¶ng c¸o dµi lª thª kiÓu giíi thiÖu s¶n phÈm cña tõng
h1ng.
§¶m b¶o tÝnh hîp lÝ
Mçi tin qu¶ng c¸o cã thÓ ®−a ra b»ng mét hoÆc hai ph−¬ng tiÖn b¶o ®¶m tin qu¶ng c¸o
®Õn víi ng−êi tiªu dïng nhanh nhÊt. Ph¸p vµ MÜ lµ hai n−íc cã nh÷ng yÕu tè v¨n ho¸ tr¸i
ng−îc nhau rÊt ®¸ng chó ý. Nh÷ng bµ néi trî MÜ mÊt nhiÒu thêi gian xem ti vi vµ ®äc b¸o
h¬n, vµ hä tin t−ëng h¬n vµo qu¶ng c¸o tr−íc khi ®i mua mét s¶n phÈm. Do vËy, ®èi víi
nhµ kinh doanh MÜ, cÇn thiÕt ph¶i gia t¨ng qu¶ng c¸o trªn c¸c ph−¬ng tiÖn ti vi, b¸o ¶nh,
qu¶ng c¸o qua b−u ®iÖn. C¸c bµ néi trî Ph¸p l¹i mÊt nhiÒu thêi gian h¬n ®Ó ®i mua s¾m,
xem xÐt c¸c mãn hµng trªn c¸c gi¸ ®ùng hµng ho¸ vµ l¾ng nghe ý kiÕn cña ng−êi b¸n lÎ.
V× vËy, c¸c c«ng ti Ph¸p th−êng tËp trung tr−ng bµy ®Ñp cöa hµng cöa hiÖu vµ cè g¾ng h¹
gi¸ thµnh chø kh«ng tÝnh ®Õn nh÷ng ph−¬ng ¸n qu¶ng c¸o ®¾t tiÒn.
§¶m b¶o tÝnh ph¸p lÝ
Nh÷ng g× hîp ph¸p ë n¬i nµy l¹i cã thÓ phi ph¸p ë n¬i kh¸c. LÝ do chÝnh lµ sù c¹nh
tranh gi÷a c¸c quèc gia vÒ quan ®iÓm b¶o vÖ ng−êi tiªu dïng, b¶o vÖ sù c¹nh tranh,
khuyÕn khÝch c«ng d©n, c¸c tiªu chuÈn ®¹o ®øc vµ chñ nghÜa d©n téc. VÝ dô: V−¬ng
quèc Anh vµ MÜ cho phÐp so s¸nh trùc tiÕp c¸c nh1n c¹nh tranh víi nhau (nh− Pepsi vµ
Coca cola), trong khi Phi-lÝp-pin l¹i cÊm. C¸c n−íc Håi gi¸o th× cÊm tuyÖt ®èi sö dông
nh÷ng h×nh ¶nh phô n÷ v× ®ã lµ vi ph¹m c¸c tiªu chuÈn ®¹o ®øc x1 héi. ViÖc qu¶ng c¸o
nh÷ng dông cô ngõa thai, nh÷ng s¶n phÈm vÖ sinh phô n÷,... bÞ cÊm ë mét sè ®Þa
ph−¬ng.
§¶m b¶o tÝnh nghÖ thuËt
Tuy kh«ng ph¶i lµ t¸c phÈm nghÖ thuËt, nh−ng Ýt nhÊt th«ng ®iÖp qu¶ng c¸o ph¶i phï
hîp víi thÈm mÜ cña ng−êi xem. GÇn ®©y VTV1 xuÊt hiÖn th«ng ®iÖp qu¶ng c¸o cho tivi
M cña h1ng M cã sö dông diÔn viªn LH. Sau mét lo¹t nh÷ng pha ®Êm ®¸ hÕt søc v« lÝ,
anh ta bá mÆt n¹ ra vµ nãi "SÏ cßn ®1 h¬n nÕu xem b»ng tivi M". Ngay c¶ xem b»ng tivi
cò cña nhµ mµ ®1 thÊy qu¸ bùc m×nh råi th× cã lÏ xem b»ng tivi míi cña h1ng M ch¾c sÏ
cßn gai ng−êi h¬n nhiÒu!
§¶m b¶o sù dÞch chuyÓn gi÷a c¸c quèc gia
NÕu c«ng ti b¸n hµng ë mét n−íc cã ng«n ng÷ kh¸c víi hä th× hÇu nh− lu«n lu«n
th«ng tin ph¶i ®−îc chuyÓn dÞch sang ng«n ng÷ ®ã. Khã kh¨n dÔ thÊy nhÊt lµ viÖc lång
tiÕng, v× nã kh«ng bao giê t−¬ng øng víi sù chuyÓn ®éng cña m«i. Ngay c¶ trong cïng
mét ng«n ng÷ th× c¸c tõ sö dông còng cã thÓ cã ý nghÜa kh¸c nhau. Ch¼ng h¹n, US
Airlines ®1 sö dông h×nh ¶nh cña Paul Hogan, mét ng«i sao ®iÖn ¶nh trong phim Dundee
c¸ sÊu, trong vïng xa x«i hÎo l¸nh ë Australia trªn b×a cña t¹p chÝ hµng kh«ng víi lêi chó
121
thÝch "Paul has been camping there" (Paul c¾m tr¹i ë ®ã) vµ ®iÒu nµy còng cã nghÜa lµ
Paul ph« tr−¬ng sù ®ång tÝnh luyÕn ¸i cña m×nh (trong tiÕng Australia).
