I. PHẦN MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài:
Ngay sau cách mạng tháng Tám thành công, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã
vạch rõ: Muốn xây dựng và phát triển một xã hội mới cần phải xây dựng: “
Một nền giáo dục của một nước độc lập, đó là một nền giáo dục sẽ đào tạo các
cháu nên những người công dân có ích cho nước Việt Nam, một nền giáo dục
làm phát triển hoàn toàn những năng lực sẵn có của các cháu’’. Từ đấy về sau
từng chặng đường cách mạng đã thường xuyên đề ra cho giáo dục những mục
đích theo phương thức đó.
Trong giai đoạn cách mạng hiện nay, nhiệm vụ trọng tâm của giáo dục là
đào tạo thế hệ trẻ thành “Con người mới’’. Đó là con người có tri thức văn hóa,
có sức khỏe, lao động giỏi, sống có văn hóa, giàu lòng yêu nước và tinh thần
quốc tế chân chính.
Ý thức được vai trò của mình, mục tiêu đào tạo của trường phổ thông,
người giáo viên phải có vốn tri thức cần thiết và phải biết cách tổ chức, quản lý
giờ học sao cho phù hợp với đặc điểm của lứa tuổi học sinh.
Các nhà nghiên cứu khảng định rằng “Toán học là cơ sở của ngành khoa
học khác”. Toán học không phải là sự thông minh sách vở khô khan, cũng
không phải là một kho tính toán chỉ đem lại kết quả là học thuộc lòng một tóm
tắt, một công thức nào đó. Hơn tất cả, toán học là công cụ vĩ đại làm giảm nhẹ
công việc trong các lĩnh vực khác nhau. Không nên xem toán học đơn thuần
như một sự khó hiểu cần thiết. Sự nghiên cứu toán học là một bộ phận không
tách rời của nền giáo dục quốc dân. Trong các môn học ở tiểu học, cùng với
môn Tiếng Việt, môn Toán hết sức quan trọng:
1. Toán học với tư cách là một môn khoa học nghiên cứu một số mặt
của thế giới thực, có hệ thống kiến thức cơ bản và phương pháp nhận thức rất
cần thiết cho đời sống, sinh hoạt, lao động…Đó cũng là những công cụ rất cần
1
thiết để học các môn học khác, để tiếp tục nhận thức thế giới xung quanh và
hoạt động có hiệu quả trong thực tiễn.
2. Môn Toán có khả năng giáo dục nhiều mặt rất lớn, có nhiều khả năng
để phát triển tư duy lô gíc, bồi dưỡng và phát triển những thao tác trí tuệ cần
thiết để nhận thức giáo dục hiện thực từ trừu tượng hóa, khái quát hóa, phân
tích, tổng hợp, so sánh, dự đoán, chứng minh và bác bỏ. Nó có vai trò lớn
trong việc rèn luyện phương pháp suy nghĩ, phương pháp suy luận, giải quyết
vấn đề có căn cứ khoa học, toàn diện, chính xác... Nó có nhiều tác dụng phát
triển trí thông minh, tư duy độc lập, linh hoạt sáng tạo trong việc hình thành và
rèn luyện trong mọi lĩnh vực hoạt động của con người góp phần giáo dục ý chí
và đức tính tốt như: Cần cù, nhẫn nại, ý thức vượt khó…
Vì vậy việc dạy toán ở các trường Tiểu học là một nền tảng của đất nước,
là sức mạnh tương lai của cả dân tộc. Nó là cơ sở ban đầu rất quan trọng cho
sự phát triển tư duy, trí tuệ, nhận thức kiến thức của một con người, tạo ra được những con người phát triển một cách toàn diện.
Để nâng cao chất lượng dạy học môn Toán thì ngay từ lớp đầu cấp người
giáo viên phải trang bị cho các em những kiến thức cơ bản cho việc nắm kiến
thức ở phần tiếp theo. Mặt khác, người giáo viên phải hiểu đặc điểm tâm, sinh
lý học sinh tiểu học, đó là sự phát triển của tư duy chưa cao, chủ yếu là tư duy
cụ thể, ghi nhớ máy móc, vốn kinh nghiệm nghèo nàn và những kiến thức lý
thuyết khô khan. Vì thế trong quá trình dạy học cũng như quản lý, tổ chức giờ
học toán, thì giáo viên phải lựa chọn các phương pháp dạy phù hợp, biết lôi
cuốn học sinh vào giờ học, tạo được không khí vui vẻ, phấn khởi học tập làm
cho các em không bị gò ép mà hứng thú học.
Đặc biệt đối với học sinh tiểu học, các em chuyển từ giai đoạn chơi là chủ
yếu sang giai đoạn học là chủ yếu. Các em chịu nhiều ảnh hưởng của phương
pháp “ Chơi mà học’’ cho nên khi vào lớp các em phải tuân theo một quy định
2
chặt chẽ, phải tiếp xúc với nhiều kiến thức lạ và khó phải ngồi trong lớp một
thời gian dài không được ra chơi. Vì thế khả năng tập trung chú ý của các em
không cao, các em hay làm việc riêng, quay bên nọ ngó bên kia. Để học sinh
vào học cho tốt, chú ý nghe giảng lại phải phụ thuộc vào cái “Tài’’ của người
giáo viên, người giáo viên phải biết kết hợp tổ chức hình thức dạy học: “ Học
bằng chơi - chơi mà học’’.
