Tài liệu Nghiên cứu xác định các chỉ tiêu thống kê đánh giá chất lượng tăng trưởng của nền kinh tế

Tæng côc thèng kª B¸o c¸o tæng hîp KÕt qu¶ nghiªn cøu khoa häc §Ò tµI cÊp Tæng côc §Ò tµi: “Nghiªn cøu x¸c ®Þnh c¸c chØ tiªu Thèng kª ®¸nh gi¸ chÊt l−îng t¨ng tr−ëng cña nÒn kinh tÕ” §¬n vÞ chñ tr×: Vô HÖ thèng Tµi kho¶n Quèc gia Chñ nhiÖm: TrÞnh Quang V−îng – Phã Vô tr−ëng Th− ký: Ng« ThÞ Kim Dung – Chuyªn viªn chÝnh 6164 30/10/2006 Hµ Néi, n¨m 2005 Môc lôc Lêi më ®Çu PhÇn I: Nh÷ng quan ®iÓm vµ kh¸I niÖm c¬ b¶n vÒ chÊt l−îng T¨ng tr−ëng kinh tÕ. I. Nh÷ng quan ®iÓm vÒ t¨ng tr−ëng vµ qu¸ tr×nh t¨ng tr−ëng kinh tÕ . II. C¸c nguyªn t¾c c¬ b¶n cña chÊt l−îng t¨ng tr−ëng kinh tÕ. II.1 VÒ ®Çu t− ph¸t triÓn c¸c lo¹i tµi s¶n c¬ b¶n II.2 C¸c h−íng ®iÒu chØnh ®Çu t−, chÝnh s¸ch theo thêi gian. II.3 C¬ chÕ qu¶n lý III. §Þnh nghÜa vÒ chÊt l−îng t¨ng tr−ëng kinh tÕ IV. Vai trß cña d©n sè, y tÕ, gi¸o dôc vµ ®µo t¹o, m«i tr−êng ®èi víi t¨ng tr−ëng kinh tÕ IV.1 Vai trß cña chÊt l−îng d©n sè, lao ®éng vµ viÖc lµm trong t¨ng tr−ëng kinh tÕ IV.2 Vai trß cña ho¹t ®éng gi¸o dôc vµ ®µo t¹o trong t¨ng tr−ëng kinh tÕ IV.3 Vai trß cña ho¹t ®éng y tÕ trong t¨ng tr−ëng kinh tÕ IV.4 Vai trß vµ t¸c ®éng cña m«i tr−êng víi t¨ng tr−ëng kinh tÕ phÇn II: Nh÷ng chØ tiªu chÊt l−îng t¨ng tr−ëng Kinh tÕ. I. Nhãm c¸c chØ tiªu kinh tÕ II. Nhãm c¸c chØ tiªu x· héi III. Nhãm c¸c chØ tiªu m«i tr−êng PhÇn III: Kh¶ n¨ng tÝnh to¸n c¸c chØ tiªu ph¶n ¸nh chÊt l−îng t¨ng tr−ëng kinh tÕ vµ kh¶ n¨ng øng dông * Nh÷ng thuËn lîi * Nh÷ng khã kh¨n * Kh¶ n¨ng øng dông Nh÷ng kÕt luËn vµ kiÕn nghÞ Lêi më ®Çu Trong c¸c v¨n kiÖn ®¸nh gi¸ vÒ thùc tr¹ng vµ ph−¬ng h−íng ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi cña n−íc ta, c¸c nhµ l·nh ®¹o cao nhÊt cña §¶ng, Nhµ n−íc vµ Quèc héi, trong thêi gian qua, th−êng ®Ò cËp ®Õn nh÷ng kh¸i niÖm tæng qu¸t: “ N©ng cao chÊt l−îng t¨ng tr−ëng kinh tÕ“; “ Ph¸t triÓn kinh tÕ bÒn v÷ng”. Nh÷ng kh¸i niÖm nµy ngµy cµng ®−îc phæ cËp réng r·i trªn c¸c ph−¬ng tiÖn th«ng tin b¸o chÝ. VËy thÕ nµo lµ chÊt l−îng t¨ng tr−ëng kinh tÕ? Vµ nh÷ng chØ tiªu thèng kª nµo ph¶n ¸nh nÒn kinh tÕ t¨ng tr−ëng cã chÊt l−îng! Vµo nh÷ng n¨m cuèi cña thÕ kû 20 chóng ta chøng kiÕn 2 hiÖn t−îng kinh tÕ tr¸i ng−îc, thø nhÊt lµ sù tiÕn bé v−ît bËc vÒ kinh tÕ, khoa häc vµ x· héi cña c¸c n−íc trªn thÕ giíi, nh− Trung Quèc, Hµn Quèc, Ên §é, . . ; thø hai lµ kinh tÕ cña nhiÒu n−íc b¾t ®Çu ®i vµo tho¸i trµo, kÓ c¶ nh÷ng n−íc ®ang ph¸t triÓn. Nh÷ng diÔn biÕn phøc t¹p cña kinh tÕ thÕ giíi ®· t¹o ra cho chóng ta nh÷ng bµi häc kinh nghiÖm bæ Ých: CÇn ph¶i x©y dùng mét nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn æn ®Þnh l©u dµi, cã tèc ®é t¨ng tr−ëng cao, kh«ng ngõng n©ng cao chÊt l−îng cuéc sèng cña thÕ hÖ hiÖn t¹i vµ t¹o tiÒn ®Ò v÷ng ch¾c cho thÕ hÖ mai sau trong khu«n khæ cho phÐp cña hÖ thèng sinh th¸i. NghÞ quyÕt §¹i héi §¶ng céng s¶n ViÖt Nam lÇn thø IX, trong chiÕn l−îc ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi 10 n¨m 2001-2010 vµ trong kÕ ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi 5 n¨m 2001-2005 ®· nªu:” Ph¸t triÓn nhanh, hiÖu qu¶ vµ bÒn v÷ng, t¨ng tr−ëng ®i ®«i víi thùc hiÖn tiÕn bé, c«ng b»ng x· héi vµ b¶o vÖ m«i tr−êng”; “ Ph¸t triÓn kinh tÕ g¾n chÆt víi b¶o vÖ vµ c¶i thiÖn m«i tr−êng, b¶o ®¶m sù hµi hoµ gi÷a m«i tr−êng nh©n t¹o vµ m«i tr−êng thiªn nhiªn, gi÷ g×n ®a d¹ng sinh häc”. Nh− vËy trong mäi chiÕn l−îc ph¸t triÓn vÒ kinh tÕ ng¾n h¹n, trung h¹n vµ dµi h¹n cña §¶ng vµ Nhµ n−íc ta lu«n quan t©m ®Õn viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ ph¶i t¨ng nhanh vµ ph¸t triÓn æn ®Þnh nh»m n©ng cao møc sèng cña ng−êi d©n lao ®éng, ®¶m b¶o c«ng b»ng x· héi, g¾n ph¸t triÓn kinh tÕ víi b¶o vÖ m«i tr−êng sinh th¸i. V× vËy viÖc nghiªn cøu nh÷ng kh¸i niÖm c¬ b¶n vÒ chÊt l−îng t¨ng tr−ëng kinh tÕ trong tõng giai ®o¹n ph¸t triÓn kinh tÕ cña ®Êt n−íc lµ cÇn thiÕt nh»m ®−a ra nh÷ng chØ tiªu thèng kª kinh tÕ, x· héi vµ m«i tr−êng ph¶n ¸nh chÊt l−îng t¨ng tr−ëng kinh tÕ cña tõng thêi kú vµ gióp cho c«ng t¸c kÕ ho¹ch ®Ò ra nh÷ng chÝnh s¸ch tèi −u nh− ph¶i cã nh÷ng g× vµ ph¶i lµm nh÷ng g× ®Ó ®ãng gãp vµo sù t¨ng tr−ëng kinh tÕ cã chÊt l−îng. Ph©n