§¶m b¶o tÝnh tiªu chuÈn ho¸
§iÓm m¹nh cña viÖc qu¶ng c¸o theo tiªu chuÈn ho¸ lµ tiÕt kiÖm ®−îc chi phÝ vµ th©m
nhËp nhanh chãng vµo c¸c quèc gia. H1ng Mc Cann Ericsson ®1 tiÕt kiÖm ®−îc 90 triÖu
USD nhê thùc hiÖn ch−¬ng tr×nh qu¶ng c¸o gièng nh− nhau trªn toµn cÇu trong suèt 20
n¨m.
Trªn ®©y lµ mét vµi ý nhá vÒ nghÖ thuËt qu¶ng c¸o. Mét tiªu chuÈn quyÕt ®Þnh sù
thµnh c«ng lµ "qu¶ng c¸o ph¶i ®i vµo lßng ng−êi".
(NguyÔn H¶i §¹t)
§Ó ph©n tÝch v¨n b¶n nµy, chóng ta cÇn ph¶i tr¶ lêi ®−îc nh÷ng c©u hái sau ®©y:
a) V¨n b¶n nµy viÕt vÒ c¸i g×?
C©u hái nµy buéc ta ph¶i t×m hiÓu vÒ hiÖn thùc ®−îc nãi tíi trong v¨n b¶n.
M¶ng hiÖn thùc ®−îc t¸c gi¶ tr×nh bµy, ph¶n ¸nh vµo v¨n b¶n lµ mét trong nh÷ng yÕu
tè cña néi dung v¨n b¶n. M¶ng hiÖn thùc nµy th−êng rÊt phong phó, ®a d¹ng. §ã cã thÓ lµ
mét sù viÖc, mét hiÖn t−îng; ®ã cã thÓ lµ mét suy nghÜ, mét t©m tr¹ng; vµ ®ã còng cã thÓ
lµ mét sù kiÖn, mét vÊn ®Ò,... ®−îc t¸c gi¶ quan t©m. §äc v¨n b¶n, lµm thÕ nµo ®Ó chóng ta
cã thÓ ph¸t hiÖn ra m¶ng hiÖn thùc ®ang ®−îc t¸c gi¶ tr×nh bµy trong ®ã?
Th«ng th−êng ®Ó ph¸t hiÖn m¶ng hiÖn thùc t¸c gi¶ ®−a vµo v¨n b¶n, ng−êi ta dùa vµo:
− §Çu ®Ò cña v¨n b¶n
Nh×n chung, ®Çu ®Ò cña v¨n b¶n, ®Æc biÖt lµ trong c¸c v¨n b¶n khoa häc, tù nã chØ ra
hiÖn thùc vµ nhiÒu khi cã c¶ giíi h¹n, ph¹m vi cña hiÖn thùc ®−îc ph¶n ¸nh. V× vËy, dùa
vµo ®Çu ®Ò, chóng ta cã thÓ x¸c ®Þnh chÝnh x¸c ®−îc néi dung cña v¨n b¶n vµ ®Õn th¼ng
®−îc nh÷ng vÊn ®Ò mµ v¨n b¶n ®Æt ra. Ch¼ng h¹n, ®èi víi v¨n b¶n trªn, ®Çu ®Ò lµ NghÖ
thuËt qu¶ng c¸o hiÖn ®¹i tù nã chØ ra cho chóng ta thÊy ®Ò tµi cña v¨n b¶n nµy lµ "nghÖ
thuËt qu¶ng c¸o" trong thêi "hiÖn ®¹i". Nh− vËy dùa vµo ®Çu ®Ò, viÖc x¸c ®Þnh m¶ng hiÖn
thùc tr×nh bµy trong v¨n b¶n sÏ nhanh chãng h¬n vµ còng v× thÕ viÖc ®Þnh h−íng t×m hiÓu
néi dung sÏ chÝnh x¸c h¬n.
