Tài liệu Quản lý hoạt động thanh tra giáo dục ở trường cao đẳng kinh tế kỹ thuật thương mại

MỤC LỤC MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1 Chương 1.CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG THANH TRA GIÁO DỤC Ở CÁC TRƯỜNG ĐẠI HỌC VÀ CAO ĐẲNG ............ 6 1.1. Lý luận về quản lý ...................................................................................... 6 1.2.Lý luận về hoạt động thanh tra giáo dục ..................................................... 7 1.3 Lý luận về quản lý hoạt động thanh tra giáo dục ..................................... 16 Chương 2. THỰC TRẠNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG THANH TRA GIÁO DỤC Ở TRƯỜNG CAO ĐẲNG KINH TẾ KĨ THUẬT THƯƠNG MẠI ................................................................................................................. 28 2.1 Tổng quan về trường Cao đẳng Kinh tế - Kỹ thuật Thương mại.............. 28 2.2 Phương pháp nghiên cứu thực tiễn quản lý hoạt động thanh tra giáo dục Trường cao đẳng kinh tế Kỹ thuật Thương mại.............................................. 31 2.3 Thực trạng quản lý hoạt động thanh tra giáo dục của Trường Cao đẳng Kinh tế Kỹ thuật Thương mại ......................................................................... 32 2.4 Đánh giá chung về quản lý hoạt động thanh tra giáo dục ở trường Cao đẳng Kinh tế Kỹ thuật Thương mại ................................................................ 49 2.5 Các yếu tố ảnh hưởng và nguyên nhân dẫn đến quản lý hoạt động thanh tra giáo dục ở Trường Cao đẳng Kinh tế Kỹ thuật Thương mại..................... 51 Chương 3. MỘT SỐ BIỆN PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG THANH TRA GIÁO DỤC Ở TRƯỜNG CAO ĐẲNG KINH TẾ KỸ THUẬT THƯƠNG MẠI.............................................................................................. 54 3.1 Những nguyên tắc đề xuất biện pháp ........................................................ 54 3.2 Đề xuất biện pháp quản lý hoạt động thanh tra giáo dục ở Trường Cao đẳng Kinh tế Kỹ thuật Thương mại ................................................................ 55 3.3 Mối quan hệ giữa các biện pháp ............................................................... 62 3.4 Khảo nghiệm sự cần thiết và tính khả thi của các biện pháp đề xuất .......... 63 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ...................................................................... 68 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO DANH MỤC SƠ ĐỒ, BẢNG BIỂU Sơ đồ 1.1 Mối liên hệ thông tin quản lý................................................................ 9 Sơ đồ 1.2 Tổ chức Quản lý Nhà nước của Bộ giáo dục và Đào tạo ................... 11 Sơ đồ 2.1 tổ chức Trường CĐ Kinh tế kỹ thuật Thương mại ............................. 30 Sơ đồ 3.1. Mối quan hệ giữa các biện pháp ........................................................ 63 Bảng 2.1 Nội dung hoạt động thanh tra giáo dục Trường Cao đẳng Kinh tế Kỹ thuật Thương mại. ............................................................................................... 38 Bảng 2.2 thống kê tình hình sinh viên và giám thị vi phạm quy chế thi ............ 43 Bảng 3.1 Mức độ cần thiết của các biện pháp .................................................... 63 Bảng 3.2 Tính khả thi của các biện pháp ............................................................ 65 DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT CĐ Cao đẳng CĐKTKTTM Cao đẳng kinh tế kỹ thuât thương mại CT HSSV Công tác học sinh sinh viên ĐH Đại học GĐ&ĐT Giáo dục và đào tạo GTVL Giới thiệu việc làm QL Quản lý MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Văn kiện Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ VIII ban hành nghị quyết số 29- NQ/TW ngày 4 tháng 11 năm 2013 đã xác định “Muốn tiến hành công nghiệp hóa, hiện đại hóa thắng lợi phải phát triểnmạnh giáo dục và đào tạo, phát huy nguồn lực con người, yếu tố cơ bản của sự phát triển nhanh và bền vững” [9] Nhằm xây dựng một nền giáo dục trong