Tài liệu Hoàn thiện công tác kiểm tra thuế tại chi cục thuế yên định, thanh hóa

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ ---------------------------------- TRỊNH XUÂN NGUYÊN HOÀN THIỆN CÔNG TÁC KIỂM TRA THUẾ TẠI CHI CỤC THUẾ YÊN ĐỊNH THANH HÓA LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ KINH TẾ CHƢƠNG TRÌNH ĐỊNH HƢỚNG THỰC HÀNH HÀ NỘI - 2015 ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ ---------------------------------- TRỊNH XUÂN NGUYÊN HOÀN THIỆN CÔNG TÁC KIỂM TRA THUẾ TẠI CHI CỤC THUẾ YÊN ĐỊNH THANH HÓA CHUYÊN NGÀNH: QUẢN LÝ KINH TẾ MÃ SỐ: 60.34.04.10 LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ KINH TẾ CHƢƠNG TRÌNH ĐỊNH HƢỚNG THỰC HÀNH NGƢỜI HƢỚNG DẪ N KHOA HỌC: PGS.TS. NGUYỄN NGỌC THANH XÁC NHẬN CỦA GVHD XÁC NHẬN CỦA CHỦ TỊCH HĐ PGS.TS. NGUYỄN NGỌC THANH TS. NGUYỄN TRÚC LÊ HÀ NỘI - 2015 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan rằng, công trình nghiên cứu này là của riêng tôi. Những số liệu, thông tin và kết quả nghiên cứu trong luận văn này là trung thực và chƣa đƣợc sử dụng để bảo vệ bất cứ một luận văn nào. Mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện luận văn này đã đƣợc cảm ơn và các thông tin trích dẫn trong luận văn đều đã đƣợc chỉ rõ nguồn gốc./. Thanh Hóa, ngày 19 tháng 12 năm 2015 Tác giả Luận văn Trịnh Xuân Nguyên LỜI CẢM ƠN Để hoàn thành luận văn này, tôi xin chân thành cảm ơn Ban Giám hiệu, Khoa Kinh tế chính trị, Phòng Đào tạo, cùng các thầy, cô giáo trong tr ƣờng Đại học Kinh tế - Đại học Quốc gia Hà Nội đã tận tình giúp đỡ, tạo mọi điều kiện cho tôi trong quá trình học tập và thực hiện đề tài. Đặc biệt xin chân thành cảm ơn PGS. TS. Nguyễn Ngọc Thanh, Hiệu tr ƣởng trƣờng Đại học Tài nguyên và Môi trƣờng Hà Nội đã trực tiếp h ƣớng dẫn, chỉ bảo tận tình và đóng góp nhiều ý kiến quý báu để luận văn đƣợc hoàn thiện. Tôi xin chân thành cảm ơn lãnh đạo Chi cục Thuế huyện Yên Định, Đội kiểm tra thuế, cán bộ công chức chi cục Thuế huyện Yên Định đã tạo mọi điều kiện giúp đỡ tôi trong việc cung cấp thông tin, số liệu giúp tôi hoàn thành luận văn. Cuối cùng tôi xin chân thành cảm ơn cơ quan, gia đình, bạn bè, đồng nghiệp đã động viên, giúp đỡ tôi trong quá trình học tập và hoàn thành luận văn này./. Thanh Hóa, ngày 19 tháng 12 năm 2015 Tác giả luận văn Trịnh Xuân Nguyên MỤC LỤC DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT...................................................................i DANH MỤC BẢNG BIỂU..............................................................................ii MỞ ĐẦU...........................................................................................................1 Chƣơng 1: TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU, CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ CÔNG TÁC KIỂM TRA THUẾ TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN YÊN ĐỊNH, TỈNH THANH HÓA....................................................4 1.1. TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU............................................ 4 1.1.1. Các công trình nghiên cứu có liên quan đến đề tài đã công bố...............4 1.1.2. Các kết quả chính đã đạt đƣợc của các công trình liên quan và mối liên hệ giữa các nghiên cứu này...............................................................................7 1.1.3. Khoảng trống cần nghiên cứu về hoàn thiện công tác kiểm tra thuế......8 1.2. