Tài liệu Hoàn thiện công tác quản lý dự án đầu tư xây dựng hạ tầng giao thông trong khu kinh tế đông nam nghệ an

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ --------------------- TRẦN THỊ XUÂN HƢƠNG HOÀN THIỆN CÔNG TÁC QUẢN LÝ DỰ ÁN ĐẦU TƢ XÂY DỰNG HẠ TẦNG GIAO THÔNG TRONG KHU KINH TẾ ĐÔNG NAM NGHỆ AN LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ KINH TẾ CHƢƠNG TRÌNH ĐỊNH HƢỚNG THỰC HÀNH HÀ NỘI - 2015 ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ --------------------- TRẦN THỊ XUÂN HƢƠNG HOÀN THIỆN CÔNG TÁC QUẢN LÝ DỰ ÁN ĐẦU TƢ XÂY DỰNG HẠ TẦNG GIAO THÔNG TRONG KHU KINH TẾ ĐÔNG NAM NGHỆ AN CHUYÊN NGÀNH: QUẢN LÝ KINH TẾ MÃ SỐ: 60 34 01 LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ KINH TẾ CHƢƠNG TRÌNH ĐỊNH HƢỚNG THỰC HÀNH NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. VŨ THỊ DẬU XÁC NHẬN CỦA XÁC NHẬN CỦA CHỦ TỊCH HĐ CÁN BỘ HƢỚNG DẪN CHẤM LUẬN VĂN HÀ NỘI -2015 MỤC LỤC DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT............................................................................i DANH MỤC BANG........................................................................................ii DANH MỤC HÌNH, SƠ ĐỒ...........................................................................iii PHẦN MỞ ĐẦU...............................................................................................1 Chƣơng 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUAN LÝ DỰ ÁN ĐẦU TƢ XÂY DỰNG HẠ TẦNG GIAO THÔNG..................................................................8 1.1. Dự án đầu tƣ xây dựng hạ tầng giao thông................................................8 1.1.1. Khái niệm và đặc trƣng.......................................................................... 8 1.1.2. Phân loại dự án đầu tƣ..........................................................................11 1.2. Quản lý dự án đầu tƣ xây dựng hạ tầng giao thông.................................14 1.2.1. Khái niệm và mục tiêu..........................................................................14 1.2.2. Nội dung quản lý dự án đầu tƣ xây dựng hạ tầng giao thông...............16 1.2.3. Các tiêu chí đánh giá.............................................................................18 1.2.4 Các nhân tố ảnh hƣởng tới công tác QLDA..........................................20 Chƣơng 2 THỰC TRẠNG QLDA ĐTXD HẠ TẦNG GIAO THÔNG TRONG KHU KINH TẾ ĐÔNG NAM NGHỆ AN......................................24 2.1 Khái quát về DA ĐTXD hạ tầng giao thông KKT Đông nam Nghệ an...24 2.1.1. Vài nét về Ban QL KKT Đông nam Nghệ an và Ban QL các DA......24 2.1.2. DA ĐTXD hạ tầng giao thông KKT Đông nam Nghệ an.....................27 2.2 Thực trạng QLDA ĐTXD hạ tầng giao thông trong KKT Đông nam giai đoạn 2008 - 2013.............................................................................................28 2.2.1. Tình hình QLDA theo chu kỳ...............................................................28 2.3. Đánh giá chung về công tác QLDA ĐTXD hạ tầng giao thông..............66 2.3.1. Những kết quả đạt đƣợc....................................................................... 66 2.3.2 Những hạn chế và nguyên nhân.............................................................69 Chƣơng 3 ĐỊNH HƢỚNG VÀ GIAI PHÁP HOÀN THIỆN CÔNG TÁC QLDA ĐTXD HẠ TẦNG GIAO THÔNG