Như chúng ta đã biết con đường thông dụng để dẫn tới nghiên cứu toán
học đó là: Toán học vui, trò chơi toán học, câu đố…“Trò chơi toán học’’ trong
các giờ học khơi dạy sự thích thú to lớn của học sinh trong giờ học. Trò chơi
toán học không chỉ là phương tiện để rút ngắn sự “ buồn tẻ’’ mà dẫn tới những
bài toán nghiêm túc và ứng dụng toán học vào các ngành: Giao thông, kĩ thuật,
khoa học tự nhiên rất có giá trị.
Như vậy: Đối với người giáo viên khi tổ chức trò chơi trong tiết học Toán
sẽ giúp cho học sinh hình thành khả năng phát triển tư duy lô gíc, thúc đẩy quá
trình phát triển tâm lý và hình thành cho các em có tính cách tốt như trí nhớ, sự
suy nghĩ, óc quan sát, biết cách so sánh có trí tưởng tượng và ý chí khắc phục
khó khăn, tự giải quyết lấy công việc của mình. Bên cạnh đó, việc tổ chức trò
chơi toán học còn bồi dưỡng và phát triển những thao tác trí tuệ cần thiết để học
sinh nhận biết thế giới hiện thực như: Trừu tượng hóa, khái quát hóa, phân tích,
tổng hợp. Nó có vai trò lớn trong việc rèn cho các em cách suy nghĩ, phương
pháp suy luận, phương pháp giải quyết vấn đề có căn cứ khoa học, toàn diện,
chính xác…Ngoài ra nó còn có tác dụng trong việc phát triển trí thông minh, tư
duy độc lập, linh hoạt, sáng tạo trong việc hình thành và rèn luyện ở mọi lĩnh
vực hoạt động của con người góp phần giáo dục ý chí và đức tính tốt như: Cần
cù, nhẫn nại, ý thức vượt qua khó khăn trong cuộc sống. Ngoài ra nó còn tạo
niềm say mê, kích thích hứng thú học tập cho học sinh, tạo không khí vui vẻ
thoải mái trong học tập. Để góp phần nâng cao chất lượng dạy “Dạy theo ph3
ương pháp đổi mới, phát huy tính độc lập tự giác sáng tạo của cá nhân học
sinh”. Là người giáo viên phải nắm chắc và có sự sáng tạo về phương pháp dạy
học môn toán cả về lý luận, cả về kĩ năng, kĩ xảo. Phải có ý thức tìm tòi, sáng
tạo nhiều loại hình trò chơi phù hợp với từng nội dung của bài dạy.
Qua quá trình giảng dạy lớp 5 với việc nghiên cứu, tìm hiểu tình hình
giảng dạy của giáo viên trong tổ 4 + 5 trường mình tôi nhận thấy : Việc tổ
chức trò chơi trong các giờ học toán còn rất nhiều hạn chế, giáo viên chưa thật
sự tận dụng các trò chơi vào tiết dạy, nếu có vận dụng thì chưa thật sáng tạo và
hình thức trò chơi chưa phong phú, linh hoạt.
Với thời gian ngồi học từ 35 - 40 phút trẻ hay mất trật tự, không tập
trung nếu gò ép bắt trẻ vào khuôn khổ thì trẻ không thích học, không có cảm
tình với cô giáo, nếu không tạo ra sự say mê hứng thú cuốn hút học sinh thì
chất lượng giờ học không cao. Đây là vấn đề bức xúc và hết sức phức tạp mà
đòi hỏi người giáo viên phải dày công suy nghĩ, tìm hiểu và nghiên cứu để có
kiến thức tổ chức lôi cuốn học sinh vào giờ học tạo cho các em sự say mê
hứng thú trong giờ học.
Xuất phát từ quan điểm tâm sinh lý học sinh, từ nguyên tắc lý luận, từ
nhiệm vụ trọng tâm của môn Toán, từ quan điểm của đổi mới phương pháp
giảng dạy, xuất phát từ lòng yêu nghề mến trẻ. Chính những điều đó thúc đẩy
tôi nghiên cứu cách “Thiết kế và tổ chức một số trò chơi toán học lớp 5”.
2. Mục tiêu, nhiệm vụ của đề tài:
Giúp cho giáo viên có kinh nghiệm “Thiết kế và tổ chức trò chơi toán
học’’ phù hợp đặc điểm tâm sinh lí lứa tuổi, đúng với nội dung kiến thức của
bài, tạo cho học sinh say mê, hứng thú với môn học.
Giúp cho giáo viên khi giảng dạy củng cố được kiến thức, rèn luyện cho
học sinh kĩ năng, kĩ xảo, phát triển linh hoạt, nhanh nhạy cho học sinh thông
qua trò chơi.
4
3. Đối tượng nghiên cứu:
Tổ chức và thiết kế trò chơi trong dạy học Toán khối 5 trường Tiểu học Tràng
An.
4. Giới hạn phạm vi nghiên cứu của đề tài:
Thiết kế và sưu tầm một số trò chơi toán học phục vụ các tiết dạy toán lớp
5 góp phần đổi mới phương pháp dạy học toán nhằm nâng cao chất lượng đại
trà, chất lượng học sinh giỏi trong khoảng thời gian từ tháng 9 năm 2014 đến
tháng 3 năm 2015.
5. Phương pháp nghiên cứu:
Để nghiên cứu đề tài này tôi đã sử dụng các nhóm phương pháp sau :
1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý thuyết.
T«i sö dông ph¬ng ph¸p nghiªn cứu lý thuyết để tìm ra c¬ së khoa häc
cña viÖc thiết kế và tổ chøc c¸c trß ch¬i trong d¹y häc to¸n 5, tìm hiểu các
nguyên tắc và phương pháp thiết kế và tổ chức trò chơi toán 5. Mục tiêu của
môn toán ở Tiểu học nói chung và mục tiêu toán 5 nói riêng.
Đọc, ghi chép, xem tư liệu, nghe các phương tiện thông tin có liên quan
đến nội dung đề tài.
2. Nhóm ph¬ng ph¸p nghiªn cøu thùc tiÔn:
+ Phương pháp khảo sát điều tra thực tế.
+ Ph¬ng ph¸p quan s¸t.
+ Ph¬ng ph¸p pháng vÊn.
+ Ph¬ng ph¸p thèng kª.
+ Phương pháp tổng kết kinh nghiệm.
II. PHẦN NỘI DUNG
1. Cơ sở lí luận:
1.1. Đặc điểm tâm sinh lý của học sinh Tiểu học:
5
Học sinh Tiểu học nghe giảng rất dễ hiểu nhưng cũng sẽ quên ngay khi
chúng không tập trung cao độ. Vì vậy người giáo viên phải tạo ra hứng thú
trong học tập và học sinh phải thường xuyên được luyện tập.
Học sinh Tiểu học rất dễ xúc động và thích tiếp xúc với một sự vật, hiện
tượng nào đó nhất là những hình ảnh gây cảm xúc mạnh.
Trẻ hiếu động, ham hiểu biết cái mới nên dễ gây cảm xúc mới song các em
chóng chán.
Học sinh tiểu học nói chung cũng như học sinh lớp 5 nói riêng đều phát
triển theo hướng hình thành nhân cách, định hình dần con người mình theo hướng “Mục tiêu giáo dục’’. Chính vì vậy mà những gì ta đưa đến cho trẻ phải
được chọn lọc, đảm bảo sự đúng đắn và lành mạnh. Phương pháp giáo dục
phải đúng, phải phù hợp với đặc điểm tâm lý của trẻ, thì mới đem lại hiệu quả
giáo dục cao.
Trên đây là toàn bộ những đặc điểm tâm sinh lý của học sinh tiểu học nói
chung và học sinh lớp 5 nói riêng, đó là cơ sở để người Giáo viên có phương
pháp dạy học phù hợp mang lại hiệu quả tối ưu nhất.
1.2. Nhu cầu về đổi mới phương pháp dạy học:
Học sinh Tiểu học có trí thông minh khá nhạy bén sắc sảo, có óc tưởng
tượng phong phú. Đó là tiền đề tốt cho việc phát triển tư duy toán học nhưng
rất dễ bị phân tán, rối trí nếu bị áp đặt, căng thẳng, quá tải. Chính vì thế nội
dung chương trình, phương pháp giảng dạy, hình thức chuyển tải, truyền đạt
làm thế nào cho phù hợp với tâm sinh lý lứa tuổi là điều không thể xem nhẹ.
Đặc biệt đối với học sinh lớp 5, lớp mà các em vừa mới vượt qua những mới
mẻ ban đầu chuyển từ hoạt động vui chơi là chủ đạo sang hoạt động học tập là
chủ đạo. Vì ở lứa tuổi mẫu giáo, các em được học theo cách vui chơi là chủ
yếu còn yêu cầu về kỷ luật học tập và kết quả học tập không đặt ra nghiêm
ngặt đối với mỗi em. Lên đến lớp 5 thì yêu cầu đó đặt ra là thường xuyên đối
6
với các em ở tất cả các môn học. Như vậy nói về cách học, về yêu cầu học thì
trẻ lớp 5 gặp phải một sự thay đổi đột ngột, các em cần làm quen dần với cách
học đó. Do vậy giờ học sẽ trở nên nặng nề, không duy trì được khả năng chú ý
của các em nếu các em chỉ có nghe và làm theo.
Muốn giờ học có hiệu quả thì đòi hỏi người giáo viên phải đổi mới
phương pháp dạy học tức là kiểu dạy học “Lấy học sinh làm trung tâm” hướng
tập trung vào học sinh, trên cơ sở hoạt động của các em. Kiểu dạy này người
giáo viên là người định hướng, tổ chức ra những tình huống học tập nó kích
thích óc tỉ mỉ và tư duy độc lập. Muốn các em học được thì trước hết giáo viên
phải nắm chắc nội dung của mỗi bài và lựa chọn, vận dụng các phương pháp
sao cho phù hợp, bài nào thì sử dụng các phương pháp trực quan, thuyết trình,
trò chơi ... hoặc bài nào thì sử dụng phương pháp giảng giải, kiểm tra, thí
nghiệm ... nhưng phải chú ý đến đặc điểm tâm sinh lý của học sinh Tiểu học.
Học sinh Tiểu học không thể ngồi quá lâu trong giờ học cũng như làm một
việc nhiều thời gian. Vì thế giáo viên có thể thay đổi hoạt động học của các em
trong giờ học: cho các em thảo luận, làm bài tập hoặc thông qua trò chơi. Có
như vậy mới gây được hứng thú học tập và khắc sâu được bài học.
1.3. Mục tiêu của việc dạy toán ở bậc Tiểu học:
Môn Toán ở bậc tiểu học nhằm giúp học sinh:
Có những kiến thức cơ bản ban đầu về số học, các số tự nhiên, phân số, số
thập phân và thống kê đơn giản.
Hình thành các kỹ năng thực hành tính, đo lường, giải bài toán có nhiều
ứng dụng thiết thực trong đời sống.