tÝch t¨ng tr−ëng kinh tÕ cã chÊt l−îng lµ lÜnh vùc nghiªn cøu thèng kª míi thiÕt thùc phôc vô cho c¸c nhu cÇu cña c«ng cuéc ®æi míi, cña sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n−íc, phôc vô tèt nhÊt cho c¸c qu¸ tr×nh ®Ò ra nh÷ng chÝnh s¸ch vÒ ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi vµ m«i tr−êng cña §¶ng vµ Nhµ n−íc, thèng kª viÖc thùc hiÖn c¸c ®−êng lèi, chñ tr−¬ng cña §¶ng vµ ChÝnh phñ vµ tho¶ m·n nhu cÇu th«ng tin cho c¸c c¬ quan nghiªn cøu kinh tÕ trong vµ ngoµi n−íc. §©y lµ nh÷ng kÕt qu¶ b−íc ®Çu cña qu¸ tr×nh nghiªn cøu cña mét sè c¸n bé nghiªn cøu kinh tÕ. Trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu c¸c thµnh viªn cña §Ò tµi nghiªn cøu cã dùa vµo nh÷ng kÕt qu¶ ®· nghiªn cøu cña nh÷ng ®ång nghiÖp vµ tham kh¶o c¸c tµi liÖu cña n−íc ngoµi vÒ chÊt l−îng t¨ng tr−ëng kinh tÕ. Néi dung nghiªn cøu cña ®Ò tµi gåm nh÷ng phÇn sau: Lêi më ®Çu PhÇn I: Nh÷ng quan ®iÓm vµ kh¸i niÖm c¬ b¶n vÒ chÊt l−îng t¨ng tr−ëng kinh tÕ PhÇn II: Nh÷ng chØ tiªu ph¶n ¸nh chÊt l−îng t¨ng tr−ëng kinh tÕ và mèi quan hÖ gi÷a chÊt l−îng t¨ng tr−ëng kinh tÕ víi c¸c chØ tiªu x· héi PhÇn III: Kh¶ n¨ng tÝnh to¸n c¸c chØ tiªu ph¶n ¸nh chÊt l−îng t¨ng tr−ëng kinh tÕ vµ kh¶ n¨ng øng dông KÕt luËn vµ kiÕn nghÞ. 2 PhÇn I Nh÷ng quan ®iÓm vµ kh¸I niÖm c¬ b¶n vÒ chÊt l−îng t¨ng Tr−ëng kinh tÕ I. Nh÷ng quan ®iÓm vÒ t¨ng tr−ëng vµ qu¸ tr×nh t¨ng tr−ëng kinh tÕ §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø IX cña §¶ng häp tõ ngµy 19 th¸ng 4 n¨m 2001 ®· nhÊt trÝ th«ng qua ph−¬ng h−íng, nhiÖm vô kÕ ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi 5 n¨m 2001- 2005 víi môc tiªu lµ: T¨ng tr−ëng kinh tÕ nhanh vµ bÒn v÷ng, æn ®Þnh vµ c¶i thiÖn ®êi sèng nh©n d©n; ChuyÓn dÞch m¹nh c¬ cÊu kinh tÕ, c¬ cÊu lao ®éng theo h−íng c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸; N©ng cao râ rÖt hiÖu qu¶ vµ søc m¹nh cña nÒn kinh tÕ; Më réng ®èi ngo¹i; T¹o chuyÓn biÕn m¹nh vÒ gi¸o dôc vµ ®µo t¹o, khoa häc vµ c«ng nghÖ, huy ®éng nh©n tè con ng−êi; T¹o viÖc lµm, c¬ b¶n xo¸ ®ãi, gi¶m sè hé nghÌo, ®Èy lïi c¸c tÖ n¹n x· héi; TiÕp tôc t¨ng c−êng kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ, x· héi; h×nh thµnh mét b−íc quan träng thÓ chÕ kinh tÕ thÞ tr−êng æn ®Þnh theo ®Þnh h−íng x· héi chñ nghÜa; Gi÷ v÷ng æn ®Þnh chÝnh trÞ vµ trËt tù an toµn x· héi, b¶o vÖ v÷ng ch¾c ®éc lËp, chñ quyÒn, toµn vÑn l·nh thæ vµ an ninh quèc gia. Nh÷ng môc tiªu trªn nh»m t¹o cho kinh tÕ n−íc ta ph¸t triÓn nhanh, æn ®Þnh vµ bÒn v÷ng, tù chñ trong s¶n xuÊt cã tÝnh c¹nh tranh cao, Ýt phô thuéc vµo n−íc ngoµi, n¨ng suÊt lao ®éng cao, cã c¬ cÊu kinh tÕ phï hîp víi tõng thêi kú ph¸t triÓn cña ®Êt n−íc, møc sèng vµ phóc lîi x· héi cña ng−êi lao ®éng ®−îc b¶o ®¶m, ®−îc n©ng cao kh«ng ngõng. C¸c môc tiªu cña §¶ng ®−îc cô thÓ ho¸ thµnh c¸c ®Þnh h−íng ph¸t triÓn vµ c¸c nhiÖm vô chñ yÕu nh− sau: ƒ PhÊn ®Êu ®¹t nhÞp ®é t¨ng tr−ëng kinh tÕ b×nh qu©n hµng n¨m cao vµ æn ®Þnh. ƒ Ph¸t triÓn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn. 3 ƒ ChuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ, c¬ cÊu lao ®éng theo h−íng t¨ng tû träng c«ng nghiÖp vµ dÞch vô. ƒ T¨ng nhanh vèn ®Çu t− ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi; x©y dùng c¬ cÊu kinh tÕ cã hiÖu qu¶ vµ n©ng cao søc c¹nh tranh. ƒ Më réng vµ n©ng cao hiÖu qu¶ kinh tÕ ®èi ngo¹i. T¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó t¨ng nhanh xuÊt khÈu, thu hót vèn ®Çu t−, c«ng nghÖ bªn ngoµi. Chñ ®éng héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ cã hiÖu qu¶, thùc hiÖn tèt c¸c chÝnh s¸ch nh»m khuyÕn khÝch tÝnh c¹nh tranh ph¸t triÓn s¶n xuÊt lµnh m¹nh. ƒ TiÕp tôc ®æi míi vµ lµnh m¹nh ho¸ hÖ thèng tµi chÝnh – tiÒn tÖ, t¨ng tiÒm lùc tµi chÝnh quèc gia, t¨ng tû lÖ chi ng©n s¸ch cho ®Çu t− ph¸t triÓn, duy tr× æn ®Þnh c¸c c©n ®èi vÜ m«. ƒ TiÕp tôc ®æi míi, t¹o chuyÓn biÕn c¬ b¶n, toµn diÖn vÒ ph¸t triÓn gi¸o dôc vµ ®µo t¹o, khoa häc vµ c«ng nghÖ; n©ng cao chÊt l−îng nguån nh©n lùc víi c¬ cÊu hîp lý; triÓn khai c¸c ch−¬ng tr×nh phæ cËp trung häc c¬ së; øng dông nhanh c¸c c«ng nghÖ tiÕn tiÕn, hiÖn ®¹i; tõng b−íc ph¸t triÓn kinh tÕ tri thøc. ƒ Gi¶i quyÕt cã hiÖu qu¶ nh÷ng vÊn ®Ò