− C¸c ®Ò môc trong v¨n b¶n
Kh«ng ph¶i v¨n b¶n nµo còng cã ®Ò môc, nh−ng ®èi víi c¸c v¨n b¶n cã chøa c¸c ®Ò
môc th× chÝnh nh÷ng ®Ò môc ®ã sÏ gãp phÇn lµm s¸ng râ thªm cho ®Çu ®Ò v¨n b¶n vµ gióp
chóng ta x¸c ®Þnh cµng chÝnh x¸c h¬n néi dung cña v¨n b¶n. Theo dâi bµi viÕt NghÖ thuËt
qu¶ng c¸o hiÖn ®¹i, chóng ta thÊy næi bËt lªn c¸c ®Ò môc lín: "Muèn lµm qu¶ng c¸o ph¶i
n¾m ®−îc chøc n¨ng cña qu¶ng c¸o" vµ "Nh÷ng yªu cÇu c¬ b¶n cña qu¶ng c¸o". Hai ®Ò
môc nµy râ rµng ®1 gióp chóng ta kh¼ng ®Þnh néi dung v¨n b¶n ®ang ph©n tÝch ch¾c ch¾n
sÏ lµ "nghÖ thuËt qu¶ng c¸o" trong thêi "hiÖn ®¹i".
− C¸c tõ ng÷ ®−îc lÆp ®i lÆp l¹i nhiÒu lÇn trong v¨n b¶n
Trong v¨n b¶n, nh÷ng tõ ng÷ thÓ hiÖn ®Ò tµi th−êng ®−îc lÆp ®i lÆp l¹i nhiÒu lÇn nh»m
thèng nhÊt néi dung cña v¨n b¶n. ChÝnh v× thÕ, nh÷ng tõ ng÷ cã tÇn sè xuÊt hiÖn cao còng
gãp phÇn gióp chóng ta ph¸t hiÖn ra néi dung cña v¨n b¶n dÔ dµng vµ thuËn lîi h¬n. §äc
bµi viÕt NghÖ thuËt qu¶ng c¸o hiÖn ®¹i ta thÊy nh÷ng tõ ng÷ nh−: qu¶ng c¸o lµ, tin qu¶ng
122
c¸o, th«ng ®iÖp qu¶ng c¸o, ng«n ng÷ qu¶ng c¸o,... ®−îc trë ®i trë l¹i nhiÒu lÇn. ChÝnh ®iÒu
nµy mét lÇn n÷a gióp ta kh¼ng ®Þnh néi dung mµ chóng ta chØ ra ë trªn lµ ®óng.
b) V¨n b¶n nµy viÕt ra nh»m môc ®Ých g×?
C©u hái nµy h−íng chóng ta tíi viÖc cÇn ph¶i t×m hiÓu h−íng ®Ých cña v¨n b¶n.
Th«ng qua m¶ng hiÖn thùc kh¸ch quan ®−îc ®−a vµo trong v¨n b¶n, bao giê ng−êi viÕt
còng nh»m ®¹t tíi mét môc ®Ých nhÊt ®Þnh. Nh−ng c¸i ®Ých ®ã cã ®¹t ®−îc hay kh«ng l¹i
tuú vµo c¸ch xö lÝ hiÖn thùc ®−îc ®−a vµo v¨n b¶n cña t¸c gi¶. Cã thÓ cïng mét hiÖn thùc
nh−ng c¸ch xö lÝ kh¸c nhau sÏ dÉn tíi c¸ch nh×n nhËn vµ ®¸nh gi¸ kh¸c nhau ®èi víi v¨n
b¶n.
C¸ch xö lÝ hiÖn thùc vµ h−íng ng−êi viÕt cÇn ®¹t ®Õn chÝnh lµ chñ ®Ò cña v¨n b¶n. C¸i
®Ých ®ã, tuú tõng v¨n b¶n cô thÓ, sÏ cã sù kh¸c nhau. Cã thÓ ®ã lµ sù ca ngîi, sù ®ång t×nh,
ñng hé; còng cã thÓ lµ sù phª ph¸n, chØ trÝch hoÆc còng cã thÓ ®ã lµ sù béc lé t©m t×nh,
bµy tá th¸i ®é,... ®èi víi hiÖn thùc ®−îc nãi tíi trong v¨n b¶n. Bëi vËy, viÖc x¸c ®Þnh chñ
®Ò cña v¨n b¶n lµ cÇn thiÕt ®èi víi viÖc ph©n tÝch t×m hiÓu néi dung v¨n b¶n.
