Tài liệu Luận văn thế giới tuổi hồng trong truyện của nguyễn nhật ánh

TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM HÀ NỘI 2 KHOA NGỮ VĂN *********** TRẦN THỊ HUÊ THẾ GIỚI “TUỔI HỒNG” TRONG TRUYỆN CỦA NGUYỄN NHẬT ÁNH (Qua hai truyện dài:Tôi thấy hoa vàng trên cỏ xanh và Bảy bước tới mùa hè) KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC Chuyên ngành: Văn học Việt Nam HÀ NỘI -2016 TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM HÀ NỘI 2 KHOA NGỮ VĂN *********** TRẦN THỊ HUÊ THẾ GIỚI “TUỔI HỒNG” TRONG TRUYỆN CỦA NGUYỄN NHẬT ÁNH (Qua hai truyện dài:Tôi thấy hoa vàng trên cỏ xanh và Bảy bước tới mùa hè) KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC Chuyên ngành: Văn học Việt Nam Ngƣời hƣớng dẫn khoa học TS. NGUYỄN THỊ TUYẾT MINH HÀ NỘI -2016 LỜI CẢM ƠN Trong quá trình nghiên cứu, tôi đã nhận được sự giúp đỡ, hướng dẫn, động viên của các thầy, cô giáo và các bạn sinh viên. Sự nhiệt tình đó đã giúp tôi hoàn thành khóa luận tốt nghiệp với đề tài: Thế giới “tuổi hồng” trong truyện của Nguyễn Nhật Ánh (Qua hai truyện dài Tôi thấy hoa vàng trên cỏ xanh và Bảy bước tới mùa hè) Tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành và sâu sắc nhất đến các thầy giáo, cô giáo. Đặc biệt là Tiến sĩ Nguyễn Thị Tuyết Minh – người trực tiếp hướng dẫn chỉ bảo tận tình, giúp tôi hoàn thành khóa luận tốt nghiệp. Tôi xin chân thành cảm ơn! Hà Nội, tháng 5 năm 2016 Tác giả khóa luận Trần Thị Huê LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan: -Khóa luận là kết quả nghiên cứu của riêng tôi, dưới sự hướng dẫn của cô giáo Nguyễn Thị Tuyết Minh. - Khóa luận không sao chép từ tài liệu có sẵn. - Kết quả nghiên cứu không trùng với kết quả nghiên cứu của bất cứ tác giả nào. Nếu sai tôi xin chịu hoàn toàn trách nhiệm. Hà Nội, tháng 5 năm 2016 Tác giả khóa luận Trần Thị Huê MỤC LỤC MỞ ĐẦU ........................................................................................................... 1 1. Lí do chọn đề tài ..................................................................................... 1 2. Lịch sử vấn đề ......................................................................................... 3 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu .......................................................... 5 4. Mục đích nghiên cứu .............................................................................. 6 5. Phương pháp nghiên cứu ........................................................................ 6 6. Đóng góp mới của khóa luận .................................................................. 6 7. Bố cục của khóa luận .............................................................................. 7 NỘI DUNG .................................................................................................... 8 Chương 1 ....................................................................................................... 8 NGUYỄN NHẬT ÁNH VÀ HÀNH TRÌNH SÁNG TÁC CHO TUỔI THƠ8 1.1. Tác giả Nguyễn Nhật Ánh ................................................................... 8 1.2. Hành trình sáng tác cho tuổi thơ của Nguyễn Nhật Ánh ................... 11 Chương 2 ...................................................................................................... 21 SỰ THỂ HIỆN THẾ GIỚI “TUỔI HỒNG TRONG TRUYỆN CỦA NGUYỄN NHẬT ÁNH ............................................................................... 21 2.1. “Tuổi hồng” với học tập .................................................................... 22 2.2. “Tuổi hồng” với những trò chơi bất tận............................................. 31 2.3. “Tuổi hồng” với trí tưởng tượng đầy sắc màu ................................... 