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ CÔNG TÁC KIỂM TRA THUẾ TRÊN ĐỊA BÀN CẤP HUYỆN........................................................... 9 1.2.1. Khái niệm, nguyên tắc, vai trò của công tác kiểm tra thuế.....................9 1.2.2. Các hình thức, phƣơng pháp và nội dụng kiểm tra thuế.......................13 1.2.3. Các nhân tố ảnh hƣởng đến kiểm tra thuế............................................35 1.2.4. Các tiêu chí đánh giá hiệu quả hoạt động kiểm tra thuế....................... 37 1.2.5. Một số kinh nghiệm kiểm tra thuế trong nƣớc và thế giới...................40 Chƣơng 2: PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU............................................... 46 2.1. Nguồn dữ liệu...........................................................................................46 2.2. Cơ sở phƣơng pháp luận và cách tiếp cận...............................................46 2.2.1. Cơ sở phƣơng pháp luận.......................................................................46 2.2.2 Cách tiếp cận..........................................................................................46 2.3. Các phƣơng pháp nghiên cứu cụ thể....................................................... 47 2.3.1. Phƣơng pháp thu thập và xử lý số liệu.................................................47 2.3.2 Phƣơng pháp phân tích, tƣơng phá....................................................... 47 2.3.3. Phƣơng pháp thống kê, so sánh............................................................48 2.3.4. Các phƣơng pháp khác......................................................................... 48 Chƣơng 3: THỰC TRẠNG CÔNG TÁC KIỂM TRA THUẾ TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN YÊN ĐỊNH, TỈNH THANH HÓA.........................................49 3.1. Khái quát điều kiện tự thiên, kinh tế - xã hội huyện Yên Định...............49 3.1.1. Khái quát đặc điểm tự nhiên................................................................. 49 3.1.2. Tình hình kinh tế- xã hội.......................................................................50 3.1.3. Điều kiện về văn hóa, Y tế, Giáo dục đào tạo.......................................51 3.2. Cơ cấu tổ chức bộ máy quản lý Chi cục Thuế huyện Yên Định..............52 3.2.1. Chức năng và nhiệm vụ của Chi cục Thuế huyện Yên Định................52 3.2.2. Chức năng, nhiệm vụ của các Đội thuế thuộc Chi cục thuế huyện Yên Định ................................................................................................................. 3.3. Tình hình công tác kiểm tra thuế tại huyện Yên Định ............................. 3.3.1. Thực trang thực hiện Quy trình kiểm tra .............................................. 3.3.2. Thực trạng thực hiện công tác xây dựng kế hoạch kiểm tra ................. 3.3.3. Thực trạng thực hiện các nội dung kiểm tra thuế ................................. 3.3.4. Tổ chức kiểm tra ................................................................................... 3.4. Một số nhận xét về công tác kiểm tra thuế tại huyện Yên Định năm 20122014 ................................................................................................................. 3.4.1. Những kết quả đạt đƣợc ........................................................................ 