Bước đầu phát triển năng lực tư duy, khả năng suy luận hợp lý và diễn đạt
đúng (nói và viết) cách phát hiện và cách giải quyết các vấn đề đơn giản, gần
gũi trong cuộc sống, kích thích trí tưởng tượng, chăm học và hứng thú học tập
toán, hình thành bước đầu phương pháp tự học và làm việc có kế hoạch, khoa
học, chủ động, linh hoạt, sáng tạo.
7
Ngoài những mục tiêu có tính chất đại trà như trên, cũng như những
môn học khác, môn toán ở trường Tiểu học còn góp phần hình thành các phẩm
chất, các đức tính của người lao động mới.
1.4. Nội dung SGK Toán 5:
Theo chương trình hiện hành, Toán lớp 5 được chia làm 5 phần:
- Số thập phân và các phép tính với với số thập phân
- Một só yếu tố thống kê: biểu đồ hình quạt
- Đại lượng và đo đại lượng
- Yếu tố hình học
- Giải bài toán có lời văn.
với 5 chương:
*Chương một: - Ôn tập và bổ sung về phân số
- Giải toán liên quan đến tỉ lệ
- Bảng đơn vị đo diện tích
* Chương hai: - Số thập phân
- Các phép tính với số thập phân
* Chương ba: - Hình học
*Chương bốn: - Số đo thời gian
- Toán chuyển động đều
*Chương năm: Ôn tập
1.5. Thực tế:
Qua tìm hiểu thực tế, tôi nhận thấy rằng môn Toán là môn học được
nhiều học sinh quan tâm vì nó là môn mang tính chất tìm tòi, khám phá. Nhiều
học sinh cảm thấy thích thú và say mê bởi vì niềm vui của các em khi tìm ra
đáp số đúng của một bài toán cũng giống như niềm vui của một nhà khoa học
khi khám phá ra một vấn đề mới. Tuy nhiên, đây cũng là môn học khó và
mang tính khô khan. Do vậy, các em vẫn muốn có những giờ học Toán sôi nổi
8
hơn, sinh động hơn, tạo ra bầu không khí thoải mái, nhẹ nhàng trong việc tiếp
thu kiến thức nhất là những giờ có nội dung kiến thức khó hiểu, phức tạp.
Nhiều năm qua, cùng với chủ trương đổi mới phương pháp dạy học ở tất cả
các môn học, việc đổi mới phương pháp dạy học toán đã được tiến hành rất sớm
và rộng rãi ở khắp địa phương. Mặc dù Giáo viên nhận thấy được tác dụng to
lớn của việc sử dụng các trò chơi học tập trong dạy học toán nhưng họ lại ngại
sử dụng. Lý do là sợ không đủ thời gian để tổ chức trò chơi, chuẩn bị trò chơi
tốn nhiều thời gian đầu tư...
Như vậy, vấn đề đặt ra là cần phải có những biện pháp hữu hiệu để giải quyết
những bất cập này góp phần nâng cao chất lượng dạy học toán ở Tiểu học nói
chung và ở lớp 5 nói riêng. Vì vậy, cần lưu ý trong khi dạy học cần phải lựa
chọn, phải sử dụng các phương pháp dạy học kết hợp những yếu tố trò chơi, kể
chuyện, đố vui...nhằm tạo ra những tình huống gây hứng thú thúc đẩy mong
muốn được tự khẳng định mình trong các hoạt động ở giờ học. Bên cạnh đó,
học sinh Tiểu học có tình cảm hồn nhiên, mang nặng màu sắc cảm tính nên
thường không bền vững. Trẻ thường biểu hiện cảm xúc trong tri giác trực tiếp
các sự vật, hiện tượng cụ thể, hấp dẫn. Những lời triết lý khô khan, thiếu hình
ảnh, thiếu sinh động sẽ khó gây cảm xúc ở trẻ.
Để khắc phục tình trạng này, tôi đưa ra một số giải pháp được nêu ở phần 2
2. Thực trạng:
2.1. Tình hình giảng dạy chung của giáo viên:
* Ưu điểm:
Qua 15 năm giảng dạy ở trường Tiểu học Tràng An, tôi nhận thấy trường
Tiểu học Tràng An có nhiều giáo viên giỏi về chuyên môn nghiệp vụ, giảng
dạy nhiệt tình, truyền thụ kiến thức có hệ thống và phát huy tốt vai trò sáng
tạo, chủ động của học sinh trong học tập. Giáo viên giảng dạy dễ hiểu và tạo được không khí vui vẻ, hứng thú học tập cho học sinh. Mặt khác, trường có
9
đồng chí hiệu trưởng chỉ đạo chuyên môn rất vững vàng về chuyên môn
nghiệp vụ. Đồng chí chỉ đạo toàn bộ phương pháp cách thức lên lớp của các
khối cho nên phương pháp dạy cũng như nội dung chương trình đều thống
nhất trong các khối.
* Tồn tại:
Giáo viên đã tận dụng phương pháp trò chơi trong dạy học, nhưng chưa
triệt để, chưa có sáng tạo, mới chỉ dừng lại ở khuôn mẫu trò chơi trong sách
giáo khoa, chưa thực sự sáng tạo các loại hình trò chơi khác, phong phú hơn.
Giáo viên chưa tận dụng kết hợp được phương pháp trò chơi trong học Toán,
phần nào còn mang tính chất áp đặt kiến thức cho các em, chưa phát huy được
tính tích cực của học sinh.
2.2. Tình hình chung về học sinh:
Trường Tiểu học Tràng An năm học 2014 - 2015 có 15 lớp, trong đó khối
lớp 5 có 2 lớp, với tổng số học sinh 66 em.