x· héi bøc xóc: T¹o nhiÒu viÖc lµm, gi¶m tû lÖ thÊt nghiÖp ë thµnh thÞ vµ thiÕu viÖc lµm ë n«ng th«n; c¶i c¸ch c¬ b¶n chÕ ®é tiÒn l−¬ng; c¬ b¶n xo¸ ®ãi, gi¶m nhanh hé nghÌo; Ph¸t triÓn m¹nh v¨n ho¸, th«ng tin, y tÕ vµ thÓ dôc thÓ thao: n©ng cao møc sèng vËt chÊt vµ tinh thÇn cña nh©n d©n. 4 ƒ §Èy m¹nh c«ng cuéc c¶i c¸ch hµnh chÝnh, ®æi míi vµ n©ng cao hiÖu lùc cña bé m¸y Nhµ n−íc; §Èy lïi t×nh tr¹ng quan liªu, tham nhòng; Thùc hiÖn tèt d©n chñ ë c¸c c¬ së. TÊt c¶ c¸c nhiÖm vô mµ §¶ng vµ Nhµ n−íc ta ®Ò ra nh»m ®−a nÒn kinh tÕ n−íc ta t¨ng nhanh, nghÜa lµ t¨ng thu nhËp cña ng−êi lao ®éng lµm nÒn t¶ng cho c«ng cuéc xo¸ ®ãi, gi¶m nghÌo, t¹o m«i tr−êng ph¸t triÓn bÒn v÷ng. T¨ng tr−ëng kinh tÕ lµ sù gia t¨ng vÒ khèi l−îng s¶n phÈm vËt chÊt vµ dÞch vô (sau khi ®· lo¹i trõ t¨ng do t¨ng gi¸) cña tõng thêi kú b¸o c¸o so víi c¸c thêi kú b¸o c¸o tr−íc. T¨ng tr−ëng kinh tÕ ®ãng vai trß träng yÕu trong viÖc n©ng cao chÊt l−îng cuéc sèng, n©ng cao kh¶ n¨ng cña con ng−êi nh»m tiÕn tíi mét t−¬ng lai tèt ®Ñp. §Ó ®¹t ®−îc mong muèn nµy th«ng th−êng ®ßi hái tr−íc tiªn lµ kinh tÕ ph¸t triÓn æn ®Þnh, t¨ng tr−ëng nhanh, nghÜa lµ t¨ng thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ng−êi, t¨ng tiªu dïng cuèi cïng x· héi b×nh qu©n ®Çu ng−êi; thø hai lµ c¸c vÊn ®Ò kh¸c cã liªn quan ph¶i thùc sù ®−îc quan t©m nh− cã chÝnh s¸ch gi¸o dôc hîp lý, t¹o c¸c c¬ héi viÖc lµm. B×nh ®¼ng giíi cµng cao th× t×nh tr¹ng søc khoÎ vµ dinh d−ìng cµng ®−îc b¶o ®¶m tèt h¬n. Gi÷ g×n vÖ sinh m«i tr−êng trong s¹ch, ph¸t triÓn s¶n xuÊt ®i ®«i víi viÖc kh«ng g©y « nhiÔm m«i tr−êng th× m«i tr−êng tù nhiªn sÏ bÒn v÷ng, gi¶m nh÷ng chi phÝ lín vÒ b¶o vÖ m«i tr−êng sinh th¸i cho thÕ hÖ mai sau. HÖ thèng ph¸p luËt c«ng minh sÏ më réng ph¸t triÓn s¶n xuÊt ®a ngµnh, ®a thµnh phÇn, cã tÝnh c¹nh tranh lµnh m¹nh, më réng tù do c¸ nh©n vµ cuéc sèng v¨n ho¸ phong phó, giµu b¶n s¾c. T¨ng tr−ëng kinh tÕ ph¶i kÕt hîp mét c¸ch tÝch cùc víi viÖc gi¶m nghÌo ®ãi. C¸c b¸o c¸o nhËn ®Þnh tr−íc ®©y ®· ®Ò xuÊt tèc ®é t¨ng tr−ëng cho c¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn trªn thÕ giíi trong nh÷ng n¨m 90 lµ trªn 5% 5 vµ kho¶ng 3,2% b×nh qu©n ®Çu ng−êi vµ dù kiÕn gi¶m sè ng−êi nghÌo trong sè 300 triÖu ng−êi ®ang sèng ë møc nghÌo ®ãi tøc lµ gi¶m tû lÖ b×nh qu©n ng−êi nghÌo ®ãi xuèng gÇn 4%. T¨ng tr−ëng b»ng c¸ch nµo lµ vÊn ®Ò quan träng. Kh«ng chØ tèc ®é t¨ng tr−ëng mµ chÊt l−îng t¨ng tr−ëng kinh tÕ còng ¶nh h−ëng lín ®Õn kÕt qu¶ t¨ng tr−ëng. §ã chÝnh lµ lý do t¹i sao ph¶i t×m ra nh÷ng ¶nh h−ëng phøc t¹p gi÷a c¸c nh©n tè t¸c ®éng ®Õn t¨ng tr−ëng kinh tÕ. Tèc ®é t¨ng tr−ëng kinh tÕ cña c¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn vµ c¸c n−íc c«ng nghiÖp æn ®Þnh h¬n v× ®· chó ý ®Õn chÊt l−îng t¨ng tr−ëng. Thùc tÕ, lu«n cã mèi quan hÖ 2 chiÒu gi÷a t¨ng tr−ëng kinh tÕ vµ ph¸t triÓn m«i tr−êng vµ x· héi. VÝ dô nh− quan t©m ®Õn m«i tr−êng sÏ hç trî cho t¨ng tr−ëng æn ®Þnh; cã nh÷ng n−íc tû lÖ t¨ng tr−ëng kh¸ cao nh−ng kh«ng quan t©m nhiÒu ®Õn m«i tr−êng vµ x· héi dÉn ®Õn cã nh÷ng ¶nh h−ëng bÊt lîi ®èi víi nhãm ng−êi nghÌo. C¸c n−íc kh«ng cßn kh¶ n¨ng thóc ®Èy t¨ng tr−ëng qua c¶i tæ thÞ tr−êng th× nh÷ng yÕu tè vÒ chÊt l−îng hç trî trong thêi gian dµi sÏ trë nªn quan träng h¬n. Nh− vËy, thÕ nµo lµ chÊt l−îng t¨ng tr−ëng? TiÕn hµnh tõng b−íc t¨ng tr−ëng cã liªn quan ®Õn c¸c mÆt chÝnh ®ãng vai trß ®Þnh h−íng cho qu¸ tr×nh t¨ng tr−ëng. Kinh nghiÖm ph¸t triÓn kinh tÕ, x· héi cña c¸c n−íc ®· chØ ra tÇm quan träng cña c¸c khÝa c¹nh chÝnh nh−: C¸c c¬ héi, ®é bÒn v÷ng cña m«i tr−êng, kiÓm so¸t rñi ro toµn cÇu vµ c¸c vÊn ®Ò qu¶n lý. Nh÷ng mÆt nµy kh«ng chØ ®ãng gãp trùc tiÕp ®Õn kÕt qu¶ t¨ng tr−ëng mµ cßn gi¶i quyÕt quan hÖ gi÷a t¨ng tr−ëng kinh tÕ, æn ®Þnh x· héi vµ m«i tr−êng. §ã lµ sù kÕt hîp gi÷a chÝnh s¸ch vµ thÓ chÕ nh»m ®Þnh h−íng cho qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ vµ ®©y còng lµ ®iÓm tËp trung nghiªn cøu cña ®Ò tµi khoa häc nµy. 6 II. C¸c nguyªn t¾c c¬ b¶n cña chÊt l−îng t¨ng tr−ëng kinh tÕ T¹i sao hiÖn nay chØ cã mét sè Ýt n−íc duy tr× ®−îc tèc ®é t¨ng tr−ëng m¹nh vÒ kinh tÕ trong mét thêi gian dµi? Vµ còng t¹i sao c¸c mÆt chñ yÕu nh− b×nh ®¼ng vÒ thu