3.4.2. Những hạn chế ...................................................................................... 3.4.3. Nguyên nhân của những hạn chế .......................................................... Chƣơng 4: ĐỊNH HƢỚNG VÀ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN CÔNG TÁC KIỂM TRA THUẾ TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN YÊN ĐỊNH, TỈNH THANH HÓA ................................................................................................................ 4.1.1. Định hƣớng chung ................................................................................. 4.1.2. Định hƣớng công tác kiểm tra đến năm 2020...................................... 86 4.2. Một số giải pháp chủ yếu nhằm hoàn thiện công tác kiểm tra trên địa bàn huyện Yên Định, tỉnh Thanh Hóa................................................................... 88 4.2.1. Hoàn thiện và tăng cƣờng công tác quản lý thuế................................. 88 4.2.2. Giải pháp chung hoàn thiện công tác kiểm tra thuế..............................90 4.2.3. Giải pháp cụ thể hoàn thiện phƣơng pháp kiểm tra thuế......................99 KẾT LUẬN...................................................................................................103 TÀI LIỆU THAM KHẢO.............................................................................104 PHỤ LỤC STT 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 i DANH MỤC BẢNG BIỂU Sơ đồ 3.1: Cơ cấu tổ chức của Chi cục Thuế huyện Yên Định ...................... Bảng 3.1: Tổng hợp số thu ngân sách Nhà nƣớc của huyện Yên Định giai đoạn 2012 - 2014 ............................................................................................. Bảng 3.2: Kết quả kiểm tra hồ sơ khai thuế tại cơ quan thuế giai đoạn 20122014 ................................................................................................................. Bảng 3.3: Kết quả kiểm tra hồ sơ khai thuế tại trụ sở NNT giai đoạn 20122014 ................................................................................................................. Bảng 3.4: Kết quả kiểm tra hồ sơ hoàn thuế GTGT qua các năm .................. Bảng 3.5: Tổng hợp kết quả thực hiện kiểm tra thuế giai đoạn 2012- 2014 .. Bảng 3.6: Tình hình sử dụng nguồn nhân lực cho hoạt động kiểm tra thuế qua các năm ............................................................................................................ ii MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Nền kinh tế Việt Nam những năm gần đây luôn đạt đƣợc tốc độ tăng trƣởng cao so với khu vực do chủ trƣơng phát triển kinh tế hiện đại hóa, công nghiệp hóa và hội nhập kinh tế thế giới. Chính phủ khuyến khích đầu t ƣ, liên kết, phát triển kinh tế, tự do hóa thƣơng mại không những trong phạm vi lãnh thổ Việt Nam mà còn ở nƣớc ngoài. Với chủ trƣơng khuyến khích đầu tƣ, Chính phủ đã nới lỏng các quy định pháp lý, tạo điều kiện để các doanh nghiệp phát triển tất cả các lĩnh vực kinh doanh, đan xen hỗn hợp phong phú. Cùng sự thông thoáng của Luật Doanh nghiệp trong việc cho phép thành lập doanh nghiệp, số lƣợng các tổ chức, cá nhân kinh doanh ngày càng tăng, nhiều nghiệp vụ kinh tế mới xuất hiện, phát sinh. Mặt trái của sự phát triển nhanh về số lƣợng ngƣời nộp thuế (NNT) là một số NNT có ý thức tuân thủ pháp luật thuế không tốt, có hành vi gian lận ngày càng tinh vi và phức