Tài liệu Thực hiện quy chế dân chủ trong các trường trung học phổ thông thành phố móng cái tỉnh quảng ninh [full]

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM –––––––––––––––––– VŨ KHẮC TÙNG THỰC HIỆN QUY CHẾ DÂN CHỦ TRONG CÁC TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG THÀNH PHỐ MÓNG CÁI TỈNH QUẢNG NINH LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC THÁI NGUYÊN - 2014 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/ ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM –––––––––––––––––– VŨ KHẮC TÙNG THỰC HIỆN QUY CHẾ DÂN CHỦ TRONG CÁC TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG THÀNH PHỐ MÓNG CÁI TỈNH QUẢNG NINH Chuyên ngành: Quản lý giáo dục Mã số: 60 14 01 14 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Người hướng dẫn khoa học: GS.TSKH Nguyễn Văn Hộ THÁI NGUYÊN - 2014 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/ LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan rằng nội dung của bản luận văn này chƣa đƣợc nộp cho bất kỳ một chƣơng trình cấp bằng cao học nào cũng nhƣ bất kỳ một chƣơng trình đào tạo cấp bằng nào khác. Tôi cũng xin cam kết thêm rằng bản Luận văn này là nỗ lực cá nhân tôi. Các kết quả, phân tích, kết luận trong luận văn này (ngoài các phần đƣợc trích dẫn) đều là kết quả làm việc của cá nhân tôi Người viết luận văn Vũ Khắc Tùng Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/ LỜI CẢM ƠN Với tình cảm chân thành, em xin bày tỏ lòng biết ơn và sự kính trọng tới Lãnh đạo trƣờng Đại học sƣ phạm - Đại học Thái Nguyên, các Thầy giáo Cô giáo đã tham gia giảng dạy và cung cấp những kiến thức cơ bản, sâu sắc, tạo điều kiện giúp đỡ em trong quá trình học tập và nghiên cứu tại nhà trƣờng. Đặc biệt, với tấm lòng thành kính, em xin gửi lời cảm ơn sâu sắc nhất đến Giáo sƣ- Tiến sĩ khoa học Nguyễn Văn Hộ, ngƣời đã trực tiếp hƣớng dẫn khoa học và tận tình giúp đỡ em trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn. Tác giả cũng xin gửi lời cảm ơn Lãnh đạo UBND, Phòng GD&ĐT, Cán bộ quản lý và giáo viên các trƣờng THPT thành phố Móng Cái cùng bạn bè, ngƣời thân đã tạo điều kiện cả về thời gian, vật chất, tinh thần cho tác giả trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn. Trong quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn, mặc dù bản thân đã luôn cố gắng nhƣng chắc chắn không tránh khỏi những khiếm khuyết. Kính mong đƣợc sự góp ý, chỉ dẫn của các Thầy, các Cô và các bạn đồng nghiệp. Em xin trân trọng cảm ơn! Quảng Ninh, ngày 08 tháng 8 năm 2014 Tác giả Vũ Khắc Tùng Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/ MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ......................................................................................... i LỜI CẢM ƠN ............................................................................................ ii MỤC LỤC ................................................................................................ iii DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT .................................................................... iv DANH MỤC CÁC BẢNG ............................................................................ v MỞ ĐẦU .................................................................................................. 1 1. Lý do chọn đề tài ................................................................................... 1 2. Mục đích ............................................................................................... 3 3. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu ....................................................... 4 4. Giả thuyết khoa học .............................................................................. 4 5. Nhiệm vụ nghiên cứu ............................................................................ 4 6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu ................................................................ 