Đăng ký Đăng nhập
Trang chủ Giáo dục - Đào tạo Tiểu học Lớp 5 Một số biện pháp rèn đọc diễn cảm cho học sinh lớp 5...

Tài liệu Một số biện pháp rèn đọc diễn cảm cho học sinh lớp 5

.DOC
74
132
83

Mô tả:

PHẦN MỞ ĐẦU PHẦN THỨ NHẤT I. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI : Môn Tiếng Việt ở trường Tiểu học có nhiệm vụ hình thành năng lực hoạt động ngôn ngữ cho học sinh, nằng lực hoạt động ngôn ngữ được thể hiện trong 4 dạng hoạt động tương ứng với chúng ta với 4 kĩ năng : nghe - nói - đọc - viết . Đọc là một phân môn của chương trình Tiếng việt bậc Tiểu học . Đây là một phân môn có vị trí đặc biệt trong chương trình vì nó đảm bảo nhiệm vụ và việc hình thành và phát triển cho học sinh kĩ năng đọc, một kĩ năng quan trọng hàng đầu của học sinh ở bậc đầu tiên trong trường phổ thông . Nếu không biết đọc thì học sinh không thể tiếp thu nền văn minh của loài người ( do những kinh nghiệm của cuộc sống ) những thành tựu văn hóa khoa học , những tư tưởng , tình cảm của các thế hệ trước và của cả những người đương thời phần lớn đựoc ghi lại bằng chữ viết ). Bởi thế không thể sống một cuộc sống bình thường , có hạnh phúc với đúng nghĩa của từ trong xã hội hiện đại , Hơn nữa , ở trường Tiểu học , phân môn Tập đọc có nhiệm vụ cung cấp kiến thức cho các em để học các phân môn Tiếng Việt và là tiền đề cho học sinh học tốt các môn khác . Trong Tập đọc thì đọc diễn cảm có vai trò đặc biệt quan trọng . Đọc diễn cảm có tính đặc thù vì đây là hình thức đọc nghệ thuật . Người đọc phải hòa cảm xúc thả hồn mình vào bài văn , bài thơ để suy nghĩ , rung cảm và truyền cẩm đến người nghe khiến người nghe hiểu đựơc nội dung và cảm xúc của bài văn bài thơ vì thế , đọc diễn cảm không chỉ đơn thuần thuộc phạm trù ngôn ngữ mà còn thuộc phạm trù văn học và thẩm mỹ . Đọc diễn cảm giúp các em có khả năng cảm thụ văn học tốt hơn và từ đó giúp các em làm giàu vốn hiểu biết về tiếng việt đồng thời mang đến cho các em tình cảm cao đẹp , tình yêu với cuộc sống con người , tình yêu gia đình , yêu quê hương đất nước . Song , muốn đọc diễn cảm được một bài văn bài thơ , học sinh phải có kĩ năng đọc đúng rõ ràng lưu loát và giọng đọc phù hợp với nội dung từng bài đọc.Trên thực tế hiện nay , kĩ năng đọc của học sinh còn yếu , đọc còn bỏ sót tiếng , từ , đọc nhát ngừng rời rạc , đọc lẫn lộn giữ các phụ âm chưa chú ý ngắt đúng nhịp thơ nên việc đọc diễn cảm nhiều em còn ngọng l/n, ân / ưn , óc/ooc... Đối với giáo viên vẫn còn tồn tại một vài hạn chế như : đọc chưa đúng chính âm , ngắt giọng chưa chú ý đến nghĩa của từ ngữ , câu hay đọc diễn cảm thơ thì hầu hết bài nào cũng đọc với giọng tình cảm tha thiết … Điều này khiến cho việc cảm thụ cái hay cái đẹp của bài văn , bài thơ bị hạn chế hiệu quả giờ đọc chưa cao , kém sinh động . Đọc đúng đọc diễn cảm là mục đích của dạy học tiến tới , là nội dung của việc luyện đọc. Luyện đọc đúng cũng chính là cái đích của của quá trình đọc thành tiếng . Nhận thức đúng tầm quan trọng của việc dạy đọc diễn cảm và xuất phát từ thực tế về kĩ năng đọc diễn cảm của học sinh tiểu học hiện nay ngay từ đầu năm học, bên cạnh việc giảng dạy các môn học khác tôi luôn quan tâm suy nghĩ tìm ra một số biện pháp rèn đọc diễn cảm cho học lớp 5 . Qua quá trình nghiên cứu và áp dụng có hiệu quả , tôi mạnh dạn đóng góp ý kiến , tiếng nói của mình vào việc đưa ra một số biện pháp rèn đọc diễn cảm cho học sinh góp phần làm trong sáng Tiếng Việt , lành mạnh ngôn ngữ đọc. Đề tài của tôi là : " Một số biện pháp rèn đọc diễn cảm cho học sinh lớp 5 " II. MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU Xuất phát từ nhiệm vụ cơ bản của đề tài " Một số biện pháp rèn đọc diễn cảm cho học sinh lớp 5 ", xuất phát từ thực tế dạy học hiện nay với mong muốn giải quyết đựơc phần nào tình trạng dạy tập đọc buồn tẻ kém hiệu quả còn tồn tại ở các trường tiểu học , qua đó tìm ra phương pháp tối ưu nhất giúp học sinh đọc đúng, đọc diễn cảm theo nội dung và yêu cầu của bài đọc, đáp ứng mục tiêu môn tập đọc đề ra , mạnh dạn nghiên cứu và đề xuất một số biện pháp nhằm nâng cao dạy và học ở phân môn Tập đọc III.GIỚI HẠN ĐỀ TÀI Một số biện pháp rèn đọc diễn cảm cho học sinh lớp 5 Thời gian nghiên cứu: Từ tháng 9 /2008 đến tháng 5/2009 IV. KHÁCH THỂ VÀ ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU Qua khảo sát kỹ năng đọc đúng , đọc diễn cảm của học sinh, tìm hiểu nội dung Sách giáo khoa Tiếng việt 5.Tôi quyết định chọn học sinh lớp 