TRONG KKT ĐÔNG NAM NGHỆ AN.......................................................................................................74 3.1. Bối cảnh kinh tế mới và định hƣớng hoàn thiện công tác QLDA ĐTXD hạ tầng giao thông trong KKT Đông nam đến năm 2020...................74 3.1.1 Bối cảnh kinh tế mới ảnh hƣởng tới DA ĐTXD hạ tầng giao thông....74 3.1.2 Định hƣớng hoàn thiện công tác QL DA ĐTXD hạ tầng giao thông trong KKT Đông nam Nghệ an.......................................................................76 3.2 Giải pháp hoàn thiện công tác QLDA ĐTXD hạ tầng giao thông trong KKT Đông nam Nghệ an đến năm 2020.........................................................78 3.2.1 Nhóm giải pháp nâng cao hiệu quả QL..................................................79 3.2.2 Nhóm giải pháp theo từng giai đoạn DA............................................... 82 3.2.3. Nhóm giải pháp hoàn thiện công tác QL theo nội dung.......................86 KẾT LUẬN.....................................................................................................96 TÀI LIỆU THAM KHAO...............................................................................98 DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT Chữ viết tắt Nguyên nghĩa CBNCV Cán bộ công nhân viên CP Chính phủ CSHTGT Cơ sở hạ tầng giao thông DA Dự án ĐTXD Đầu tƣ xây dựng GPMB Giải phóng mặt bằng GTVT Giao thông vận tải HĐKT Hợp đồng kinh tế KCN Khu công nghiệp KH Kế hoạch KKT Khu kinh tế KSTK Khảo sát thiết kế NĐ Nghị định NQ Nghị quyết QĐ Quyết định QL Quản lý QLDA Quản lý dự án TKBVTC Thiết kế bản vẽ thi công TKKT-TDT Thiết kế kỹ thuật - Tổng dự toán TW Trung ƣơng UBND Uỷ ban nhân dân XDCB Xây dựng cơ bản i DANH MỤC BẢNG Bảng 1.1 Phân loại dự án đầu tƣ xây dựng công trình....................................12 Bảng 1.2. Các lĩnh vực QLDA ĐTXD hạ tầng giao thông đƣợc chú trọng. . .17 Bảng 2.3. Bảng chi phí đƣợc duyệt Xây dựng đƣờng D4..............................63 Bảng 2.4. Theo dõi KH và giá trị thực hiện từ năm 2008 - 2013....................66 Bảng 2.5. Số lƣợng công trình hoàn thành bàn giao đƣa vào sử dụng và đã có phê duyệt quyết toán chủ yếu là các DA quy hoạch chi tiết........................... 67 ii DANH MỤC HÌNH, SƠ ĐỒ Hình 1.1. Chu trình QLDA ĐTXD hạ tầng giao thông...................................15 Hình 2.1 Sơ đồ bộ máy tổ chức của BQL các DA.......................................... 27 Hình 3.1 Đề xuất phƣơng án tổ chức Ban QL các DA...................................80 Sơ đồ 2.1 QLDA tại Ban QL các DA KKT Đông nam Nghệ an....................30 Sơ đồ 2.2 Thực hiện công tác lập báo cáo nghiên cứu khả thi........................31 Sơ đồ 2.3 Thực hiện bƣớc lập thiết kế kỹ thuật và dự toán............................32 Sơ đồ 2.4 Nghiệm thu khối lƣợng thi công.................................................... 35 Sơ đồ 2.5 Thực hiện kiểm tra hồ sơ và thanh toán cho nhà thầu....................36 Sơ đồ 2.6 Thực hiện công tác quyết toán công trình.......................................38 Sơ đồ 2.7 Thực hiện công tác QL thời gian và tiến độ....................................43 Sơ đồ 2.8 QL chất lƣợng tại Ban QL các DA.................................................46 Sơ đồ 2.9 Thực hiện QL chất lƣợng khảo sát xây dựng công trình................47 Sơ đồ 2.10 QL chất lƣợng thi công xây