tạp, thủ đoạn trốn - tránh thuế khó phát hiện hơn trƣớc nhiều lần. Thuế là công cụ quan trọng của quản lý Nhà nƣớc trong việc đảm bảo số thu Ngân sách Nhà nƣớc, điều tiết vĩ mô nền kinh tế và thực hiện những mục tiêu quan trọng khác. Quản lý thuế là hoạt động có tác động và điều hành hoạt động đóng thuế của ngƣời nộp thuế. Kiểm tra thuế đƣợc coi nh ƣ bộ phận chủ lực của ngành thuế trong phòng ngừa, răn đe gian lận trong chống trốn - tránh thuế, nâng cao tính tuân thủ của NNT. Kiểm tra thuế đ ƣợc sử dụng nhƣ chức năng đảm bảo pháp chế thuế, giúp tăng cƣờng kỷ luật, kỷ cƣơng trong lĩnh vực thuế, nâng cao hiệu quả của quản lý Nhà n ƣớc về thuế, phải đƣợc xác định nhƣ một nhân tố tất yếu của công tác quản lý thuế. Vậy làm thế nào để Chi cục thuế Yên Định - tỉnh Thanh Hóa với điều kiện khó khăn và nguồn lực hạn chế mà vẫn tổ chức kiểm tra thuế đạt hiệu quả cao nhất trong bối cảnh số lƣợng NNT ngày càng gia tăng và các thủ 1 đoạn vi phạm ngày càng tinh vi, phức tạp? Đề tài “Hoàn thiện công tác kiểm tra thuế tại Chi cục thuế Yên Định Thanh Hóa” đƣợc chọn làm đề tài nghiên cứu cho luận văn. Trên cơ sở phân tích lý luận chung về kiểm tra thuế và thực tiễn công tác kiểm tra thuế tại Chi cục thuế Yên Định. Mục đích nghiên cứu của Luận văn: nghiên cứu thực trạng công tác kiểm tra thuế, từ đó đề xuất các giải pháp hoàn thiện công tác kiểm tra thuế tại Chi cục thuế Yên Định - tỉnh Thanh Hóa trong thời gian sắp tới. 2. Câu hỏi nghiên cứu của Luận văn Để thực hiện đƣợc mục đích nghiên cứu trên, luận văn cần phải trả lời đƣợc các câu hỏi chính sau: - Thực trang công tác kiểm tra thuế trên địa bàn huyện Yên Định đã và đang thực hiện nhƣ thế nào? - Cần có những giải pháp nào để hoàn thiện công tác kiểm tra và ph ƣơng pháp kiểm tra thuế đối với NNT tại huyện Yên Định thời gian sắp tới? 3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu của luận văn 3.1. Đối tượng nghiên cứu Công tác kiểm tra thuế trên địa bàn huyện Yên Định. 3.2. Phạm vi nghiên cứu + Đề tài tập trung nghiên cứu Công tác kiểm tra thuế đối với các Doanh nghiệp ngoài quốc doanh trên địa bàn huyện Yên Định. + Thời gian: Từ năm 2012 đến nay. 4. Đóng góp của luận văn Về mặt lý luận: Luận văn góp phần bổ sung và hoàn thiện cơ sở lý luận về công tác kiểm tra thuế. Về mặt thực tiễn: Luận văn phân tích, đánh giá thực trạng công tác kiểm tra thuế ở Chi cục thuế Yên Định thời gian qua. Từ thực trạng đó, luận 2 văn phân tích, đánh giá những ƣu điểm và hạn chế, tồn tại, chỉ ra nguyên nhân của những hạn chế, tồn tại liên quan đến hiệu quả kiểm tra thuế. Luận văn đƣa ra các đề xuất các giải pháp, điều kiện để thực hiện công tác kiểm tra thuế ở Chi cục thuế Yên Định. 5. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, luận văn bao gồm 04 chƣơng: Chương 1: Tổng quan tình hình nghiên cứu,cơ sở lý luận và thực tiễn về công tác kiểm tra thuế. Chương 2: Phương pháp nghiên cứu. Chương 3: Thực trạng công tác kiểm tra thuế trên địa bàn huyện Yên Định, tỉnh Thanh Hóa. Chương 4: Định hướng và giải pháp nhằm hoàn thiện công tác kiểm tra thuế trên địa bàn huyện Yên Định, tỉnh Thanh Hóa. 3 Chƣơng 1 TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU, CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ CÔNG TÁC KIỂM TRA THUẾ 1.1. TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU 1.1.1. Các công trình nghiên cứu có liên quan đến đề tài đã công bố 1.1.1.1. Nhóm luận văn nghiên cứu về đổi mới công tác kiểm tra, thanh tra thuế Nhóm các tác giả viết về đề tài kiểm tra, thanh tra thuế ở các địa phƣơng gồm: Phan Bùi Kim Thoa (2011), Tăng cường công tác kiểm tra, thanh tra trong quản lý thuế ở Cục Thuế Nghệ An, Luận văn Thạc sĩ kinh tế, Học viện Tài chính, Hà Nội; Đặng Đình Long (2012), Một số giải pháp nâng cao chất lượng công tác thanh tra, kiểm tra ở Cục Thuế Nam Định, Luận văn Thạc sĩ kinh tế, Học viện Tài chính, Hà Nội ; Phạm Đức Long (2012), Hoàn thiện công tác kiểm tra, thanh tra thuế tại Cục Thuế Thái Bình, Luận văn Thạc sĩ kinh tế, Học viện Tài chính, Hà Nội. *. Những vấn đề đã được nghiên cứu Phạm vi nghiên cứu của của các luận văn rất rộng, gồm hoạt động kiểm tra, thanh tra thuế tại các địa phƣơng. Các luận văn đã đánh giá đƣợc kết quả kiểm tra, thanh tra thuế theo số thuế truy thu bình quân trên một cuộc kiểm tra nhƣ một chỉ tiêu hiệu quả. Các giải pháp của các luận văn đề xuất chủ yếu liên quan đến vấn đề đổi mới công tác kiểm tra, thanh tra thuế nhƣ tổ chức bộ máy, quy trình, công tác phối hợp… trên một số địa bàn: Hà Nội, Thái Bình, Nghệ An, Nam Định. Các kết quả nghiên cứu cụ thể của từng luận văn nhƣ sau: Luận văn của tác giả Phan Bùi Kim Thoa: Phần giải pháp luận văn đề cập đến việc nâng cao hiệu quả các biện pháp nghiệp vụ khi tiến hành kiểm 4 tra, thanh tra thuế tại cơ sở của NNT, đồng thời cần thƣờng xuyên tổng kết, đánh giá hiệu quả công tác kiểm tra, thanh tra. Luận văn của tác giả Đặng Đình Long đã đánh giá khái quát thực trạng kiểm tra, thanh tra thuế tại Nam Định từ năm 2010 đến 2011 qua số thuế truy thu và phạt, đồng thời đã chỉ ra những hạn chế, tồn tại ở hai hình thức kiểm tra, thanh tra thuế: tại CQT và tại cơ cở của NNT. Các giải pháp nâng cao chất lƣợng kiểm tra, thanh tra thuế chủ yếu tập trung vào tổ chức lại bộ máy, công tác chuyên môn và hoàn thiện chính sách. Luận văn của tác giả Phạm Đức Long trình bày lý luận t ƣơng đối phong phú và chi tiết các phƣơng pháp kiểm tra, thanh tra thuế. Luận văn nêu lên đƣợc bốn tiêu chí định lƣợng và ba tiêu chí định tính về hiệu quả kiểm tra, thanh tra thuế, trình bày cách tính và ý nghĩa của từng tiêu chí là điểm nổi bật của luận văn. *. Những vấn đề chưa nghiên cứu Khi đánh giá thực trạng chi phí kiểm tra, thanh tra thuế, các tác giả chƣa lƣợng hóa đƣợc chi phí thực hiện một cuộc thanh tra, kiểm tra. Phần thực trạng kiểm tra, thanh tra thuế: các tác giả ch ƣa đánh giá kết quả đạt đƣợc theo các tiêu chí hiệu quả nêu ra ở phần lý luận nên chƣa cho ngƣời đọc thấy đƣợc tổng quát về hiệu quả của hoạt động kiểm tra, thanh tra thuế. Đồng thời, các luận văn chƣa so sánh kết quả kiểm tra, thanh tra thuế của các CQT địa phƣơng khác có cùng quy mô, đặc điểm với kết quả kiểm tra, thanh tra thuế của CQT địa phƣơng nghiên cứu hoặc chỉ tiêu của toàn ngành để thấy đƣợc hiệu quả mà ngành thuế địa phƣơng làm đƣợc đang ở mức độ nào trong tổng thể hiệu quả khách quan thanh tra thuế nói chung. Các giải pháp các luận văn đƣa ra ít đề cập đến giải pháp hoàn thiện công tác kiểm tra, thanh tra thuế hoặc không phân biệt rõ giải pháp trực tiếp hay gián tiếp, chủ yếu đề cập đến các giải pháp đổi mới kiểm tra, thanh tra 5 thuế nói chung. Các luận văn mới chỉ dừng lại ở kiến nghị áp dụng tên một số tiêu chí về hiệu quả kiểm tra, thanh tra thuế mà chƣa nêu rõ cách tính toán, trƣờng hợp