V× chñ ®Ò cña v¨n b¶n chØ cã thÓ x¸c ®Þnh ®−îc qua viÖc xem xÐt c¸ch xö lÝ hiÖn thùc,
nªn viÖc t×m hiÓu chñ ®Ò còng cÇn ph¶i dùa vµo ®Çu ®Ò, dùa vµo nh÷ng môc lín nhá cã
trong v¨n b¶n. Nh−ng chñ ®Ò cña v¨n b¶n kh«ng ph¶i lµ c¸i ®−îc nãi th¼ng ra mµ chØ lµ
c¸i ®−îc suy ra, nhËn ra ®»ng sau c¸ch lùa chän hiÖn thùc, ®»ng sau c¸ch dïng tõ ng÷,
®»ng sau c¸ch s¾p ®Æt lêi lÏ ®−îc ghi trong v¨n b¶n. Bëi vËy, ®Ó t×m hiÓu chñ ®Ò, ngoµi
viÖc dùa vµo ®Çu ®Ò vµ c¸c môc lín nhá trong v¨n b¶n, chóng ta cßn cÇn ph¶i:
− Dùa vµo hÖ thèng nh÷ng c©u chñ ®Ò chøa ®ùng trong c¸c ®o¹n v¨n
C¸c c©u chñ ®Ò cña ®o¹n v¨n thÓ hiÖn ®−îc nh÷ng luËn ®iÓm c¬ b¶n vµ béc lé râ nhÊt
nh÷ng quan niÖm, th¸i ®é cña t¸c gi¶ vÒ vÊn ®Ò ®ang tr×nh bµy. V× thÕ, ®Ó hiÓu chñ ®Ò chung
cña v¨n b¶n, chóng ta cÇn ph¶i dùa vµo tÊt c¶ c¸c c©u chñ ®Ò trong tõng ®o¹n v¨n. VÝ dô, ®Ó
ph¸t hiÖn ra chñ ®Ò cña v¨n b¶n NghÖ thuËt qu¶ng c¸o hiÖn ®¹i, cÇn dùa vµo nh÷ng c©u chñ
®Ò cña v¨n b¶n nµy nh−: "Qu¶ng c¸o lµ mét th«ng tin vÒ s¶n phÈm, nh−ng do l−îng th«ng
tin ng¾n vµ kinh phÝ qu¶ng c¸o h¹n hÑp nªn ®ßi hái th«ng tin qu¶ng c¸o ph¶i ng¾n gän, râ
rµng vµ tËp trung"; "Tuy kh«ng ph¶i lµ t¸c phÈm nghÖ thuËt nh−ng Ýt nhÊt th«ng ®iÖp qu¶ng
c¸o ph¶i phï hîp víi thÈm mÜ ng−êi xem"...
− Dùa vµo phÇn më ®Çu vµ kÕt thóc v¨n b¶n
§©y lµ nh÷ng phÇn më vµ khÐp l¹i toµn bé v¨n b¶n. ChÝnh hai phÇn nµy thÓ hiÖn tËp
trung nhÊt néi dung cña v¨n b¶n. Nh÷ng c©u kÕt v¨n b¶n kiÓu nh−: "Mét tiªu chuÈn quyÕt
®Þnh sù thµnh c«ng cña qu¶ng c¸o lµ ph¶i ®i vµo lßng ng−êi"... trong v¨n b¶n chóng ta
®ang xem xÐt lµ nh÷ng c©u rÊt ®¸ng chó ý trong viÖc x¸c ®Þnh chñ ®Ò cña v¨n b¶n.
Phèi hîp xem xÐt c¸c c©u chñ ®Ò cña ®o¹n v¨n víi viÖc t×m hiÓu phÇn më ®Çu vµ kÕt
thóc v¨n b¶n, chóng ta x¸c ®Þnh chñ ®Ò cña v¨n b¶n ®−îc nãi tíi ë trªn lµ sù kh¼ng ®Þnh:
ViÖc qu¶ng c¸o trong thêi k× hiÖn ®¹i ph¶i cã nghÖ thuËt ®i vµo lßng ng−êi.
c) V¨n b¶n nµy ®−îc viÕt ra nh− thÕ nµo? ViÕt cho ®èi t−îng nµo?
Nh÷ng c©u hái nµy buéc chóng ta ph¶i t×m hiÓu kÜ vÒ bè côc v¨n b¶n, c¸ch lËp luËn
trong v¨n b¶n, vÒ cÊu tróc c©u ®−îc dïng trong v¨n b¶n,... Nãi c¸ch kh¸c, ta ph¶i t×m hiÓu
vÒ nh÷ng yÕu tè thuéc h×nh thøc tæ chøc cña v¨n b¶n.
123
T×m hiÓu v¨n b¶n, nÕu nh− ta chØ xem xÐt néi dung mµ kh«ng chó ý tíi h×nh thøc tæ
chøc cña v¨n b¶n th× ®ã lµ mét thiÕu sãt lín. Bëi lÏ néi dung bao giê còng cã sù thèng
nhÊt víi h×nh thøc. NÕu h×nh thøc kh«ng phï hîp sÏ dÔ dµng dÉn tíi sù ph¸ vì néi
dung. Cïng mét ®Ò tµi vµ chñ ®Ò, nghÜa lµ cïng mét néi dung, nh−ng c¸ch tæ chøc kh¸c
nhau sÏ ®em l¹i nh÷ng hiÖu qu¶ kh¸c nhau. Bëi vËy, viÖc t×m hiÓu h×nh thøc tæ chøc
cña v¨n b¶n, ®Æc biÖt ®èi víi v¨n b¶n v¨n häc, lµ gãp phÇn lµm s¸ng râ néi dung cña
v¨n b¶n ®ång thêi gióp ng−êi ®äc thÊy hÕt c¸i hay, c¸i ®Ñp vµ c¸i ®éc ®¸o trong viÖc
dïng ng«n tõ, h×nh ¶nh còng nh− nh÷ng nÐt riªng kh¸c cña t¸c gi¶ trong viÖc thÓ hiÖn
néi dung.