38 2.4. “Tuổi hồng” với những rung cảm tình yêu thơ dại............................ 44 2.5. “Tuổi hồng” với suy nghĩ và hành động non dại ............................... 53 KẾT LUẬN ..................................................................................................... 59 TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................................... MỞ ĐẦU 1. Lí do chọn đề tài Nhà thơ Lưu Quang Vũ đã từng nói về sự yên bình của tuổi thơ qua bốn câu thơ: “Bản nhạc ngày xưa khúc hát ngày xưa Tuổi thơ ta là nơi hiền hậu nhất Dẫu cuộc đời lắm đổi thay mệt nhọc Tựa đầu ta nghe tiếng hát ru nhau” (Anh chỉ sợ rồi trời sẽ mưa) Thật vậy, món quà tuyệt vời nhất mà cuộc sống dành tặng cho chúng ta trước những “đổi thay”, “mệt nhọc” là được sống lại với những hồi ức đẹp đẽ của tuổi thơ. Thế giới trẻ thơ nguyên sơ và giản dị, luôn tạo cho mỗi chúng ta sự yên bình khi tìm về, cũng vì lẽ đó mà đề tài viết về tuổi thơ không chỉ hấp dẫn trẻ em mà còn với cả người lớn. Làm công tác sáng tác cho thiếu nhi ở nước ta, cho đến nay, có một đội ngũ đông đảo các nhà văn, nhà thơ như Tô Hoài, Nguyễn Huy Tưởng, Võ Quảng, Đoàn Giỏi, Trần Thanh Địch, Nguyễn Đình Thi, Phạm Hổ, Xuân Quỳnh, Trần Đăng Khoa… Mỗi nhà văn, nhà thơ bằng sáng tác của mình đã đi vào thế giới tình cảm của các em và tạo được dấu ấn nhất định trên văn đàn cũng như trong lòng trẻ thơ. Tuy nhiên, trong khóa luận này, chúng tôi muốn nhấn mạnh đến một nhà văn chuyên viết cho tuổi thơ, đặc biệt là lứa tuổi mộng mơ, lần đầu xuất hiện những cảm xúc mới lạ trước tình yêu, chúng tôi gọi đó là “tuổi hồng” - tuổi mới lớn, đó là nhà văn Nguyễn Nhật Ánh. Ông thuộc vào những nhà văn lớn nhất của văn học thiếu nhi Việt Nam đầu thế kỉ XXI và thuộc một trong những nhà văn có sách bán chạy nhất ở Việt Nam hiện nay. Nhắc đến Nguyễn Nhật Ánh người ta nghĩ ngay đến những truyện viết cho tuổi 1 mới lớn như: Trước vòng chung kết (1985),Chú bé rắc rối (1990) đã được Trung ương Đoàn thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh trao giải thưởng văn học hạng A; bộ truyện nhiều tập Kính vạn hoa được trao huy chương Vì thế hệ trẻ và được Hội Nhà văn Việt Nam trao tặng thưởng; truyện Cho tôi xin một vé đi tuổi thơ (2008) được Báo Người lao động bình chọn là tác phẩm hay nhất năm 2008; truyện Tôi thấy hoa vàng trên cỏ xanh đạt giải thưởng Văn học ASEAN năm 2010, và gần đây nhất là Bảy bước tới mùa hè (2015) được sự đón nhận nhiệt tình của đông đảo độc giả trong cả nước… Nhà báo Jason Beermman đã từng phát biểu trong tạp chí Toronto Star, Canada (11-2014):“Nếu các chân lí phổ quát có tồn tại, còn nơi nào tốt đẹp hơn để tìm thấy chúng ngoài những kí ức tuổi thơ? Ở đó, không bị phai mờ vì đánh mất đi sự ngây thơ và những nhọc nhằn của tuổi trưởng thành, cuộc sống – ngay cả khi nhìn lại – vẫn là một cuộc phiêu lưu vô tận. Nguyễn Nhật Ánh, tác giả được ngưỡng mộ và có sách bán chạy nhất ở Việt Nam quê nhà ông, dường như được trời phú cho khả năng thấu hiểu sự quyến rũ của tuổi thơ”[3]. Quả đúng như vậy, những cuốn sách của Nguyễn Nhật Ánh là một thế giới đầy “phong vị trẻ thơ”, để rồi trẻ em bước vào là nhận ra ngay thế giới của mình và tự nhiên vui chơi chạy nhảy; còn người lớn sẽ được lên chuyến tàu tìm về kí ức tuổi thơ của chính mình. Dưới ngòi bút của Nguyễn Nhật Ánh, những hình ảnh bình dị và quen thuộc của cuộc sống như đường làng, ngõ xóm, những khu chợ, những ngọn đồi, những vòm cây, thậm chí một góc nhỏ trong ngôi nhà… bỗng trở thành một xứ sở thần tiên của tuổi thơ. Trong khoảng năm năm trở lại đây, Nguyễn Nhật Ánh dành một số sáng tác của mình viết về “tuổi hồng” - tuổi mới lớn, lứa tuổi có những nét tâm lí khác lạ, có sự thay đổi trong cách nhìn nhận về thế giới, và cả những rung động, mơ mộng. Đặc biệt nổi bật ở mảng đề tài này