nhËp, b¶o vÖ m«i tr−êng l¹i ¶nh h−ëng bÊt lîi ®Õn nhiÒu n−íc, kh«ng chØ ë nh÷ng n−íc ph¸t triÓn nhanh mµ cßn c¶ ë nh÷ng n−íc ph¸t triÓn chËm? Qu¶n lý thÕ nµo ®Ó hç trî cho qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ? Dùa vµo nh÷ng kÕt qu¶ nghiªn cøu cña c¸c nhµ kinh tÕ ë mét nhãm n−íc cã tèc ®é t¨ng tr−ëng nhanh nhÊt vµ ng−îc l¹i mét nhãm n−íc cã tèc ®é t¨ng tr−ëng gi¶m xuèng vµ dÇn dÇn kh«i phôc l¹i ®−îc ë c¸c n−íc khu vùc §«ng ¸ nãi riªng vµ trªn thÕ giíi nãi chung trong nh÷ng n¨m 1990 cña thÕ kû 20, c¸c nhµ nghiªn cøu kinh tÕ thÕ giíi ®· nhËn thÊy nh÷ng ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt vÒ thÓ chÕ ®Ó cã sù thµnh c«ng trong ph¸t triÓn kinh tÕ; §ã lµ vai trß cña Nhµ n−íc trong kinh tÕ thÞ tr−êng; Ph¸t triÓn kinh tÕ nhanh ph¶i ®i ®«i víi chÊt l−îng. C¸c chÝnh s¸ch cña Nhµ n−íc cÇn quan t©m: Thø nhÊt lµ vÒ ®Çu t− vµ ®Æc biÖt chó träng ®Çu t− vµo con ng−êi. Con ng−êi ®ãng vai trß quyÕt ®Þnh cho chÊt l−îng t¨ng tr−ëng kinh tÕ. Thø hai, t¨ng tr−ëng kinh tÕ nhanh cã thÓ ph¸ vì sù c©n b»ng m«i tr−êng; Thø ba, trong kinh tÕ më vµ c¹nh tranh th× sù rñi ro tµi chÝnh ph¶i ®−îc chó träng nh− mét nh©n tè ®Æc biÖt cña ®Êt n−íc; Thø t−, sù æn ®Þnh chÝnh trÞ vµ thÓ chÕ kinh tÕ ph¶i ®−îc −u tiªn vµ kh«ng tr× ho·n c¸c b−íc cña qu¸ tr×nh ®æi míi. Tõ nh÷ng nghiªn cøu trªn c¸c nhµ nghiªn cøu kinh tÕ thÊy cã 3 nguyªn t¾c c¬ b¶n sau ®©y ®ãng vai trß quan träng vÒ chÊt l−îng t¨ng tr−ëng kinh tÕ cho c¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn: 7 1) TËp trung ®Çu t− ph¸t triÓn c¸c lo¹i tµi s¶n: Tµi s¶n vµ tÝch luü tµi s¶n, con ng−êi vµ nguån tµi nguyªn. 2) Quan t©m ®Õn vÊn ®Ò ®iÒu chØnh ®Çu t− theo thêi gian. 3) TËp trung vµo nghiªn cøu vµ ¸p dông c¸c m« h×nh qu¶n lý kinh tÕ tèt. II.1 VÒ ®Çu t− ph¸t triÓn c¸c lo¹i tµi s¶n c¬ b¶n : Nh÷ng lo¹i tµi s¶n ®ãng vai trß quan träng trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ cña tõng n−íc lµ tµi s¶n vËt chÊt, con ng−êi vµ tµi s¶n lµ nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn. TiÕn bé kü thuËt còng lµ mét yÕu tè quan träng v× nã ¶nh h−ëng ®Õn viÖc s¶n xuÊt vµ sö dông c¸c lo¹i tµi s¶n trªn. §Ó tõng b−íc n©ng cao tèc ®é t¨ng tr−ëng kinh tÕ cÇn tËp trung quan t©m nhiÒu ®Õn t¨ng tÝch luü tµi s¶n h÷u h×nh vµ v« h×nh, nh−ng ngoµi ra, c¸c lo¹i tµi s¶n kh¸c nh− con ng−êi (nguån lùc x· héi) còng nh− nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn còng ph¶i ®−îc quan t©m t−¬ng xøng. §èi víi ng−êi nghÌo, nh÷ng lo¹i tµi s¶n nµy rÊt quan träng; TÝch luü tµi s¶n, tiÕn bé khoa häc kü thuËt cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh ®Õn nh÷ng t¸c ®éng l©u dµi vµo nghÌo ®ãi. Nguån nh©n lùc vµ nguån tµi nguyªn còng gãp phÇn t¨ng tÝch luü tµi s¶n th«ng qua t¨ng phÇn khÊu hao thu håi vµ ng−îc l¹i - theo c¸c nhµ m«i tr−êng, nguån tµi nguyªn còng ph¶i ®−îc coi nh− mét lo¹i tµi s¶n, do ®ã sù gi¶m tr÷ l−îng tµi nguyªn trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt còng ph¶i ®−îc tÝnh vµo tµi kho¶n khÊu hao gièng nh− c¸c TSC§ kh¸c. Ngoµi ra, ®Çu t− vµo tµi s¶n vËt chÊt, con ng−êi, nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn cïng víi viÖc thay ®æi c¸c chÝnh s¸ch qu¶n lý kinh tÕ - x· héi còng gãp phÇn n©ng cao tiÕn bé khoa häc kü thuËt vµ n¨ng suÊt c¸c nh©n tè nh©n tè tæng hîp (TFP), tõ ®ã l¹i thóc ®Èy t¨ng tr−ëng. 8 Tuy nhiªn, nh÷ng sai lÖch vÒ chÝnh s¸ch, tham nhòng, qu¶n lý sai lÇm, bÊt æn thÞ tr−êng vµ nh÷ng t¸c ®éng bªn ngoµi còng cã thÓ ®−a ®Êt n−íc theo h−íng sai lÇm vµ tÝch luü tµi s¶n kh«ng c©n ®èi. T×nh tr¹ng nµy cã thÓ lµm cho thu nhËp vµ lîi Ých thÊp d−íi møc tiÒm n¨ng. ¶nh h−ëng cña nh÷ng sai lÇm vÒ mÆt chÝnh s¸ch vÒ tÝch luü nguån nh©n lùc vµ tµi nguyªn liªn quan ®Õn tµi s¶n vËt chÊt cã thÓ lµm gi¶m møc t¨ng tr−ëng vµ phóc lîi. Ng−îc l¹i, nÕu khèng chÕ ®−îc tham nhòng, qu¶n lý tèt vµ cã chÝnh s¸ch hîp lý sÏ cã thÓ thóc ®Èy t¨ng tÝch luü tµi s¶n, gãp phÇn t¨ng tr−ëng nhanh h¬n. Tham nhòng cã t¸c ®éng tiªu cùc ®èi víi nÒn kinh tÕ: Thø nhÊt lµ lµm gi¶m nguån vèn ®Çu t−, h¹n chÕ t¨ng tr−ëng kinh tÕ vµ g©y bÊt æn ®Þnh kinh tÕ do giíi kinh doanh coi ®ã lµ mét lo¹i thuÕ; Thø hai lµ lµm sôt gi¶m vµ sai lÖch c¸c nguån lùc trong nÒn