sạch, vững mạnh, thực chất và toàn diện, để đào tạo ra nguồn nhân lực chất lượng cao góp phần vào sự nghiệp công nghiệp hóa hiện đại hóa đất nước. Xây dựng xã hội dân chủ, công bằng văn minh thì giáo dục trong các trường đại học, cao đẳng là rất quan trọng vì đây là nơi sẽ đào tạo ra nguồn nhân lực chất lượng cao cho đất nước. Do đặc trưng và xu thế phát triển của các trường cao đẳng, đại học và những yêu cầu về tổ chức, hoạt động và quản lý các loại hình trường này cần thiết phải thanh tra nhằm giữ vững kỷ cương, tăng cường kỷ luật trong nhà trường, đưa mọi hoạt động của nhà trường vào nề nếp quy củ. Thanh tra giáo dục đối với các trường đại học, cao đẳng để giúp các trường phát huy nhân tố tích cực, phòng ngừa và xử lý vi phạm , giúp nhà trường hoàn thành tốt mọi nhiệm vụ, hoàn thiện dần cơ chế tổ chức quản lý. Nhằm làm cho các trường đại học, cao đẳng phát triển đúng hướng, tăng cường tính tự chủ, tự chịu trách nhiệm, đồng thời nâng cao tính năng động, sáng tạo của các trường đại học, cao đẳng hiện nay. Ý thức được tầm quan trọng của công tác thanh tra trong nhà trường Ban giám hiệu mà đứng đầu là Hiệu trưởng đã ra quyết định thành lập Phòng thanh tra. Năm 2013 Phòng Thanh tra- khảo thí chính thức được thành lập ở Trường Cao đẳng Kinh tế Kỹ thuật Thương mại, Phòng thanh tra - khảo thí đã đạt được những thành tựu đáng kể, góp phần quan trọng vào việc nâng cao chất lượng giáo dục- đào tạo của trường, giúp nhà trường giữ vững kỉ cương, hoạt động nề nếp, qui củ hơn. Tuy nhiên hoạt động thanhtra của trường còn tồn tại một số bất 1 cập và chưa đạt được kết quả như mong muốn. Nguyên nhân cơ bản là chưa thực hiện tốt hoạt động thanh tra giáo dục. Từ thực tế, góp phần vào việc nâng cao hiệu quả hoạt động thanh tra giáo dục của nhà trường, tôi chọn đề tài: “Quản lý hoạt động thanh tra giáo dục ở Trường Cao đẳng Kinh tế Kỹ thuật Thương mại”. 2. Tình hình nghiên cứu đề tài Nhận thức tầm quan trọng của giáo dục - đào tạo đối với sự phát triển toàn diện của mỗi quốc gia Đảng và Nhà nước ta đã đưa ra nhiều đường lối, chính sách phát triển giáo dục, xem đây là mũi nhọn quan trọng quyết định sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước văn kiện Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ X “ Phát triển giáo dục đào tạo là một trong những động lực quan trọng thúc đẩy sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa là điều kiện để phát huy nguồn lực con người - yếu tố cơ bản để phát triển xã hội, tăng trưởng kinh tế nhanh và bền vững” [10]. Theo tác giả Vũ Phạm Quyết Thắng trong cuốn lịch sử và truyền thống ngành thanh tra Việt Nam ( 2005) khái niệm thanh tra đã xuất hiện từ rất sớm, các triều đại Lý, Trần, Lê có cơ quan gọi là Ngự Sử Đài giúp nhà vua xem xét các việc quan trọng của triều đình [28,tr 10]. Dưới thời Pháp thuộc hệ thống thanh tra giáo dục (TTGD) đã được hình thành từ Trung ương đến địa phương. Thời kỳ này thanh tra giáo dục có quyền hạn rất lớn và theo mô hình thanh tra giáo dục của Pháp. Ngay sau khi Cách mạng tháng 8/1945 thành công, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã ký sắc lệnh số 64/SL thành lập Ban thanh tra đặc biệt ngày 23/11 hàng năm đã trở thành ngày truyền thống của Thanh tra Việt Nam[28, tr12]. Đảng và Nhà nước rất quan tâm đến hoạt động thanh tra giáo dục, đặc biệt là thanh tra giáo dục trong các trường đại học, cao đẳng vì đây là nơi sẽ đào tạo ra nguồn nhân lực để đưa đất nước hội nhập với quốc tế, phục vụ công cuộc công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Ngày 18/12/2012 Bộ giáo dục và đào tạo ra thông tư số 51/2012/TT- 2 BGDĐT, ban hành qui định về tổ chức và hoạt động thanh tra trong cơ sở giáo dục đại học, trung học chuyên nghiệp. Theo thông tư hướng dẫn này các trường đại học (ĐH), cao đẳng (CĐ) xây dựng bộ máy thanh tra để thực hiện nhiệm vụ thanh tra giáo dục- đào tạo của trường mình. Các nhà khoa học giáo dục cũng rất quan tâm đến công tác thanh tra giáo dục, đã có nhiều công trình nghiên cứu về hoạt động thanh tra giáo dục, có thể kể tới một