Ch¼ng h¹n víi v¨n b¶n NghÖ thuËt qu¶ng c¸o hiÖn ®¹i nªu ra trªn ®©y, ta thÊy ®ã lµ
mét v¨n b¶n viÕt ra phôc vô cho c¸c nhµ doanh nghiÖp, nh÷ng ng−êi ph¶i th−êng xuyªn
sö dông tíi qu¶ng c¸o ®Ó tiÕp cËn víi ng−êi tiªu dïng. Bëi thÕ, nh÷ng vÊn ®Ò ®Æt ra trong
bµi viÕt cÇn ®−îc tr×nh bµy cÆn kÏ vµ ph¶i ®¹t tÝnh thuyÕt phôc cao. §Ó thùc hiÖn ®iÒu ®ã,
t¸c gi¶ ®1 lùa chän vµ sö dông lo¹i bè côc ba phÇn. PhÇn më bµi ®−îc dïng ®Ó giíi thiÖu
chung vÒ kh¸i niÖm qu¶ng c¸o. PhÇn triÓn khai, tr×nh bµy chøc n¨ng cña qu¶ng c¸o vµ
nh÷ng yªu cÇu chung cña nghÖ thuËt qu¶ng c¸o hiÖn ®¹i. PhÇn kÕt bµi, kh¼ng ®Þnh nghÖ
thuËt qu¶ng c¸o hiÖn ®¹i ph¶i lµ nghÖ thuËt ®i vµo lßng ng−êi. C¸ch tr×nh bµy nµy g©y
®−îc Ên t−îng m¹nh vÒ sù hoµn chØnh cña v¨n b¶n: trän vÑn vÒ néi dung vµ hoµn chØnh
vÒ h×nh thøc. ChÝnh c¸ch tæ chøc nh− vËy gãp phÇn gióp ng−êi ®äc tiÕp nhËn v¨n b¶n
mét c¸ch thuËn lîi h¬n.
Tãm l¹i, ®Ó tiÕp nhËn v¨n b¶n mét c¸ch cã hiÖu qu¶, ta cÇn ph¶i t×m hiÓu v¨n b¶n vµ
c¸c yÕu tè h×nh thøc tæ chøc v¨n b¶n. ChØ khi hiÓu râ nh÷ng néi dung nµy ta míi cã thÓ
nãi r»ng ta cã kh¶ n¨ng hiÓu ®Çy ®ñ vµ s©u s¾c v¨n b¶n.
iii. tãm t¾t v¨n b¶n
Sau khi ph©n tÝch vµ t×m hiÓu v¨n b¶n, ®Æc biÖt lµ v¨n b¶n khoa häc, chóng ta th−êng cã
nhu cÇu tãm t¾t l¹i v¨n b¶n ®ã. Tãm t¾t v¨n b¶n chñ yÕu lµ ghi l¹i nh÷ng néi dung chÝnh cña
v¨n b¶n gèc d−íi d¹ng dån nÐn c¸c th«ng tin theo mét môc ®Ých nµo ®ã ®1 ®−îc ®Þnh tr−íc.
Víi nh÷ng phong c¸ch kh¸c nhau, viÖc tãm t¾t v¨n b¶n còng sÏ cã sù kh¸c nhau. Nh−ng v×
khu«n khæ cña tµi liÖu vµ thêi gian luyÖn tËp trªn líp cã h¹n, nªn d−íi ®©y chóng ta sÏ chØ ®Ò
cËp tíi nh÷ng vÊn ®Ò cña viÖc tãm t¾t c¸c v¨n b¶n thuéc phong c¸ch khoa häc.
1. Môc ®Ých cña viÖc tãm t¾t
Tãm t¾t v¨n b¶n khoa häc cã nhiÒu môc ®Ých kh¸c nhau. Cã thÓ kÓ ra d−íi ®©y mét vµi
môc ®Ých chÝnh:
− Gióp ta l−u gi÷ tµi liÖu ë d¹ng ng¾n gän nhÊt.
− Gióp ta nhí nhanh nh÷ng th«ng tin vÒ néi dung c¬ b¶n, nh÷ng ý cèt lâi, nh÷ng luËn
®iÓm chñ yÕu cña v¨n b¶n gèc.
− Khi cÇn thiÕt, cã thÓ sö dông b¶n tãm t¾t lµm trÝch dÉn hoÆc lµm c¨n cø ®Ó kh«i phôc
l¹i néi dung th«ng tin cña v¨n b¶n gèc.
− Gióp viÖc nh×n bao qu¸t toµn bé néi dung còng nh− qu¸ tr×nh lËp luËn, dÉn d¾t cña
v¨n b¶n gèc trë nªn dÔ dµng h¬n.