kinh tÕ (thÊt thu thuÕ, ®Çu t− vµo c¸c lÜnh vùc/dù ¸n thiÕu hiÖu qu¶, bãp mÐo/c¾t xÐn c¸c kho¶n chi tiªu ng©n s¸ch, gi¶m chÊt l−îng kÕt cÊu h¹ tÇng, kÝch thÝch nguån nh©n lùc t×m kiÕm ®Æc quyÒn, ®Æc lîi thay v× nç lùc n©ng cao n¨ng lùc, . . ); Thø ba lµ ®Ì g¸nh nÆng lªn vai ng−êi nghÌo vµ thø t− lµ lµm chËm qu¸ tr×nh d©n chñ ho¸, lµm gi¶m sót lßng tin cña ng−êi lao ®éng ®èi víi bé m¸y nhµ n−íc. Qu¸ tËp trung vµo tÝch luü tµi s¶n vËt chÊt, c¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn cã thÓ bÞ cuèn vµo thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch trî cÊp ®Çu t− ®Çu t− x©y dùng c¬ b¶n. §iÒu nµy dÉn ®Õn t×nh tr¹ng c¸c doanh nghiÖp ®Æc quyÒn lu«n ®−îc ®¶m b¶o vÒ lîi Ých. Trong khi ®ã, cã t×nh tr¹ng ®Çu t− kh«ng ®óng møc vµo gi¸o dôc, y tÕ vµ søc khoÎ, t×nh tr¹ng khai th¸c qu¸ møc nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn dÉn ®Õn gi¸ trÞ lo¹i tµi s¶n lµ nguån nh©n lùc bÞ h¹n chÕ vµ kh«ng ®−îc ®¸nh gi¸ ®óng møc, tµi nguyªn thiªn nhiªn bÞ tµn ph¸. §øng trªn gãc ®é tæng thÓ nÒn kinh tÕ thÕ giíi, nh÷ng n¨m ®Çu thËp kû 90, 9 tæng trî cÊp cho n«ng nghiÖp, n¨ng l−îng, giao th«ng ®−êng bé vµ ®−êng thuû ®· ®¹t møc dù tÝnh tõ 700 tØ ®« la ®Õn 900 tØ ®« la, trong ®ã kho¶ng 2/3 lµ ë c¸c n−íc c«ng nghiÖp (n−íc ph¸t triÓn) vµ 1/3 ë c¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn (de Moor vµ Calamai 1997). HiÖn nay ®¸nh gi¸ sù ph¸t triÓn kinh tÕ ng−êi ta th−êng sö dông chØ tiªu t¨ng tr−ëng Tæng s¶n phÈm trong n−íc (hoÆc GDP b×nh qu©n ®Çu ng−êi) nh− lµ ®¹i diÖn cho sù ph¸t triÓn. Mét phÇn cña tiÕn bé x· héi lµ sù kÕt hîp gi÷a t¨ng tr−ëng GDP vµ t¨ng tr−ëng lîi Ých c¸ nh©n. Tuy nhiªn, sù tin cËy vµo GDP nh− mét dông cô duy nhÊt ®o l−êng sù ph¸t triÓn x· héi lµ mét h¹n chÕ rÊt lín. T¨ng tr−ëng GDP cã thÓ lµ chÊt l−îng cao hoÆc chÊt l−îng thÊp. Mét sè qu¸ tr×nh vµ chÝnh s¸ch t¹o ra sù t¨ng tr−ëng GDP song song víi qu¸ tr×nh t¨ng tr−ëng cña nguån nh©n lùc vµ tµi nguyªn thiªn nhiªn, nã trùc tiÕp ¶nh h−ëng ®Õn søc khoÎ con ng−êi vµ vai trß s¶n xuÊt cña hä. Nh÷ng thø kh¸c t¹o ra chÊt l−îng t¨ng tr−ëng thÊp kh«ng liªn kÕt víi sù tiÕn bé cña con ng−êi vµ c¶i thiÖn m«i tr−êng tµi nguyªn thiªn nhiªn. §Ó tæng hîp vÒ chÊt l−îng t¨ng tr−ëng kinh tÕ trong ®¸nh gi¸ vÒ sù ph¸t triÓn cÇn ®−a ra nh÷ng chØ tiªu vÒ søc khoÎ cña con ng−êi. M« h×nh d−íi ®©y m« t¶ ¶nh h−ëng vµ t¸c ®éng cña chÝnh s¸ch vµ qu¶n lý ®Õn c¸c yÕu tè t¨ng tr−ëng GDP. NÕu qu¶n lý tèt, gi¶m thiÓu tham nhòng dÉn ®Õn ®Çu t− cã hiÖu qu¶, sö dông nguån nh©n lùc cã chÊt l−îng, kinh tÕ sÏ ph¸t triÓn, chuyÓn ®æi theo h−íng ph¸t triÓn c«ng nghiÖp chÕ biÕn vµ dÞch vô, gi¶m khai th¸c nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn; NÕu xö lý ®óng nh÷ng bÊt æn trªn thÞ tr−êng trong tõng giai ®o¹n ph¸t triÓn kinh tÕ th× sÏ gi¶m thiÓu sai sãt vÒ t¨ng ®Çu t− cho tÝch luü tµi s¶n vµ ®Çu t− cho nguån nh©n lùc x· héi. Mäi yÕu tè trªn ®Òu dÉn ®Õn tèi −u ho¸ sö dông c¸c nguån tµi s¶n thóc ®Èy t¨ng tr−ëng GDP vµ phóc lîi x· héi, n©ng cao møc sèng cña d©n c−, duy tr× sù bÒn v÷ng cña m«i tr−êng thiªn nhiªn. 10 M« h×nh H(Nguån (Nguån H nh©n lùc) (Nguån Phóc nh©n lùc) lîi • Xö lý tham nhòng vµ qu¶n lý yÕu kÐm • Gi¶m sai sãt sö dông TS vËt chÊt • Xö lý nh÷ng bÊt æn trªn thÞ tr−êng cã h¹i ®Õn nguån lao ®éng vµ tµi nguyªn • Cñng cè c¸c quy ®Þnh K (Tµi s¶n (Tµi s¶n vËt chÊt) chÊt) vËt T¨ng T¨ng Tr−−áng T −−á T¨ng Phóc H (Nguån Tr−−á lîi H ngnh©n lùc) R (Tµi nguyªn TN) TiÕp tôc lÖ thuéc vµo tÝch luü tµi s¶n s¶n xuÊt sÏ cã thÓ bÞ sai lÖch trong chÝnh s¸ch kinh tÕ. VÝ dô, khi ®Çu t− nhiÒu vµo t¨ng tÝch luü tµi s¶n s¶n xuÊt nãi chung, ®Ó duy tr× hoµn vèn cÇn ®Õn kho¶n trî cÊp x· héi lín h¬n ®Ó thu hót nguån vèn trong n−íc vµ n−íc ngoµi. H¬n n÷a, thóc ®Èy t¨ng tr−ëng qua c¸c chÝnh s¸ch kh«ng chó träng ®Õn mai sau cã thÓ dÉn ®Õn khai th¸c bõa b·i rõng vµ c¸c lo¹i tµi nguyªn thiªn nhiªn kh¸c lµm c¹n kiÖt c¸c nguån lùc thiªn nhiªn vµ tæn h¹i ®Õn tÝnh bÒn v÷ng cña m«i tr−êng. N¨m 1997, ë c¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn, tæng tiÕt kiÖm trong n−íc kho¶ng 25% GDP. Tuy nhiªn, ®Ó xö lý t×nh tr¹ng c¹n kiÖt m«i tr−êng nªn tæng tiÕt kiÖm thùc tÕ chØ cßn 14% GDP. Tr−êng