số công trình nghiên cứu liên quan đến hoạt động thanh tra giáo dục sau. Thanh tra giáo dục đại học của tác giả Lưu Xuân Mới. [14] Phạm Ngọc Trúc: Đổi mới tổ chức và hoạt động của hệ thống thanh tra giáo dục (Mã số B 2001-52-18, Bộ GD&ĐT) [21] Kiểm tra và thanh tra giáo dục của tác giả Nguyễn Xuân Thanh [20] Những công trình nghiên cứu trên mới chỉ nêu một cách khái quát, phần lớn đi sâu vào hoạt động thanh tra nhà nước về giáo dục. Trên cơ sở nhận thức về tầm quan trọng của hoạt động thanh tra giáo dục, xuất phát từ thực tiễn ở trường Cao đẳng Kinh tế Kĩ thuật Thương mại (KTKTTM) tôi đã chọn đề tài này nhằm nghiên cứu cơ sở lý luận và thực trạng công tác quản lý hoạt động thanh tra giáo dục để có cơ sở đề xuất các biện pháp nâng cao hiệu quả công tác quản lý hoạt động thanh tra giáo dục, từ đó góp phần vào việc nâng cao chất lượng giáo dục - đào tạo của nhà trường. 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 3.1. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và khảo sát đánh gía thực trạng về quản lý hoạt động thanh tra giáo dục ở trường Cao đẳng Kinh tế Kỹ thuật Thương mại.Đề xuất các biện pháp quản lý hoạt động thanh tra giáo dục nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động thanh tra giáo dục ở trường Cao đẳng Kinh tế Kỹ thuật Thương mại. Từ đó góp phần nâng cao chất lượng giáo dục đào tạo của nhà trường. 3.2. Nhiệm vụ nhiên cứu 3 - Hệ thống hóa cơ sở lý luận về quản lý hoạt động thanh tra giáo dục ở trường Cao đẳng; - Thực trạng quản lý hoạt động thanh tra giáo dục ở trường Cao đẳng Kinh tế Kĩ thuật Thương mại; tổng hợp và phân tích công tác quản lý hoạt động thanh tra của nhà trường, qua đó thấy được điểm mạnh và những tồn tại; - Đề xuất một số biện pháp quản lý hoạt động thanh tra giáo dụcở trường Cao đẳng Kinh tế Kĩ thuật Thương mại. - Một số kiến nghị với Bộ Lao động Thương binh và Xã hội, Bộ Công thương, và trường Cao đẳng Kinh tế Kỹ thuật Thương mại. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 4.1. Đối tượng nghiên cứu Biện pháp quản lý hoạt động thanh tra giáo dụcở trường Cao đẳng Kinh tế Kỹ thuật Thương mại. 4.2. Phạm vi nghiên cứu Tập trungnghiên cứu các biện pháp quản lý hoạt động thanh tra giáo dục - đào tạoở trường Cao đẳng Kinh tế Kĩ thuật Thương mại. Thời gian: Trong giai đoạn 2014- 2016 5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu 5.1. Phương pháp luận + Nghiên cứu các tài liệu về quản lý hoạt động thanh tra giáo dục, các Văn kiện Đại hội của Đảng. Nhà nước các văn bản pháp quy về quản lý hoạt động thanh tra giáo dục; các tài liệu, bài báo khoa học liên quan v/v… + Nghiên cứu các văn bản chỉ đạo, hướng dẫn hoạt động thanh tra giáo dục - đào tạo ở Trường Cao đẳng Kinh tế Kĩ thuật Thương mại. 5.2. Phương pháp nghiên cứu thực tiễn + Phương pháp quan sát + phương pháp phân tích dữ liệu thứ cấp - Phương pháp xử lý thông tin số liệu thu thập được. 4 + Thống kê toán học 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của đề tài 6.1 Ý nghĩa lý luận Luận văn xác định khung lý thuyết nghiên cứu quản lý hoạt động thanh tra giáo dục ở trường cao đẳng. Làm sáng tỏ một số khái niệm công cụ như: quản lý giáo dục; thanh tra giáo dục; hoạt động thanh tra giáo dục; quản lý hoạt động thanh tra giáo dục ở trường đại học, cao đẳng. Kết quả nghiên cứu cơ sở lý luận của luận văn góp phần bổ sung một số vấn đề lý luận về quản lý hoạt động thanh tra giáo dục ở các trường cao đẳng, đại học trong khoa học quản lý giáo dục. 6.2 Ý nghĩa thực tiễn Luận văn đã phân tích thực trạng quản lý hoạt động thanh tra giáo dục ở trường Cao đẳng Kinh tế Kĩ thuật Thương mại. chỉ ra được những mặt mạnh và những mặt còn hạn chế. Kết qủa nghiên cứu chủ thể quản lý đã thực hiện tốt quản lý hoạt động thanh tra giáo dục ở trường Cao đẳng Kinh tế Kĩ thuật Thương mại. Từ kết quả nghiên cứu thực tiễn của đề tài có thể làm tài liệu tham khảo cho trường và các trường cao đẳng khác có điều kiện tương tự. 7. Cơ cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, và kiến nghị, nội dung chính của luận văn được