5A2 Trường tiểu học Phương Đông B để nghiên cứu. Đây là lớp tôi đang chủ nhiệm Tôi xác định lứa tuổi này đang hoàn thiện từng bước trình độ sử dụng ngôn ngữ để chuyển lên cấp học cao hơn . Do đó không thể thiếu việc điều chỉnh và uốn nắn kịp thời những lỗi sai ở các em trong quá trình học tập V.CÁC GIẢ THUYẾT KHOA HỌC Kết quả học tập môn tiếng việt và các môn học khác sẽ tốt hơn nếu giáo viên đưa ra những kinh nghiệm thích hợp trong quá trình rèn đọc diễn cảm cho học sinh khi dạy phân môn tập đọc. VI.NHIỆM VỤ ĐỀ TÀI Ở lớp 5 việc dạy tập đọc cần đạt các yêu cầu sau đây: -Củng cố ,phát triển kĩ năng đọc trơn ,đọc thầm đã được hình thành ở các lớp dưói ;tăng tốc độ đọc ,khả năng đọc lướt để chọn thông tin nhanh ;khả năng đọc diễn cảm -Phát triển kĩ năng đọc –hiểu lên mức cao hơn :nắm và vận dung được một số khái niệm như đề tài ,cốt truyện ,nhân vật ,tính cách ,… để hiểu ý nghĩa của bài vã phát hiện một vài giá trị nghệ thuật trong các bài văn , bài thơ. -Mở rộng vốn hiểu biết về tự nhiên ,xã hội và con người để góp phần hình thành nhân cách của con người mới VII . PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU . Khi thực hiện đề tài này tôi đã thực hiện các phương pháp sau : 1. Phương pháp nghiên cứu và ứng dụng lý luận Thu thập nghiên cứu và tài liệu và giảng dạy , SGK để tổng hợp các vấn đề lý thuyết có liên quan dến đề tài , từ đó ứng dụng thực tiễn . 2. Phương pháp khảo sát thực tế Tìm hiểu một số lỗi thường gặp , phổ biến ở học sinh tiểu học trong quá trình đọc . Mặt khác , dự giờ của đồng nghiệp để xem phương pháp dạy học của bạn có giúp học sinh đọc diễn cảm tốt hay không ? 3. Phương pháp thống kê phân loại : Áp dụng phương pháp này sau khi khảo sát , quy các lỗi về các dạng khác nhau . 4. Phương pháp thực nghiệm . Trong quả trình rèn đọc , tôi đưa ra các bài tập . Sau đó ứng dụng phương pháp này để kiểm tra kết quả . Tôi dạy ở lớp 5A2.Trường TH Phương Đông.Sau đó rút kinh nghiệm điểm đạt , chưa đạt cho đề tài nghiên cứu của mình . Phương pháp này góp phần làm cho đề tài nghiên cứu của tôi mang tính khách quan , khoa học , chính xác và toàn diện hơn . PHẦN NỘI DUNG PHẦN THỨ HAI CHƯƠNG I Những cơ sở Lý luận , thực tiễn của đề tài . I . CƠ SỞ LÝ LUẬN : Tư duy con người không thể phát triển nếu thiếu ngôn ngữ việc chiếm lĩnh ngôn ngữ nhằm tạo ra những tiền đề phát triển tư duy " Ngôn ngữ là thực hiện trực tiếp tư tưởng " ( K . Mác) . Vì vậy phải thường xuyên luyện tập cho học sinh khả năng diễn đạt tư tưởng của mình bằng những hình thức ngôn ngữ khác nhau " Ngôn ngữ là phương tiện giao tiếp quan trọng nhất của loài người (Lê Nin ) . Mục đích nghiên cứu ngôn ngữ trong nhà trường phải giúp HS có thể sử dụng ngôn ngữ làm phương tiện sắc bén để giao tiếp . Vì vậy phát triển lời nói là nhiệm vụ quan trọng nhất của dạy học tiếng trong nhà trường. Học sinh phải ý thức được chức năng của ngôn ngữ . nắm vững các phương tiện , kết cấu và quy luật cũng như hoạt động hành chức của nó . Nhiệm vụ đầu tiên của nhà trường trong dạy tiếng là phát triển ngôn ngữ , khả năng nhận thức cảm tính của trẻ em . Dạy tiếng phải dựa trên kinh nghiệm sống, vốn ngôn ngữ lời nói và đặc điểm tâm sinh lí lứa tuổi . Quan hệ giữa phương pháp dạy học Tiếng việt và tâm lí học , đặc biệt là tâm lí học lứa tuổi rất chặt chẽ. Nếu không có kiến thức về diễn biến tâm lí ở con người nói chung và đặc điểm ở trẻ em lứa tuổi tiểu học nói riêng thì không thể giảng dạy tốt và phát triển lời nói cho học sinh . Thầy cô giáo cần biết sản phẩm lời nói được sản sinh ra thế nào , quá trình đọc được thiết lập từ những yếu tố nào, khái niệm ngữ pháp đựơc hình thành ở trẻ em ra sao, vai trò của ngôn ngữ trong sự phát triển tư duy, kĩ năng nói , viết được hình thành như thế nào ... Ngôn ngữ tiếng việt tạo nền tảng cho môn học Tiếng Việt và logíc khoa học của ngôn ngữ quyết định logích của môn học Tiếng Việt . Phương pháp dạy học môn Tiếng Việt phải phát hiện được những quy định riêng, đặc thù của dạy học tiếng việt , chính khoa học ngôn ngữ quy định đặc thù này .Những hiểu biết về bản chất của ngôn ngữ , của tiếng việt có vai trò quan trọng trong việc định ra các nguyên tắc nội dung và các phương pháp dạy học phân môn Tập đọc . Để tổ chức dạy học cho học sinh , chúng ta cần hiểu rõ về quá trình đọc , nắm bản chất của kĩ năng đọc, đặc điểm tâm sinh lí cuả học sinh khi đọc. Đọc được xem như là một hoạt động có hai mặt mật thiết với nhau, là việc sử dụng một