là hai truyện dài Tôi thấy hoa vàng trên cỏ xanh (2010) và Bảy bước tới mùa hè (2015). Hai tác phẩm 2 này đã đem lại cho người đọc một góc nhìn mới mẻ, hấp dẫn của lứa tuổi mới lớn, lứa tuổi vốn ít được quan tâm trong văn học thiếu nhi đương đại. Ở hai tác phẩm này, Nguyễn Nhật Ánh đã tạo dựng được những hình ảnh tươi đẹp và ấn tượng trong thế giới “tuổi hồng”, tuổi mộng mơ. Đó là lí do khiến chúng tôi lựa chọn và nghiên cứu đề tài: Thế giới “tuổi hồng”trong truyện của Nguyễn Nhật Ánh (qua hai truyện dài Tôi thấy hoa vàng trên cỏ xanh (2010) và Bảy bước tới mùa hè (2015)). 2. Lịch sử vấn đề Nguyễn Nhật Ánh được xem là cây bút lớn của nền văn học thiếu nhi Việt Nam đương đại. Ông là một trong số ít các nhà văn chuyên tâm viết cho thiếu nhi. Mặc dù có sáng tác cho người lớn, nhưng tài năng của Nguyễn Nhật Ánh được khẳng định nhờ những tác phẩm viết cho trẻ em. Cho đến nay, Nguyễn Nhật Ánh đã sáng tác và cho xuất bản khoảng 100 tác phẩm dành cho trẻ thơ. Từ thập niên 90 của thế kỉ XX, Nguyễn Nhật Ánh nổi lên như một “hiện tượng tác giả”, thu hút sự quan tâm chú ý của giới nghiên cứu, phê bình. Tên tuổi Nguyễn Nhật Ánh và nhiều tác phẩm của ông xuất hiện khá nhiều trên các báo, tạp chí, trên các trang thông tin điện tử, trong các cuốn sách nghiên cứu về văn học thiếu nhi. Có thể kể đến những công trình tiêu biểu sau đây: - Cuốn Bách khoa thư văn học thiếu nhi Việt Nam do hai tác giả Vân Thanh và Nguyên An biên soạn, ở phần Tổng quan (tập 1), đã sưu tầm và giới thiệu một số các bài viết về văn học thiếu nhi Việt Nam, trong đó có một số bài viết về Nguyễn Nhật Ánh của nhiều tác giả khác nhau như: Lã Thị Bắc Lý, Nguyễn Hương Giang, Thu Việt, Văn Hồng, Vân Thanh, Nguyễn Thị Thanh Xuân… - Cuốn Truyện viết cho thiếu nhi sau năm 1975: Diện mạo và quá trình phát triển của tác giả Lã Thị Bắc Lý, giới thiệu về Nguyễn Nhật Ánh và phân 3 tích khái quát giá trị của tập truyện Kính vạn hoa của ông như một mình chứng cho một hiện tượng tác giả tiêu biểu của văn học thiếu nhi sau năm 1975. - Tác giả Nguyễn Thị Hương Giang đã dành cả bài viết“Người nuôi dưỡng tâm hồn trẻ thơ” đã giới thiệu Nguyễn Nhật Ánh và một loạt tác phẩm của nhà văn như: Cô gái đến từ hôm qua, Bàn có năm chỗ ngồi, Chú bé rắc rối, Thiên thần nhỏ của tôi, Hạ đỏ, Bong bóng lên trời… và khẳng định Nguyễn Nhật Ánh được đánh giá cao không chỉ vì ông đã viết nhiều, viết hay về văn học thiếu nhi, đã động chạm tới những mảng đề tài còn ít và khó như đề tài về trường học và việc học của trẻ em – mà quan trong hơn, thông qua những trang viết ấy, Nguyễn Nhật Ánh còn đóng vai trò là một người thầy một nhà giáo dục, giúp nuôi dưỡng tâm hồn trẻ thơ. Nguyễn Thị Hương Giang khẳng định: “Những cuốn sách bé nhỏ của Nguyễn Nhật Ánh sẽ mãi là món ăn tinh thần trong hành trang vào đời của các em” [12, tr 365] - Cuối năm 2012 cuốn sách “Nguyễn Nhật Ánh - hoàng tử bé trong thế giới tuổi thơ” của nhà xuất bản Kim Đồng ra đời. Đây là cuốn sách đầu tiên tập hợp khá đầy đủ thông tin liên quan đến tiểu sử bản thân, hành trình văn chương của Nguyễn Nhật Ánh. Tập sách còn cung cấp cho bạn đọc những góc nhìn khác nhau của đồng nghiệp, báo chí trong và ngoài nước về Nguyễn Nhật Ánh và các tác phẩm làm nên tên tuổi của nhà văn. Ngoài ra, tên tuổi Nguyễn Nhật Ánh và các tác phẩm của ông còn xuất hiện trên các báo, tạp chí như: Nghiên cứu văn học, Văn nghệ trẻ, Văn nghệ quân đội, Người lao động, Tiền phong chủ nhật, Tiền phong, Tuổi trẻ, Sài Gòn giải phóng, Phụ nữ, Lao động, Mực tím…; trên các báo điện tử và nhiều trang thông tin điện tử như Sài Gòn giải phóng online, Vietnamnet, Evan.net, Phongdiep.net… Nhiều truyện của Nguyễn Nhật Ánh được chuyển thể thành tác phẩm điện ảnh như Kính vạn hoa, Bong bóng lên trời, Tôi thấy hoa vàng trên cỏ xanh... đặc biệt hấp dẫn khán giả. 4 Như vậy, có thể thấy rằng, Nguyễn Nhật Ánh là tác giả đang được bạn đọc ở nhiều lứa tuổi quan tâm và dành nhiều tình cảm mến mộ. Tác phẩm của Nguyễn Nhật Ánh cũng trở thành đề tài nghiên cứu của một số khóa luận tốt nghiệp cử nhân và luận văn thạc sĩ. Điều đó cũng cho thấy, Nguyễn Nhật Ánh đã trở thành “hiện tượng” của văn học thiếu nhi đương đại. Mặc dù vậy, các công trình nghiên cứu về Nguyễn Nhật Ánh mới dừng lại ở những nhận xét chung, những giới thiệu khái quát về sáng tác của nhà văn. Một vài luận văn, khóa luận đi sâu vào nghiên cứu một hoặc một vài tập truyện, nhưng chủ yếu mới chú ý đến các sáng tác từ 2010 trở về trước, có nghĩa là từ tác phẩm Cho tôi xin một vé đi tuổi thơ trở về trước. Những sáng tác từ năm 2010 trở lại đây của Nguyễn Nhật Ánh do tính thời sự cập nhật nên hầu như còn để ngỏ, đặc biệt là hai tác phẩm viết về tuổi mới lớn rất hấp dẫn của Nguyễn Nhật Ánh: Tôi thấy hoa vàng trên cỏ xanh (2010) và Bảy bước tới mùa hè (2015) Từ gợi ý của những người đi trước, trong công trình này, chúng tôi đi sâu tìm hiểu Thế giới “tuổi hồng” trong truyện của Nguyễn Nhật Ánh (qua hai truyện dài Tôi thấy hoa vàng trên cỏ xanh (2010) và Bảy bước tới mùa hè (2015)) 3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu - Đối tượng nghiên cứu của chúng tôi là hai truyện dài của Nguyễn Nhật Ánh: + Tôi thấy hoa vàng trên cỏ xanh (2010), Nhà xuất bản Trẻ, thành phố Hồ Chí Minh. + Bảy bước tới mùa hè (2015), Nhà xuất bản Trẻ, thành phố Hồ Chí Minh. 5 - Về phạm vi nghiên cứu, chúng tôi tập trung làm rõ Thế giới “tuổi hồng”trong hai truyện của Nguyễn Nhật Ánh là Tôi thấy hoa vàng trên cỏ xanh và Bảy bước tới mùa hè; ở các phương diện cụ thể: “Tuổi hồng” với học tập; “tuổi hồng” với những trò chơi bất tận; “tuổi hồng” với trí tưởng tượng không giới hạn; “tuổi hồng” với những rung cảm tình yêu thơ dại; “tuổi hồng” với suy nghĩ và hành động non dại. 4. Mục đích nghiên cứu Mục đích nghiên cứu của chúng tôi là tập trung làm rõ nét độc đáo và hấp dẫn của truyện Nguyễn Nhật Ánh khi khám phá và thể hiện về thế giới “tuổi hồng” – tuổi mới lớn. Từ đó, góp thêm tiếng nói khẳng định vị trí và đóng góp của Nguyễn Nhật Ánh đối với nền văn học thiếu nhi đương đại ở nước ta. 5. Phƣơng pháp nghiên cứu Đề tài của chúng tôi sử dụng một số phương pháp nghiên cứu chủ yếu sau: - Phương pháp liên ngành: Đối tượng miêu tả trong truyện Nguyễn Nhật Ánh là “tuổi hồng”, tuổi mới lớn - một đối tượng phức tạp trong văn chương và ngoài đời thực. Do vậy, khi thực hiện đề tài, chúng tôi kết hợp phương pháp của nghiên cứu văn học với các ngành khoa học liên ngành như: Văn hóa học, Giáo dục học và đặc biệt là Tâm lí học. - Phương pháp phân tích – tổng hợp: Được dùng trong việc phân tích các luận chứng, từ đó có những đánh giá và kết luận khách quan, khoa học. 6. Đóng góp mới của khóa luận Đề tài là công trình khoa học đầu tiên nghiên cứu chuyên sâu về Thế giới “tuổi hồng” trong truyện của Nguyễn Nhật Ánh (qua hai truyện dài mới ra đời trong khoảng năm năm trở lại lại đây là Tôi thấy hoa vàng trên cỏ xanh và Bảy bước tới mùa hè) 6 7. Bố cục của khóa luận Ngoài phần Mở đầu và Kết luận, Nội dung của khóa luận gồm 2 chương: Chương 1: Nguyễn Nhật Ánh và hành trình sáng tác cho tuổi thơ. Chương 2: Sự thể hiện thế giới “tuổi hồng” trong truyện của Nguyễn Nhật Ánh. 7 NỘI DUNG Chƣơng 1 NGUYỄN NHẬT ÁNH VÀ HÀNH TRÌNH SÁNG TÁC CHO TUỔI THƠ 1.1. Tác giả Nguyễn Nhật Ánh Nguyễn Nhật Ánh sinh ngày 7.5.1955 ở xã Bình Quế, huyện Thăng Bình tỉnh Quảng Nam. Quê hương có “chợ Đo Đo”, ở chỗ “quán Gò đi lên”, có món mì Quảng “nhiều tôm thịt”, có cái giọng trọ trẹ, lơ lớ… đã ăn sâu vào tiềm thức của Nguyễn Nhật Ánh cũng như mọi người con đất Quảng. Thủa nhỏ, Nguyễn Nhật Ánh theo