trình bày thành 3 chương. Chương 1: Cơ sở lý luận về quản lý hoạt động thanh tra giáo dụcở trường Đại học, Cao đẳng. Chương 2: Thực trạng quản lý hoạt động thanh tra giáo dục ở Trường Cao đẳng Kinh tếKỹ thuật Thương mại. Chương 3: Biện pháp quản lý hoạt động thanh tra giáo dục ở trường Cao đẳng Kinh tếKỹ thuật Thương mại. 5 Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG THANH TRA GIÁO DỤC Ở CÁC TRƯỜNG ĐẠI HỌC VÀ CAO ĐẲNG 1.1. Lý luận về quản lý 1.1.1 Khái niệm quản lý Theo C.Mác “ Tất cả mọi lao động xã hội trực tiếp hay lao động chung nào tiến hành trên quy mô tương đối lớn, thì ít nhiều đều cần đến một sự chỉ đạo để điều hòa những hoạt động cá nhân và thực hiện những chức năng chung phát sinh...Một người độc tấu vĩ cầm tự mình điều khiển lấy mình, còn một dàn nhạc thì cần phải có nhạc trưởng ”[4, tr113]. Theo các cách tiếp cận khác nhau Theo góc độ tổ chức thì quản lý là: cai quản, chỉ huy, lãnh đạo, chỉ đạo, kiểm tra. Theo góc độ điều khiển thì quản lý là lái, là điều khiển, điều chỉnh; theo tiếp cận hệ thống thì quản lý là sự tác động của chủ thể quản lý đến khách thể quản lý. Tác giả Trần Kiểm trong cuốn giáo trình quản lý giáo dục và trường học( 1997) cho rằng “ Quản lý là nhằm phối hợp nỗ lực của nhiều người, sao cho mục tiêu từng cá nhân biến thành thành tựu của xã hội”[ 13, tr 68]. Tác giả Trần Quốc Thành định nghĩa về khái niệm quản lý “ Quản lý là những hoạt động có phối hợp nhằm định hướng và có kiểm soát quá trình tiến tới mục tiêu”[ 27, tr 45]. w. Taylor (1856-1951): “ Quản lý là nghệ thuật biết rõ ràng, chính xác cái gì cần làm, làm như thế nào bằng phương pháp tốt nhất và rẻ nhất” [ 26, tr 22]. Quản lý gồm hai thành phần: chủ thể quản lý và khách thể quản lý có quan hệ qua lại tương tác với nhau. 1.1.2 Chức năng của quản lý Là biểu hiện cụ thể của hoạt động quản lý, thông qua đó chủ thể quản lý 6 tác động đến khách thể quản lý nhằm thực hiện mục tiêu đã đề ra. Theo hai tác giả Nguyễn Thị Tuyết Hạnh và Lê Mai Phương trong giáo trình Quản lý giáo dục trong nhà trường ( 2006), có thể thấy quản lý có 4 chức năng cơ bản sau [11, tr18; 19] Một: chức năng kế hoạch: là chức năng đầu tiên quan trọng của quá trình quản lý. Đây là quá trình xác định các mục tiêu phát triển và quyết định các biện pháp hữu hiệu nhất để thực hiện mục tiêu đó. Do đó, khi tiến hành thực hiện triển khai chức năng kế hoạch, chủ thể quản lý cần thực hiện hai công việc là xác định mục tiêu để phát triển và đề ra các biện pháp có tính khả thi cao để đạt được mục tiêu. Hai: chức năng tổ chức: là quá trình hình thành cấu trúc của các mối quan hệ giữa chủ thể quản lý và đối tượng quản lý, giữa các thành viên, các bộ phận trong cùng một tổ chức nhằm thực hiện thành công kế hoạch và mục tiêu đã đề ra. Nhờ công tác tổ chức, người quản lý có thể điều phối tốt hơn nguồn nhân lực,vật lực. Thành tựu, sức mạnh của một tổ chức phụ thuộc rất nhiều vào năng lực tổ chức của người quản lý. Ba :chức năng chỉ đạo: chỉ đạo là lãnh đạo và điều hành, thực chất là hoạt động điều khiển của người quản lý đối với các hoạt động và các thành viên của tổ chức để đạt được mục tiêu đề ra. Chỉ đạo là hoạt động thường xuyên, mang tính kế thừa, sáng tạo và phát triển. Bốn: chức năng kiểm tra đánh giá: đây là chức năng không thể thiếu được trong quá trình quản lý. Kiểm tra bao gồm xem xét, thu thập thông tin, nhận xét đối chiếu, đánh giá quá trình, việc thực hiện mục tiêu quản lý. Từ đó đưa ra quyết định để uốn nắn, điều chỉnh, bổ xúng...nhằm đạt được mục tiêu đề ra. 1.2 Lý luận về hoạt động thanh tra giáo dục Thanh tra, thanh tra giáo dục, thanh tra giáo dục trong các trường ĐH, CĐ 1.2.1 Khái niệm a)Thanh tra 7 Thanh tra, kiểm tra là một khâu của chu trình quản lý. Không có thanh tra, kiểm tra, coi như không có quản lý. Cũng như bất cứ khái niệm nào có nhiều định nghĩa về thuật ngữ thanh tra: Khái niệm thanh tra có nguồn gốc từ chữ La tinh, có nghĩa là nhìn vào bên trong và là kiểm tra, xem xét từ bên ngoài vào một đối tượng nhất định.