Chất lượng học tập của học sinh đòi hỏi cao, song trường chỉ có lớp học 1
buổi. Nếu ở lớp 2 buổi, học sinh học xong phần kiến thức bài mới là ôn luyện
luôn, học sinh được củng cố và mở rộng thông qua những phần học nâng cao,
những trò chơi học tập. Sự kèm cặp, quản lý của giáo viên sát sao hơn, gần gũi
hơn. Các em có ý thức học và chuẩn bị bài tốt hơn. Đối với lớp học 1 buổi, các
em còn dành ít thời gian cho học bài và chuẩn bị bài trước khi tới lớp nên sự
tiếp thu kiến thức còn nhiều hạn chế, các em dễ bị rỗng kiến thức.
Các em còn lười động não, không chịu tư duy, suy luận, không có hứng
thú say mê tìm tòi sáng tạo, chưa phát huy hết khả năng của HS.
Nhận thức của học sinh trong cùng một độ tuổi không đồng đều, các em
còn ham chơi hơn ham học.
2.3. Khảo sát thực tế:
10
Lớp 5A có chất lượng khảo sát đầu năm, cụ thể:
Lớp
Sĩ số Giỏi
SL
%
SL
5A
32
31,2
7
10
Khá
Trung bình
Yếu
%
SL
%
SL
%
21,8
15
46,88
0
0
5
7
Tiếp tục tôi đã tiến hành dự 6 tiết toán ở khối lớp 5, qua việc dự giờ, tôi có
một số nhận xét sau:
* Về những ưu điểm:
- Các giáo viên đều đi đúng các bước dạy học của quy trình dạy học môn
Toán về giờ dạy bài lý thuyết và giờ dạy bài luyện tập.
- Trong các giờ dạy, giáo viên cũng kết hợp phổ biến, củng cố kiến thức có
liên quan đã học ở những bài trước.
- Giáo viên giảng nhiệt tình, truyền thụ đầy đủ các kiến thức của bài tới
học sinh. Học sinh tích cực góp ý kiến xây dựng bài.
- Các giờ dạy đều chú ý dành nhiều thời gian cho việc luyện tập, thực hành
làm các bài tập.
* Về những tồn tại:
- Nhìn chung, các giờ học mới chỉ tập trung đến việc truyền thụ đầy đủ nội
dung bài học theo các phương pháp truyền thống như: Đàm thoại, luyện tập
thực hành...chưa kết hợp được nhiều phương pháp dạy học và tổ chức các hình
thức dạy học khác nhau nhằm phát huy cao độ tính năng động sáng tạo của
học sinh. Giờ học chưa tạo ra được những hứng thú, say mê thực sự của trẻ.
- Tuy trong giờ học, học sinh đã tích cực phát biểu ý kiến xây dựng bài
song không khí giờ học chưa thật sự sôi nổi. Trong giờ vẫn còn một số em học
theo kiểu chống đối hoặc chưa tập trung chú ý vào giờ học. Giờ học còn có
cảm giác đơn điệu, sức hấp dẫn chưa cao.
11
- Các giờ toán được dự có thể tổ chức được một số trò chơi học tập nhưng
hiệu quả chưa cao, lớp học còn trầm, chưa lôi cuốn được học sinh say mê
trong học tập.
3. Các giải pháp, biện pháp:
3.1. Mục tiêu của giải pháp:
- Tìm ra các nguyên tắc thiết kế trò chơi toán học lớp 5.
- Tìm ra yêu cầu của các trò chơi học tập:
- Thiết kế một số trò chơi ở từng dạng toán trong chương trình toán lớp 5.
Nhằm: Góp phần nâng cao chất lượng dạy học toán ở Tiểu học nói chung và ở
lớp 5 nói riêng. Những giờ học Toán sôi nổi hơn, sinh động hơn, tạo ra bầu
không khí thoải mái, nhẹ nhàng trong việc tiếp thu kiến thức nhất là những giờ
có nội dung kiến thức khó hiểu, phức tạp. Lôi cuốn học sinh vào giờ học, các
em phấn khởi học tập, cảm thấy không bị gò ép mà hứng thú học.
3.2. Nội dung và cách thức thực hiện giải pháp, biện pháp:
3.2.1. Nguyên tắc thiết kế trò chơi toán học trong môn Toán:
- Tổ chức trò chơi học tập để dạy môn Toán nói chung và môn Toán lớp 5
nói riêng, chúng ta phải dựa vào nội dung bài học, điều kiện thời gian trong
mỗi tiết học cụ thể để đưa ra các trò chơi cho phù hợp. Song muốn tổ chức
được trò chơi trong dạy toán có hiệu quả cao thì đòi hỏi mỗi giáo viên phải
thực sự tâm huyết với nghề nghiệp, không ngại đổi mới, dám nghĩ, dám làm.
Mạnh dạn trong việc thay đổi quy trình một số bài dạy cho hợp lý hơn, rút gọn
được thời gian mà vẫn đảm bảo kiến thức cần cung cấp đầy đủ trong bài.
- Trò chơi toán học phải dựa vào nội dung bài học để tổ chức trò chơi cho học
sinh.
- Phải lựa chọn thời gian thích hợp trong tiết dạy để tổ chức trò chơi. Không
nhất thiết phải tổ chức vào cuối tiết học, tuy nhiên vẫn cần phải căn cứ vào nội
dung của bài để lựa chọn thời gian cho phù hợp.
12
- Trò chơi đưa ra phải phù hợp với lứa tuổi học sinh không quá khó, cũng
không quá dễ.
- Trò chơi phải phong phú, không quá đơn giản mà cũng không quá cầu kỳ.