124
2. Yªu cÇu chung cña viÖc tãm t¾t
ViÖc tãm t¾t v¨n b¶n cÇn ph¶i ®¹t nh÷ng yªu cÇu sau:
− B¶n tãm t¾t ph¶i ®¶m b¶o ng¾n gän, c« ®äng so víi b¶n gèc. CÇn lo¹i bá tÊt c¶
nh÷ng chi tiÕt phô, r−êm rµ lµm dµi dßng v¨n b¶n tãm t¾t.
− §¶m b¶o ph¶n ¸nh trung thµnh nh÷ng néi dung c¬ b¶n, nh÷ng h−íng ®Ých vµ c¸ch
thøc lËp luËn, tr×nh bµy néi dung cña v¨n b¶n gèc. TuyÖt ®èi kh«ng ®−îc lµm sai l¹c ý ®å
cña t¸c gi¶; tuyÖt ®èi kh«ng ®−îc xuyªn t¹c hoÆc thªm bít bÊt k× mét chi tiÕt nµo vµo v¨n
b¶n tãm t¾t khiÕn cho b¶n tãm t¾t kh¸c víi b¶n gèc.
− B¶n tãm t¾t cÇn ph¶i phï hîp víi môc ®Ých ®Æt ra. B¶n tãm t¾t cµng ng¾n, cµng
gän mµ vÉn tho¶ m1n ®−îc môc ®Ých ®Æt ra th× cµng tèt.
3. C¸ch tãm t¾t v¨n b¶n
Gi¶ sö sau khi ®1 ph©n tÝch, t×m hiÓu ®Çy ®ñ v¨n b¶n NghÖ thuËt qu¶ng c¸o hiÖn ®¹i,
chóng ta tiÕn hµnh tãm t¾t v¨n b¶n nµy. §Ó v¨n b¶n tãm t¾t ®¹t ®−îc nh÷ng yªu cÇu nh−
chóng ta võa nªu ra ë môc trªn, ta cã thÓ tiÕn hµnh tãm t¾t v¨n b¶n lÇn l−ît theo c¸c b−íc
sau:
a) B−íc 1: §Þnh h−íng tãm t¾t
− X¸c ®Þnh râ môc ®Ých tãm t¾t
§©y lµ b−íc khëi ®Çu chi phèi tÊt c¶ c¸c qu¸ tr×nh tãm t¾t sau nµy, tõ viÖc chän c¸ch
tãm t¾t, läc c¸c chi tiÕt ®Õn viÖc tÝnh to¸n ®é dµi ng¾n cña v¨n b¶n. V× thÕ, chØ khi chóng
ta ®Þnh râ ®−îc môc ®Ých th× viÖc tãm t¾t míi nªn b¾t ®Çu tiÕn hµnh.
− Chän c¸ch tãm t¾t
Dùa vµo môc ®Ých ®Æt ra, chóng ta lùa chän c¸ch tãm t¾t sao cho phï hîp. Cã thÓ nªu
ra mét vµi c¸ch tãm t¾t th−êng hay ®−îc sö dông:
+ Tãm t¾t thµnh ®Ò c−¬ng.
+ Tãm t¾t thµnh v¨n b¶n nhá.
+ Tãm t¾t thµnh mét c©u (nÐn c©u).
b) B−íc 2: TiÕn hµnh tãm t¾t
Sau ®Þnh h−íng tãm t¾t, nghÜa lµ ®1 x¸c ®Þnh ®−îc môc ®Ých vµ c¸ch tãm t¾t, chóng
ta b¾t ®Çu tiÕn hµnh tãm t¾t v¨n b¶n. Dùa vµo kÕt qu¶ cña viÖc ph©n tÝch vµ t×m hiÓu v¨n
b¶n, chóng ta cã thÓ triÓn khai viÖc tãm t¾t v¨n b¶n mét c¸ch thuËn lîi. Ta h1y cïng tãm
t¾t v¨n b¶n NghÖ thuËt qu¶ng c¸o hiÖn ®¹i ®−îc nãi tíi ë trªn theo ba c¸ch:
C¸ch 1: Tãm t¾t v¨n b¶n thµnh ®Ò c−¬ng
Khi tãm t¾t v¨n b¶n thµnh ®Ò c−¬ng, ta cÇn chó ý:
(1). Dùa vµo bè côc cña v¨n b¶n gèc ®Ó h×nh thµnh bé khung cho ®Ò c−¬ng tãm
t¾t v¨n b¶n
§èi víi v¨n b¶n cã s½n c¸c ®Ò môc th× mçi ®Ò môc ®ã sÏ øng víi mét ý lín, mét môc
trong ®Ò c−¬ng. §èi víi v¨n b¶n kh«ng cã ®Ò môc, ta cÇn dùa vµo c¸c luËn ®iÓm ®Ó lËp
thµnh tõng môc ý cho ®Ò c−¬ng.