bộ mã gồm hai phương diện . Một mặt đó là quá trình vận động của mắt , sử dụng bộ mã chữ - âm để phát ra một cách trung thành những dòng văn tự ghi lại lời nói âm thanh. Mặt khác, đó là sự vận động của tư tưởng , tình cảm sử dụng bộ mã chữ - nghĩa tức là mối liên hệ giữa các con chữ và ý tưởng , các khái niệm chứa đựng bên trong để nhớ và hiểu nội dung những gì đọc được . Kỹ năng đọc là một kỹ năng phức tạp đòi hỏi có quá trình luyện tập lâu dài . Phương pháp dạy tập đọc phải dựa trên những cơ sở ngôn ngữ học , liên quan mật thiết với một số vấn đề của ngôn ngữ học như : Chính âm , chính tả, chữ viết, ngữ điệu ( thuộc ngữ âm học ) dấu câu, các kiểu câu ( thuộc ngữ pháp học ) Phương pháp dạy tập đọc phải dựa trên những kết quả nghiên cứu của ngôn ngữ học, việt ngữ học về những vấn đề nói trên để xây dựng xác lập nội dung và phương pháp dạy học. Các phẩm chất của đọc không thể tách dời những cơ sở ngôn ngữ học . Không coi trọng đúng mức những cơ sở này , việc dạy học sẽ mang tính tuỳ tiện và không đảm bảo hiệu quả dạy học. Mặt khác, hiện nay những kết quả nghiên cứu của Việt ngữ học còn hạn chế , chưa đáp ứng được những đòi hỏi của phương pháp , làm cho phương pháp dạy tập đọc không tránh khỏi những lúng túng khi giải quyết những vấn đề về đọc đúng, đọc diễn cảm ... Ví dụ : Chưa thống nhất được một chuẩn chính âm, không giải quyết vấn đề phát âm địa phương một cách có nguyên tắc. Không có được những chỉ dẫn cụ thể cho đọc diễn cảm mà đành lòng với cách nói chung chung , hời hợt như là thơ đựơc đọc với giọng thiết tha, sôi nổi... Điều này gây nên những khó khăn nhất định trong việc xác lập nội dung và phương pháp dạy tập đọc . Luyện đọc đúng phải rèn cho học sinh thể hiện chính xác các âm vị Tiếng việt , đọc đúng các phụ âm đầu, đọc đúng các âm chính , đọc các âm thanh điệu ... thể hiện đúng ngữ điệu : lên giọng , xuống giọng , nhấn giọng ngắt hơi ... , đúng nội dung y nghĩa của từ câu , đúng chức năng của văn bản , như vây đọc đúng đã bao gồm một số tiêu chuẩn của đọc diễn cảm , bởi đọc diễn cảm là sử dụng sự sử dụng ngữ điệu để phô diễn cảm xúc của bài tập đọc . Hoà nhập với bài văn , bài thơ có cảm xúc xẽ tìm thấy ngữ điệu thích hợp , vì thế đọc giúp các em chiếm lĩnh đựoc một ngôn ngữ để dùng trong giao tiếp và tạo ra hứng thú , động cơ học tập . Đối với học sinh lớp 5 đọc diễn cảm là một yêu cầu cơ bản và cần thiết . Đọc diễn cảm tốt xẽ giúp các em có khả năng cảm thụ văn học tốt , nhận thưc đựơc tác phẩm một cách phong phú và sâu sắc hơn . Mỗi bài tập đọc là một tác phẩm nghệ thuật mà " Đọc diễn cảm là đọc để tiếp cận với thế giới nghệ thuật mà nhà văn đã xây dựng " thông qua mỗi bài học học sinh cảm nhận đựoc cái hay cái đẹp , từ đó có thái độ hành vi đúng đắn bồi dưỡng cho các em những tư tưởng tình cảm trong sáng, tình yêu quê hương đất nước yêu thiên nhiên con người ... Đọc diễn cảm tốt giúp các em có kĩ năng phân tích tổng hợp kiến thức về tự nhiên xã hội một cách đầy đủ, chính xác hơn . Như vậy dạy đọc có một ý nghĩa to lớn vì nó có cả nhiệm vụ giáo dưỡng, giáo dục và phát triển góp phần vào việc hình thành nhân cách của các em . Trên đây là những vấn đề chung nhất về cơ sở lý thuyết của việc dạy đọc nghiên cứu nội dung lý thuyết của việc dạy đọc . Việc nghiên cứu nội dung lý thuyết là tiền đề để chúng tôi xem xét tìm các biện pháp giúp học sinh đọc diễn cảm tốt . II CƠ SỞ THỰC TIỄN : 1. Nội dung chương trình Sách giáo khoa tập đọc lớp5 Sách giáo khoa tiếng việt 5 gồm 2 tập với 10 chủ điểm *Tập 1 gồm 5 chủ điểm, học trong 18 tuần : -Tuần 1,2,3: Việt Nam – Tổ quốc em -Tuần 4,5,6: Cánh chim hoà bình -Tuần 7,8,9: Con người với thiên nhiên -Tuần 10: Ôn tập giữa học kì I - Tuần 11,12,13: Giữ lấy màu xanh -Tuần 14,15,16,17 :Vì hạnh phúc con người -Tuần 18: Ôn tập cuối học kì I *Tập 2 gồm 5 chủ điểm ,học trong 17 tuần -Tuần 19,20,21: Người công dân -Tuần 22,23,24: Vì cuộc sống thanh bình -Tuần 25,26,27: Nhớ nguồn -Tuần 28: Ôn tập giũa học kì II -Tuần 29,30,31: Nam và nữ -Tuần 32,33,34: Những chủ nhân tương lai -Tuần 35: Ôn tập cuối học kì II 2. Một số nguyên tắc và phương pháp dạy học cho học sinh lớp 5 A. Nguyên tắc : Các nguyên tắc đựơc hình thành trên cơ sở các quy luật tự nhiên và xã hội đã đựơc con người nhận thức , phản ánh nhằm hoạt động đạt tới mục đích cuối cùng đã đề ra . Nguyên nhân dạy học Tiếng Việt là những điểm lý thuyết cơ bản xuất phát làm chỗ dựa cho việc lựa chọn nội dung , phương pháp , biện pháp và phương tiện . Qua thực tế và yêu cầu phân môn tập đọc , dạy tập đọc phải được thực hiện theo các nguyên tắc : A1. Nguyên tắc 1 : Dạy tập đọc trước tiên phải phải coi việc rèn kĩ năng đọc ( đọc thầm, đọc thành tiếng ) là nhiệm vụ trung tâm của bài dạy . - Đọc thầm cần định hướng để học sinh có hứng thú và chăm chú đọc có ý thức - Đọc thành tiếng : Rèn đọc đúng , đọc nhanh tiến độ diễn cảm . a2 . Nguyên tắc 2 : Dạy tập đọc coi học sinh là chủ thể luyện đọc , học sinh phải suy nghĩ nói đuợc lên ý nghĩa đó , được luyện đọc bài đọc a3. Nguyên tắc 3 : Dạy tập đọc cần sát đối tượng , sát trình độ học sinh để đảm bảo tính vừa sức . Đối với học sinh lớp 5 yêu cầu phải đọc tốc độ tối thiểu 120 tiếng/phút Đọc lưu loát từng đoạn và cả bài văn , bài thơ ( biết ngắt nhịp phù hợp theo thể thơ hay nội dung đọc ) Đọc thầm nhanh hiểu nội dung bài đọc , nếu cần tìm cần tìm đựoc dàn ý bài đọc ( biết đặt tên cho đoạn văn ) tóm tắt đựoc nội dung bài thơ , có cảm xúc biết nhấn giọng ở những từ biểu cảm , gợi tả , biết đọc rõ lời tác giả , lời nhân vật . B. Phương pháp : B1 Phương pháp đàm thoại Muốn điễn cảm tốt , trước hết phải cảm thụ tốt bài văn, phải rung cảm với tác phẩm , phải tái hiện đựoc các hình tượng trong tác phẩm giúp học sinh cảm thụ đựơc cái hay cái đẹp của tư tưởng, tình cảm , của nghệ thuật ngôn từ thể hiện ra cách đọc , giọng đọc diễn cảm . Vì vậy giáo viên cần hướng dẫn các em bằng câu hỏi đàm thoại . Phương pháp phù hợp tâm lý trẻ thơ là thích đựơc hoạt động ( không thông qua hoạt động lời nói ) . Giáo viên xây dựng một hệ thống câu hỏi tìm hiểu bài kích thích học sinh tích cực , độc lập tư duy tìm ra câu hỏi trả lời chính xác từ đó c ác em đã tự tìm thấy cách đọc bài . B2. Phương pháp trực quan : Phương pháp này được sử dụng trong giờ tập đọc qua các hình thức Trực quan bằng giọng đọc của giáo viên là phương pháp sinh động và có hiệu quả cao , có tác dụng làm mẫu cho học sinh có tác dụng cho học sinh làm mẫu khi luyện đọc hoặc làm mẫu nhằm minh họa hướng dẫn gợi ý hoặc tạo tình huống giúp học sinh nhận xét, giải thích tìm ra cách đọc hoặc luyện phát âm sai và đọc đúng cho học sinh . Mỗi bài văn bài thơ viết ở các thể loại khác nhau , với nội dung khác nhau . Do vậy giáo viên cần đọc đúng thể loại , biểu hiện của tình cảm qua ánh mắt , nét mặt nụ cười khi đọc . Trực quan bằng tranh ảnh , vật thực khi giới thiệu bài giảng từ thay cho sự vật hiện tượng ngoài khả năng quan sát trực tiếp . Trực quan bằng vật thực khi giới thiệu bài , giảng từ thay cho sự vật hiện tượng ngoài khả năng quan sát trực tiếp . Trực quan bằng vật hiện thực giúp gần gũi với với cuộc sống thực tiễn, dễ gây cho các em ấn tượng sâu sắc Trực quan bằng cách ghi nhừng từ khó lên bảng cho các em nhìn và đọc cho các em nghe bằng giọng đọc chuẩn . B3. Phương pháp luyện tập : Trong giờ tập đọc thì đây là phương pháp chủ yếu giúp học sinh rèn kĩ năng đọc dưới sự hướng dẫn của giáo viên quá trình luyện tập bồi dưỡng cho các em năng lực độc lập di chuyển kĩ năng kĩ xảo . B4. Phương pháp kiểm tra đánh giá : Thông qua phương pháp này người giáo viên phát hiện đựơc thực trạng và kết quả học tập của học sinh Phương pháp sử dụng SGK trên lớp hay ở nhà trong phân môn tập đọc đều có ý nghĩa quan trọng . Đó là một phương tiện để học sinh thực hiện các họat động : chuẩn bị đọc trước khi ở nhà ) nghe đọc mẫu , đọc thầm , tìm hiểu bài , luyện đọc * Để giờ học đạt hiệu quả người giáo viên phải sử dụng linh hoạt các phương pháp trên . 3 .Tình hình giảng dạy phân môn tập đọc ( nói chung ) và việc rèn đọc diễn cảm nói riêng ở trường Tiểu học . a. Việc giảng dạy của giáo viên . Nhìn chung , mỗi giáo viên đã nhận thức được vị trí vai trò của phân môn tập đọc , đặc biệt là trang bị những kiến thức ngôn ngữ để các em có điều kiện thuận lợi vận dụng trong thực tập và giao tiếp góp phần giữ gìn sự trong sáng của tiếng việt . Song , thực tế giảng dạy phân môn này nhất là việc rèn đọc diễn cảm còn có những bất cập cần phải quan tâm khắc phục . Nhiều giáo viên chỉ chú ý trong giờ tập đọc có bao nhiêu em đựơc đọc ( càng nhiều càng tốt ) mà chưa quan tâm đến chất lượng đọc . Bên cạnh đó cần nhắc đến sự hạn chế trong việc nắm kiến thức bài kĩ năng đọc diễn cảm của giáo viên dẫn đến tình trạng rèn đọc diễn cảm ở mức chung chung , không rõ ràng , cụ thể gây cản trở đến việc nhận thức của học sinh . b. Việc đọc diễn cảm của học sinh Do thực tế giảng dạy như đã nêu ở trên