hîp t−¬ng tù còng x¶y ra ë Nigeria víi tæng tiÕt kiÖm lµ 22%, nh−ng tiÕt kiÖm thùc tÕ lµ -12%; Liªn bang Nga lµ 25% nh−ng thùc tÕ lµ -1,6% (theo World Bank 1999). Nghiªn cøu vµ ®Ò ra nh÷ng ph−¬ng ph¸p Ýt sai lÖch, thÝch hîp ®Ó ¸p dông nh»m ph¸t triÓn 3 lo¹i tµi s¶n. C¸c chÝnh s¸ch ®óng ®¾n tõng thêi kú cã thÓ gãp phÇn lµm t¨ng c¸c lo¹i tµi s¶n nµy. §Çu t− cho gi¸o dôc ë c¸c cÊp kh¸c nhau, t−¬ng øng víi tõng thêi kú ph¸t triÓn chung, võa t¹o ra sù t¨ng tr−ëng nguån lao ®éng vµ tµi s¶n. §Çu t− cho tµi s¶n tù nhiªn, nh− søc khoÎ cña con ng−êi, cho d©n c− nghÌo sèng phô thuéc vµo tµi nguyªn thiªn nhiªn ®Ó b¶o ®¶m kinh tÕ. Sö dông hiÖu qu¶ c¸c tµi nguyªn nµy còng quan träng nh− lµm t¨ng chóng. V× thÕ ®Ó t¨ng n¨ng suÊt c¸c nh©n tè tæng hîp cÇn cã sù qu¶n lý tèt, gi¶m t¸c ®éng th¸i qu¸ cña ®Æc quyÒn, ®Æc lîi. II.2 C¸c h−íng ®iÒu chØnh ®Çu t−, chÝnh s¸ch theo thêi gian. Trong qu¸ tr×nh t¨ng tr−ëng c¸c h−íng ph©n bæ ®Çu t− ®ãng vai trß quan träng gãp phÇn chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ, chuyÓn dÞch tõ kinh tÕ n«ng, l©m thuû s¶n sang khu vùc kinh tÕ c«ng nghiÖp chÕ biÕn vµ dÞch vô, t¹o nhiÒu viÖc lµm, h¹n chÕ n¹n thÊt nghiÖp. Sù ph©n bæ ®Çu t− hîp lý h¬n vÒ nguån lao ®éng, ®Êt ®ai vµ c¸c lo¹i tµi s¶n kh¸c cã nghÜa lµ ph©n bæ hîp lý h¬n c¸c c¬ héi kiÕm sèng, n©ng cao n¨ng lùc cña con ng−êi ®Ó tËn dông c«ng nghÖ khoa häc vµ t¹o ra thu nhËp. §ã lµ lý do t¹i sao th−êng kÕt hîp gi÷a tèc ®é t¨ng tr−ëng kinh tÕ víi kÕt qu¶ xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo nh»m x¸c ®Þnh c¸c c¬ héi vµ h−íng ®iÒu chØnh ®Çu t− hîp lý. T¨ng tr−ëng bÒn v÷ng còng rÊt quan träng trong qu¸ tr×nh t¨ng tr−ëng kinh tÕ cã chÊt l−îng. Thu nhËp cña ng−êi lao ®éng nghÌo rÊt dÔ bÞ ¶nh h−ëng bëi c¸c cuéc khñng ho¶ng, ®Æc biÖt ®èi víi c¸c ng−êi d©n kh«ng cã tµi s¶n nh− ®Êt ®ai, tay nghÒ thÊp, vµ kh«ng ®ñ tiÒn tiÕt kiÖm ®Ó chi tiªu dïng cña hä trong nh÷ng ngµy khã kh¨n. Hµng triÖu ng−êi cã møc sèng gÇn ®ãi nghÌo bÞ ®Èy trë l¹i t×nh tr¹ng ®ãi nghÌo do c¸c có sèc tõ bªn ngoµi, hoÆc do kÕt qu¶ tµn ph¸ cña thiªn tai. V× vËy ®Ó t¨ng tr−ëng kinh tÕ tèt vµ gi¶m ®−îc ®ãi nghÌo th× møc 12 ®é ph¸t triÓn kinh tÕ ph¶i æn ®Þnh, phóc lîi ph¶i tr¶i réng, vµ s¶n xuÊt trong n−íc ph¶i cã søc c¹nh tranh cao, Ýt phô thuéc vµo n−íc ngoµi. §Çu t− cho ph¸t triÓn s¶n xuÊt ph¶i hîp lý, hµi hoµ theo tõng thêi kú, phï hîp víi tr×nh ®é kü thuËt cña ng−êi lao ®éng, kh¶ n¨ng tµi chÝnh, . . sÏ kh«ng g©y tæn thÊt cho nÒn kinh tÕ vµ thóc ®Èy x· héi ph¸t triÓn nhanh vµ bÒn v÷ng. NÒn kinh tÕ ph¸t triÓn v÷ng ch¾c sÏ chuyÓn dÞch tõ s¶n xuÊt n«ng, l©m, thuû s¶n vµ khai th¸c tµi nguyªn thiªn nhiªn chuyÓn dÇn sang s¶n xuÊt c«ng nghiÖp chÕ biÕn vµ s¶n xuÊt dÞch vô. II.3 C¬ chÕ qu¶n lý C¬ chÕ qu¶n lý tèt lµ tiÒn ®Ò thóc ®Èy t¨ng tr−ëng kinh tÕ. Sù ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ cña c¸c bé m¸y, c¸c chÕ ®é qui ®Þnh, c¸c ®Æc quyÒn, c¸c thÓ chÕ minh b¹ch vµ râ rµng ®¶m b¶o cho c¸c qui ®Þnh cña luËt vµ c¸c vÊn ®Ò liªn quan ®Ó t¨ng tr−ëng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ. T¸c ®éng cña qu¶n lý kÐm, sù phiÒn nhiÔu mang tÝnh quan liªu vµ tham nhòng ®i ng−îc l¹i vµ lµm tæn h¹i ®Õn t¨ng tr−ëng bÒn v÷ng. ViÖc n¾m gi÷ c¸c chÝnh s¸ch, ph¸p luËt Nhµ n−íc vµ c¸c nguån lùc b»ng c¸c ®Æc quyÒn th−êng dÉn tíi chi ®Çu t− ph¸t triÓn tµi s¶n c«ng Ýt mang tÝnh phôc vô x· héi h¬n dÉn ®Õn gi¶m trî cÊp cho x· héi, gi¶m t¸c ®éng tíi phóc lîi. Do ®ã ®Çu t− cho n¨ng lùc ®Ó qu¶n lý tèt h¬n lµ −u tiªn hµng ®Çu ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ nãi chung. TiÕn hµnh c¶i c¸ch chÝnh s¸ch cña ChÝnh phñ tõ trªn xuèng d−íi víi c¸c chiÕn l−îc ph¸t triÓn râ rµng theo tõng thêi kú cïng víi khuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp c¹nh tranh lµnh m¹nh, n©ng cao quyÒn c«ng d©n vµ t¹o cho hä tiÕng nãi m¹nh h¬n lµ gãp phÇn trùc tiÕp vµo t¨ng tr−ëng kinh tÕ x· héi. III. §Þnh nghÜa vÒ chÊt l−îng t¨ng tr−ëng kinh tÕ 13 Tõ nh÷ng kh¸i niÖm ®· nªu ë trªn ta cã thÓ kh¸i qu¸t thÕ nµo lµ mét nÒn kinh tÕ t¨ng tr−ëng cã chÊt l−îng nh− sau: NÒn kinh tÕ t¨ng tr−ëng cã chÊt l−îng lµ nÒn kinh tÕ :” Ph¸t triÓn nhanh, hiÖu qu¶ vµ bÒn v÷ng, n¨ng suÊt nh©n tè