Khi lËp bé khung ®Ò c−¬ng, chóng ta nªn sö dông c¸c kÝ hiÖu ch÷ sè La M1 (I, II,
III,...), ch÷ sè ¶ RËp (1, 2, 3,...), c¸c con ch÷ hoa (A, B, C,...) ®Ó t¸ch c¸c bËc ý lín nhá, ý
chÝnh phô cho thËt râ rµng. §èi víi c¸c v¨n b¶n gèc ®1 cã s½n kÝ hiÖu, ta cã thÓ dïng ngay
125
c¸c kÝ hiÖu ®ã cho v¨n b¶n tãm t¾t... §èi víi c¸c v¨n b¶n gèc kh«ng cã kÝ hiÖu s½n, chóng
ta ph¶i dùa vµo c¸c bËc ý trong v¨n b¶n mµ ghi kÝ hiÖu cho phï hîp. §iÒu quan träng lµ
nhÊt thiÕt ph¶i dïng cïng mét lo¹i kÝ hiÖu cho nh÷ng ý ngang bËc nhau, kh«ng dïng hai
ba lo¹i kÝ hiÖu cho cïng mét bËc ý.
Kh«ng ph¶i v¨n b¶n nµo còng cÇn dïng c¸c kÝ hiÖu (nhÊt lµ ®èi víi c¸c v¨n b¶n cã ®é
dµi chõng kho¶ng mét hai trang in), nh−ng viÖc dïng kÝ hiÖu sÏ gióp chóng ta hiÓu s©u
h¬n vÒ c¸ch lËp luËn, c¸ch dÉn d¾t cña ng−êi viÕt, ®ång thêi chóng ta còng bao qu¸t ®−îc
c¸c bËc ý mét c¸ch râ rµng h¬n.
V¨n b¶n NghÖ thuËt qu¶ng c¸o hiÖn ®¹i ®1 cã s½n c¸c ®Ò môc nªn ta cã thÓ lËp bé
khung cho ®Ò c−¬ng tãm t¾t nh− sau:
NghÖ thuËt qu¶ng c¸o hiÖn ®¹i
1. Muèn lµm qu¶ng c¸o, ph¶i n¾m ®−îc chøc n¨ng cña qu¶ng c¸o.
2. Nh÷ng yªu cÇu c¬ b¶n cña qu¶ng c¸o:
a) §¶m b¶o tÝnh th«ng tin.
b) §¶m b¶o tÝnh hîp lÝ.
c) §¶m b¶o tÝnh ph¸p lÝ.
d) §¶m b¶o tÝnh nghÖ thuËt.
e) §¶m b¶o sù dÞch chuyÓn gi÷a c¸c quèc gia.
g) §¶m b¶o tÝnh tiªu chuÈn ho¸.
(2). Cô thÓ ho¸, chi tiÕt ho¸ cho bé khung cña ®Ò c−¬ng
§©y lµ c«ng viÖc lÊp ®Çy ý cho bé khung ®Ó ®Ò c−¬ng ®−îc hoµn chØnh. ViÖc lÊp ®Çy ý
®Õn chõng mùc nµo tuú thuéc vµo môc ®Ých ®1 ®−îc ng−êi tãm t¾t dù kiÕn tr−íc. C¸c ý
cÇn ®−îc ghi l¹i mét c¸ch ng¾n gän theo c¸ch riªng cña ng−êi tãm t¾t. Cã thÓ c¸c ý ®ã
®−îc ghi l¹i thµnh mét c©u ®Çy ®ñ c¶ chñ ng÷ lÉn vÞ ng÷, nh−ng còng cã thÓ chØ ghi l¹i
b»ng mét vµi tõ, hoÆc khi ®iÒu kiÖn cho phÐp, thËm chÝ ta cã thÓ chØ ghi l¹i b»ng mét tõ.
TiÕp tôc triÓn khai bé khung v¨n b¶n ®1 nªu trªn, chóng ta cã thÓ lµm ®Çy ®ñ nh− sau:
NghÖ thuËt qu¶ng c¸o hiÖn ®¹i
1. Muèn lµm qu¶ng c¸o, ph¶i n¾m ®−îc chøc n¨ng cña qu¶ng c¸o.
− Chøc n¨ng 1: Th«ng tin thÞ tr−êng.
− Chøc n¨ng 2: T¹o sù chó ý.
2. Nh÷ng yªu cÇu c¬ b¶n cña qu¶ng c¸o:
a) §¶m b¶o tÝnh th«ng tin.
− Th«ng tin ph¶i ng¾n gän, râ rµng, tËp trung.
− TuyÖt ®èi tr¸nh th«ng tin dµi lª thª.
b) §¶m b¶o tÝnh hîp lÝ.
− Tin qu¶ng c¸o ph¶i ®Õn víi ng−êi tiªu dïng nhanh nhÊt.
− T¨ng qu¶ng c¸o trªn tivi, b¸o ¶nh, qua b−u ®iÖn (ë MÜ).
− Tr−ng bµy ®Ñp ë cöa hµng, h¹ gi¸ thµnh (ë Ph¸p)
c) §¶m b¶o tÝnh ph¸p lÝ.