4 7. Phƣơng pháp nghiên cứu ....................................................................... 5 8. Đóng góp mới về mặt khoa học của luận văn ........................................ 6 9. Kết cấu của luận văn ............................................................................. 6 Chƣơng 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ THỰC HIỆN QUY CHẾ DÂN CHỦ TRONG TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG ........................ 1 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề ............................................................. 1 1.2. Dân chủ, dân chủ cơ sở và dân chủ trong trƣờng học ......................... 4 1.2.1. Dân chủ ........................................................................................... 4 1.2.2. Quy chế dân chủ .............................................................................. 9 1.2.3. Quy chế dân chủ trong trƣờng học ................................................. 10 1.2.4. Quản lý và quản lý nhà trƣờng ...................................................... 13 1.3. Quy chế dân chủ trong trƣờng trung học phổ thông .......................... 16 1.3.1. Nội dung thực hiện quy chế dân chủ trong nhà trƣờng THPT ........ 16 1.3.2. Trƣờng THPT và quản lý trƣờng THPT ......................................... 23 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/ 1.3.3. Quản lý quá trình thực hiện quy chế dân chủ trong trƣờng THPT.. 27 Chƣơng 2: THỰC TRẠNG THỰC HIỆN QUY CHẾ DÂN CHỦ CƠ SỞ TRONG CÁC TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG THÀNH PHỐ MÓNG CÁI .................................................................... 32 2.1. Vài nét về thành phố Móng Cái, tỉnh Quảng Ninh ............................ 32 2.1.1. Đặc điểm chung ............................................................................. 32 2.1.2. Thực trạng phát triển giáo dục và đào tạo trên địa bàn .................. 33 2.2. Thực trạng thực hiện quy chế dân chủ sở trong các trƣờng THPT TP Móng Cái ........................................................................................... 36 2.2.1. Thực trạng việc nhận thức quy chế dân chủ .................................. 36 2.2.2. Thực trạng các nội dung thực hiện quy chế dân chủ ...................... 44 2.3. Đánh giá chung về thực trạng thực hiện quy chế dân chủ ở các trƣờng THPT trên địa bàn TP Móng Cái ................................................. 49 2.3.1. Những kết quả đạt đƣợc................................................................. 49 2.3.2. Những hạn chế .............................................................................. 51 2.3.3. Nguyên nhân của những kết quả và hạn chế .................................. 53 Chƣơng 3: BIỆN PHÁP THỰC HIỆN QUY CHẾ DÂN CHỦ CƠ SỞ TRONG CÁC TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ MÓNG CÁI ................................................... 58 3.1. Định hƣớng và các nguyên tắc đề xuất biện pháp ............................. 58 3.1.1. Định hƣớng đề xuất biện pháp ....................................................... 58 3.1.2. Các nguyên tắc đề xuất biện pháp ................................................. 58 3.2. Các biện pháp cụ thể ........................................................................ 61 3.2.1. Tuyên truyền, giáo dục về quy chế dân chủ trong trƣờng học cho mọi đối tƣợng liên quan .................................................................... 61 3.2.2. Hoàn thiện các quy định nội bộ đảm bảo cho quá trình dân chủ hoá đƣợc thực hiện tốt trong mọi hoạt động giáo dục của nhà trƣờng ..... 66 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/ 3.2.3. Tăng cƣờng vai trò lãnh đạo và quản lý của Hiệu trƣởng trong việc thực hiện dân chủ ở nhà trƣờng ................................................................. 69 3.2.4. Phối kết hợp tốt hơn nữa các tổ chức, đoàn thể, các lực lƣợng giáo dục trong việc thực hiện quy chế dân chủ trong nhà trƣờng..................................... 