dựng công trình tại Ban QL các DA .........................................................................................................................48 Sơ đồ 2.11 Quy trình lựa chọn nhà thầu..........................................................55 Sơ đồ 2.12 Các bƣớc thực hiện công tác đấu thầu tại Ban QL các DA..........56 iii PHẦN MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Để rút ngắn khoảng cách chênh lệch kinh tế -xã hội giữa miền Trung với các vùng khác trên cả nƣớc, Bộ Chính trị đã có NQ số 39/NQ-TW về phát triển kinh tế - xã hội và bảo đảm quốc phòng, an ninh vùng Bắc Trung Bộ và Duyên hải Trung Bộ, NQ về chiến lƣợc phát triển kinh tế biển nhằm khai thác tiềm năng lợi thế khu vực ven biển để đƣa miền Trung trở thành vùng phát triển kinh tế năng động, có mức thu nhập cao, xã hội ổn định, môi tr ƣờng bền vững. Ngày 11/6/2007 Thủ tƣớng CP có QĐ số 85/2007/QĐ-TTg về việc thành lập và ban hành Quy chế hoạt động của Ban QL KKT Đông nam Nghệ an, tỉnh Nghệ an, nhằm tạo khu vực trọng điểm xúc tiến đầu t ƣ, làm động lực phát triển kinh tế cho tỉnh Nghệ an qua đó góp phần thực hiện các mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội của vùng Bắc Trung Bộ. Lĩnh vực QLDA là một lĩnh vực nhạy cảm, luôn nhận đ ƣợc sự quan tâm sâu sắc của các tổ chức, cá nhân và toàn xã hội. Trên địa bàn tỉnh Nghệ an có nhiều Ban QLDA, nhƣng Ban QL các DA kết cấu hạ tầng KKT Đông nam Nghệ an, là một đơn vị sự nghiệp kinh tế, thay mặt chủ đầu tƣ QL phần lớn các DA ĐTXD hạ tầng trong KKT Đông nam Nghệ an. Việc QL các DA có ảnh hƣởng trực tiếp và gián tiếp đến việc phát triển kinh tế xã hội của tỉnh Nghệ an. Sau 6 năm thực hiện, Ban QL KKT Đông nam đã thực hiện đ ƣợc 13 DA hạ tầng thiết yếu. Ban QL KKT Đông nam đã đi vào ổn định, có đ ƣợc những kinh nghiệm quản lý, đội ngũ các cán bộ, kỹ sƣ của Ban ngày càng tr ƣởng thành cả về số lƣợng và chất lƣợng đủ điều kiện để đáp ứng mọi yêu cầu của công tác QLDA đƣợc UBND Tỉnh Nghệ an giao, góp phần phát triển KKT Đông nam ngày càng thu hút đƣợc nhà đầu tƣ trong nƣớc và nƣớc ngoài… Tuy đạt đƣợc những kết quả nhất định, nhƣng hiện tại hoạt động của DA ĐTXD CSHTGT trong KKT Đông nam Nghệ an còn nhiều bất cập. Tổng 1 mức đầu tƣ, tổng dự toán còn phải điều chỉnh nhiều lần. Có những DA trong quá trình thi công phải điều chỉnh thiết kế, hƣớng tuyến, do công tác lập, KSTK kém chất lƣợng gây nên tình trạng điều chỉnh thay đổi, bổ sung. Việc QLDA chƣa thật hiệu quả do tồn tại tình trạng chậm tiến độ, điều này làm ảnh hƣởng tới việc phát huy tác dụng của DA vào thực tiễn đồng thời làm ảnh hƣởng tới chi phí DA. Do kéo dài tiến độ làm chi phí phát sinh tăng lên. Tuy Ban đã rất chú trọng đến công tác này, đã mở các hội nghị hội thảo, chuyên đề bàn về vấn đề tiến độ DA, nhƣng trên thực tế do nhiều nguyên nhân nhƣ: GPMB, xây dựng KH tiến độ không đảm bảo thiếu khoa học, thiếu thực tiễn, tạo ra những KH tiến độ phi thực tế, Không đảm bảo hoàn thành đúng tiến độ . . . Ngoài ra việc bố trí dàn trải, nợ XDCB kéo dài, ch ƣa có giải pháp mạnh để khắc phục cũng là nguyên nhân dẫn đến tốc độ thực hiện DA chậm do thiếu vốn, đầu tƣ thiếu tập trung gây lãng phí và đầu tƣ kém hiệu quả do chậm đƣa DA vào vận hành khai thác. Điều này là một yếu kém trong vấn đề QLDA đang đƣợc khắc phục dần từng bƣớc. Tuy nhiên vẫn còn là tình trạng phổ biến . Các phòng ban cơ quan chủ quản, việc chỉ đạo công tác lập DA đối với công ty tƣ vấn còn chậm, chất lƣợng công tác tƣ vấn còn kém; Việc trình duyệt tổng mức đầu tƣ, dự toán, KH đấu thầu phải qua nhiều khâu chỉnh sửa, trong khi đó lực lƣợng cán bộ tại Ban và đặc biệt là phòng thẩm định Ban QL KKT Đông nam còn thiếu. Tổng mức đầu tƣ, tổng dự toán còn phải điều chỉnh nhiều lần Có nhiều nguyên nhân dẫn tới tình hình trên, trong đó có công tác QL của Ban DA. Thực tế đó cần thiết phải phân tích, đánh giá công tác QLDA nhằm tìm ra các giải pháp hoàn thiện công tác này. Trên ý nghĩa ấy, tác giả chọn đề tài: “Hoàn thiện công tác QLDA ĐTXD hạ tầng giao thông trong KKT Đông nam Nghệ an” làm luận văn thạc sỹ của mình. Câu hỏi nghiên cứu của đề tài: Ban QL KKT Đông nam đã QLDA ĐTXD CSHTGT nhƣ thế nào? Kết quả, hạn chế và nguyên nhân của tình hình 2 QLDA này là gì? Cần có những giải pháp gì để hoàn thiện công tác QLDA này nhằm xây dựng CSHTGT trong KKT Đông Nam Nghệ an, phục vụ cho phát triển kinh tế - xã hội của địa phƣơng? 2. Tình hình nghiên cứu Đã có một số công trình nghiên cứu về QLDA và những vấn đề liên quan, điển hình là một số các công trình nghiên cứu sau: Đề tài: “QLDA đầu tư công- tư Xây dựng CSHTGT đô thị tại Hà Nội” của tác giả Nguyển Hồng Bích (2012), Luận văn thạc sỹ, Tr ƣờng Đại học Đà Nẵng. Luận văn đã làm rõ cơ sở lý luận và thực tiễn về đầu tƣ công - tƣ trong xây dựng cơ sở hạ tâng giao thông đô thị. Từ đó, luận văn đã phân tích, đánh giá công tác QLcác DA đầu tƣ công - tƣ trong xây dựng CSHTGT đô thị ở Hà Nội. Đặc biệt luận văn đã đánh giá những bất cập trong công tác QL các DA này. Luận văn cũng đã đƣa ra 3 nhóm giải pháp nhằm QL hiệu quả các DA đầu tƣ công - tƣ này ở Hà Nội. Đề tài: “Một số giải pháp hoàn thiện QL chất lượng các DA ĐTXD công trình giao thông đô thị tại Thành Phố Hồ Chí Minh”của tác giả Lê Mạnh Tƣờng (2010), Luận văn thạc sỹ, Trƣờng Đại học Giao thông Vận tải. Luận văn đã làm rõ cơ sở lý luận và thực tiễn về xác định các nhân tố ảnh h ƣởng đến chất lƣợng DAĐT XDCT giao thông đô thị, đặc biệt là ảnh h ƣởng của công tác quy hoạch, của các giai đoạn trong quá trình đầu t ƣ, của các chủ thể tham gia, đến chất lƣợng DA. Luận án đƣa ra 3 nguyên tắc hoàn thiện QL chất lƣợng gồm: Quy hoạch chất lƣợng là cơ sở hình thành chất lƣợng sản phẩm; QL chất lƣợng theo một trục nhất định (trục dọc chất l ƣợng); Mô hình hóa trách nhiệm QL chất lƣợng. Trên quan điểm hệ thống tác giả đƣa ra hệ thống các giải pháp hoàn thiện QL chất lƣợng các DAĐT XDCTGT đô thị tại TP HCM Đề tài : “Hoàn thiện hệ thống QL các DA ĐTXD trong Bộ Tổng tham mưu - Bộ Quốc phòng” của tác giả Nguyễn Mạnh Hà .(2012). Luận văn thạc sỹ, Trƣờng Đại học kinh tế - Đại học Quốc Gia Hà Nội. Luận văn nghiên cứu cơ sở lý luận về QL các DA ĐT XD cơ bản, phân tích những nguyên nhân 3 thực hiện công tác ĐTXD cơ bản không hiệu quả, đề xuất một số giải pháp nhằm hoàn thiện hệ thống QL các DA ĐT XD cơ bản trong Bộ Tổng tham mƣu - Bộ Quốc phòng Đề tài "Hoàn thiện quy trình QLDA ĐTXD các công trình hạ tầng kỹ thuật khu dân cư sử dụng vốn ngân sách tại Công ty trách nhiệm hữu hạn một thành viên Vật liệu xây dựng - Xây lắp và kinh doanh nhà Đà Nẵng” của tác giả Nguyễn Hữu Liên (2013) Luận văn thạc sỹ, Trƣờng Đại học Đà Nẵng. Luận văn đã làm rõ cơ sở lý luận và thực tiễn về công trình hạ tầng kỹ thuật sử dựng vốn ngân sách tại Công ty hiện nay. Đồng thời, luận văn cũng có thể sử dụng làm tài liệu nghiên cứu, tham khảo cho cán bộ công nhân viên làm công tác QL DA ĐT xây dựng tại Công ty Từ đó, luận văn đã phân tích, đánh giá công tác QL DA ĐT xây dựng tại Công ty. Đặc biệt luận văn đã đánh giá những bất cập trong công tác QL các DA này. Luận văn cũng đã đ ƣa ra Một số giải pháp hoàn thiện quy trình QLDA ĐTXD các công trình HTKT khu dân cƣ sử dụng vốn ngân sách tại Công ty TNHH một thành viên vật liệu xây dựng - Xây lắp và kinh doanh nhà Đà Nẵng. Công trình: “Nâng cao chất lượng QL tại các DAĐTXD công trình đường bộ” “ Tạp chí Tài chính, 2013. Bài viết đề cập đến thực trang công tác QL nhà nƣớc tại các DA giao thông nói chung, các DA ĐT XD công trình đƣờng bộ nói riêng đã có những cải thiện. Song để các công trình đ ƣợc đảm bảo về chất lƣợng, tiến độ và đem lại hiệu quả về kinh tế - xã hội cao, thì trong QL vẫn còn nhiều vấn đề cần phải khắc phục. Các công trình nghiên cứu trên đã nghiên cứu những khía cạnh khác nhau về công tác QLDA CSHT giao thông. Tuy nhiên chƣa có công trình nào nghiên cứu một cách đầy đủ và hệ thống từ cơ sở khoa học của vấn đề, đến phân tích, đánh giá thực tiễn công tác QLDA ĐTXD hạ tầng giao thông trong KKT Đông nam Nghệ an, đặc biệt theo cách tiếp cận khoa học quản lý kinh tế. 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài 3.1 Mục đích nghiên cứu 4 Kết hợp nghiên cứu lý luận với việc phân tích thực tiễn, nhằm phân tích, đánh giá công tác QLDA ĐTXD hạ tầng giao thông trong KKT Đông nam Nghệ an - Những thành công, hạn chế và nguyên nhân, trên cơ sở đó đƣa ra các giải pháp hoàn thiện công tác QLDA hiệu quả. 3.2 Nhiệm vụ nghiên cứu - Khái quát lý luận và phân tích thực tiễn về công tác QLDA ĐTXD hạ tầng giao thông. - Nghiên cứu, phân tích các báo cáo của Ban QLDA ĐTXD hạ tầng giao thông trong KKT Đông nam Nghệ an, các số liệu và t ƣ liệu của Sở KH - Đầu tƣ Nghệ an, của UBND Tỉnh Nghệ an, từ đó đánh giá công tác QL tại DA này về những kết quả đạt đƣợc, những hạn chế và nguyên nhân của tình hình. - Đề xuất các giải pháp phù hợp nhằm hoàn thiện công tác QLDA tại DA ĐTXD CSHTGT trong KKT Đông nam Nghệ an. 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu 4.1 Đối tượng nghiên cứu Đề tài nghiên cứu công tác QLDA ĐTXD hạ tầng giao thông trong KKT Đông nam Nghệ an theo cách tiếp cận Khoa học QL kinh tế. Vấn đề nghiên cứu gắn với các cơ chế, chính sách, công cụ QL kinh tế của nhà n ƣớc, của ngành. 4.2 Phạm vi nghiên cứu * Phạm vi không gian: Công tác QLDA ĐTXD hạ tầng giao thông trong KKT Đông nam Nghệ an. Đề tài tập trung nghiên cứu QL theo cách tiếp cận nội dung, gồm: QL thời gian tiến độ; QL chất lƣợng; QL chi phí; QL đấu thầu DA. *Phạm vi thời gian: đề tài nghiên cứu giai đoạn 2008 - 2013 và tầm nhìn đến năm 2020. 5. Phƣơng pháp nghiên cứu Thực hiện đề tài, tác giả luận văn đã sử dụng các ph ƣơng pháp nghiên cứu kinh tế nhƣ: phƣơng pháp logic kết hợp với phƣơng pháp lịch sử, ph ƣơng 5 pháp thống kê kinh tế, phƣơng pháp phân tích - tổng hợp, phƣơng pháp so sánh…Đặc biệt tác giả luận văn có sử dụng phƣơng pháp điều tra, khảo sát thực tế trong nghiên cứu một số nội dung của đề tài. Phƣơng pháp logic – lịch sử Phƣơng pháp lô gích đƣợc sử dụng để trình bày những nguyên lý cơ bản về công tác QLDA ĐTXD CSHTGT. Phƣơng