TRUYÏÅN NGÙÆN PHAN THANH QUÏË
1
MUÅC LUÅC
NGÛÚÂI KHAÁCH LAÅ..................................................................................................................... 2
HAI NGÛÚÂI BAÅN ...................................................................................................................... 12
HAI CHÕ EM .............................................................................................................................. 31
MÖÅT LÊÌN VAÂ MAÄI MAÄI ............................................................................................................ 66
NOÁ VAÂ BA NOÁ ........................................................................................................................... 69
BAÂ MEÅ VUI TÑNH ..................................................................................................................... 75
MUÂA MÛA ................................................................................................................................. 87
DÒ UÁT ......................................................................................................................................... 94
LA HAI..................................................................................................................................... 106
NGÛÚÂI KHAÁCH ÀÏËN PHOÂNG TÖI........................................................................................ 117
MAI .......................................................................................................................................... 126
TRUYÏÅN NGÙÆN PHAN THANH QUÏË
2
NGÛÚÂI KHAÁCH LAÅ
Ngûúâi khaách êëy àaä àïën nhaâ töi khi khöng ai mong chúâ öng caã.
Öng àïën vaâo buöíi trûa. Vúå chöìng töi vûâa ùn cúm xong, àang
ngöìi bïn baân uöëng nûúác thò nghe coá tiïëng goä cûãa ruåt reâ. Töi múã cûãa.
Trûúác mùåt töi hiïån ra möåt ngûúâi àaân öng gêìy goâ, traán nhùn nheo da
saåm nùæng. Öng mùåc böå àöì ni-phùng xanh baåc phïëch, vai àeo chiïëc
tuái coái àaä coá nhûäng löî thuãng. Öng luáng tuáng hoãi töi:
- Àêy coá phaãi laâ nhaâ chuá Thanh khöng chuá?
Töi sûãng söët nhòn tûâ àêìu àïën chên öng:
- Baác hoãi anh Thanh coá viïåc gò?
Öng laåi böëi röëi nhòn töi:
- Töi laâ Chñn Hûúåc chuá anh êëy.
Töi àõnh giú tay nùæm lêëy tay öng, nhûng bêët giaác ruåt laåi ngay:
- Chaáu laâ Thanh àêy. Múâi chuá vaâo.
Öng lùång leä gêåt àêìu chaâo vúå töi khi töi giúái thiïåu öng vúái cö êëy
röìi cuái xuöëng seâ seå cúãi àöi deáp cao su, boã chiïëc tuái coái úã goác cûãa. Töi
hoãi öng duâng cúm trûa öng móm cûúâi caãm ún, xin pheáp ngöìi xuöëng
möåt chiïëc ghïë boã tröëng àöëi diïån vúái ghïë töi, kï saát bïn cûãa söí nhòn
ra möåt khoaãnh vûúân àêìy nùæng vaâ rúã goái thuöëc rï ra quêën. Daáng öng
uã ruä, ngú ngaác thêåt töåi nghiïåp. Öng àaä thay àöíi quaá nhiïìu sau bao
nùm daâi rùçng rùåc...