- Khi tổ chức trò chơi cần cho học sinh chơi với cùng một nội dung để dễ
đánh giá phân thắng thua, tránh tình trạng chơi tổ chức trò chơi với nội dung
khác nhau giữa các đội sẽ không gây được hứng thú học tập cho học sinh.
- Trong một tiết dạy có thể tổ chức 1 - 2 trò chơi, nếu vào tiết ôn tập nên tổ
chức nhiều trò chơi nhằm củng cố kiến thức, kỹ năng cho học sinh.
- Trò chơi không những phục vụ cho tiết học đó mà còn là tiền đề cho tiết học
sau.
- Phải đề ra luật thắng thua trong khi tổ chức trò chơi, tuân thủ thời gian một
cách chặt chẽ.
Đặc biệt chú ý khi tổ chức trò chơi lời nói, cử chỉ của giáo viên khi tổ chức
trò chơi phải tạo ra được không khí thoải mái, sôi động của lớp học, tạo hứng
thú cho các em khi tổ chức trò chơi.
3.2.2. Cấu trúc của Trò chơi học tập:
- Tên trò chơi
- Mục đích : Nêu từng mục đích của trò chơi nhằm ôn luyện, củng cố
kiến thức, kỹ năng nào. Mục đích của trò chơi sẽ quy định hành động chơi
được thiết kế trong trò chơi.
- Đồ dùng, đồ chơi: Mô tả đồ dùng, đồ chơi được sử dụng trong Trò chơi học
tập.
- Nêu lên luật chơi: chỉ từng qui tắc của hành động chơi quy định đối với
người chơi, quy định thắng thua của trò chơi.
- Số người tham gia chơi : Cần chỉ rõ số người tham gia trò chơi.
- Nêu lên cách chơi
3.2.3. Thiết kế một số trò chơi:
13
Dạng 1. Củng cố khái niệm và so sánh số
*Trò chơi thứ nhất: Ai đúng? Ai nhanh?
a) Mục đích chơi: Giúp học sinh nắm vững khái niệm cách đọc, viết cấu tạo
phân số và so sánh sắp thứ tự phân số.
Rèn luyện tác phong nhanh nhẹn, trí thông minh sáng tạo.
b) Đối tượng chơi: Dành cho học sinh trung bình trở lên.
c) Thời gian chơi: 5 - 7 phút.
d) Chuẩn bị: Giáo viên chuẩn bị 2 con xúc sắc bằng gỗ trên các mặt có ghi các
số trong phạm vi từ 1 đến 9.
Học sinh chuẩn bị giấy nháp và bút để ghi
e) Hướng dẫn cách chơi: Chơi theo nhóm, gồm 4 nhóm, mỗi nhóm 3 học sinh, cả
4 nhóm đứng thành hàng đối diện quan sát kết quả thầy giáo tung xúc sắc 3 lần
liên tiếp. Các nhóm có thể phân công nhau ghi kết quả từng lần tung. Sau đó có 5
phút để:
- Viết các phân số sau mỗi lần tung.
3
5
VD: Viết PS từ số trên mặt (mặt trên là số 3, mặt dưới là số 5)của xúc sắc: ;
…
- So sánh và sắp thứ tự các phân số sau từng lần tung.
- So sánh và sắp thứ tự các phân số cả nhóm đã viết được.
- GV cùng cả lớp sẽ làm trọng tài kiểm tra 4 nhóm.
g) Luật chơi:
- Viết đầy đủ các phân số trong các lần tung: 10 điểm.
- So sánh và sắp thứ tự từng cặp đúng: 10 điểm.
- So sánh sắp thứ tự tất cả các phân số đã viết trong nhóm thì cộng: 20 điểm
(có 1 phần sai hoặc thiếu sẽ không được tính điểm).
Nhóm nào xong trước và đúng thì được cộng thêm 1 điểm.
Nhóm thắng cuộc là nhóm đạt nhiều điểm hơn .
14
*Trò chơi thứ 2: Cướp cờ tính điểm
a) Mục đích chơi : Giúp học sinh nắm vững cấu tạo hàng của số thập phân và
cách ghi số theo vị trí ứng dụng linh hoạt trong tình huống chơi.
Rèn luyện tác phong nhanh nhẹn, thông minh sáng tạo .
b) Đối tượng chơi : Dành cho học sinh trung bình trở lên.
c) Thời gian chơi: 7-10 phút .
d) chuẩn bị : 5 lá cờ gồm các màu: xanh, đỏ, tím, vàng, trắng , 5 mẩu mút để
cắm cờ, 1 miếng mút đỏ để làm dấu phẩy.
- Giáo viên và một học sinh sẽ làm thư kí ghi thứ tự lá cờ được cắm và điểm
của từng nhóm .
e) Luật chơi: 2 nhóm xếp hàng, điểm danh từ 1-5 như sau:
Xếp hàng:
54321
_
12345
Mỗi nhóm sẽ tham gia chơi hai lượt, mỗi lượt 5 em ghép thành một đội xếp
thành đội hình như trên
Phần nguyên
Phần thập phân
- Khi thầy cô giáo hô thì 2 em số 1 (ở hai đội ) chạy lên cướp cờ và chỉ được
cướp 1 lá ở hàng cao nhất của số thập phân.
- Người cướp được ở hàng nào phải hô to lên hàng đó, lần lượt các em số 2
cướp một lá cờ ở hàng cao nhất còn lại, các em còn lại tuỳ theo dấu phẩy đặt ở
đâu thì lá cờ cướp được sẽ đạt ở điểm tương ứng.