pháp lịch sử đ ƣợc sử dụng để nghiên cứu kinh nghiệm QLDA ĐTXD CSHTGT trong KKT Đông nam Nghệ an của Ban QLDA. Sử dụng kết hợp phƣơng pháp lô gích và phƣơng pháp lịch sử đƣợc thể hiện tập trung nhất trong cấu trúc toàn bộ luận văn. Phƣơng pháp thống kê Phƣơng pháp thống kê đƣợc sử dụng phổ biến trong chƣơng 2. Các bảng số liệu qua các năm của Ban QLDA KKT Đông nam Nghệ an, của Sở KH Đầu tƣ Nghệ an, của UBND tỉnh Nghệ an... đã đƣợc thống kê nhằm cung cấp tƣ liệu cho việc phân tích, so sánh trong các nội dung phân tích công tác QLDA của Ban QLDA này. Phƣơng pháp phân tích - tổng hợp Phƣơng pháp phân tích - tổng hợp đƣợc sử dụng trong toàn bộ luận văn. Tuy nhiên, phƣơng pháp này đƣợc sử dụng chủ yếu trong chƣơng 2 Phân tích và đánh giá thực trạng công tác QLDA ĐTXD CSHTGT trong KKT Đông nam Nghệ an. Từ các thông tin đƣợc thu thập, tiến hành phân tích các nội dung và đánh giá những kết quả đạt đƣợc, những hạn chế và nguyên nhân của tình hình tại Ban QL KKT Đông nam Nghệ an. Phƣơng pháp khảo sát thực tế, điều tra Là cán bộ của DA, tác giả luận văn đã tiến hành khảo sát thực tế, điều tra bằng phỏng vấn trực tiếp các cán bộ, chuyên gia có nhiều kinh nghiệm trong công tác QL DA về những giải pháp nhằm hoàn thiện công tác QLDA ĐTXD CSHTGT tại Ban QL KKT Đông nam Nghệ an. Trong luận văn, tác giả sử dụng các công cụ phân tích kinh tế nhƣ: dãy 6 số liệu, biểu đồ...để minh họa một số nội dung. 6. Đóng góp mới của đề tài Làm rõ hơn cơ sở lý luận và thực tiễn về công tác QLDA ĐTXD Phân tích, đánh giá công tác QLDA ĐTXD CSHTGT trong KKT Đông nam Nghệ an. - Đề xuất một số giải pháp phù hợp nhằm hoàn thiện công tác QLDA ĐTXD CSHTGT trong KKT Đông nam Nghệ an. 7. Kết cấu của đề tài Ngoài lời nói đầu và kết luận, tài liệu tham Khảo, luận văn gồm 3 chƣơng: Chương 1 : QLDA ĐTXD hạ tầng giao thông - cơ sở lý luận và kinh nghiệm thực tiễn. Chương 2 : Thực trạng công tác QLDA ĐTXD hạ tầng giao thông trong KKT Đông nam Nghệ an. Chương 3 : Định hướng và giải pháp hoàn thiện công tác QLDA ĐTXD hạ tầng giao thông trong KKT Đông nam Nghệ an. 7 Chƣơng 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ DỰ ÁN ĐẦU TƢ XÂY DỰNG HẠ TẦNG GIAO THÔNG 1.1 Dự án đầu tƣ xây dựng hạ tầng giao thông 1.1.1 Khái niệm và đặc trưng Có nhiều cách định nghĩa khác nhau về DA. Trên phương diện phát triển, có hai cách hiểu về DA: cách hiểu “tĩnh” và cách hiểu “động”. Theo cách hiểu “tĩnh” thì DA là một hình ảnh về một tình huống mà ngƣời ta muốn đạt tới. Theo cách hiểu “động” thì: Theo nghĩa chung nhất, DA là một lĩnh vực hoạt động đặc thù, một nhiệm vụ cụ thể cần phải được thực hiện với phương pháp riêng, nguồn lực riêng và theo một KH tiến độ nhằm tạo ra một thực thể mới . Theo định nghĩa này thì : (1) DA không chỉ là một ý định phác thảo mà có tính cụ thể và mục tiêu xác định; (2) DA không phải là một nghiên cứu trừu tƣợng mà phải cấu trúc nên một thực thể mới. Trên phƣơng diện QL, có thể định nghĩa DA nhƣ sau: DA là những nỗ lực có thời hạn nhằm tạo ra một sản phẩm hoặc dịch vụ duy nhất. Định nghĩa này nhấn mạnh hai đặc tính: (1) Nỗ lực tạm thời - mọi DA đều có điểm bắt đầu và điểm kết thúc xác định; (2) Sản phẩm hay dịch vụ duy nhất. Vậy, DA ĐTXD hạ tầng giao thông là bản hoạch định, trong đó xác định nhiệm vụ cụ thể về xây dựng hạ tầng giao thông cần được thực hiện, với phương pháp riêng, nguồn