học trường Tiểu La, sau đó tiếp tục học tại trường Trần Cao Vân và Phan Chu Trinh tại Quảng Nam - Đà Nẵng. Từ năm 1973, rời khỏi Quảng Nam, Nguyễn Nhật Ánh chuyển vào sống tại Sài Gòn theo học khoa Văn, trường ĐHSP Sài Gòn. Tháng 4/1975, khi Cách mạng tháng Tám thành công là lúc ông kết thúc năm học thứ hai tại đây. Lúc này Nguyễn Nhật Ánh phải tự bươn trải kiếm sống và lo chi phí cho việc học hành. Nguyễn Nhật Ánh cùng một người bạn cùng cảnh ngộ mướn một chiếc xích lô ngày ngày chở khách kiếm sống. Khoảng thời gian vô cùng khó khăn này là những trải nghiệm thực tế làm giàu thêm vốn sống cho người nghệ sĩ Nguyễn Nhật Ánh. Năm 1976, Nguyễn Nhật Ánh tốt nghiệp ra trường nhưng lại không được phân công công việc vì lí do gia đình. Lúc này, ông tình nguyện tham gia phong trào thanh niên xung phong. Nguyễn Nhật Ánh tâm sự: “Môi trường thanh niên xung phong đã rèn luyện cho tôi thành một con người biết vượt khó khăn, có nghị lực, luôn yêu đời. Nó giúp cho con người sáng tác của tôi có một niềm tin và cái nhìn trong trẻo với cuộc sống. Nếu không có thời gian đi Thanh niên xung phong thì không hẳn tôi đã có những trang viết tươi tắn như bây giờ”[13]. 8 Có thể thấy, cuộc sống dù vất vả nhọc nhằn, bao giờ Nguyễn Nhật Ánh cũng tìm thấy niềm tin và lí tưởng. Nếu như những năm tháng thanh niên xung phong gian khổ đã tôi luyện cho nhà văn tinh thần vượt lên khó khăn gian khổ thì những ngày tháng dạy học lại là cơ hội tiếp xúc và sống trong môi trường trong sáng và thánh thiện của lứa tuổi học trò. Khoảng năm 1981, Nguyễn Nhật Ánh về dạy học tại Quận 6, thành phố Hồ Chí Minh. Đây chính là cơ hội để ông tiếp xúc và cảm nhận về thiếu nhi. Những trang viết của ông thời gian này rất nhẹ nhàng, trong trẻo nhưng mang đậm tính hướng thiện, tính giáo dục của một nhà giáo kiêm nhà văn dành tặng trẻ thơ. Tuy chỉ dạy học trong hai năm những những kiến thức, kĩ năng nghiệp vụ sư phạm cùng với kinh nghiệm thực tế đã giúp nhà văn hiểu và gần gũi với học trò. Trong tác phẩm của ông người đọc như cảm thấy đó là cuốn bách khoa về nhà trường. Ngoài ra, ông đã từng là cán bộ Đoàn năng nổ nhiệt tình trong các sinh hoạt văn nghệ của các em thiếu nhi. Chính vì thế khi viết về các hoạt động của thanh thiếu niên, ngòi bút của ông như kể lại trải nghiệm của chính mình – của một người trong cuộc. Từ năm 1986 đến nay, Nguyễn Nhật Ánh đảm nhận nhiều tư cách và cương vị khác nhau: nhà văn, nhà báo, nhà giáo, nhà thơ. Nhưng với đông đảo bạn đọc thì Nguyễn Nhật Ánh luôn luôn là một nhà văn của tuổi thơ và tuổi mới lớn. Còn với chính ông thì dù ở cương vị nào, đối tượng quan trọng nhất mà ông dành trọn sự quan tâm và yêu mến chính là các em thiếu nhi. Ông đã trở thành người giữ gìn và nuôi dưỡng những ước mơ trong trẻo, những tình cảm hồn nhiên và khát vọng được khám phá, bay tới những chân trời tri thức vô tận của các em thiếu nhi. Như vậy, Nguyễn Nhật Ánh được sinh ra từ vùng quê nghèo miền Trung – huyện Thăng Bình, tỉnh Quảng Nam và ông chỉ sống ở mảnh đất chôn nhau cắt rốn này tám năm. Nhưng thật kì lạ rằng, quãng đời thơ ấu gắn bó với gia 9 đình, làng xóm quê hương ấy lại được lưu giữ vô cùng sâu đậm trong tâm hồn Nguyễn Nhật Ánh, khiến mỗi khi hồi tưởng, lại ông cứ ngỡ đó là thước phim không có đoạn dừng. Một vùng quê với những ngõ trúc quanh co đầy lá rụng, những cái giếng đá đầy rêu, những cây bàng lá đỏ, những mùa thị đầy xác hoa và vỏ thị khô trên tường đánh lừa những con bướm nhỏ… Tất cả đã trở thành một tình yêu, một nỗi nhớ khắc khoải, một nỗi niềm bồn chồn day dứt, một sự mắc nợ chưa bao giờ trả hết, cứ trở đi trở lại lúc lại hiển hiện thấp thoáng trong các sáng tác của Nguyễn Nhật Ánh dành cho tuổi thơ. Chính Nguyễn Nhật Ánh thừa nhận: “Tôi xa quê hương, gia đình từ rất sớm – do đó nỗi