72 3.2.5. Giáo dục cho học sinh ý thức thực hiện quyền làm chủ của mình trong nhà trƣờng ...................................................................................... 77 3.2.6. Xây dựng bầu không khí dân chủ, đấu tranh phê và tự phê cùng với chăm lo đời sống vật chất, tinh thần cho cán bộ, giáo viên ................ 80 3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp ....................................................... 82 3.4. Khảo nghiệm tính cần thiết, khả thi của các biện pháp quản lý đề xuất........ 83 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ......................................................... 90 1. Kết luận ............................................................................................... 90 2. Khuyến nghị ........................................................................................ 92 TÀI LIỆUTHAM KHẢO ...................................................................... 93 PHỤ LỤC Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/ DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT CBQL : Cán bộ quản lý CNV : Công nhân viên GV : Giáo viên QCDC : Quy chế dân chủ THPT : Trung học phổ thông TP : Thành phố CBGV - CNV : Cán bộ giáo viên - công nhân viên Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/ DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1. Đội ngũ giáo viên THPT của TP Móng Cái ............................. 34 Bảng 2.2. Thống kê chất lƣợng giáo dục THPT của TP Móng Cái .......... 35 Bảng 2.3. Nhận thức của cán bộQL và giáo viên về tầm quan trọng của thực hiện quy chế dân chủ trong các hoạt động của nhà trƣờng ................... 37 Bảng 2.4. Nhận thức của học sinh về tầm quan trọng của thực hiện quy chế dân chủ trong các hoạt động của nhà trƣờng ...................... 38 Bảng 2.5. Nhận thức của cha mẹ học sinh về tầm quan trọng của thực hiện quy chế dân chủ trong trƣờng học ..................................... 39 Bảng 2.6. Nhận thức của CBQL và GV về mục tiêu thực hiện quy chế dân chủ trong nhà trƣờng (n = 120) .......................................... 40 Bảng 2.7. Quan niệm về các nội dung thực hiện quy chế dân chủ trong các trƣờng THPT ...................................................................... 41 Bảng 2.8. Nhận thức về mức độ trách nhiệm của Hiệu trƣởng ................. 42 Bảng 2.9. Nhận thức về trách nhiệm của GV, CNV trong thực hiện QCDC ....................................................................................... 43 Bảng 2.10. Những việc nhà trƣờng đã làm để thực hiện quy chế dân chủ .................. 44 Bảng 2.11. Đánh giá kết quả các nội dung đã thực hiện theo quy chế dân chủ ..................................................................................... 45 Bảng 2.12. Đánh giá về việc thực hiện nội dung hoạt động ..................... 47 Bảng 2.13. Đánh giá về nguyên nhân dẫn đến thành công trong thực hiện QCDC trong nhà trƣờng .................................................... 54 Bảng 2.14. Nguyên nhân dẫn đến hạn chế trong thực hiện QCDC ........... 55 Bảng 3.1. Kết quả khảo sát tính cần thiết của các biện pháp ................... 84 Bảng 3.2. Kết quả khảo sát tính khả thi của các biện pháp ...................... 84 Bảng 3.3. Tƣơng quan giữa tính cần thiết và khả thi của các biện pháp .. 87 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/ MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Cùng với xu hƣớng phát triển thời đại - Xu hƣớng hoà bình, hợp tác quốc tế hoá đời sống kinh tế thế giới (toàn cầu hoá) đã làm xuất hiện ở nƣớc ta thời cơ và vận hội lớn để nhân dân ta phấn đấu thực hiện khát vọng: Đó là xây dựng một nƣớc Việt Nam "Dân giàu nƣớc mạnh xã hội công bằng dân chủ văn minh" nhân dân ta không chỉ đứng trƣớc những thời cơ lớn, mà còn phải đối mặt với những thách thức vô cùng khó khăn. Muốn thực hiện đƣợc mục tiêu xây dựng đất nƣớc, chúng ta phải huy động đƣợc sức mạnh của toàn dân; phải thục