áp dụng. 1.1.1.2. Nhóm luận văn nghiên cứu về quản lý rủi ro trong kiểm tra, thanh tra thuế Nhóm các tác giả viết về đề tài quản lý rủi ro trong kiểm tra, thanh tra thuế gồm có một số tác giả: Vũ Thị Đến (2011), Công tác kiểm tra, thanh tra thuế theo kỹ thuật quản lý rủi ro trong điều kiện tự tính, tự khai, tự nộp thuế ở Việt Nam, Luận văn Thạc sĩ kinh tế, Học viện Tài chính, Hà Nội ; Nguyễn Thu Thủy (2010), Các giải pháp nâng cao hiệu quả công tác kiểm tra thuế trên cơ sở áp dụng kỹ thuật phân tích rủi ro tại Chi cục Thuế Cầu Giấy, Luận văn Thạc sĩ kinh tế, Học viện Tài chính, Hà Nội. *. Những vấn đề đã được nghiên cứu Luận văn của tác giả Vũ Thị Đến đã góp phần làm rõ lý luận về hoạt động kiểm tra, thanh tra thuế theo kỹ thuật quản lý rủi ro ở Việt Nam, đánh giá những kết quả đạt đƣợc từ khi triển khai kiểm tra, thanh tra thuế theo kỹ thuật quản lý rủi ro từ 2007-2011 trên các mặt: tổ chức bộ máy, năng lực cán bộ, cơ sở dữ liệu, tiêu chí đánh giá rủi ro. Các giải pháp đề xuất của luận văn nhấn mạnh: xây dựng cập nhật cơ sở dữ liệu về NNT, hoàn thiện kỹ thuật quản lý rủi ro. Đặc biệt ở phần giải pháp tác giả có đề cập đến việc xây dựng một số tiêu chí đánh giá hiệu quả kiểm tra, thanh tra thuế. Luận văn của tác giả Nguyễn Thu Thủy đề cập đến kỹ thuật phân tích rủi ro trong kiểm tra thuế giá trị gia tăng (GTGT) và thuế thu nhập doanh nghiệp (TNDN) đối với các doanh nghiệp thuộc sự quản lý của Chi cục Thuế quận Cầu Giấy. Tác giả nêu bật tầm quan trọng của phân tích rủi ro trong kiểm tra thuế, góp phần nâng cao hiệu quả của kiểm tra thuế. Các lý luận về rủi ro của tác giả tƣơng đối đầy đủ, đã đƣa ra đƣợc một số tiêu chí đánh giá 6 rủi ro và xếp hạng rủi ro theo chấm điểm doanh nghiệp. Tác giả nhấn mạnh việc hoàn thiện kỹ thuật phân tích rủi ro là một giải pháp quan trọng để công tác kiểm tra thuế có hiệu quả. *. Những vấn đề chưa được nghiên cứu Đối tƣợng nghiên cứu của các luận văn là phân tích rủi ro trong kiểm tra, thanh tra thuế, các tác giả ít đề cập đến kiểm tra thuế và việc nâng cao hiệu quả kiểm tra thuế, không phân tích hiệu quả để hoàn thiện công tác kiểm tra, thanh tra thuế mà nêu gián tiếp thông qua việc áp dụng phân tích rủi ro. Tuy nhiên, ngoài áp dụng phân tích rủi ro, còn rất nhiều giải pháp khác quan trọng để góp phần hoàn thiện công tác kiểm tra, thanh tra thuế thì các tác giả lại ít đề cập. Các đề tài luận văn áp dụng phân tích rủi ro trong kiểm tra, thanh tra thuế của toàn ngành khai thác số liệu chung toàn ngành mà chƣa đƣa ra số liệu cụ thể của một số địa phƣơng để so sánh, ngƣợc lại, các luận văn viết về kiểm tra, thanh tra thuế của các CQT địa phƣơng lại không so sánh với số liệu bình quân chung về kết quả kiểm tra, thanh tra của toàn ngành thuế để thấy đƣợc vị trí, kết quả đạt đƣợc của mình trong tổng thể chung. 1.1.2. Các kết quả chính đã đạt đƣợc của các công trình liên quan và mối liên hệ giữa các nghiên cứu này Nghiên cứu các công trình này, các tác giả đã đề cập ở mức độ nhất định về lý luận và thực tiễn của hoạt động kiểm tra thuế và thanh tra thuế nói chung. Các lý luận dẫn dắt cho các công trình này là gần giống nhau với một số phƣơng pháp nghiên cứu truyền thống đã đƣợc áp dụng, cho một số kết quả tích cực đối với việc đổi mới hoạt động kiểm tra, thanh tra thuế toàn ngành nói chung hoặc từng CQT địa phƣơng nói riêng ( Hà Nội, Vĩnh Phúc, Nghệ An, Tiền