nên việc đọc đúng diễn cảm của học sinh chưa đạt kết quả mong muốn . Đa số ở mức độ học thuộc ( không kể đến một số em còn đọc ngọng, đọc ê a) hoặc đọc chỉ đúng , đọc đều đều đọc không có ý thức . Qua các giờ tập đọc đầu tiên tôi thống kê và phân loại chất lượng đọc ở lớp : 5A2 ( sĩ số 31) như sau : - Số học sinh đọc ngọng : 5 em - Số học sinh đọc rời rạc : 9 em - Số học sinh đọc đúng :10 em - Số học sinh đọc diễn cảm :7 em Chương II Đề xuất một số biện pháp đọc diễn cảm cho học sinh lớp 5 I. Đề xuất một số biện pháp . Qua nghiên cứu SGK và từ thực trạng dạy học phân môn tập đọc , tôi đã suy nghĩ tìm tòi các biện pháp giúp học sinh đọc diễn cảm hơn , cụ thể : 1. Chuẩn bị tốt bài giờ trước đọc. * Đối với giáo viên : Phân môn tập đọc là sự tổng hợp các kiến thức về ngữ âm , từ vựng , ngữ pháp mỗi bài tập đọc là một mảng thực tế cuộc sống giáo viên cần nắm chắc nội dung , hiểu từng từ trong bài để hướng dẫn học sinh nắm bắt bài một cách dễ dàng . Đối với mỗi bài văn, bài thơ , giáo viên phải tìm hiểu kĩ hoàn cảnh sáng tác , xuất xứ của mỗi bài văn bài thơ ấy để hiểu rõ mạch cảm xúc của tác giả , từ đó chuẩn bị cho mình giọng đọc đúng và diễn cảm phù hợp . Đối với học sinh Mỗi bài tập đọc, tôi đều yêu cầu các em phải chuẩn bị kỹ ở nhà nội dung cần tìm hiểu . Đọc trước nhiều lần để tìm cách đọc phù hợp , trả lời câu hỏi cuối bài ra một quyển vở soạn bài, lập tìm dàn ý và rút ra nội dung chính của bài. Việc chuẩn bị kỹ ở nhà giúp học sinh tìm ra cách đọc sáng tạo cho mình hoặc là cơ sở để các em tiếp thu bài giảng , hưóng dẫn đọc diễn cảm của giáo viên một cách tốt nhất . 2. Sử dụng trực quan bằng giọng đọc diễn cảm của giáo viên - Sử dụng đồ dùng trực quan rất phù hợp với đặc điểm nhận thức của học sinh tiểu học , có tác dụng kích thích tính tích cực , chủ động của học sinh trong học tập . Vì vậy đồ dùng trực quan là phương tiện quan trọng góp phần vào thành công của tiết dạy . Trong giờ tập đọc, giọng đọc của giáo viên là một giáo cụ trực quan vô cùng quan trọng , là chiếc chìa khoá mở ra cho các em những hiểu biết về kho tàng văn học thơ ca. Nhận thức rõ tầm quan trọng của giọng đọc mẫu nên khi ta đọc diễn cảm cho học sinh , tôi rất chú trọng đến việc chuẩn bị giọng đọc mẫu của mình trước khi lên lớp sao cho phù hợp với nội dung bài đọc . Tóm lại, giọng đọc mẫu của giáo viên được coi là một trong những đồ dùng trực quan vô cùng quan trọng , nêu một biểu tượng mẫu về giọng đọc để học sinh cố gắng đạt tới . Phần đọc mẫu có thể đọc cả bài hoặc một khổ thơ, một đoạn, một câu, một dòng ... miễn sao đạt hiệu quả tốt nhất . Muốn vậy, mỗi giáo viên phải luôn trau dồi và rèn luyện cho mình một giọng đọc diễn cảm tốt nhất. 3. Rèn đọc đúng cho học sinh Học sinh có kĩ năng đọc đúng thì mới có thể tiến tới đọc diễn cảm được . Bởi vậy, điều trước tiên là phải rèn cho học sinh đọc đúng . Một trong những yêu cầu quan trọng của việc đọc đúng là phải phát âm đúng , chuẩn về ngữ âm và đảm bảo về tốc độ. Phát âm không chuẩn hoặc đọc quá nhanh , quá chậm sẽ không thể hiện được cái hay , cái đẹp cũng như phong cách của tác phẩm . Để rèn đọc đúng cho học sinh , trong quá trình rèn đọc , tôi chú ý nghe các em đọc , đồng thời yêu cầu lớp cùng theo dõi và nhận xét cách đọc , phát âm của bạn để tìm ra chỗ sai, từ đó hướng dẫn các em chỉnh sửa . Ngay từ khi nhận lớp tôi phát hiện một số em còn phát âm nhầm lẫn : Vần " oc " thành " ooc ", phụ âm l/n . Có em còn đọc " cọc" thành "cooc ", cũng làm như trên , tôi yêu cầu phát âm lại , hướng dẫn : Khi đọc em cần mím môi lại, hơi phình ra hai má rồi thoát ra đằng mũi không để hở miệng . Tiếp đó tôi đọc mẫu rồi gọi tiếp những em hay nói sai . Qua đó các em đã biết phân biệt và hạn chế bớt những nhầm lẫn trọng khi đọc. Mặt khác để việc rèn phát âm chuẩn và có thể" thanh toán ngọng " đối với học sinh trong lớp , tôi luôn chú ý sửa ngọng cho các em trong tất cả các giờ học cũng như lúc vui chơi, đồng thời giúp các em thấy được tác hại của sự nhầm lẫn giữa phụ âm l/n , giữa vần " oc " với " ooc ". Bên cạnh đó, tôi sưu tầm những câu thơ, câu văn có tiếng phụ âm đầu là l/n để giúp học sinh rèn đọc, sửa ngọng. " Anh ta leo lên lưng chim, chim đập cánh ba lần mới lên nổi " " Anh nuôi làm lụng bên bếp lửa Vừa nấu vừa nếm hết nửa nồi "... Cứ như vậy, trong giờ tập đọc, tôi thường xuyên sửa kịp thời những lỗi phát âm lẫn, giúp học sinh nhớ và tự giác sửa ngọng đạt hiệu quả . 