nhớ xứ sở trong tôi bao giờ cũng vẹn nguyên và rực rỡ. Như một người đánh mất tuổi thơ sớm nên cứ cầm bút viết về tuổi mới lớn là biết bao kỷ niệm ùa về, xúc cảm cứ tràn vào trang viết…”[12]. Ông còn tâm sự: “Đo Đo là một ngôi làng nhỏ ở xã Bình Quế, huyện Thăng Bình, Quảng Nam. Đó là nơi tôi sinh ra và lớn lên trong quãng thời gian đầu đời vô tư lự. Năm tôi lên tám, gia đình tôi chuyển về Cẩm Lũ, sau đó dọn ra huyện lỵ Hà Lam. Như vậy, tôi gắn bó thực sự với làng Đo Đo chỉ khoảng tám năm. Tám năm, một thời gian không dài, tôi lại ở độ tuổi còn quá nhỏ, nhưng không hiểu sao rất lâu về sau này tôi vẫn nhớ như in những kỷ niệm ở ngôi làng đơn sơ đó. Tôi nhớ ngôi chợ đêm lấp lánh ánh đèn, nhớ những đoàn xiếc lưu diễn thỉnh thoảng vẫn đến làng tôi làm bọn trẻ con chúng tôi khiếp vía với những con trăn lớn quấn quanh cổ bọn người bán dạo. Tôi nhớ những cái giếng trên con đường làng. Những hình ảnh thơ mộng ấy sau này đã đi vào trang sách của tôi như những phản quang tuyệt vời của kỉ niệm”[20]. Trong một lần khác, ông lại chia sẻ:“Tôi là nhà văn. Nên tôi thỏa nỗi nhớ quê của mình theo cách của người hành nghề bằng con chữ. Những kỷ niệm, những vùng đất, những gương mặt bạn bè ấu thơ thi nhau hiện lên trong hết cuốn sách này đến cuốn sách khác. Đến bây giờ, tôi vẫn băn khoăn tự hỏi: có phải đó là nguyên nhân sâu xa khiến tôi trở thành nhà văn chuyên viết cho 10 tuổi thơ - một thế giới lung linh mà một kẻ tha hương không nguôi nhớ đến và tìm mọi cách tái tạo trong những trang viết của mình?”[20]. Bạn đọc nhận thấy, những ẩn ức về miền tuổi thơ cứ lẩn khuất trong mỗi tác phẩm của Nguyễn Nhật Ánh như hòa nhập giữa trí nhớ, cảm xúc đã thuộc về quá khứ với hiện tại. Nhà văn như hồi tưởng lại tuổi thơ của chính mình và viết như một tâm sự giãi bày, một sự chia sẻ. Phải chăng, chính những kỷ niệm tuổi thơ phong phú và giàu có ở quê hương của một cậu học trò tinh ý, giàu tình cảm Nguyễn Nhật Ánh là chất xúc tác, là nguồn cảm hứng dồi dào tạo nên nhà văn chuyên viết cho thiếu nhi - Nguyễn Nhật Ánh. 1.2. Hành trình sáng tác cho tuổi thơ của Nguyễn Nhật Ánh Nguyễn Nhật Ánh bắt đầu sáng tác cho thiếu nhi từ giữa những năm 80 của thế kỷ XX. Đây cũng là lúc văn học thiếu nhi nước nhà gặp vô vàn thách thức trên con đường phát triển và hội nhập, bởi sự xuất hiện tràn lan các tác phẩm văn học thiếu nhi nước ngoài được nhập khẩu vào Việt Nam. Đứng trước khó khăn, thách thức ấy, bằng sự tìm tòi, sáng tạo, Nguyễn Nhật Ánh đã tạo được phong cách riêng cho mình và thổi một luồng gió mới cho văn học thiếu nhi trong nước. Truyện của ông như những thỏi nam châm thu hút và chinh phục độc giả nhỏ tuổi ở khắp mọi miền của Tổ quốc và còn vượt ra khỏi biên giới Việt Nam để đến với bạn đọc nhỏ tuổi của nước ngoài. Có thể nói, cho đến thời điểm này, Nguyễn Nhật Ánh là nhà văn viết cho thiếu nhi có nhiều đầu sách nhất Việt Nam. Ông đã có gần 100 tác phẩm được xuất bản. Không chỉ nhiều về số lượng, tác phẩm của Nguyễn Nhật Ánh còn nhận được nhiều giải thưởng cao quý và đặc biệt là sự đón đọc của đông đảo bạn đọc. Chỉ tính trong khoảng 15 năm trở lại đây, ông đã có trên 40 tập truyện viết cho tuổi thơ. Trong đó có những bộ truyện nhiều tập: Kính vạn hoa, dài 45 tập do nhà xuất bản Kim Đồng in từ năm 1995 – 2002; Chuyện xứ Lang Biang, dài 4 tập do Nhà xuất bản Kim Đồng in từ năm 2004 – 2005. Đặc biệt, bộ Kính 11 vạn hoa được Trung ương Đoàn thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh trao huy chương “Vì thế hệ trẻ” và được Hội Nhà văn Việt Nam trao tặng thưởng. Ngoài những bộ truyện nhiều tập ở trên, sáng tác của Nguyễn Nhật Ánh, có thể kể đến những tác phẩm tiêu biểu như: Trước vòng chung kết (truyện dài, 1985); Cú phạt đền (truyện ngắn 1985); Chuyện cổ tích dành cho người lớn (tập