lực riêng và theo một KH tiến độ nhằm tạo ra một hạ tầng giao thông mới. Từ những định nghĩa trên có thể rút ra những đặc trƣơng cơ bản của DA nhƣ sau: DA có mục đích, kết quả xác định Mỗi DA thể hiện một hoặc một nhóm nhiệm vụ cần đƣợc thực hiện với một bộ kết quả xác định nhằm thoả mãn một nhu cầu nào đó. DA cũng là một 8 hệ thống phức tạp nên cần đƣợc chia thành nhiều bộ phận khác nhau để thực hiện và QL nhƣng phải đảm bảo các mục tiêu cơ bản về thời gian, chi phí và việc hoàn thành với chất lƣợng cao . (2) DA có chu kỳ phát triển riêng và có thời gian tồn tại hữu hạn Giống nhƣ các thực thể sống, DA cũng trải qua các giai đoạn : Hình thành, phát triển, có thời điểm bắt đầu và kết thúc . (3) DA liên quan đến nhiều bên và có sự tương tác phức tạp giữa các bộ phận QL chức năng với QLDA … DA nào cũng có sự tham gia của nhiều bên hữu quan nhƣ chủ đầu tƣ , ngƣời hƣởng thụ DA, các nhà tƣ vấn, nhà thầu, các cơ quan QL nhà nƣớc … Tuỳ theo tính chất và yêu cầu của chủ đầu t ƣ mà sự tham gia của các thành phần trên là khác nhau. Giữa các bộ phận QL chức năng và nhóm QLDA thƣờng xuyên có quan hệ lẫn nhau và cùng phối hợp thực hiện nhiệm vụ nhƣng mức độ tham gia của các bộ phận không giống nhau. Vì mục tiêu của DA, các nhà QLDA cần duy trì thƣờng xuyên mối quan hệ với các bộ phận QL khác . (4) Sản phẩm của DA mang tính chất đơn chiếc, độc đáo (mới lạ) Khác với quá trình sản xuất liên tục và gián đoạn, kết quả của DA không phải là sản phẩm sản xuất hàng loạt, mà có tính khác biệt cao. Sản phẩm và dịch vụ do DA đem lại là duy nhất. Lao động đòi hỏi kỹ năng chuyên môn cao, nhiệm vụ không lặp lại … (5) Môi trường hoạt động “va chạm” Quan hệ giữa các DA là quan hệ chia nhau cùng một nguồn lực khan hiếm của một tổ chức. DA“ Cạnh tranh” lẫn nhau và với các bộ phận chức năng khác về tiền vốn, nhân lực, thiết bị … Một số tr ƣờng hợp, các thành viên QLDA thƣờng có hai thủ trƣởng trong cùng một thời gian nên sẽ gặp khó khăn không biết thực hiện QĐ nào của cấp trên khi hai lệnh mâu thuẫn nhau . (6) Tính bất định và độ rủi ro cao 9 Hầu hết các DA đòi hỏi lƣợng tiền vốn, vật tƣ và lao động rất lớn để thực hiện trong một khoảng thời gian nhất định. Mặt khác, thời gian đầu tƣ và vận hành kéo dài nên các DA đầu tƣ phát triển thƣờng có độ rủi ro cao. DA có những đặc trƣng sau: Thứ nhất, DA có mục đích, mục tiêu rõ ràng. Mỗi DA thể hiện một hoặc một nhóm nhiệm vụ cần đƣợc thực hiện với một bộ kết quả xác định nhằm thoả mãn một nhu cầu nào đó . DA cũng là một hệ thống phức tạp nên cần đƣợc chia thành nhiều bộ phận khác nhau để thực hiện và QL nh ƣng phải đảm bảo các mục tiêu cơ bản về thời gian, chi phí và việc hoàn thành với chất lƣợng cao . Thứ hai, DA có chu kỳ phát triển riêng và thời gian tồn tại hữu hạn. Nghĩa là, giống nhƣ các thực thể sống, DA cũng trải qua các giai đoạn : hình thành, phát triển, có thời điểm bắt đầu và kết thúc. Thứ ba, DA liên quan đến nhiều bên và có sự tƣơng tác phức tạp giữa các bộ phận QL chức năng với QLDA … DA nào cũng có sự tham gia của nhiều bên hữu quan nhƣ chủ đầu tƣ, ngƣời hƣởng thụ DA, các nhà tƣ vấn, nhà thầu, các cơ quan QL nhà nƣớc … Tuỳ theo tĩnh chất và yêu cầu của chủ đầu tƣ mà sự tham gia của các thành phần trên là khác nhau. Giữa các bộ phận QL chức năng và nhóm QL DA thƣờng xuyên có quan hệ lẫn nhau và cùng phối hợp thực hiện