4. Rèn luyện cách ngắt, nghỉ, thể hiện giọng đọc Sau khi học sinh đã biết đọc đúng , để tiến tới đọc diễn cảm, tôi hướng dẫn và cho học sinh tập luyện ngắt, nghỉ, thể hiện giọng đọc ( nhấn mạnh, ngân dài ) phù hợp với nội dung từng bài. Ngay từ những tuần đầu , tôi cho học ;sinh làm quen với các kí hiệu đọc : - Dấu nghỉ hơi : // ( ghi sau từ cần nghỉ ) - Dấu ngắt hơi : / ( ghi sau từ cần ngắt ) - Dấu nhấn mạnh : - ( gạch dưới từ cần nhấn ) - Dấu kéo dài :  ( ghi dưới từ cần kéo dài ) - Dấu lên cao giọng :  ( ghi bên phải từ cần lên cao giọng ) - Dấu hạ thấp giọng :  ( ghi bên phải từ cần hạ giọng ) Tôi chia các bài đọc thành hai dạng chính : Thơ, văn xuôi và rèn đọc phù hợp với từng giọng . a. Đối với các bài văn xuôi Tôi hướng dẫn học sinh phân biệt từng thể loại : Văn tả, văn kể chuyện, văn đối thoại, từ đó có biện pháp cụ thể với từng thể loại . Khi đọc thể loại văn tả , tôi gợi ý để các em phát hiện ra những từ ngữ gợi tả hình ảnh, âm thanh, nhấn giọng ở những từ ngữ đó để thể hiện nội dung, tình cảm và ngắt nghỉ theo đúng cụm từ. Ví dụ : " Dưới mặt đất, / nước mưa vẫn róc rách, / lăn tăn,/ luồn lỏi,/ chảy thành hàng ngàn vạn dòng mỏng manh,/ buốt lạnh. " Khi đọc thể loại văn kể chuyện, giọng đọc cần phù hợp với tình tiết diễn biến của câu chuyện , thể hiện những cử chỉ , hành động của nhân vật trong truyện qua nét mặt , ánh mắt, động tác để diễn tả nội dung bài đọc cho sinh động hấp dẫn người nghe . Đối với những bài văn xuôi giàu kịch tính có tính chất đối thoại , tôi thường tổ chức cho các em đọc theo kiểu phân vai nhân vật để thể hiện nội dung bài đọc . b. Đôí với thể loại thơ : Đặc trưng cơ bản để phân biệt văn xuôi với thể loại thơ chính là nhịp thơ. Đó là sự tổ chức của ngôn ngữ thơ ca tạo nên nhạc điệu riêng cho mỗi bài . Vì vậy, để đọc diễn cảm tốt các bài thơ, học sinh phải biết ngắt nhịp thơ sao cho đúng. Việc ngắt nhịp thơ lại không theo một công thức, một khuôn mẫu nào cả mà chỉ ngắt nhịp làm sao cho khi đọc lên câu thơ ấy hay hơn, có hình ảnh hơn và thể hiện được ý tưởng mà tác giả gửi gắm trong đó . Thơ có nhịp ngắt 2/2/2 thể hiện sự dồn dập, nhịp ngắt dài 4/4 thể hiện sự sâu lắng, trầm tĩnh. Song ở mỗi bài thơ , mỗi thể loại thơ lại có cách ngắt nhịp khác nhau. Với thể thơ lục bát , cách ngắt nhịp phổ biến là 2/4, , 2/4/2,( 2/2/4 ) đôi khi lại là nhịp 3/3, 4/4 hoặc 3/3/2 với thể thơ thất ngôn bát cú đường luật thì lại ngắt theo nhịp 3/4 hoặc 4/3 còn thể thơ 4 tiếng thì phổ biến ngắt theo nhịp 2/2. Khi hướng dẫn học sinh đọc, tôi chú ý khai thác nội dung bài, nêu câu hỏi để học sinh tìm ra những từ ngữ gợi tả tâm trạng , cảm xúc của tác giả , những từ ngữ gợi tả hình ảnh , âm thanh từ đó tìm ra cách đọc phù hợp Khi học bài " Hạt gạo làng ta " Của Trần Đăng Khoa Khi tìm hiểu khổ thơ đầu, tôi hỏi : ở khổ thơ 1, tác giả nêu hạt gạo quê hương thơm ngon là nhờ đâu ? Khi đọc khổ thơ này cần đọc như thế nào ? vì sao phải đọc như vậy? ( nhấn mạnh điệp từ " có " cho thấy các chất làm nên hạt gạo quê hương. Cuối các dòng 2,4,6 đọc vắt luôn sang dòng sau làm câu thơ liền mạch, gợi hình ảnh hơn ...).Sau đó tôi yêu cầu học sinh dùng kí hiệu để thể hiện cách đọc Có những bài , tôi để cho các em tự tìm hiểu cách đọc Như vậy, để rèn luyện cho học sinh cách ngắt nhịp thơ đúng nhất, hay nhất, người giáo viên cần phải giúp các em hiểu rõ nội dung và dụng ý nghệ thuật mà tác giả sử dụng cũng như tình cảm mà tác giả gửi gắm trong từng từ , từng dòng thơ, khổ thơ để thể hiện giọng đọc phù hợp, truyền cảm xúc tới người nghe. Việc thể hiện sắc thái mỗi khổ thơ, bài thơ sẽ giúp học sinh tiến gần tới đọc diễn cảm . Tóm lại : Rèn đọc diễn cảm cho học sinh không thể thiếu việc hướng dẫn cách ngắt , nghỉ thể hiện giọng đọc phù hợp với từng thể loại , từng bài đọc . Thực hiện tốt biện pháp này là cơ sở thúc đẩy quá trình rèn đọc diễn cảm ra đạt chất lượng và hiệu quả tốt . 5. RÈN ĐỌC DIỄN CẢM THÔNG QUA NHÓM HỌC TẬP VÀ HOẠT ĐỘNG TẬP THỂ . Trong các loại hình giáo dục học sinh, có lẽ loại hình giáo dục bằng tập thể có tác dụng cuốn hút , hấp dẫn hơn cả vì ở đó các em được cùng nhau tham gia, trao đổi thảo luận , cùng nhau học tập , vui chơi cùng nhau tiến bộ . Ngay từ đầu năm học , tôi chú ý xây dựng tập thể lớp vững mạnh , có ý thức tổ chức kỷ luật , có tinh thần đoàn kết bạn bè tương thân, tương ái, biết thi đua giúp đỡ nhau trong học tập . Để rèn đọc diễn cảm cho các em , tôi chia lớp thành 3 nhóm học tập , tương ứng với 3 tổ , mỗi nhóm gồm cả 3 đối tượng học sinh: Giỏi -khá - Trung bình. Nhóm trưởng là những em học giỏi ( hoặc khá ), đọc tương đối tốt , có nhiệm vụ điều khiển hoạt động nhóm , thống nhất ý kiến chung .