tæng hîp vµ n¨ng suÊt lao ®éng x· héi t¨ng vµ æn ®Þnh, møc sèng cña ng−êi d©n ®−îc n©ng cao kh«ng ngõng, c¬ cÊu kinh tÕ chuyÓn dÞch theo ®Þnh h−íng cña tõng thêi kú ph¸t triÓn cña ®Êt n−íc, s¶n xuÊt cã tÝnh c¹nh tranh cao, t¨ng tr−ëng kinh tÕ ®i ®«i víi thùc hiÖn tiÕn bé tiÕn bé khoa häc kü thuËt trong s¶n xuÊt, cña ng−êi lao ®éng vµ cña ng−êi d©n nãi chung; c«ng b»ng x· héi vµ b¶o vÖ m«i tr−êng; Ph¸t triÓn kinh tÕ g¾n chÆt víi b¶o vÖ vµ c¶i thiÖn m«i tr−êng, b¶o ®¶m sù hµi hoµ gi÷a m«i tr−êng nh©n t¹o víi m«i tr−êng thiªn nhiªn, gi÷ g×n ®a d¹ng sinh häc”. Nh− vËy: Thø nhÊt, nÒn kinh tÕ ®−îc gäi lµ “ph¸t triÓn cã chÊt l−îng” tr−íc tiªn ph¶i lµ nÒn “kinh tÕ ph¸t triÓn bÒn v÷ng”. Ph¸t triÓn bÒn v÷ng lµ qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt më réng kh«ng ngõng nÒn kinh tÕ, x· héi trªn c¬ së mét ph−¬ng thøc s¶n xuÊt hiÖn ®¹i ®¸p øng ®−îc yªu cÇu t¨ng tr−ëng, ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi hiÖn ®¹i, ®ång thêi b¶o vÖ ®−îc m«i tr−êng nh»m duy tr× mèi quan hÖ c©n b»ng, hµi hoµ gi÷a con ng−êi vµ thÕ giíi tù nhiªn, duy tr× ®−îc nÒn t¶ng cña sù ph¸t triÓn l©u dµi. Trong ph¹m vi toµn bé nÒn kinh tÕ, c¸c tµi s¶n thiªn nhiªn nh− dÇu th«, khÝ tù nhiªn, than, kho¸ng s¶n kh¸c, rõng, h¶i s¶n, . . . chóng ta ph¶i cã sè liÖu thèng kª ®Çy ®ñ vÒ tr÷ l−îng. Vµ møc khai th¸c tµi nguyªn thiªn nhiªn s½n ®ã trong tõng thêi kú ph¸t triÓn kinh tÕ cña ®Êt n−íc ph¶i chñ ®éng dùa trªn tr÷ l−îng ®· ®−îc ®¸nh gi¸. VÝ dô vÒ khai th¸c dÇu th«, møc khai th¸c hiÖn nay ®ang ch÷ng l¹i do tr÷ l−îng dÇu kh«ng ®−îc nhiÒu nh− ®¸nh gi¸ ban ®Çu. Gi¸ 14 trÞ s¶n l−îng dÇu th« khai th¸c hµng n¨m kho¶ng 6 tû USD, trong thêi gian tíi khã duy tr× ®−îc n÷a. Trong nhiÒu n¨m kÓ tõ n¨m 2000, kho¶ng 29% ng©n s¸ch nhµ n−íc lµ do xuÊt khÈu dÇu khÝ mang l¹i, nÕu kh«ng cã nguån kh¸c thay thÕ, thiÕu hôt ng©n s¸ch lµ khã tr¸nh khái. T¨ng tr−ëng kinh tÕ trªn c¬ së t¨ng nhanh GDP; T¨ng tr−ëng GDP ph¶i h−íng vµo chÊt l−îng cuéc sèng nh©n v¨n cña con ng−êi. §ång thêi t¨ng tr−ëng kinh tÕ ph¶i g¾n víi b¶o vÖ m«i tr−êng sinh th¸i tù nhiªn ®Ó b¶o tån c¸c nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn cho t−¬ng lai. Nh− vËy tÝnh bÒn v÷ng ë ®©y kh«ng chØ ®Ò cËp ®Õn gãc ®é bÒn v÷ng ph¸t triÓn kinh tÕ mµ cßn ë gãc ®é bÒn v÷ng vÒ x· héi vµ bÒn v÷ng vÒ m«i tr−êng, sù tho¶ m·n nhu cÇu cña thÕ hÖ h«m nay kh«ng lµm ¶nh h−ëng tíi sù tho¶ m·n nhu cÇu cña thÕ hÖ mai sau. Thø hai, nÒn kinh tÕ t¨ng tr−ëng cã chÊt l−îng ph¶i lµ nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn cã hiÖu qu¶ vµ t¨ng tr−ëng theo chiÒu s©u. T¨ng tr−ëng kinh tÕ theo chiÒu s©u ®−îc thÓ hiÖn ë viÖc n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông vèn s¶n xuÊt vµ lao ®éng. Cã nhiÒu chØ tiªu ®Ó ®o tÝnh hiÖu qu¶ cña sö dông vèn s¶n xuÊt vµ lao ®éng nh− n¨ng suÊt lao ®éng sèng (th−êng gäi lµ n¨ng suÊt lao ®éng), n¨ng suÊt vèn s¶n xuÊt (gåm vèn cè ®Þnh vµ vèn l−u ®éng) hoÆc n¨ng suÊt vèn cè ®Þnh, . . . N¨ng suÊt dïng ®Ó ®o hiÖu qu¶ gi÷a mét bªn lµ lao ®éng, ®èi t−îng lao ®éng vµ t− liÖu lao ®éng ®−îc sö dông trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh vµ mét bªn lµ s¶n phÈm (vËt chÊt hay dÞch vô) ®−îc t¹o ra trong qu¸ tr×nh ®ã. Cã thÓ coi n¨ng suÊt lµ th−íc ®o cña sù ph¸t triÓn. N¨ng suÊt ®−îc tÝnh cho tõng lo¹i yÕu tè hoÆc ®ång thêi cho nhiÒu yÕu tè. Nh−ng chØ tiªu ph¶n ¸nh tËp trung nhÊt, toµn diÖn nhÊt vµ ®Ých thùc nhÊt cña t¨ng hiÖu qu¶ ®ã lµ n¨ng suÊt c¸c nh©n tè tæng hîp (TFP). N¨ng suÊt c¸c 15 nh©n tè tæng hîp lµ chØ tiªu ph¶n ¸nh kÕt qu¶ s¶n xuÊt mang l¹i do n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông vèn vµ lao ®éng nhê t¸c ®éng cña c¸c nh©n tè v« h×nh nh− ®æi míi c«ng nghÖ, hîp lý ho¸ s¶n xuÊt, c¶i tiÕn qu¶n lý, n©ng cao tr×nh ®é lao ®éng cña c«ng nh©n, viªn chøc, . . . ChÊt l−îng t¨ng tr−ëng kinh tÕ cao khi TFP cao. Nh− vËy, chÊt l−îng t¨ng tr−ëng ®−îc quan niÖm theo nguån gèc t¨ng tr−ëng. Quan niÖm nµy thÝch hîp nhÊt lµ ë c¸c n−íc c«ng nghiÖp, khi mµ c¸c yÕu tè chiÒu réng ®· ®−îc khai th¸c ë møc cao, nÒn kinh tÕ cÇn ph¶i ®−îc ®Æc biÖt chó ý ph¸t triÓn theo chiÒu s©u. C¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu vÒ t¨ng tr−ëng cña