hiện đƣợc lời dạy của Chủ tich Hồ Chí Minh: "Nƣớc ta là nƣớc dân chủ; Bao nhiêu lợi ích đều vì dân; Bao nhiêu quyền hạn đều vì dân; Công việc đổi mới, xây dựng là trách nhiệm của dân". Dân chủ trong khuôn khổ pháp luật đƣợc thể chế bằng luật pháp nhà nƣớc và đƣợc thực thi bằng hệ thống chính trị gọi là chế độ dân chủ. Hiệu quả dân chủ thể hiện trực tiếp đến nhân dân là ở cấp cơ sở. Đƣờng lối của Đảng, chính sách, pháp luật của nhà nƣớc có đi vào cuộc sống hay không đƣợc thể hiện trực tiếp ở cấp cơ sở. Quy chế dân chủ ở cơ sở là sự pháp luật hoá phƣơng châm "dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra". Việc triển khai thực hiện quy chế dân chủ ở cơ sở theo chỉ thị 30 CT-TW ngày 18/2/1998 của Bộ Chính trị và nghị định số 71/1998/NĐ-CP tháng 9/1998 của chính phủ, ngày 01/3/2000, Bộ trƣởng Bộ giáo dục và đào tạo đã ban hành quy chế thực hiện dân chủ trong hoạt động của nhà trƣờng. Trong quy chế nêu rõ trách nhiệm của hiệu trƣởng, của giáo viên, cán bộ, công chức; những việc ngƣời học đƣợc biết và tham gia ý kiến; trách nhiệm của nhà trƣờng; trách nhiệm của đơn vị, các đoàn thể, tổ chức trong nhà trƣờng. Quy chế đã đáp ứng đƣợc nguyện vọng của cán bộ, giáo viên, công nhân viên trong các nhà trƣờng theo phƣơng châm: đƣợc biết, đƣợc bàn, đƣợc tham Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/ gia ý kiến, đƣợc giám sát, kiểm tra và mở ra một cuộc vận động thực hiện dân chủ hoá trong các trƣờng học. Từ lãnh đạo ngành giáo dục đến các cơ sở giáo dục đều nhận thức đúng tầm quan trọng của việc xây dựng và thực hiện quy chế dân chủ trong các hoạt động giáo dục và đào tạo. Từ đó đã phát huy quyền làm chủ của cán bộ, giáo viên, công nhân viên, góp phần xây dựng nhà trƣờng văn hoá, nhà giáo mẫu mực, học sinh chăm ngoan thanh lịch. Hơn nữa, tăng cƣờng trách nhiệm của hiệu trƣởng nhà trƣờng cũng nhƣ trách nhiệm của mỗi cán bộ, giáo viên trong việc thực hiện công tác quản lý giáo dục, công tác giảng dạy và phục vụ giảng dạy. Mỗi ngƣời của ngành giáo dục đều hiểu rõ, thực hiện quy chế dân chủ ở trƣờng học là quyền lợi, trách nhiệm của bản thân, góp phần làm cho sự nghiệp giáo dục của đất nƣớc ngày càng ổn định và phát triển bền vững. Chúng ta đã và đang đƣợc hƣởng thụ nền giáo dục đang trên đà phát triển. Nền giáo dục Việt Nam đang có những bƣớc chuyển mình đáng khích lệ. Hiện nay dƣ luận và báo giới rất quan tâm tới chất lƣợng giáo dục và đào tạo. Sự nghiệp đổi mới đất nƣớc hiện nay đòi hỏi phải phát huy đƣợc quyền làm chủ của nhân dân lao động, thu hút nhân dân tham gia quản lý nhà nƣớc, kiểm soát nhà nƣớc, khắc phục tình trạng suy thoái, quan liêu, mất dân chủ và nạn tham nhũng. Nghị quyết Hội nghị lần thứ ba Ban chấp hành Trung ƣơng Đảng khóa VIII (tháng 6 năm 1997) khẳng định, khâu quan trọng và cấp bách trƣớc mắt là phát huy quyền làm chủ của nhân dân ở cơ sở. Bác Hồ nói rất giản dị rằng dân chủ là dân là chủ, dân làm chủ, là dân tin, dân muốn nói, muốn bàn việc nƣớc và làm việc nƣớc. Thực hành dân chủ là nhằm phát huy sức sáng tạo, lực lƣợng vật chất và tinh thần của nhân dân trong công cuộc kiến tạo xã hội mới ấm no, hạnh phúc. Phát huy quyền làm chủ của nhân dân lao động, mở rộng dân chủ xã hội chủ nghĩa (XHCN) vừa là mục tiêu, vừa là động lực bảo đảm cho thắng lợi của cách mạng, của công cuộc đổi mới ở Việt Nam. Với tinh thần ấy, Đại hội IX của Đảng xác định lại một lần nữa vị trí, tầm quan trọng lâu dài và bức Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/ thiết của vấn đề dân chủ. Đại hội đã xác định mục tiêu chiến lƣợc của cách mạng nƣớc ta trong thời kỳ mới là thực hiện dân giàu, nƣớc mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh. Tuy nhiên, quyền làm chủ của nhân dân còn bị vi phạm ở nhiều nơi, trên nhiều lĩnh vực, tệ quan liêu, tham nhũng vẫn còn nghiêm trọng và chƣa bị đẩy lùi. Tình trạng khiếu kiện, điểm nóng chính trị xã hội còn xảy ra ở nhiều nơi làm giảm lòng tin của nhân dân vào Đảng, Nhà nƣớc, ảnh hƣởng không tốt đến sản xuất và