Để gây hứng thú cũng như nâng cao chất lượng học nhóm tôi đưa ra tiêu chuẩn thi đua : Sau mỗi tuần điểm đọc của tổ nào cao nhất thì tổ đó giành phần thắng và ngoài việc giữ danh hiệu này cho hết tuần , tổ đó có quyền đề nghị các tổ còn lại thực hiện theo yêu cầu của mình ( hát, đọc thơ, làm một số động tác vui, khoẻ... ) Vào thời gian đầu , tôi tiến hành giao bài tập cho mỗi nhóm vào cuối giờ sinh hoạt lớp, mỗi nhóm cử ra một em dự thi đọc diễn cảm. Ví dụ : Giao bài tập ở tuần 3 thì tiến hành thi đọc vào giờ sinh hoạt của tuần 4. bài tập thi đọc diễn cảm dưới dạng phiếu học tập. Khi các em đã quen với cách học này, tôi thay đổi một chút về hình thức cách thi : Các nhóm không cử người dự thi nữa mà sẽ gắp phiếu để tìm người tham gia thi, tôi làm 11 phiếu nhỏ , trong đó 10 phiếu ghi " Bạn là người cổ động " chỉ có 1 phiếu " bạn là người dự thi ", lần lượt cho 11 em ở mối nhóm gắp thăm lựa chọn, cuối cùng sẽ lựa chọn được ngẫu nhiên 3 em ở 3 nhóm trúng phiêú dự thi. Làm như vậy , không chỉ những em đọc tốt mà cả những em đọc yếu hơn cũng phải nổ lực chuẩn bị để thi đọc . Vì thế, chất lượng đọc diễn cảm của nhóm đựơc nâng lên rõ rệt các em tham gia rất hào hứng , nhiệt tình để giành phần thắng về cho nhóm. Trong quá trình thi đọc , để khách quan, tôi cho các em tự bầu ban giám khảo để đánh giá, tôi là người quyết định cuối cùng. Chính việc các em tự đánh giá lẫn nhau là cơ hội để các em kiểm tra kĩ năng nghe- đọc của mình , từ đó rút kinh nghiệm điều chỉnh bản thân, đồng thời nhờ đó mà tôi nắm bắt được trình độ, khă năng đọc diễn cảm của các em để có biện pháp tương ứng . Ngoài việc tổ chức cho các em thi đọc theo nhóm mỗi tuần 1 lần thì cứ sau 3 tháng , tôi lại tổ chức " Hội thi đọc thơ " để bình chọn "người đọc thơ hay nhất ". Tôi gắn việc tổ chức hội thi theo 3 đợt thi đua lớn : 20/11 , 8 /3 , 19/5 mỗi đợt khoảng 10 em tham gia dưới hình thức hái hoa dân chủ , mỗi bông hoa được chép sẵn một khổ thơ ( 1 đoạn thơ )và các em phải đọc diễn cảm khổ thơ ( đoạn thơ đó ) Những bài tập giao cho nhóm hay để tổ chức hội thi tôi thường chọn trong số các bài tập đã học . Chính vì vậy tạo cho các em ý thức chú ý theo doĩ giờ học chăm chú, sôi nổi bởi em nào cũng mong muốn mình đọc đúng, đọc hay để có thể tham gia thi đọc diễn cảm. Đồng thời , tôi còn sưu tầm thêm một số bài thơ viết cho thiếu nhi để tạo sự bất ngờ và qua đó kiểm tra khả năng nhạy bén của các em trong vịêc hoà cảm xúc của mình vào nội dung và ý tưởng nghệ thuật mà nhà thơ gửi gắm trong đó . Ví dụ như các bài thơ " Trăng ơi từ đâu đến '," Chú bò tìm bạn ", " Bóng mây ", " Ảnh Bác", " Cây dừa ".... Điều thú vị là hầu hết các em đều yêu thích thơ của Trần Đăng khoa bởi lẽ thơ của anh rất chân thật, hồn nhiên trong sáng , đồng điệu với cảm nhận tâm hồn trẻ thơ . Bằng việc tổ chức rèn đọc diễn cảm thông qua hoạt động tập thể , phong trào thi đua học tập ở lớp tôi diễn ra rất sôi nôỉ. Các em biết tranh thủ trao đổi , đọc cho nhau nghe vào giờ truy bài , giờ ra chơi, biết hỗ trợ đồng đều cho nhau và bản thân mỗi em đều cố gắng nỗ lực vươn lên để rèn đọc. Vì thế, chất lượng đọc diễn cảm được nâng lên, đồng thời hình thành ở các em tinh thần tập thể rất rõ nét . 6. RÈN ĐỌC DIỄN CẢM THÔNG QUA MỘT SỐ TRÒ CHƠI Xuất phát từ đặc điểm tâm lí lứa tuổi học sinh tiểu học là : Học mà chơi, chơi mà học nên cuối các giờ tập đọc , tôi thường tổ chức cho các em chơi : " Đọc thơ "," thi đọc tiếp sức " để gây hứng thú học tập . Ví dụ : Khi dạy bài " Tiếng đàn Ba-la-lai-ca trên sông đà " Tôi tổ chức cho các em chơi trò chơi " Đọc thơ truyền điện ", khi các em đã nhớ được nội dung bài thơ. Tôi chia lớp thành 2 đội, mỗi đội cử một nhóm 4 em lên chơi. Đại diện của hai nhóm sẽ " Oẳn tù tì " để giành quyền đọc trước , sau đó đại diện của nhóm đọc trước( A ) sẽ đứng lên đọc câu thơ đầu tiên của bài đọc rồi chỉ định thật nhanh ( " Truyền điện ") một bạn bất kì của đội kia(B). Bạn được chỉ định phải đứng dậy thật nhanh để đọc tiếp câu thơ thứ hai của bài. Nếu đọc đúng và trôi chảy thì sẽ được chỉ định một bạn của nhóm kia ( A ) đọc tiếp câu thứ ba.... cứ như vậy cho đến hết bài . Học sinh A1 :Trên sông Đà Học sinh B1 :Một đêm trăng chơi vơi Học sinh A2 :Tôi đã nghe tiếng ba-la-lai-ca Học sinh B2 : Một cô gái Nga mái tóc màu hạt dẻ ........................ Trường hợp người được chỉ định (" Truyền điện " ) chưa đọc ngay ( vì chưa thuộc ) bạn ở nhóm đối diện sẽ hô " một, hai, ba hoặc đến năm )nếu hô xong mà bạn đó vẫn chưa đọc được thì phải đứng yên tại chỗ ( bị " Điện giật " ). Khi đó người đã đọc câu thơ trước sẽ được chỉ định thêm một người nữa để bạn khác trong nhóm đối diện đứng lên đọc tiếp .... chẳng hạn ở bài thơ trên , học sinh A1 thuộc học sinh B1 không thuộc thì học sinh A1 chỉ định tiếp học sinh B2 Nhóm nào có nhiều người phải đứng ( bị " Điện giật "- không thuộc bài ) là nhóm thua cuộc. Đọc hết lượt một bài thơ , hai nhóm có thể chơi lại lần thứ hai và nhóm trước lại đọc trước hoặc chuyển sang đọc truyền điện với bài thơ khác . Với các hình thức chơi đó , các em tham gia rất tự giác và thích thú , thuộc bài , và đọc diễn cảm rất tốt . Qua đó còn luyện cho các em có trí nhớ tốt , phản xạ, ứng xử nhanh nhẹn, kịp thời. 7. VẬN DỤNG LINH HOẠT CÁC HÌNH THỨC TỔ CHỨC DẠY HỌC Để học sinh đọc diễn cảm tốt , tiếp thu bài một cách hứng thú, sáng tạo tôi luôn đa dạng hoá các loại hình học tập, tuỳ theo nội dung cụ thể của từng bài, từng phần tôi chọn hình thức dạy tương ứng. - Rèn đọc cá nhân: Đây là hình thức đọc chủ yếu trong giờ tập đọc với các mức độ phù hợp với khả năng đọc của học sinh. Đối với các em đọc khá tôi thường để các em tự đọc, tự nêu cách đọc và có thể đọc mẫu thay tôi, còn đối với học sinh trung bình , tôi yêu cầu các em đọc câu ngắn và nêu cách đọc : Ngắt , nghỉ, nhấn giọng ... nếu chưa chuẩn , tôi sửa chữa bổ xung,và yêu cầu các em đọc lại ngay với những cố gắng , tiến bộ nhỏ nhất tôi đọng viên , khích lệ các em để các em tự tin vươn lên. - Rèn đọc theo nhóm. Đối với những bài đọc có nội dung giàu kịch tính , có tính chất đối thoại theo kiểu phân vai, tiếp sức ... tôi phân các em theo nhóm gồm cả ba đối tượng Giỏi - Khá - Trung bình các em cùng đọc , tìm cách đọc hay, thi đọc theo nhóm và cùng nhau cố gắng, tiến bộ . - Xây dựng các " Đôi bạn cùng tiến " Sau khi phân loại học sinh từ đầu năm, tôi bắt đầu xây dựng các đôi bạn cùng tiến , mỗi đôi gồm một học sinh khá kèm một học sinh trung bình, có thể ở gần nhà nhau để cùng nhắc nhở, giúp đỡ nhau trong học tập ở lớp cũng như ở nhà . II. THỰC NGHIỆM 1. MỤC ĐÍCH THỰC NGHIỆM Xuất phát từ nhiệm vụ cơ bản của đề tài " Một số biện pháp rèn đọc diễn cảm cho học sinh lớp 5 " tôi mạnh dạn đề ra một số biện pháp ( nêu ở mục I ).. Để phần nào đánh giá đúng mức độ đạt được về nội dung cũng như giá trị của công việc mà tôi đang thực hiện , để kiểm tra tính khả thi của các biện pháp mà tôi đề xuất trong đề tài này , tôi đã tiến hành thực nghiệm. 2. ĐỐI TƯỢNG, ĐỊA BÀN, THỜI GIAN THỰC NGHIỆM Tôi tiến hành dạy thực nghiệm tại lớp 5A 2, Trường tiểu học Phương Đông B - Thị xã Uông Bí - Tỉnh Quảng Ninh.. Lớp gồm 31 học sinh, trong đó : - Số học sinh giỏi chiếm :7 em - Số học sinh khá chiếm :11 em - Số học sinh trung bình chiếm :13 em Đây là một lớp có ý thức chuẩn bị học tập tương đối tốt , hầu hết các em đều yêu thích môn Tiếng việt . Tuy nhiên trong lớp vẫn còn một số em đọc ngọng l/n vần " ooc " với vần "oc " ( do ảnh hưởng của cách phát âm địa phương) Qua thực nghiệm sẽ giúp chúng tôi phát hiện những sai sót , những điểm chưa phù hợp trong tư tưởng và quan niệm của mình về đọc diễn cảm , đồng thời rút ra kinh nghiệm và sửa chữa hoàn thiện hơn về vấn đề đưa ra. Mặt khác, trong quá trình thực nghiệm, tôi phát hiện những thiếu sót , hạn chế trong ý thức đọc của học sinh và sự uốn nắn của giáo viên đối với những lỗi đó ra sao thông qua các giờ Tập đọc. Qua thực nghịêm, tôi sẽ tích luỹ đựoc cho bản thân những kinh nghiệm trong quá trình giảng dạy phân môn Tập đọc để từ đó mạnh dạn đề xuất một vài biện pháp có thể giúp giáo viên hướng dẫn giảng dạy tích cực đối với việc đọc diễn cảm và vai trò của nó trong diễn đạt ngôn ngữ . 3. NỘI DUNG VÀ KẾT QUẢ THỰC NGHIỆM A. NỘI DUNG Bài dạy : HẠT GẠO LÀNG TA I. YÊU CẦU 1. Luyện đọc: Đọc đúng : Phù sa, trút lên, làng - Đọc diễn cảm. + Khổ 1: Đọcthong thả, nhấn giọng điệp từ "có" Cuối dòng thơ 2,4,6 : đọc vắt dòng sang dòng thơ sau. + Khổ 2 : Nhấn giọng các điệp từ : " Có bão ", " có mưa" và từ " giọt mồ hôi" Đọc vắt dòng ở cuối các dòng thơ 4,6,8 + Khổ 3: Nhấn giọng ở điệp từ " những năm " Đọc vắt dòng ở cuối các dòng thơ 2,4,6,8 + Khổ 4: Đọc liền mạch ở 3 dòng đầu Đọc thong thả 2 dòng cuối, ngắt nhịp 2/2, 1/1/1/1.
- Xem thêm -

Tài liệu liên quan