[20, tr32] “Thanh tra bao hàm nghĩa kiểm soát nhằm xem xét, phát hiện, ngăn chặn những gì trái với quy định. Thanh tra thường đi kèm với một chủ thể nhất định với phạm vi quyền hạn nhất định”. [ 20, tr45] Theo Pháp lệnh Thanh tra do Ủy ban Thường vụ Quốc hội ban hành ngày 29/3/1990 “Thanh tra là một chức năng thiết yếu cuả cơ quan quản lý Nhà nước, là hình thức bảo đảm pháp chế, tăng cường kỷ luật trong quản lý Nhà nước, thực hiện dân chủ xã hội chủ nghĩa”. Theo tác giả Nguyễn Xuân Thanh trong cuốn Giáo trình kiểm tra và thanh tra giáo dục ( 2013) khái niệm thanh tra có thể khái quát như sau: Thanh tra là một chức năng thiết yếu của quản lý Nhà nước, là hoạt động kiểm tra xem xét việc làm của các cơ quan chuyên trách theo một trình tự, thủ tục do pháp luật qui định nhằm xử lý các vi phạm, góp phần hoàn thiện cơ chế quản lý, tăng cường pháp chế xã hội chủ nghĩa, bảo vệ lợi ích của Nhà nước, các quyền, lợi ích hợp pháp của cơ quan, tổ chức cá nhân.[ 20, tr25] b) Thanh tra giáo dục Thanh tra giáo dục là thanh tra chuyên ngành về giáo dục, là hoạt động kiểm tra có tính chất Nhà nước của cơ quan quản lý giáo dục cấp trên với cơ quan, tổ chức, cá nhân cấp dưới do một tổ chức chuyên biệt (tổ chức thanh tra) tiến hành nhằm đánh giá, phát hiện, điều chỉnh, và giúp đỡ đối tượng thanh tra đảm bảo pháp chế, giữ vững kỷ cương, tăng cường kỷ luật và góp phần nâng cao chất lượng, hiệu quả giáo dục và đào tạo [ 20, tr46]. Nghị định 42/2013/ NĐ-CP ngày 09/5/2013 về tổ chức và hoạt động thanh tra giáo dục cũng chỉ rõ rằng thanh tra giáo dục thực hiện chức năng thanh 8 tra hành chính và thanh tra chuyên ngành trong phạm vi quản lý của Nhà nước về giáo dục và đào tạo theo luật định của pháp luật. Cũng theo nghị định này nguyên tắc hoạtđộng của thanh tra giáo dục là hoạt động thanh tra giáo dục phải tuân theo pháp luật, bảo đảm chính xác, khách quan, trung thực, công khai, dân chủ, kịp thời, không làm cản trở đến hoạt động bình thường của cơ quan, tổ chức, cá nhân. [7] Thanh tra, kiểm tra trong quản lý giáo dục là một yêu cầu tất yếu của thực tiễn quản lý giáo dục. 1.2.2 Hoạt động của thanh tra giáo dục a) Phạm vi hoạt động của thanh tra giáo dục Theo điều 4, thông tư số 51/2012/ TT- BGD&ĐT ngày 18/12/2012 của Bộ trưởng Bộ GD&ĐT hoạt động thanh tra giáo dục gồm Thanh tra việc thực hiện chính sách, pháp luật về giáo dục. Thanh tra việc thực hiện mục tiêu, nội dung, chương trình, phương pháp, quy chế, thi cử, văn bằng, chứng chỉ. Giải quyết khiếu lại tố cáo; xử phạt vi phạm hành chính; phòng và chống tham nhũng. Kiến nghị, sửa đổi bổ sung các chính sách về giáo dục. Theo điều khiển học thì quản lý là một quá trình điều khiển và điều chỉnh bao gồm những mối liên hệ thông tin thuận nghịch. ( Nguồn 11, tr 26) Sơ đồ 1.1 Mối liên hệ thông tin quản lý a. Là mối liên hệ thông tin thuận: truyền đạt thông tin về mục tiêu, kế 9 hoạch, quyết định, giải pháp quản lý đến người thực hiện. b.Là mối liên hệ thông tin ngược ngoài: phản ánh việc tiếp nhận và thực hiện nhiệm vụ, khó khăn, thuận lợi, tâm tư, nguyện vọng, đề đạt, kiến nghị… của người thực hiện đến người quản lý. c. Là mối liên hệ thông tin ngược trong: cũng phản ánh như b, đặc biệt còn phản ánh sự tự điều chỉnh chính mình để phát triển. Theo sơ đồ trên: b,c là nền tảng của sự điều chỉnh do kiểm tra, thanh tra đem lại. Bao gồm hai quá trình: Điều chỉnh của nhà quản lý và tự điều chỉnh của người bị quản lý. b) vị trí vai trò của thanh tra giáo dục trong hệ thống quản lý Thanh tra giáo dục đóng một vị trí, vai trò hết sức quan trọng trong nền giáo dục nhất là khi nước ta đang tiến hành đổi mới, cải cách nền giáo dục quốc dân, nhằm xây dựng một nền giáo dục trong sạch, thực chất và phát triển toàn diện, theo kịp xu hướng chung của thế giới. Muốn vậy đòi hỏi phải tăng cường công tác thanh tra giáo dục. Thanh tra giáo dục có vai trò tăng cường pháp chế, góp phần cho những đối tượng hoạt động trong lĩnh vực giáo dục tuân thủ các qui định pháp luật về giáo dục- đào tạo,giúp công tác quản lý giáo dục không ngừng hoàn thiện về mọi mặt. Thanh tra giáo dục góp