truyện, 1987); Cô gái đến từ hôm qua (truyện dài, 1989); Chú bé rắc rối (truyện dài, 1989); Thiên thần nhỏ của tôi (truyện dài, 1990); Mắt biếc (truyện dài, 1990); Hoa hồng xứ khác (truyện dài, 1991); Hạ đỏ (truyện dài 1991); Bồ câu không đưa thư (truyện dài, 1993); Những chàng trai xấu tính (truyện dài, 1993); Trại hoa vàng (truyện dài, 1994); Quán Gò đi lên (truyện dài, 1999); Tôi là Bêtô (truyện, 2007); Cho tôi xin một vé đi tuổi thơ (truyện, 2008); Đảo mộng mơ (2009); Tôi thấy hoa vàng trên cỏ xanh (truyện dài, 2010); Lá nằm trong lá (truyện dài, 2011); Người Quảng đi ăn mì Quảng (tản văn, 2012); Bảy bước tới mùa hè (truyện dài, 2015)… Có không ít tác phẩm của Nguyễn Nhật Ánh được chuyển thể thành điện ảnh, trong đó có Tôi thấy hoa vàng trên cỏ xanh. Tác phẩm nhận được sự đón xem nhiệt tình của đông đảo khán giả. Ở tác phẩm này, Nguyễn Nhật Ánh tiếp tục đưa người đọc trở về tuổi thơ hồn nhiên, trong sáng, với khung cảnh thiên nhiên thơ mộng, đẹp đẽ. Ông từng nói: “Khi tôi nhận ra mình đã ở quá sân ga của tuổi nhỏ và tôi viết những cuốn sách để kéo chúng gần lại”. Vì vậy, có người gọi truyện là“chiếc vé trở về tuổi thơ”,nhưng đối với không ít người, truyện có thể coi là giấc mơ về một tuổi thơ mà họ chưa bao giờ có, tuổi thơ mà họ chỉ được đọc trong sách của Nguyễn Nhật Ánh rồi nuôi dưỡng qua trí tưởng tượng, tuổi thơ chưa từng thực sự được trải qua. Ở đây, cả một thế giới những trò chơi trẻ thơ như chọi cỏ, bắn bi, thả diều, nhảy dây, mót khoai… được tái hiện lại một cách hồn nhiên và chân thực, gói trọn trong khung cảnh một làng quê yên bình ở cuối thập niên 80 của thế kỉ XX. Trẻ em tìm thấy ở đó tuổi thơ 12 của mình, còn người lớn sẽ được trải nghiệm một câu chuyện bình yên và Nguyễn Nhật Ánh đã thực sự chinh phục được tuổi thơ. Ngày 1.3.2015, độc giả nhỏ tuổi cả nước tiếp tục được thưởng thức tác phẩm mới của Nguyễn Nhật Ánh mang tên Bảy bước tới mùa hè. Câu chuyện kể về một mùa hè ngọt ngào, với những trò chơi nghịch ngợm và bâng khuâng tình cảm tuổi mới lớn. Lại một lần nữa Nguyễn Nhật Ánh đánh thức “Những năm tháng ấu thơ”, trở lại tuổi học trò nghịch ngợm, trong veo với những bâng khuâng tình cảm. Ông vẫn dùng giọng kể chuyện hóm hỉnh của mình khiến ai đọc cũng thấy xao xuyến với một thủa hồn nhiên cắp sách đến trường. Nguyễn Nhật Ánh cho biết: “Bảy bước tới mùa hè là tác phẩm thuần túy viết cho tuổi học trò. Nó không lồng ghép những suy tư, trải nghiệm của người lớn như ở một số sáng tác trong những năm gần đây của tôi như Cho tôi xin một vé đi tuổi thơ hay Ngồi khóc trên cây...”[18]. Nhân vật chính của Bảy bước tới mùa hè xuất hiện ở ngôi thứ ba, cái tôi tác giả gần như vắng bóng hoàn toàn trong suốt chiều dài cuốn truyện. Nhà văn muốn giữ cho Bảy bước tới mùa hè sự trong veo của cảm xúc về một thời niên thiếu.“Tôi sớm phải sống xa quê hương nên luôn có nhu cầu tìm về và viết về tuổi thơ. Bảy bước tới mùa hè được gợi lên từ câu chuyện về những người bạn, những người hàng xóm và những kỷ niệm tuổi thơ của tôi ở quê ngoại”[20]. Đó là những lời chính nhà văn trải lòng. Nguyễn Nhật Ánh đã mở đầu tập truyện bằng lời đề từ “Để nhớ Bông, Mừng, Hiền, Lộ, Luật, Cận… những năm tháng ấu thơ ở Cẩm Lũ” và nhẹ nhàng dẫn dắt bạn đọc về một mùa hè tuổi thơ ngọt ngào với những trò tinh nghịch và cả những bâng khuâng, xao động của tuổi mới lớn… Tác phẩm của Nguyễn Nhật Ánh có sức hấp dẫn lạ lùng. Nó lôi cuốn thiếu nhi và thuyết phục người lớn có trách nhiệm với thế hệ trẻ. Vì vậy không có gì ngạc nhiên khi sách của ông được in hàng năm. Và thật không quá khi 13 cho rằng: tác phẩm của nhà văn – và bản thân ông – là người bạn mến thương của một thế hệ bạn đọc. Hóm hỉnh và sâu sắc, trữ tình, duyên dáng và bất ngờ… truyện của Nguyễn Nhật Ánh luôn luôn gần gũi như