nhiệm vụ nhƣng mức độ tham gia của các bộ phận không giống nhau. Vì mục tiêu của DA, các nhà QL DA cần duy trì thƣờng xuyên mối quan hệ với các bộ phận QL khác. Thứ tư, Sản phẩm của DA mang tình chất đơn chiếc, độc đáo (mới lạ). Khác với quá trình sản xuất liên tục và gián đoạn, kết quả của DA không phải là sản phẩm sản xuất hàng loạt, mà có tính khác biệt cao. Sản phẩm và dịch vụ do DA đem lại là duy nhất. Lao động đòi hỏi kỹ năng chuyên môn cao, nhiệm vụ không lặp lại … 10 Thứ năm, Môi trƣờng hoạt động “va chạm”. Quan hệ giữa các DA là quan hệ chia nhau cùng một nguồn lực khan hiếm của một tổ chức. DA “Cạnh tranh” lẫn nhau và với các bộ phận chức năng khác về tiền vốn, nhân lực, thiết bị … Một số trƣờng hợp, các thành viên QL DA th ƣờng có hai thủ trƣởng trong cùng một thời gian nên sẽ gặp khó khăn không biết thực hiện QĐ nào của cấp trên khi hai lệnh mâu thuẫn nhau. Thứ sáu, Tính bất định và độ rủi ro cao. Hầu hết các DA đòi hỏi lƣợng tiền vốn, vật tƣ và lao động rất lớn để thực hiện trong một khoảng thời gian nhất định. Mặt khác, thời gian đầu tƣ và vận hành kéo dài nên các DA đầu t ƣ phát triển thƣờng có độ rủi ro cao. 1.1.2 Phân loại dự án đầu tƣ Có nhiều cách phân loại DA khác nhau, tuỳ theo mục đích của công tác tổ chức, QL và KH hoá vốn đầu tƣ, ngƣời ta chọn các tiêu thức khác nhau để phân loại nhƣ sau: (1) Theo cơ cấu tài sản xuất, có DA đầu tƣ theo chiều rộng, DA đầu tƣ theo chiều sâu;(2) Theo các lĩnh vực hoạt động trong xã hội, có: DA đầu tƣ phát triển sản xuất kinh doanh, DA đầu t ƣ phát triển khoa học kỹ thuật, DA đầu tƣ phát triển cơ sở hạ tầng; (3) Theo các giai đoạn hoạt động của các DA đầu tư trong quá trình tái sản xuất xã hội có: DA đầu tƣ thƣơng mại, DA đầu tƣ sản xuất; (4) Theo thời gian thực hiện và phát huy tác dụng để thu hồi đủ vốn đã bỏ ra có: DA đầu tƣ ngắn hạn, DA đầu tƣ dài hạn; (5) Theo sự phân cấp QLDA có: DA đầu tƣ nhóm A, DA đầu tƣ nhóm B, DA đầu tƣ nhóm C (Tùy vào từng ngành cụ thể mà phân loại DA theo nhóm dựa vào quy mô trình độ DA). Ở Việt Nam theo NĐ 12/ NĐ CP ngày 12 tháng 2 năm 2009 của chính phú có các loại DA ĐT XD nhƣ sau ( xem bảng 1.1): 11 Bảng 1.1 Phân loại dự án đầu tƣ xây dựng công trình ST LOẠI DỰ ÁN ĐẦU TƢ XÂY DỰNG CÔNG T I Dự án quan trọng quốc gia I Nhóm A 1 Các dự án đầu tƣ xây dựng công trình: thuộc bảo vệ an ninh, quốc phòng có tính chất bảo gia, có ý nghĩa chính trị-xã hội quan trọng. Các dự án đầu tƣ xây dựng công trình: sản x 2 độc hại, chất nổ; hạ tầng khu công nghiệp Các dự án đầu tƣ xây dựng công trình: công điện, khai thác dầu khí, hoá chất, phân bón, c máy, xi măng, luyện kim, khai thác chế biến 3 sản, các dự án giao thông (cầu, cảng biển, cả sân bay, đƣờng sắt, đƣờng quốc lộ), xây dựn nhà ở. 4 Các dự án đầu tƣ xây dựng công trình: thuỷ l thông (khác ở điểm I - 3), cấp thoát nƣớc và trình hạ tầng kỹ thuật, kỹ thuật điện, sản xuất thông tin, điện tử, tin học, hoá dƣợc, thiết bị công trình cơ khí khác, sản xuất vật liệu, bƣu viễn thông. Các dự án đầu tƣ xây dựng công trình: công 5 6 nhẹ, sành sứ, thuỷ tinh, in, vƣờn quốc gia, kh tồn thiên nhiên, sản xuất nông, lâm nghiệp, n thuỷ sản, chế biến nông, lâm, thuỷ sản. Các dự án đầu tƣ xây dựng công trình: y tế, v giáo dục, phát thanh, truyền hình, xây dựng d khác (trừ xây dựng khu nhà ở), kho tàng, du dục thể thao, nghiên cứu khoa học và các dự