phần nâng cao hiệu quả quản lý Nhà nhước về giáo dục ở tất cả các cơ quan quản lý giáo dục các cấp, giúp nhận thức đúng và làm tốt vai trò, trách nhiệm của mình. Thanh tra giáo dục giúp nâng cao năng lực quản lý cho cán bộ lãnh đạo đặc biệt ở tuyến cơ sở như Ban giám hiệu hay Hiệu trưởng. Qua hoạt động thanh tra những sai phạm, tồn tại, hạn chế, khó khăn, của đơn vị hoặc cá nhân sẽ kịp thời được phát hiện, xử lí, khắc phục. Giúp chấn chỉnh đưa hoạt động giáo dục vào nề nếp, qui củ góp phần nâng cao chất lượng giáo dục - đào tạo. 10 Thanh tra là chức năng thiết yếu, là công cụ đắc lực của cơ quan, cá nhân quản lý giáo dục,cần đẩy mạnh công tác thanh tra và kiện toàn hệ thống văn bản Luật và dưới Luật góp phần ngày càng hoàn thiện. Với đối tượng thanh tra việc đánh giá khách quan, công bằng dẫn tới tinh thần tự giác sẽ tác động đến ý thức, nâng cao tinh thần trách nhiệm, động viên khích lệ hoàn thành tốt nhiệm vụ. (Nguồn 15 tr 32) Sơ đồ 1.2 Tổ chức Quản lý Nhà nước của Bộ giáo dục và Đào tạo c) Chức năng nhiệm vụ của thanh tra giáo dục Chức năng kiểm tra: xem xét, xác định mức độ đã đạt được của đối tượng bị thanh tra lấy đó là cơ sở để đánh giá. Chức năng phát hiện: phát hiện ra những mặt đã làm được để động viên khích lệ và những điểm còn hạn chế của cá nhân, tổ chức để giải quyết, giúp đỡ và điều chỉnh quá trình quản lý. Chức năng đánh giá: giúp đối tượng uốn nắn các hoạt động qua đó hoàn thành tốt nhiệm vụ, đồng thời giúp nhà quản lý điều chỉnh quyết định, quá trình quản lý nâng cao chất lượng quản lý. 11 d) Mục đích của thanh tra giáo dục Phát huy những thành tựu đã đạt được từ đó tạo điều kiện để phát triển, đồng thời xử lý, phòng ngừa sai phạm,giúp đối tượng hoàn thành tốt nhiệm vụ được giao. Hoàn thiện cơ chế quản lý giáo dục – đào tạo. e) Đối tượng của thanh tra giáo dục Hoạt động giáo dục ngày nay có sự tham gia của cả tổ chức cá nhân trong và ngoài nước. Theo nghị định số 42/2013/NĐ- CP về tổ chức và hoạt động của thanh tra giáo dục thì đối tượng của thanh tra giáo dục là [7] Cơ sở giáo dục mầm non, phổ thông, đại học, giáo dục thường xuyên, trường trung cấp chuyên nghiệp, cơ quan, tổ chức, cá nhân thuộc quyền quản lý trực tiếp của cơ quan quản lý Nhà nước về giáo dục. Cơ quan, tổ chức, cá nhân Việt nam, và tổ chức, cá nhân nước ngoài tham gia hoạt động giáo dục ở việt nam. f) Nội dung của thanh tra giáo dục Theo nghị định số 42/2013/NĐ- CP về tổ chức và hoạt động của thanh tra giáo dục. Nội dung của thanh tra giáo dục rất phong phú, đa dạng nhưng trên thực tế thanh tra giáo dục tập trung vào 3 nội dung chủ yếu: - Thanh tra đào tạo (hay còn gọi là thanh tra chuyên môn) thanh tra công tác giảng dạy và giáo dục của giáo viên, việc học tập của học sinh, sinh viên. - Thanh tra công tác quản lýgiáo dục. - Thanh tra, giải quyết khiếu nại, tố cáo trong lĩnh vực giáo dục đào tạo. Tùy theo đối tượng thanh tra giáo dục mà tiến hành theo những nội dung cụ thể. g) Nguyên tắc chỉ đạo thanh tra giáo dục Theo tác giả Lưu Xuân Mới trong cuốn sách Thanh tra giáo dục ( 2004) nguyên tắc chỉ đạo thanh tra giáo dục là. 12 Hoạt động thanh tra giáo dục vốn là một hoạt động phong phú đa dạng, phức tạp vì vậy khi tiến hành cần tuân theo các nguyên tắc sau: Nguyên tắc đảm bảo tính pháp chế: Bắt buộc phải đảm bảo đúng qui định của pháp luật vì chỉ như vậy mới có cơ sở pháp lý để khẳng định hoạt động thanh tra là chính xác, khách quan, và trung thực. Nguyên tắc đảm bảo tính khách quan Đòi hỏi nhà quản lý khi tiến hành thanh tra, đánh giá kết luận không lệ thuộc vào ý muốn chủ quan, cảm tính, phiến diện hoặc thành kiến cá nhân. Như vậy mới có những nhận xét chính xác tránh mâu thuẫn, bất bình. Nguyên tắc đảm bảo tính hiệu quả Hiệu quả hoạt động thanh tra là những đánh giá chính xác, nhằm phát huy mặt mạnh, khắc phục ngăn ngừa sai phạm, giữ vững kỉ cương. Đồng thời phát hiện những điều được và chưa được trong các quyết định của nhà quản lý từ đó ban hành quyết định mới chính xác, phù hợp nâng cao hiệu lực quản lý nhà trường. Nguyên tắc đảm bảo tính