truyện dân gian cổ tích, như ước mơ của tuổi thơ mà lại mang tính hấp dẫn hiện đại. Truyện của Nguyễn Nhật Ánh bao giờ cũng mang đến cho các em thái độ nhập cuộc hết mình và lòng yêu thương chan hòa. Chính vì lẽ đó mà nhà văn được bình chọn là một trong những “gương mặt 20 năm” do Thành Đoàn tổ chức với 8000 phiếu bình chọn. Nguyễn Nhật Ánh chinh phục tuổi thơ ngay từ những quan điểm, phong cách sáng tác của mình. Ông là một người yêu nghề viết văn và đặc biệt sáng tác cho thiếu nhi. Lòng yêu nghề được nhà văn coi là một trong những tiêu chí quan trọng bậc nhất của bất cứ nghề nào.Với ông, sáng tác không phải vì mục đích mưu cầu danh lợi, hay mưu cầu danh tiếng mà trước hết vì sự thôi thúc của con tim, vì niềm đam mê mãnh liệt với thế giới tuổi thơ như một duyên nợ. Nhà văn tâm sự: “Tiền bạc đối với nhà văn nếu có chỉ là cái đến sau. Nếu để kiếm tiền thì không ai chọn nghề văn, khi ngồi vào bàn làm việc, nhà văn chỉ tìm kiếm một thứ duy nhất: những ý tưởng. Tôi rất thích một câu không biết của ai: lợi danh đi trước sáng tác là một tai họa, đi song hành với sáng tác là một cản trở, còn đến sau sáng tác là hợp quy luật”[19]. Trao đổi qua email với nhà văn Trần Nhã Thụy, Nguyễn Nhật Ánh cũng tâm sự: “Xét về mặt lao động, công việc của nhà văn cũng giống như những công việc khác trong xã hội. Người thợ mộc hành nghề bằng cưa, bào, đục thì nhà văn hành nghề bằng giấy bút. Một chiếc ghế làm ra, mỗi lần chỉ có một vài người ngồi và nó chỉ đáp ứng nhu cầu vật chất nhưng khi một cuốn sách in ra, có hàng trăm, hàng ngàn, hàng trăm ngàn người đọc… Xưa nay, thiên hạ vẫn thường gắn công việc viết văn với hai từ cao quý là “sứ mệnh”. Là một nhà văn chuyên tâm viết cho thanh thiếu niên, tôi nghĩ công việc của tôi là giúp cho các 14 bạn trẻ giàu có cảm xúc hơn, qua đó sống tốt hơn”. Nguyễn Nhật Ánh là nhà văn chuyên tâm và có trách nhiệm với công việc viết văn. Để có vốn hiểu biết phong phú về thế giới học trò, nhà văn đã sưu tầm đủ các loại sách giáo khoa từ lớp một đến lớp mười hai để đọc, không ngại đăng kí học lớp tiếng Anh buổi tối để quan sát, nắm bắt những “sự kiện” trong lớp học hay tâm tình, trò chuyện với chính con gái và các bạn của con. Chính lòng yêu nghề, ý thức về nghề nghiệp cùng với niềm đam mê, sự thôi thúc tâm hồn và sự am hiểu tâm lí tuổi thơ nên nhà văn tâm niệm: “Không nên viết quá nặng nề. Nhà văn phải là trụ đỡ tinh thần của các em, giúp các em yên tâm và vui sống. Trẻ em khác người lớn, tâm hồn mỏng manh, trong sáng như cây non, nhận thức chưa chín, kinh nghiệm chưa có, đem giông bão đến cho các em làm gì”. Đây thực sự là những chia sẻ của một người cầm bút am hiểu sâu sắc về tâm lí trẻ thơ. Quan niệm về phương thức tiếp cận này cũng đã ảnh hưởng đến quan niệm của nhà văn về việc lựa chọn kĩ thuật viết. Viết truyện cho thiếu nhi đòi hỏi một bút pháp giản dị và trong trẻo. Vậy nên Nguyễn Nhật Ánh viết một cách thong dong, viết là bước vào một thế giới khác không có sự phiền muộn của đời thường. Ông cũng đặt tầm quan trọng của bạn đọc – đối tượng cảm thụ, xem xét đó như một yếu tố trong quá trình sáng tác. Theo Nguyễn Nhật Ánh, tác phẩm văn học thiếu nhi là các tác phẩm viết cho thiếu nhi, chứ không chỉ là viết về thiếu nhi. Nguyễn Nhật Ánh cũng tâm niệm: “Phải viết làm sao cho hay, cho hấp dẫn mà vẫn đảm bảo tính logic, đặc biệt tình tiết không quá nhiều, quá rắc rối. Mặt khác, truyện phải vui vẻ, nhẹ nhàng, không nhiều yếu tố gây sốc và không chệch khỏi yêu cầu giáo dục”. Viết về lứa tuổi thiếu nhi, đặc biệt là giai đoạn “tuổi hồng” – tuổi mới lớn, Nguyễn Nhật Ánh đã chọn cho mình một hình thức biểu hiện phù hợp với nội dung phản ánh khiến các bạn đọc nhỏ tuổi luôn cảm thấy mới lạ hấp dẫn. Vì vậy đến với tác phẩm của Nguyễn Nhật Ánh, không chỉ 15