đời sống. Trong các trƣờng THPT ở thành phố Móng Cái, việc thực hiện Quy chế dân chủ ở cơ sở bƣớc đầu đã tạo ra không khí dân chủ trong các trƣờng học, góp phần vào việc dạy tốt, học tốt. Tuy nhiên cũng giống nhƣ nhiều cơ quan, đơn vị thuộc nhiều ngành, nhiều lĩnh vực khác, vẫn còn có trƣờng học triển khai chậm hoặc triển khai hình thức. Có trƣờng do thiếu dân chủ dẫn đến gây mất đoàn kết, khiếu kiện. Điều đó ảnh hƣởng không tốt tới chất lƣợng dạy và học, đến uy tín của ngành giáo dục đối với xã hội, đối với nhân dân. Thực hiện có hiệu quả Quy chế dân chủ ở cơ sở, phát huy đƣợc quyền làm chủ của cán bộ giáo viên - công nhân viên trong các trƣờng THPT ở thành phố Móng Cái vẫn là một đòi hỏi, một yêu cầu cấp bách góp phần vào thực hiện thắng lợi vào Nghị quyết TW lần thứ tám của Ban chấp hành Trung ƣơng khoá XI " Về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo". Vì vậy, việc lựa chọn triển khai đề tài "Thực hiện Quy chế dân chủ trong các trường trung học phổ thông trên địa bàn Thành phố Móng Cái, Quảng Ninh " là cần thiết. 2. Mục đích Trên cơ sở lý luận và đánh giá thực trạng việc thực hiện Quy chế dân chủ cơ sở trong các trƣờng THPT ở thành phố Móng Cái hiện nay, đề xuất một số biện pháp thực hiện Quy chế dân chủ cơ sở trong các trƣờng THPT của thành phố đáp ứng yêu cầu đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục THPT của thành phố. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/ 3. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu Hoạt động quản lý việc thực hiện Qui chế dân chủ cơ sở trong các trƣờng THPT 3.2. Đối tƣợng nghiên cứu Các biện pháp triển khai Qui chế dân chủ cơ sở trong các trƣờng THPT trên địa bàn thành phố Móng Cái tỉnh Quảng Ninh. 4. Giả thuyết khoa học Việc thực hiện qui chế dân chủ cơ sở ở các trƣờng THPT trên địa bàn thành phố Móng Cái đã đƣợc quan tâm, bƣớc đầu đã thực hiện khá đầy đủ các các nội dung và hình thức triển khai. Tuy nhiên, quá trình triển khai còn bộc lộ một số hạn chế, bất cập. Nếu đề xuất và thực hiện các biện pháp phù hợp với điều kiện thực tế của mỗi trƣờng thì việc thực hiện quy chế dân chủ cơ sở ở các trƣờng sẽ đạt đƣợc kết quả tốt; sẽ phát huy đƣợc vai trò trách nhiệm của mọi thành viên, chất lƣợng giáo dục của nhà trƣờng sẽ đƣợc cải thiện. 5. Nhiệm vụ nghiên cứu 5.1. Xác định cơ sở lý luận về dân chủ cơ sở và dân chủ cơ sở trong trƣờng học và triển khai thực hiện Quy chế dân chủ cơ sở ở trƣờng THPT; 5.2. Phân tích, đánh giá thực trạng thực hiện Quy chế dân chủ cơ sở trong các trƣờng THPT ở thành phố Móng Cái, tỉnh Quảng Ninh những năm qua; 5.3. Đề xuất một số biện pháp triển khai thực hiện Quy chế dân chủ cơ sở trong các trƣờng THPT ở thành phố Móng Cái đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục hiện nay. 6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu Đề tài đƣợc nghiên cứu việc thực hiện Quy chế dân chủ cơ sở trong 3 trƣờng: THPT Trần Phú, THPT Lý Thƣờng Kiệt, THPT Chu Văn An (ngoài công lập) tại thành phố Móng Cái, tỉnh Quảng Ninh từ năm học 2012 đến nay. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/ Những ngƣời đƣợc khảo sát: Cán bộ quản lý, giáo viên chủ nhiệm, giáo viên bộ môn, phụ huynh và học sinh các trƣờng THPT thành phố Móng Cái tỉnh Quảng Ninh. 7. Phƣơng pháp nghiên cứu 7.1. Phương pháp nghiên cứu lý luận Phân tích, tổng hợp nghiên cứu các tài liệu quản lý, dân chủ cơ sở và thực hiện quy chế dân chủ cơ sở ở các trƣờng THPT. Nghiên cứu các văn bản quy phạm pháp luật về dân chủ cơ sở và thực hiện quy chế dân chủ cơ sở trong ngành giáo dục và đào tạo. 7.2. Phương pháp nghiên cứu thực tiễn - Phƣơng pháp quan sát: Quan sát các hoạt động của trƣờng khi triển khai thực hiện Quy chế dân chủ cơ sở để có thể hiểu rõ hơn tác dụng của quy chế dân chủ cơ sở đến các hoạt động của nhà trƣờng. - Phƣơng pháp điều tra bằng phiếu hỏi để nhận định, đánh giá rõ các mặt mạnh, mặt yếu và tìm ra nguyên nhân của hạn chế, yếu kém về thực hiện quy chế dân chủ cơ sở ở các trƣờng THPT