giáo dục Hoạt động thanh tra giáo dục giúp cán bộ giảng viên công nhân viên thấy được những ưu điểm, những điều đã làm được và những khó khăn, hạn chế. Từ đó khắc phục hạn chế còn tồn tại, giữ vững kỉ cương, nề nếp. 1.2.3 Hoạt động, chức năng, nhiệm vụ thanh tra giáo dục trong các trường Đại học, Cao đẳng Theo thông tư số 51/2012/TT- BGD&ĐT ngày 18 tháng 12 năm 2012 ban hành quy định về tổ chức và hoạt động thanh tra trong cơ sở giáo dục đại học, trường trung cấp chuyên nghiệp. Do đặc trưng và xu thế phát triển của các trường đại học, cao đẳng và những yêu cầu về tổ chức, hoạt động, quản lý các loại hình trường này cần thiết phải tiến hành thanh tra. Thanh tra giáo dục đối với các trường đại học, cao đẳng để giúp đỡ các 13 nhà trường này phát huy nhân tố tích cực, phòng ngừa và xử lý vi phạm, giúp nhà trường hoàn thành tốt mọi nhiệm vụ, hoàn thiện cơ chế tổ chức quản lý, góp phần nâng cao chất lượng, hiệu quả giáo dục và đào tạo nhằm làm cho các trường đại học, cao đẳng phát triển đúng hướng, tăng cường quyền tự chủ và tự chịu trách nhiệm của trường đại học, cao đẳng được nhà nước giao theo quy định của pháp luật và theo điều lệ trường đại học, cao đẳng, đồng thời nâng cao tính năng động, sáng tạo của trường đại học, cao đẳng trong điều kiện hiện nay. Mỗi trường ĐH, CĐ thành lập một tổ chức thanh tra về lĩnh vực giáo dục và đào tạo, làm nhiệm vụ thanh tra các hoạt động giảng dạy, học tập và những hoạt động khác có liên quan trực tiếp đến chất lượng đào tạo đội ngũ cán bộ trong lĩnh vực khoa học, kỹ thuật công nghệ và quản lý Nhà nước. Bộ máy thanh tra của trường ĐH, CĐ: tùy thuộc vào nhiệm vụ và tình hình cụ thể ở mỗi trường, việc tổ chức bộ máy, biên chế, bổ nhiệm, miễn nhiệm nhân sự do Hiệu trưởng quyết định sau khi có thỏa thuận của chánh thanh tra Bộ chủ quản. Thanh tra giáo dục có trưởng phó ban (đối với đại học) và các trưởng phó phòng (đối với các trường cao đẳng) các cán bộ chuyên trách và kiêm nhiệm. Những cán bộ được cử làm công tác thanh tra. Phải được lựa chọn từ những người có phẩm chất đạo đức tốt, có kinh nghiệm trong giảng dạy, quản lý và được tín nhiệm. Trưởng phó Ban (phòng) thanh tra là cán bộ chuyên trách do Hiệu trưởng bổ nhiệm, được hưởng phụ cấp trách nhiệm như trưởng phó Ban (phòng) đào tạo của trường. Hiện nay, do đòi hỏi của công tác quản lý, hầu hết các cơ sở giáo dục ĐH, CĐ đều thành lập bộ phận thanh tra đào tạo tuỳ theo quy mô và mức độ phức tạp của hoạt động Ban (phòng) thanh tra có chức năng thanh tra, kiểm tra, đánh giá hoạt động và kết quả công việc của các bộ phận và cá nhân thuộc quyền, xem xét, kết luận, các vụ việc, vấn đề cần giải quyết theo yêu cầu của cấp trên. 14 - Nội dung thanh tra giao dục ở các trường ĐH, CĐ Công tác đào tạo Nghiên cứu khoa học và lao động sản xuất Quản lý tài chính và cơ sở vật chất Thực hiện các chế độ chính sách Công tác quản lý sinh viên Chức năng nhiệm vụ của thanh tra giáo dục đại học - Thanh tra giáo dục đại học có những chức năng cơ bản: kiểm tra, đánh giá, phát hiện điều chỉnh, phòng ngừa và giúp đỡ đối tượng thanh tra hoàn thành nhiệm vụ. - Thanh tra giáo dục đại học có 4 nhiệm vụ (được ghi trong điều 99- mục 4chương VII luật giáo dục), các nhiệm vụ của hoạt động thanh traở trường ĐH,CĐ là: kiểm tra, đánh giá, tư vấn, thúc đẩy. Nhiệm vụ của Ban (phòng) thanh tra cụ thể là + Xây dựng kế hoạch thanh tra thường kỳ theo nhiệm vụ năm học và tình hình cụ thể của nhà trường và trình hiệu trưởng phê duyệt để trở thành văn bản pháp lý xác định nội dung hoạt động của thanh tra và là cơ sở để đánh gía mức độ hoàn thành nhiệm vụ của cơ quan thanh tra và các thanh tra viên. + Thực hiện thanh tra theo kế hoạch và thanh tra đột xuất theo yêu cầu của Hiệu trưởng. Sau mỗi cuộc thanh tra phải báo cáo về nội dung thanh tra, kết quả đánh giá và kiến nghị để Hiệu trưởng quyết định và xử lý. Các hồ sơ thanh tra cần được lưu trữ và thực hiện đúng chế độ bảo mật. + Giám sát việc thực hiện quyết định xử lý của Hiệu trưởng theo các kết luận và kiến nghị của thanh tra. + Định kỳ (theo