- Đội nào đạt nhiều điểm hơn đội đó sẽ thắng cuộc.
* Trò chơi thứ 3. Hãy tìm lấy ngôi nhà của bạn
a) Mục đích : Giúp học sinh nắm vững tính chất cơ bản của phân số, ứng dụng
linh hoRèn luyện tác phong nhanh nhẹn , trí thông minh sáng tạo.
15
b) Đối tượng chơi: Dành cho học sinh khá giỏi.
c) Thời gian chơi : 7 – 10 phút .
d) Chuẩn bị : Giáo viên chuẩn bị một số chun buộc, vẽ hình 2 ngôi nhà, trên
mỗi ngôi nhà có ghi một phân số.
15
27
3
5
`
6
10
9
15
5
9
30
54
15
25
21
35
60
108
150
270
- 8 bút chì và các thẻ bài được ghi các phân số như trên.
- Mỗi đội cử 4 bạn tham gia chơi một lần và chơi trong hai lượt.
e) Hướng dẫn cách chơi: Giáo viên tráo đều các thẻ bài rồi chia cho các đội
viên của 2 đội một cách xen kẽ, yêu cầu học sinh quan sát kĩ số nhà ghi trên
hình vẽ của 2 toà lâu đài và quan sát kĩ số ghi trên thẻ bài rồi suy nghĩ và
quyết định xem mình sẽ được vào ngôi nhà nào. Khi đó sẽ ghi tên bằng bút
màu ở sau thẻ bài và ghi tên ở bên dưới hình vẽ của ngôi nhà. Sau đó chuyển
thẻ bài cho GV và về chỗ.
g) Luật chơi: GV cùng hai bạn được chọn làm “ bảo vệ” sẽ kiểm tra thẻ vào
cửa với tên đã ghi ở dưới ngôi nhà. Bạn nào vào nhầm sẽ bị buộc tóc túm lại
ở trên đầu. Sau hai lần chơi đội nào có nhiều bạn bị buộc chun thì đội đó sẽ
thua.
Dạng 2. Rèn kỹ năng thực hành bốn phép tính
*Trò chơi thứ nhất: “ Ai nhanh, ai đúng”
a. Mục đích chơi: Giúp HS nắm vững cấu tạo số thập phân, nắm vững quy tắc
và có kĩ năng nhân nhẩm một số thập phân với 10; 100; ….
Rèn cho học sinh tính tư duy, tác phong năng động sáng tạo.
b. Đối tượng chơi: Dành cho HS trung bình trở lên.
16
c. Thời gian chơi: 7 – 10 phút
d. Chuẩn bị: 10 tấm thẻ và phát cho 5 em mỗi đội.
e. Hướng dẫn cách chơi: Khi giáo viên đọc to một số thập phân hai đội phải
mau chóng xếp thành hàng ngang đứng giơ thẻ sao cho đúng với số giáo viên
vừa đọc.
- Khi giáo viên đọc lần hai “ Gấp số được xếp lên 10 lần” học sinh cũng làm
tương tự như lần 1.
- Giáo viên đọc lần 3 “Giảm số vừa xếp xuống 100 lần” HS cũng làm tương tự
như lần 2.
g. Luật chơi: Mỗi lần đúng được 10 điểm.
- Chậm chạp, lúng túng: 5 điểm.
- Đội nào nhiều điểm hơn thì thắng cuộc.
*Trò chơi thứ 2: Đoán số tuổi tôi nghĩ
a) Mục đích chơi: Giúp học sinh có kĩ năng tính toán nắm vững quy tắc nhân
chia với 10, bảng chia 9, dấu hiệu chia hết cho 9, khả năng cộng trừ các số tự
nhiên.
b) Đối tượng chơi: Dành cho học sinh khá giỏi
c) Thời gian chơi: 7 phút
d) Chuẩn bị: 2 nhóm mỗi nhóm 5 em ( học sinh chuẩn bị giấy, bút)
e) Hướng dẫn cách chơi: Giáo viên làm mẫu một lượt, yêu cầu học sinh đưa ra
câu đố và em nghĩ ra tuổi của một người nào đó nhân với 10 rồi trừ đi một số
chia hết cho 9 trong bảng chia 9. Em chỉ nêu kết quả cuối cùng và đố đối
phương đoán nhanh số tuổi bạn nghĩ trong đầu.
Ví dụ: - Học sinh A:
Tuổi A nghĩ là 18, A nhẩm 18
10 27 153 . A
nêu kết quả: 153.
- Học sinh B đoán: B nhẩm: 153 + 27 = 180. Vậy tuổi A nghĩ là 18.
17
Cô giáo và cả lớp đếm từ 10 cho đến 1. Nếu đối phương đoán sai hoặc chậm
thì sẽ thua chuyển sang lần đố khác. Mỗi đội được đố đội kia 3 lần và ghi kết
quả trả lời, sau đó đổi vai trò ngược lại.
g) Luật chơi : Mỗi câu đố chính xác được 10 điểm.
Người đoán đúng được 10 điểm.
Đội nào có số điểm cao hơn thì đội đó thắng cuộc.
* Trò chơi thứ ba: Thử trí thông minh
a) Mục đích chơi: Giúp học sinh nắm vững quy tắc về thực hiện các phép tính.
Có kĩ năng thực hiện các phép tính nhanh và thành thạo.