Giang, Hưng Yên, Cầu Giấy, Hà Nam, Thái Bình, Nam Định…). Các tác giả luận văn hầu hết là những ngƣời làm việc liên quan đến 7 việc xây dựng chính sách, xây dựng luật hoặc những nhà quản lý, điều hành hệ thống thuế của Việt Nam. Các nghiên cứu của các tác giả đã có đóng góp một phần học thuật và thực tiễn đối với nghiên cứu kiểm tra, thanh tra thuế trong quản lý thuế ở Việt Nam. Các đề tài khai thác khía cạnh đổi mới hoạt động kiểm tra, thanh tra thuế dƣới các góc độ khác nhau, ít nhiều đều có liên quan đến hiệu quả của kiểm tra, thanh tra thuế. Các luận văn đều kế thừa các nghiên cứu tr ƣớc đó về hiệu quả kiểm tra, thanh thuế (ví dụ: các tiêu chí, các mặt hiệu quả). Các giải pháp nâng cao hiệu quả thanh tra, kiểm tra thuế cũng đƣợc đề cập t ƣơng đối khái quát, gián tiếp và đều thấy đƣợc tầm quan trọng của việc đổi mới và nâng cao hiệu quả của kiểm tra, thanh tra thuế. Từ đó giúp cho việc hoàn thiện công tác kiểm tra, thanh tra thuế tại địa phƣơng nghiên cứu đ ƣợc đẩy lên cao hơn. 1.1.3. Khoảng trống cần nghiên cứu về hoàn thiện công tác kiểm tra thuế Ở Việt Nam, cho đến nay có rất ít nghiên cứu cụ thể về quy trình thực hiện và các yếu tố có tác động đến quá trình kiểm tra thuế. Nội dung nghiên cứu của những công trình trƣớc đó thƣờng đánh giá mức độ hiệu quả quá trình kiểm tra chứ chƣa nêu ra đƣợc các yếu tố tác động để từ đó đ ƣa ra các biện pháp hoàn thiện công tác kiểm tra thuế. Kiểm tra thuế là cả một quá trình hội tụ nhiều yếu tố. Để quá trình kiểm tra đạt đƣợc hiệu quả tốt nhất trƣớc tiên chúng ta phải đ ƣa ra những b ƣớc đi cụ thể và vững chắc trong quá trình kiểm tra. Công việc đó chính là hoàn thiện công tác kiểm tra thuế. Tác giả luận văn nhận thấy: khi nghiên cứu về kiểm tra thuế cần có sự nghiên cứu và phân tích sâu sắc sự điều chỉnh, tác động của các Luật liên 8 quan (bao gồm cả các luật thuế) đến kiểm tra thuế và kết quả của công tác kiểm tra thuế hiện nay. Tóm lại, nghiên cứu các công trình của các tác giả tr ƣớc đã công bố gần đây cho thấy các tác giả chƣa nghiên cứu kiểm tra thuế nói chung và quá trình kiểm tra thuế nói riêng một cách sâu sắc, chuyên sâu và toàn diện, trên phạm vi toàn ngành. Do đó, tác giả Luận văn nhận thấy việc sƣu tầm, tổng hợp, hệ thống hóa và phân tích làm rõ hơn một số vấn đề về lý luận, đánh giá thực trạng, đề xuất giải pháp hoàn thiện công tác kiểm tra NNT trong giai đoạn hiện nay là vấn đề cần tiếp tục đƣợc nghiên cứu, hoàn thiện, đặc biệt trong giai đoạn hiện nay số lƣợng NNT gia tăng, các thủ đoạn gian lận, trốn tránh thuế của NNT ngày càng tinh vi, phức tạp đòi hỏi kiểm tra thuế cần phải đi vào chiều sâu, chất lƣợng, hiệu quả. 1.2. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ CÔNG TÁC KIỂM TRA THUẾ TRÊN ĐỊA BÀN CẤP HUYỆN 1.2.1. Khái niệm, nguyên tắc, vai trò của công tác kiểm tra thuế 1.2.1.1. Khái niệm về kiểm tra thuế Hoạt động quản lý Nhà nƣớc trong lĩnh vực thuế là sự tác động có định hƣớng của chủ thể quản lý (Cơ quan thuế) tới các đối t ƣợng quản lý (Đối tƣợng nộp thuế) nhằm đạt đƣợc mục tiêu động viên một phần thu nhập quốc dân vào NSNN. Hoạt động quản lý của CQT bao gồm từ việc xây dựng các mục tiêu kế hoạch trong giai đoạn nhất định đến việc tổ chức để thực hiện các mục tiêu kế hoạch đó và sau cùng là tiến hành kiểm tra việc thực hiện đó nhƣ thế nào để từ đó tác động ngƣợc trở lại từ khâu xác định chủ tr ƣơng kế hoạch có hợp lý hay không nhằm đảm bảo cho hoạt động của CQT đạt hiệu quả cao. Theo Từ điển tiếng Việt thì “Kiểm tra là xem xét tình hình thực tế để nhận xét đánh giá”. 