quy định hàng năm) trưởng Ban (phòng) thanh tra tổng hợp tình hình và kết quả thanh tra để báo cáo Hiệu trưởng và gửi văn bản tới cơ quan thanh tra của cấp quản lý trực tiếp và thanh tra Bộ GDĐT. 15 1.3 Lý luận về quản lý hoạt động thanh tra giáo dục 1.3.1Khái niệm quản lý hoạt động thanh tra giáo dục ở các trường Cao đẳng, Đại học Theo thông tư số 51/ 2012 về việc thành lập tổ chức thanh tra ( Ban, hoặc phòng thanh tra) hoặc bố trí cán bộ chuyên trách làm công tác thanh tra. Trường đại học có quy mô lớn hơn hoặc bằng 10000 người học: thành lập phòng thanh tra. Trường đại học có quy mô nhỏ hơn 10000 người học: thành lập phòng thanh tra, hoặc bố trí cán bộ chuyên trách làm công tác thanh tra. Tác giả Lưu Xuân Mới trong đề tài Thanh tra giáo dục đại học cơ sở lý luận, pháp lý và thực tiễn ( 2003 ) định nghĩa “Quản lý hoạt động thanh tra giáo dục đại học, cao đẳng là kiểm tra có tính chất Nhà nước của Bộ hoặc của Hiệu trưởng đối với các đơn vị (khoa, phòng, ban trung tâm) các tổ chức và cá nhân trong trong trường do một tổ chức chuyên biệt (ban hoặc phòng thanh tra) tiến hành với các chức năng: kiểm tra, đánh giá, phát hiện, điều chỉnh, phòng ngừa và giúp đỡ đối tượng thanh tra nhằm đảm bảo pháp chế, giữ vững kỷ cương, tăng cường kỷ luật, góp phần nâng cao chất lượng và hiệu quả giáo dục và đào tạo của nhà trường” [14, tr 28] Còn thanh tra nhân dân trong các trường ĐH, CĐ là tổ chức do đại hội công nhân viên chức bầu ra ở cơ sở, hoạt động chủ yếu là giám sát, kiểm tra và kiến nghị với cấp trên. Tính chất của thanh tra nhân dân chủ yếu là tư vấn và thuyết phục [14, tr 29]. Trong giai đoạn hiện nay, các loại hình trường ĐH, CĐ đang phát triển dưới nhiều hình thức đa dạng và mềm dẻo, bản thân chúng đòi hỏi có sự cải tiến, hoàn thiện về mặt quản lý và nâng cao chất lượng, hiệu quả giáo dục và đào tạo trong nội bộ nhà trường; đồng thời đòi hỏi các cấp quản lý giáo dục kiểm tra, đánh giá chúng một cách khách quan có cơ sở khoa học và thực tiễn. Như vậy, do yêu cầu của thực tiễn quản lý và nâng cao chất lượng, hiệu quả giáo 16 dục và đào tạo của các trường đại học, cao đẳng đòi hỏi các trường tự kiểm tra, thanh tra đồng thời, các cấp quản lý giáo dục phải tiến hành kiểm tra, thanh tra thường xuyên và có kế hoạch nhằm phát hiện, đánh giá điều chỉnh, phòng ngừa và giúp đỡ nhà trường rút kinh nghiệm cải tiến cơ chế quản lý, hoàn thiện chu trình quản lý phù hợp, hiệu quả hơn, từ đó nâng cao chất lượng, hiệu quả giáo dục và đào tạo. Hoạt động giáo dục và đào tạo ở các trường đại học, cao đẳng rất đa dạng và phức tạp, đòi hỏi các cấp quản lý giáo dục phải thường xuyên kiểm tra, thanh tra việc thực hiện mục tiêu, chương trình, nội dung, nhiệm vụ dạy học các hoạt động giáo dục, các phương tiện phục vụ cho giáo dục, chất lượng giáo dục … để phát huy những nhân tố tích cực, đề phòng và xử lý vi phạm đồng thời giúp đỡ nhà trường hoàn thành tốt kế hoạch và nhiệm vụ đào tạo nhằm nâng cao chất lượng. Thực hiện đổi mới quản lý giáo dục, những năm gần đây ngành giáo dục chủ trương phân cấp triệt để, giành nhiều quyền hạn hơn cho cấp quản lý ở các cơ sở, trong đó có các cơ sở giáo dục đại học cao đẳng, tuy nhiên để đảm bảo cho công tác quản lý ở mọi cấp có hiệu quả cao, thực tế chỉ ra đi đôi với việc tăng cường quyền hạn cần thiết phải tăng cường công tác thanh tra, tăng cường tính tự chủ, tự chịu trách nhiệm. Giám đốc học viện, các trường đại học, cao đẳng (gọi chung là trường và Hiệu trưởng) có trách nhiệm hực hiện việc tự kiểm tra, thanh tra theo quy định về công tác thanh tra và kiểm tra của bộ chủ quản. Công tác tự kiểm tra, thanh tra trong trường đại học, cao đẳng là hoạt động quan trọng dưới sự chỉ đạo trực tiếp của của Hiệu trưởng đồng thời chịu sự quản lý và hướng dẫn nghiệp vụ của thanh tra Bộ chủ quản. - Công tác thanh tra trong trường đại học cao đẳng là một chức năng của quản lý nhà trường. - Công tác thanh tra, kiểm tra về giáo dục và đào tạo phải đảm bảo các yêu cầu sau: +Phản ánh đầy đủ chính xác thực tế hoạt động giáo dục và đào tạo trong 17