Qu¶ng c¸o ph¶i cã tÝnh ph¸p lÝ ®Ó:
126
− T¹o kh¶ n¨ng c¹nh tranh.
− B¶o vÖ ng−êi tiªu dïng.
− B¶o ®¶m tiªu chuÈn ®¹o ®øc.
− Gi÷ g×n tÝnh d©n téc.
d) §¶m b¶o tÝnh nghÖ thuËt.
Ph¶i phï hîp víi thÈm mÜ ng−êi xem, ng−êi nghe, ng−êi ®äc.
e) §¶m b¶o sù dÞch chuyÓn gi÷a c¸c quèc gia.
− V× ng«n ng÷ kh¸c nhau gi÷a c¸c quèc gia.
− V× ngay trong mét ng«n ng÷ còng cã sù kh¸c nhau gi÷a c¸c tõ.
g) §¶m b¶o tÝnh tiªu chuÈn ho¸.
− §Ó tiÕt kiÖm chi phÝ.
− Th©m nhËp ®−îc nhanh chãng vµo c¸c quèc gia.
§Õn ®©y ta ®1 cã mét b¶n tãm t¾t thµnh ®Ò c−¬ng ®Çy ®ñ vÒ v¨n b¶n NghÖ thuËt qu¶ng
c¸o hiÖn ®¹i.
C¸ch 2: Tãm t¾t thµnh v¨n b¶n nhá
Tãm t¾t thµnh v¨n b¶n nhá lµ viÖc rót gän v¨n b¶n gèc vÒ mÆt dung l−îng thµnh
v¨n b¶n tãm t¾t cã dung l−îng nhá h¬n nh−ng vÉn gi÷ ®−îc nh÷ng néi dung c¬ b¶n,
nh÷ng ý chÝnh cña v¨n b¶n gèc.
V¨n b¶n tãm t¾t th−êng cã bè côc ba phÇn t−¬ng tù nh− v¨n b¶n gèc:
− PhÇn më ®Çu vµ phÇn kÕt thóc cã thÓ ®−îc tãm t¾t b»ng c¸ch ®−a c©u chñ ®Ò cã
trong phÇn më ®Çu vµ phÇn kÕt thóc cña v¨n b¶n gèc vµo b¶n tãm t¾t. §èi víi nh÷ng v¨n
b¶n gèc kh«ng cã c©u chñ ®Ò, ta cÇn ph¶i t×m c¸ch tãm t¾t c¸c ý ®ã thµnh mét hai c©u ®Ó
®−a vµo b¶n tãm t¾t cña m×nh.
− PhÇn triÓn khai cã thÓ ®−îc tãm t¾t lÇn l−ît b»ng c¸ch b¸m theo c¸c luËn ®iÓm ®−îc
tr×nh bµy trong v¨n b¶n gèc. C¸c luËn ®iÓm nµy th−êng ®−îc thÓ hiÖn ngay trong c©u chñ
®Ò cña c¸c ®o¹n v¨n, v× thÕ khi tãm t¾t, ta cã thÓ sö dông nh÷ng c©u chñ ®Ò nµy. NÕu nh−
v¨n b¶n kh«ng sö dông c©u chñ ®Ò trong ®o¹n v¨n, ta ph¶i tù kh¸i qu¸t ý cña tõng ®o¹n
hoÆc mét vµi ®o¹n thµnh mét hoÆc hai c©u ®Ó ®−a vµo b¶n tãm t¾t. Khi s¾p xÕp c¸c c©u
nh− vËy, ta cÇn sö dông c¸c ph−¬ng tiÖn ng«n ng÷ thÝch hîp ®Ó liªn kÕt c¸c c©u l¹i sao cho
v¨n b¶n tãm t¾t trë thµnh mét thÓ thèng nhÊt, m¹ch l¹c.
Khi tãm t¾t c¸c v¨n b¶n khoa häc, cÇn chó ý sö dông hÖ thèng thuËt ng÷ phï hîp víi
v¨n b¶n gèc.
Víi v¨n b¶n NghÖ thuËt qu¶ng c¸o hiÖn ®¹i, ta cã thÓ tãm t¾t thµnh v¨n b¶n nhá nh−
sau:
NghÖ thuËt qu¶ng c¸o hiÖn ®¹i
Chøc n¨ng cña qu¶ng c¸o lµ th«ng tin vµ t¹o sù chó ý. §Ó thùc hiÖn ®−îc chøc n¨ng
nµy, qu¶ng c¸o ph¶i tho¶ m·n mét sè yªu cÇu nhÊt ®Þnh.
Tr−íc hÕt, qu¶ng c¸o ph¶i cã tÝnh th«ng tin. Th«ng tin nµy ph¶i ng¾n gän, râ rµng, tËp
trung. Bªn c¹nh ®ã, qu¶ng c¸o ph¶i ®¶m b¶o tÝnh hîp lÝ vµ ph¸p lÝ. TÝnh hîp lÝ gióp cho
127
- Xem thêm -
.PDF 
101 
894 
134 