9 ''Kiểm tra thuế là hoạt động của cơ quan thuế trong việc xem xét tình hình thực tế của đối tƣợng kiểm tra, từ đó đối chiếu với chức năng, nhiệm vụ yêu cầu đặt ra đối với đối tƣợng kiểm tra để có những nhận xét, đánh giá'' [15, Tr 116] . “Kiểm tra thuế là 'hoạt động nhằm xem xét tính trung thực, tính chính xác của cơ sở tính thuế mà ngƣời nộp thuế đã kê khai'' [4, Tr213]. Tổng hợp các quan niệm trên có thể hiểu: Kiểm tra thuế là hoạt động của cơ quan thuế trong việc xem xét tình hình thực tế của đối tƣợng đƣợc kiểm tra, từ đó đối chiếu với chức năng, nhiệm vụ, yêu cầu đặt ra đối với đối tƣợng kiểm tra để có những đánh giá, nhận xét về tình hình chấp hành nghĩa vụ thuế và xử lý của CQT đối với việc thực hiện pháp luật thuế của NNT qua công tác quản lý, hành thu, kiểm tra của cán bộ thuế. Kiểm tra thuế là một biện pháp hữu hiệu nhằm phát hiện ngăn ngừa vi phạm, giúp NNT nhận thấy luôn có một hệ thống giám sát tồn tại và kịp thời phát hiện các hành vi vi phạm của họ. Kiểm tra thuế là hoạt động giám sát của CQT đối với các hoạt động, giao dịch liên quan đến phát sinh nghĩa vụ thuế và tình hình thực hiện thủ tục hành chính thuế, chấp hành nghĩa vụ nộp thuế của NNT, nhằm bảo đảm pháp luật thuế đƣợc thực thi nghiêm chỉnh trong đời sống kinh tế – xã hội. 1.2.1.2. Đặc điểm của kiểm tra thuế Kiểm tra thuế có những đặc điểm cơ bản nhƣ sau: Một là, phạm vi hoạt động của kiểm tra thuế rộng Hai là, kiểm tra thuế là công tác khó khăn, phức tạp vì ảnh hƣởng tới lợi ích kinh tế của các đối tƣợng kiểm tra. Ba là, công tác kiểm tra thuế đòi hỏi cao về năng lực chuyên môn và phẩm chất đạo đức của ngƣời công chức thuế. 10 1.2.1.3. Phân loại kiểm tra thuế Kiểm tra thuế diễn ra dƣới nhiều hình thức. Tuỳ theo tính chất của công tác kiểm tra có thể phân theo các hình thức sau: a) Theo tính kế hoạch, kiểm tra thuế có hai hình thức là kiểm tra theo chương trình, kế hoạch và kiểm tra đột xuất Kiểm tra thuế theo chƣơng trình, kế hoạch đƣợc tiến hành theo chƣơng trình, kế hoạch đã đƣợc phê duyệt. Kiểm tra thuế đột xuất đƣợc tiến hành khi phát hiện NNT có dấu hiệu vi phạm pháp luật thuế, theo yêu cầu của việc giải quyết khiếu nại, tố cáo hoặc do cơ quan quản lý nhà nƣớc có thẩm quyền giao. b) Theo nội dụng và phạm vi, kiểm tra thuế có hai hình thức là kiểm tra toàn diện và kiểm tra hạn chế Kiểm tra toàn diện là hình thức kiểm tra tổng hợp về mọi sắc thuế (TNDN, GTGT, TTĐB) và các sắc thuế khác trên cơ sở tờ khai thuế hàng năm. Kiểm tra hạn chế là loại kiểm tra bị hạn chế về phạm vi, có thể là kiểm tra hoàn thuế GTGT, kiểm tra dự án về hạng mục chi phí hoặc một chỉ tiêu nào đó trên bảng cân đối kế toán hoặc báo cáo lỗ lãi. c) Theo địa điểm tiến hành kiểm tra có hai hình thức là kiểm tra tại trụ sở CQT và kiểm tra tại trụ sở NNT Kiểm tra tại trụ sở CQT (còn gọi là kiểm tra tại bàn) có thể áp dụng đối với bất kỳ tờ khai thuế nào, bao gồm kiểm tra các chỉ tiêu thu nhập, chi phí hoặc hoàn thuế. Kiểm tra tại trụ sở của NNT là một công cụ chủ yếu trong ch ƣơng trình kiểm tra của CQT. 1.2.1.4. Nguyên tắc kiểm tra thuế Mục đích của kiểm tra thuế là nhằm phát huy nhân tố tích cực, ngăn ngừa, xử lý những sai phạm gây tổn thất tới lợi ích của Nhà nƣớc, của nhân