Rèn cho học sinh cách tư duy sáng tạo và linh hoạt.
b) Đối tượng chơi: Dành cho học sinh khá giỏi
c) Thời gian chơi: 5 phút
d) Chuẩn bị: Giáo viên chọn hai đội, mỗi đội 3 em và viết vào 2 bảng nhóm
ghi nội dung như sau:
* Điền vào tổng sau đây các số hạng còn thiếu rồi tính tổng đó:
2 + 4 + 6 + 8 + ….. + 100
- Học sinh chuẩn bị giấy bút.
e) Hướng dẫn cách chơi: Giáo viên và học sinh hô kết bạn, 3 em sẽ cùng bàn
nhau cách làm rồi viết vào giấy đã chuẩn bị.
g) Luật chơi: Nhóm nào xong trước và đúng thì nhóm đó thắng cuộc.
Dạng 3: Trò chơi về hình học
* Trò chơi thứ nhất: Những bông hoa điểm 10
a) Mục đích chơi: Giúp học sinh nhớ lâu công thức tính chu vi, diện tích của
các hình cơ bản trong chương trình. Từ đó vận dụng linh hoạt kết hợp với kĩ
năng tính nhẩm để tính toán chu vi, diện tích của một số hình.
b) Đối tượng chơi: Dành cho học sinh trung bình trở lên.
c) Thời gian chơi: 5 – 7 phút.
18
d) Chuẩn bị: Giáo viên chuẩn bị một bó hoa đặt ở giữa bục giảng, trên những
bông hoa được cắt bằng giấy màu bên trong ghi nội dung các câu hỏi:
Câu 1: Có mấy loại góc, đó là những góc nào? So sánh các góc với góc
vuông.
Câu 2: Hình vuông có đặc điểm gì?
Câu 3: Hình chữ nhật có đặc điểm gì?
Câu 4: Nêu đặc điểm giống và khác nhau giữa hình vuông và hình chữ nhật.
Câu 5: Nêu điểm khác giữa tính chu vi và diện tích một hình? Cho VD minh
hoạ.
Câu 6: Đố em nhận dạng hình gì?
4,5 m
Diện tích của nó em thì đọc thơ
5,2m
Có bạn cứ tiếc ngẩn ngơ
Thì ra mới biết lơ mơ tính nhầm
6,2 m
Số đo rõ rệt trong hình
Em hãy giúp bạn thử tìm xem sao?
Câu 7: Cho “ Một hình tứ giác có hai cạnh dài bằng nhau, hai cạnh ngắn bằng
nhau là hình chữ nhật” Đúng hay sai? Vì sao?
Câu 8: Hình bên tên gọi là gì?
Chu vi, diện tích - Em thì tính mau
Em có biết được mấy câu?
12 m
8m
15 m
Thơ về diện tích, chu vi hình này.
e) Hướng dẫn cách chơi:
Chơi thi đua giữa các cá nhân. Học sinh xung phong lên hái hoa. Hái hoa xong
phải đọc cho cả lớp nghe câu hỏi sau đó mới trả lời. Nếu bạn trả lời chính xác,
diễn đạt trôi chảy thì cả lớp vỗ tay thật to và thưởng cho bạn một bông hoa.
Nếu bạn trả lời đúng nhưng chưa trôi chảy thì vỗ tay nhưng hơi nhỏ. Nếu bạn
trả lời sai cô giáo gợi ý nhưng không trả lời được thì lặc cò cò về chỗ, bạn
khác lên thay.
19
g) Luật chơi: Giáo viên nhận xét đánh giá và có phần thưởng cho học sinh trả
lời xuất sắc.
*Trò chơi thứ hai: Ghép hình từ năm mảnh cơ bản
a) Mục đích chơi: Giúp học sinh thực hành sử dụng năm mảnh cơ bản, hai tam
giác nhỏ, một tam giác nhỡ, tứ giác và hình vuông để ghép tạo thành hình tam
giác, hình tứ giác, hình thang, hình chữ nhật, …
Phát triển trí tưởng tượng thông minh óc sáng tạo cho học sinh.
b) Đối tượng chơi: Dành cho học sinh trung bình trở lên.
c) Thời gian chơi: 10 phút
d) Chuẩn bị: Giáo viên chuẩn bị sáu bộ, mỗi bộ năm mảnh cơ bản sau đó chia
lớp thành 6 nhóm mỗi nhóm 5 em, sáu cờ hiệu mỗi nhóm 1 cờ.
e) Cách chơi: Chơi thi đua giữa các nhóm
Giáo viên giải thích yêu cầu của trò chơi, dùng năm mảnh cơ bản để ghép lần
lượt thành các hình: hình vuông, hình chữ nhật, hình thang, hình tam giác,
hình tứ giác
( Giáo viên nêu từng yêu cầu) sau đó bắt đầu tính giờ chơi.
g) Luật chơi: Đội nào ghép xong trước thì giơ cờ hiệu dành quyền trả lời, các
em ghép giơ hình lên cho cả lớp xem. Đáp án đúng sẽ thưởng một tràng pháo
tay.
Dạng 4.Trò chơi về đại lượng
*Trò chơi thứ nhất: “Hãy sửa sai”
a) Mục đích chơi: Giúp học sinh củng cố lại các đơn vị đo lường (đo thời
gian, đo độ dài, đo khối lượng, đo diện tích).
b) Đối tượng chơi: Dành cho học sinh trung bình trở lên.
c) Thời gian chơi: 5 – 7 phút.
d) Chuẩn bị: Giáo viên viết sẵn vào bảng nhóm với nội dung sau:
+ Đúng ghi Đ, sai ghi S vào ô trống:
* 1 giờ 15 phút = 1,25 giờ
* 3 giờ 42 phút = 222 giờ
20
- Xem thêm -
.DOC 
33 
70 
86 