Romer (1993), LªVine (2000) ®Òu cho r»ng, trong qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi tõ nÒn kinh tÕ c«ng nghiÖp sang nÒn kinh tÕ trÝ thøc, yÕu tè chÊt l−îng nh©n lùc vµ khoa häc c«ng nghÖ cã vai trß v−ît tréi so víi c¸c yÕu tè truyÒn thèng nh− tµi nguyªn thiªn nhiªn, vèn vËt chÊt, lao ®éng nhiÒu vµ rÎ. §èi víi c¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn, t¨ng theo chiÒu réng vÉn lµ yÕu tè chñ ®¹o trong t¨ng tr−ëng. VÝ dô ë ViÖt Nam b×nh qu©n n¨m thêi kú 1991-2002 t¨ng tµi s¶n cè ®Þnh vµ t¨ng lao ®éng ®ãng gãp trªn 77%, cßn t¨ng TFP míi ®ãng gãp gÇn 23% trong tèc ®é t¨ng lªn cña GDP. TÝnh to¸n t−¬ng tù nh− vËy thêi kú 80 - 90 ë Th¸i Lan t¨ng vèn cè ®Þnh vµ t¨ng lao ®éng lµm t¨ng gÇn 79% cßn t¨ng TFP ®ãng gãp gÇn trªn 21%; ë Hµn Quèc t¨ng vèn cè ®Þnh vµ t¨ng lao ®éng ®ãng gãp trªn 68%, cßn t¨ng TFP ®ãng gãp gÇn 32%. §Ó t¨ng tr−ëng cã hiÖu qu¶ cao (hay t¨ng tr−ëng do n©ng cao hiÖu qu¶), cÇn ®Çu t− n©ng cao chÊt l−îng gi¸o dôc, ®µo t¹o vµ n©ng cao tr×nh ®é khoa häc c«ng nghÖ. ChÊt l−îng t¨ng tr−ëng kinh tÕ theo quan niÖm vÒ nguån gèc vµ ph−¬ng thøc t¨ng tr−ëng rÊt cã Ých cho môc tiªu t×m kiÕm gi¶i ph¸p thóc ®Èy t¨ng tr−ëng. 16 Sö dông tèc ®é t¨ng TFP ®Ó ph¶n ¸nh chÊt l−îng t¨ng tr−ëng nh− ®· nãi lµ rÊt cã ý nghÜa, song viÖc tÝnh to¸n chÝnh x¸c chØ tiªu TFP vµ tèc ®é t¨ng TFP cßn gÆp nhiÒu khã kh¨n. MÆt kh¸c, l¹i cã nhiÒu ph−¬ng ph¸p tÝnh kh¸c nhau nªn tÝnh chÊt so s¸nh ®−îc gi÷a c¸c thêi kú, gi÷a c¸c ®Þa ph−¬ng trong mét quèc gia vµ so s¸nh quèc tÕ ch−a ®−îc ®¶m b¶o. Tuy nhiªn, nÕu chóng ta cã chñ tr−¬ng vµ sù ®Çu t− vÒ nh©n lùc vµ kinh phÝ hîp lý th× vÉn cã kh¶ n¨ng tÝnh to¸n ®−îc tèc ®é t¨ng TFP ë ph¹m vi nÒn kinh tÕ quèc d©n vµ mét sè ngµnh cã tr×nh ®é h¹ch to¸n tèt, ®iÓn h×nh lµ c«ng nghiÖp. Ngoµi ra, khi xÐt vÒ chÊt l−îng t¨ng tr−ëng theo quan niÖm hiÖu qu¶ cã thÓ cßn ®¸nh gi¸ trªn gãc ®é ®Çu t− mµ chØ tiªu thèng kª ®Æc tr−ng lµ hÖ sè ICOR. HÖ sè ICOR cho biÕt ®Ó t¨ng thªm 1 ®ång tæng s¶n phÈm trong n−íc ®ßi hái ph¶i t¨ng thªm bao nhiªu ®ång vèn ®Çu t− thùc hiÖn. HÖ sè nµy ph¶n ¸nh hiÖu qu¶ cña viÖc sö dông vèn ®Çu t− dÉn ®Õn t¨ng tr−ëng kinh tÕ. HÖ sè ICOR thÊp chøng tá ®Çu t− cã hiÖu qu¶ cao, hÖ sè ICOR thÊp h¬n cã nghÜa lµ ®Ó duy tr× cïng mét tèc ®é t¨ng tr−ëng kinh tÕ cÇn mét tû lÖ vèn ®Çu t− so víi tæng s¶n phÈm trong n−íc thÊp h¬n. ChØ sè ICOR sÏ mÊt t¸c dông khi kinh tÕ suy tho¸i víi GDP gi¶m vµ Ýt gi¸ trÞ t¸c dông khi dïng nã ph©n tÝch ng¾n h¹n. HÖ sè ICOR sÏ tèt h¬n nÕu xö lý lo¹i bá biÕn thiªn theo chu kú kinh tÕ hoÆc c¸c thay ®æi bÊt th−êng. Hai n¨m bÊt th−êng cã thÓ thÊy ngay lµ n¨m 1998-1999, ®©y lµ 2 n¨m khñng ho¶ng lín, t¨ng tr−ëng GDP thÊp, kho¶ng trªn d−íi 5%, do ®ã hÖ sè ICOR cao h¬n h¼n. NhËn thÊy chÊt l−îng ®Çu t− sau n¨m 2000 thÊp h¬n thêi kú tr−íc khñng ho¶ng n¨m 1997; ®Ó t¨ng thªm mét ®ång GDP ®ßi hái ph¶i t¨ng ®Çu t− cao h¬n tr−íc ®©y. 17 Thø ba, chÊt l−îng t¨ng tr−ëng kinh tÕ g¾n liÒn víi chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ. ChÊt l−îng t¨ng tr−ëng g¾n liÒn víi chuyÓn dÞch c¬ cÊu thÓ hiÖn ë chØ tiªu tû lÖ phÇn tr¨m (%) ®ãng gãp vÒ sù ph¸t triÓn cña c¸c ngµnh, c¸c khu vùc, lo¹i h×nh kinh tÕ, c¸c vïng,… trong viÖc t¨ng lªn cña s¶n xuÊt nãi chung. Ch¼ng h¹n, trong 7,69% t¨ng tr−ëng kinh tÕ ViÖt Nam n¨m 2004, n«ng nghiÖp t¨ng ®ãng gãp 0,74%, c«ng nghiÖp t¨ng ®ãng gãp 3,93% vµ dÞch vô t¨ng ®ãng gãp 3,02%. Nh− vËy, c¬ cÊu t¨ng tr−ëng n«ng nghiÖp t¨ng chiÕm 9,6% (0,74: 7,69 x 100), c«ng nghiÖp t¨ng chiÕm 51,07% (3,93: 7,69 x 100) vµ dÞch vô t¨ng chiÕm 39,33% (3,02: 7,69 x 100). T¨ng tr−ëng GDP vµ ®ãng gãp vµo t¨ng tr−ëng GDP theo 3 khu vùc kinh tÕ 2001 2002 2003 2004 NhÞp t¨ng % GDP 6.89 7.08 7.34 7.69 Khu vùc I 2.98 4.17 3.62 3.50 Khu vùc II 10.39 9.48 10.48 10.20 Khu vùc III 6.10 6.54 6.45 7.47 §ãng gãp vµo GDP theo ®iÓm phÇn tr¨m t¨ng tr−ëng GDP 6.89 7.08 7.34 7.69 Khu vùc I 0.69 0.93 0.79 0.74 Khu vùc II 3.68 3.47 3.92 3.93 Khu vùc III 2.52 2.68 2.63 3.02 §ãng gãp vµo GDP theo tû lÖ % t¨ng tr−ëng 100.00 100.00 100.00 GDP 100.00 Khu vùc I 10.08 Khu vùc II 53.39 Khu vùc III 36.53 Nguån: B¸o c¸o thèng kª TKQG 18 13.20 48.96 37.84 10.77 53.37 35.86 9.60 51.07 39.33