thành phố Móng Cái; thăm dò ý kiến đánh giá của cán bộ quản lý và giáo viên về mức độ cần thiết và tính khả thi của các biện pháp triển khai thực hiện quy chế dân chủ cơ sở ở các trƣờng THPT. - Phƣơng pháp chuyên gia nhằm đánh giá mức độ thực hiện quy chế dân chủ ở các trƣờng THPT và mức độ tán thành về các biện pháp đề xuất. - Phƣơng pháp tổng kết kinh nghiệm để tiến hành sƣu tầm, nghiên cứu, phân tích các kinh nghiệm triển khai Quy chế dân chủ cơ sở ở các trƣờng THPT thời gian qua. 7.3. Phương pháp xử lý số liệu thu được Xử lý số liệu thu đƣợc bằng thống kê toán học và phân tích các số liệu, các thông tin trong quá trình nghiên cứu, điều tra thu thập, phƣơng pháp này sẽ giúp xác định một cách khách quan về việc triển khai quy chế dân chủ cơ sở ở các trƣờng THPT. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/ 8. Đóng góp mới về mặt khoa học của luận văn Góp phần làm sáng tỏ lý luận về Quy chế dân chủ cơ sở và thực hiện Quy chế dân chỉ cơ sở trong các trƣờng THPT. Chỉ ra thực trạng thực hiện quy chế dân chủ cơ sở ở các trƣờng THPT thành phố Móng Cái, tỉnh Quảng Ninh; làm rõ những thành công và hạn chế cùng những yêu cầu mới về việc thực hiện Quy chế dân chủ cơ sở trong các trƣờng THPT ở thành phố Móng Cái theo yêu cầu đổi mới giáo dục. Đƣa ra các biện pháp và khuyến nghị thực hiện có hiệu quả Quy chế dân chủ ở cơ sở trong các trƣờng THPT trên địa bàn của thành phố Móng Cái. Kết quả nghiên cứu của luận văn có thể sử dụng để tham khảo cho việc triển khai thực hiện Quy chế dân chủ ở cơ sở trong các trƣờng THPT trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh. 9. Kết cấu của luận văn Ngoài mở đầu, kết luận và khuyến nghị, luận văn gồm 3 chƣơng: Chƣơng 1. Cơ sở lý luận về thực hiện quy chế dân chủ trong nhà trƣờng trung học phổ thông. Chƣơng 2. Thực trạng thực hiện quy chế dân chủ cơ sở trong các trƣờng trung học phổ thông thành phố Móng Cái, tỉnh Quảng Ninh. Chƣơng 3. Biện pháp thực hiện quy chế dân chủ cơ sở trong các trƣờng trung học phổ thông trên địa bàn thành phố Móng Cái, tỉnh Quảng Ninh Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/ Chƣơng 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ THỰC HIỆN QUY CHẾ DÂN CHỦ TRONG TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề Dân chủ, dân chủ ở cơ sở, Quy chế dân chủ ở cơ sở là vấn đề đƣợc nhiều nhà khoa học, những ngƣời làm công tác lý luận quan tâm ở những góc độ, khía cạnh khác nhau. Hệ thống chính trị của nƣớc ta dựa trên thiết chế quan trọng đó là “Đảng lãnh đạo, Nhà nƣớc quản lý, nhân dân làm chủ”. {19,486} Việc phát huy, thực hiện dân chủ phải đƣợc tiến hành một cách thực sự có hiệu quả, không tách rời thiết chế trên với sự quyết tâm chính trị của Đảng Cộng sản Việt nam và hệ thống pháp luật là công cụ quan trọng nhất để đảm bảo thực thi quyền dân chủ của nhân dân. Nhà nƣớc cũng quan tâm chú trọng tới việc phát huy dân chủ, bên cạnh đó vai trò của các tổ chức đoàn thể có vai trò quan trọng trong việc trong việc phát huy quyền dân chủ ở cơ sở. Chính phủ nƣớc cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam đã ra Nghị định số 71/1998/NĐ-CP ngày 8-9-1998, về ban hành Quy chế thực hiện dân chủ trong hoạt động của cơ quan. Trên cơ sở Nghị định số 71/1998/NĐ-CP của chính phủ nói trên, Bộ trƣởng Bộ Giáo dục và Đào tạo nƣớc Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam đã ra Quyết định số 04/2000/QĐ-BGD&ĐT ngày 1-3-2000 về việc ban hành Quy chế thực hiện dân chủ trong hoạt động của trƣờng học. Mục đích của việc thực hiện dân chủ trong nhà trƣờng là nhằm phát huy quyền làm chủ và huy động tiềm năng trí tuệ của hiệu trƣởng, nhà giáo, ngƣời học, đội ngũ cán bộ, công chức trong nhà trƣờng thực hiện nhiệm vụ phát triển giáo dục phù hợp với đƣờng lối, chủ trƣơng của Đảng và luật pháp của Nhà nƣớc. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/ Sau khi ban hành Quy chế thực hiện dân chủ trong hoạt động của nhà trƣờng, đã có một số bài viết cũng nhƣ công trình nghiên cứu của một số tác giả đề cập đến vấn đề này, nhƣ: Luận văn Một số biện pháp của hiệu trưởng nhằm tăng cường việc thực hiện dân chủ trong nội bộ trường trung học phổ thông; Báo cáo kết quả nghiên cứu đề tài khoa học- công nghệ cấp cơ sở tại trƣờng Bồi dƣỡng cán bộ Giáo dục và Đào tạo - Hà Nội năm 2001 của chủ nhiệm đề tài Nguyễn Thị Minh;...Các công trình đã đề cập đến một số vấn đề lí luận về dân chủ trong nội bộ nhà trƣờng, tìm hiểu về thực trạng của việc thực hiện dân chủ trong nội bộ trƣờng THPT hiện nay, nhƣ: - Làm tốt vai trò quản lý nhà nƣớc của hiệu trƣởng, kết hợp đúng đắn chế độ thủ trƣởng và nguyên tắc tập trung dân chủ trong quản lý nhà trƣờng. - Phát huy quyền chủ động của nhà trƣờng của nhà trƣờng, thực hiện dân chủ, công khai trong việc quản lý nhà trƣờng đi đôi với việc giữ vững nền nếp, kỷ luật, kỷ cƣơng trong nhà trƣờng. - Nâng cao vai trò của các tổ chức chính quyền, đoàn thể, tổ chức xã hội khác trong việc thực hiện dân chủ ở nhà trƣờng và phối hợp cùng nhau đẩy mạnh phong trào thi đua "dạy tốt - học tốt". - Xây dựng mô hình "Trƣờng học có đời sống văn hoá tốt". Đẩy mạnh việc thực hiện xã hội hoá công tác giáo dục ở nhà trƣờng. Trong luận văn: Một số biện pháp xây dựng phong cách quản lý dân chủ của hiệu trưởng các trường trung học phổ thông thành phố Hải Phòng của tác giả Nguyễn Thị Quỳnh (2004), khoa sƣ phạm- Đại học quốc gia Hà Nội, đã nghiên cứu cơ sở lí luận và đi sâu tìm hiểu thực trạng phong cách quản lý của hiệu trƣởng trƣờng THPT thành phố Hải Phòng. - Tác giả chú trọng đến biện pháp tác động đến nhận thức của hiệu trƣởng, làm sáng tỏ lí do của sự cần thiết phải có phong cách quản lí dân chủ trong trƣờng học. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/ - Cung cấp công cụ để các hiệu trƣởng tự đánh giá phong cách quản lí của bản thân. Đặt ra định hƣớng sự rèn luyện của hiệu trƣởng. - Tổ chức các hoạt động trong nhà trƣờng theo tinh thần dân chủ hoá. Trong bài viết Thực hiện quy chế dân chủ ở trường học của tác giả Nguyễn Thị Xuân Mai, Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh (Tạp chí Giáo dục, số 100, 11/2004), tác giả đƣa ra một số giải pháp tăng cƣờng vai trò lãnh đạo của chi bộ Đảng, tính gƣơng mẫu của đảng viên trong các nhà trƣờng; trách nhiệm của hiệu trƣởng nhà trƣờng trong việc triển khai, tổ chức thực hiện Quy chế dân chủ ở cơ sở. Tổ chức công đoàn trong các trƣờng học thực hiện tốt chức năng của mình trong phối hợp, giám sát, đôn đốc việc thực hiện Quy chế dân chủ ở cơ sở. Đề tài "Thực hiện Quy chế dân chủ và xây dựng chính quyền cấp xã ở nước ta hiện nay" do TS. Nguyễn Văn Sáu và GS. Hồ Văn Thông đồng chủ trì. Có thể tìm hiểu khái quát về công trình nghiên cứu này qua cuốn sách cùng tên do Nxb Chính trị quốc gia ấn hành năm 2003. Đề tài khoa học độc lập cấp Nhà nƣớc về "Củng cố và tăng cường hệ thống chính trị ở cơ sở trong sự nghiệp đổi mới và phát triển của nước ta hiện nay" do PGS.TS Hoàng Chí Bảo - Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh làm chủ nhiệm, nghiệm thu 2002. Đề tài "Hệ thống chính trị cấp cơ sở và dân chủ hóa đời sống xã hội nông thôn miền núi, vùng dân tộc thiểu số các tỉnh miền núi phía Bắc nước ta" - TS. Nguyễn Quốc Phẩm chủ biên, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2000. Đề tài "Hệ thống chính trị cơ sở - Đặc điểm, xu hướng và giải pháp" của TS. Vũ Hoàng Công - Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh, Hà Nội, 2002. "Quy chế thực hiện dân chủ ở cấp xã - Một số vấn đề lý luận và thực tiễn" của PGS. TS Dƣơng Xuân Ngọc, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2000. Các công trình nghiên cứu kể trên đã đi sâu nghiên cứu về việc thực hiện Quy chế dân chủ gắn với tăng cƣờng hệ thống chính trị ở cơ sở nói chung, ở cấp xã nói riêng. Ở đấy, các tác giả cũng chỉ ra phƣơng hƣớng và giải pháp nhằm đảm bảo thực hiện Quy chế dân chủ ở xã, phƣờng. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/ Nhƣ vậy, trong các công trình nghiên cứu, những bài viết đã nêu, các tác giả cũng đã ít nhiều bàn đến việc thực hiện quy chế dân chủ ở cơ sở, đƣa ra những biện pháp thực hiện quy chế dân chủ ở các trƣờng học từ trƣờng mầm non đến trƣờng trung học phổ thông hoặc của một đơn vị sự nghiệp hay một địa phƣơng nào đó. Nhƣng các công trình nghiên cứu về thực hiện quy chế dân chủ ở một cơ sở trƣờng học cụ thể thì chƣa nhiều. Các công trình đi sâu nghiên cứu thực hiện Quy chế dân chủ ở cơ sở trong các trƣờng THPT cũng còn rất hạn chế. Vì thế, đề tài nghiên cứu này hy vọng sẽ góp phần làm sáng tỏ thêm cả về lý luận và thực tiễn vấn đề thực hiện Quy chế dân chủ ở cơ sở, cơ quan, mà ở đây là ở trƣờng THPT trên địa bàn thành phố Móng Cái, tỉnh Quảng Ninh trong giai đoạn hiện nay. 1.2. Dân chủ, dân chủ cơ sở và dân chủ trong trƣờng học 1.2.1. Dân chủ 1.2.1.1. Khái quát chung về dân chủ Theo từ điển bách khoa Việt Nam, tập 1, thì: Dân chủ là "hình thức tổ chức thiết chế chính trị của xã hội dựa trên việc thừa nhận nhân dân là nguồn gốc của quyền lực, thừa nhận nguyên tắc bình đẳng và tự do. Dân chủ cũng đƣợc vận dụng vào tổ chức và hoạt động của những tổ chức và thiết chế chính trị nhất định. Với tƣ cách là hình thức tổ chức chính trị của Nhà nƣớc, dân chủ xuất hiện cùng với sự xuất hiện của Nhà nƣớc. Khác với các hình thức khác của thiết chế nhà nƣớc trong thiết chế dân chủ, quyền của đa số, quyền bình đẳng của công dân, tính tối cao của pháp luật đƣợc chính thức thừa nhận, những cơ quan cơ bản của nhà nƣớc do bầu cử mà ra"[27]. Nói về dân chủ, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã khẳng định: dân là chủ và dân làm chủ. Không thể có dân chủ nếu nhân dân không đƣợc làm chủ. Ngƣời cũng chỉ ra rõ ràng rằng: Nƣớc ta là nƣớc dân chủ. Bao nhiêu lợi ích đều vì dân. Bao nhiêu quyền hạn đều của dân. Công cuộc đổi mới, xây dựng là trách nhiệm của dân... Nói tóm lại, quyền hành và lực lƣợng đều ở nơi dân. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/ Dân chủ là vấn đề không riêng một quốc gia hay một nền chính trị nào quan tâm, nó đƣợc phần lớn các thể chế nhà nƣớc trên thế giới, nghiên cứu khoa học, vận dụng. Tuy nhiên các thể chế nhà nƣớc có chế độ chính trị khác nhau lại có những cơ chế dân chủ khác nhau. Dân chủ là một hiện tƣợng lịch sử xã hội gắn liền với sự tồn tại và phát triển của đời sống con ngƣời. Dân chủ mang ý nghĩa khởi nguồn là quyền lực thuộc về nhân dân . Theo từ điển bách khoa-1994: Dân chủ là “Tôn trọng và thực hiện quyền mọi ngƣời tham gia bàn bạc và quyết định công việc chung” Trong ngôn ngữ hiện đại: Dân chủ có thể đƣợc hiểu là một hình thức tổ chức quyền lực nhà nƣớc của một giai cấp, là một nguyên tắc tổ chức và quản lý xã hội, là tính chất của các mối quan hệ giƣã các cộng đồng ngƣời, là một giá trị xã hội, một lý tƣởng giải phóng con ngƣời hƣớng tới tự do và thực hiện quyền làm chủ xã hội, làm chủ nhà nƣớc và làm chủ bản thân mình. Dân chủ phải gắn liền với các mặt khác của xã hội. Dân chủ phải đi đôi với văn hoá, dân chủ phải đi đôi với dân trí, dân chủ là tinh hoa của dân trí. Dân chủ phải đi đôi với pháp luật, dân chủ phải tuân theo các quy định của Hiến pháp, pháp luật. Dân chủ đƣợc thể hiện trong mọi lĩnh vực cuộc sống xã hội, dân chủ trong giáo dục và đào tạo cũng đã đƣợc quan tâm thể hiện qua “Cuộc vận động dân chủ hoá nhà trƣờng”( Chỉ thị số 21/CT-LT ngày 4/10/1989) với hai nội dung cơ bản là dân chủ hoá quá trình đào tạo và dân chủ hoá quản lý nhà trƣờng. Muốn mở rộng dân chủ ra mọi mặt của đời sống xã hội chúng ta phải thực hiện dân chủ hóa. Dân chủ hoá (theo từ điển tiếng Việt 1994) là làm cho trở thành có tính chất dân chủ. Nghĩa là phải làm cho các lĩnh vực hoạt động xã hội đều đƣợc dân chủ. Hay nói khác đi, mọi lĩnh vực hoạt động đều đƣợc phát huy tính dân chủ. Có thể hiểu dân chủ theo hai ghĩa rộng và nghĩa hẹp. Dân chủ theo nghĩa rộng: Dân chủ đƣợc hiểu nhƣ một mục tiêu phấn đấu của dân tộc Việt Nam đã đƣợc ghi trong Hiến pháp là “Thực Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/