Ngaây töi coân boâ nhoaâi ra àêët gaâo raát cöí chûä a, b maâ chûä vêîn bay
àêu mêët öng àaä laâ möåt thiïëu niïn mûúâi böën tuöíi, coá daáng ngûúâi mêåp
maåp suöët ngaây öm gaâ troåi ài löng röng khùæp laâng. Laâng töi laâ möåt
laâng ngheâo, nùçm heão laánh saát chên nuái. Trong khaáng chiïën chöëng
Phaáp laâ vuâng tûå do, nhûng do àêët àai cùçn cöîi nïn baâ con söëng rêët
lam luä. Quanh nùm suöët thaáng chó ùn cúm ghïë khoai, tûâ ngûúâi giaâ
àïën con nñt, ai cuäng mùåc nhûäng böå àöì xi-ta baåc phïëch, chùçng àuåp
TRUYÏÅN NGÙÆN PHAN THANH QUÏË
3
nhûäng miïëng vaá. Öng, baâ töi, ba maá töi cuäng vêåy. Nhûng chuá Chñn
thò laåi khaác hùèn. Laâ con UÁt, chuá àûúåc caã nhaâ chiïìu cûng, àoâi thûá gò,
sùæm cho thûá êëy. Baâ töi phaãi mua laåi cuãa möåt ngûúâi tûâ vuâng taåm
chiïëm vïì cho chuá möåt chiïëc aáo vaãi duâ hoa, möåt caái quêìn gabacàin
thêåt oaách. Coá lêìn möåt ngûúâi buön lêåu tûâ vuâng taåm chiïëm vïì thò
thêìm gò àoá vúái chuá töi, chuá töi thò thêìm vúái baâ töi. Baâ töi noái: "Mua
chiïëc rïë êëy aâ? Bêy giúâ ai laåi àöåi. Baâ con hoå xò xaâo chïët. Nhaâ mònh
ngheâo meå lo cho con vêåy laâ quaá röìi. Con coi quanh àêy coá ai nhû con
khöng" Chuá töi dùçn döîi, àoâi nhaãy xuöëng giïëng tûå tûã. Baâ töi phaãi
chiïìu chuá. Chuá àöåi muä nöìi nghïîu nghïånh ài trong laâng ra daáng tûå
àùæc giûäa nhûäng tiïëng xò xaâo baâ taán cuãa baâ con vöën gheát "àöì ngoaåi".
Sau naây nhiïìu luác töi tûå hoãi, chùèng hiïíu vò sao chuá khaác tñnh moåi
ngûúâi trong nhaâ vöën cêìn mêîn tùçn tiïån nhû vêåy. Coá phaãi do caã nhaâ
cûng chiïìu chuá, coân chuá thò chó biïët lo cho mònh chùèng nghô gò àïën
khoá nhoåc cuãa ngûúâi khaác, àûúng nhiïn tûå cho mònh laâ phaãi sûúáng
hún moåi ngûúâi? Töi khöng roä nûäa. Nhûng luác êëy, trûúác mùåt baån beâ,
töi rêët haänh diïån vò coá möåt ngûúâi chuá "oaách xò dêìu", coi öng nhû
ngûúâi baão trúå cho mònh.
Chuá Chñn thûúâng dêîn töi ài chúi. Trûa trûa, chuáng töi tuå têåp
dûúái boáng möåt cêy àa cöí thuå coá taán röång, rïî tröí loâng thoâng tûâ thên
cêy xuöëng. Trïn thên cêy, quanh göëc cêy, baâ con trong laâng lêåp
khaám, lêåp baân thúâ. Hoå coi göëc àa nhû chöî linh thiïng nhêët laâng, núi
coá nhûäng võ thêìn phuâ höå cho laâng. Vaâo àêìu thaáng, ngaây rùçm, baâ con
thûúâng àem xöi àem chuöëi ra cuáng. Chuá Chñn vaâ anh saáu Trúå, baån
cuâng tuöíi rêët ùn rú nhau, ruã chuáng töi chúi choåi gaâ, àaá boáng bùçng
gieã raách cuöån rúm, röìi vúái daáng veã huâng duäng, trong khi chuáng töi
núm núáp lo súå, hai ngûúâi xöng àïën beã chuöëi, böëc xöi ùn, cûúâi nhaåo
chuáng töi laâ luä thoã àïë. Chuáng töi tûác mònh, xöng vaâo giaânh giêåt, la oá
vang trúâi. Cho àïën luác cha meå reáo tïn tûâng àûáa, chuáng töi múái daå
ran lïn, luåc tuåc chaåy vïì nhaâ. Chuá Chñn Hûúåc àûáng chöëng hai tay
vaâo höng ngaåo nghïî cûúâi nhaåo luä nhaát gan chuáng töi röìi öm gaâ sang
thön khaác. Coá lêìn, töi nghe baâ töi baão chuá: "Chñn Hûúåc, maây lúán röìi,
maây phaãi giuáp cha meå, anh chõ chûá sao cûá löng röng nhû con nñt
vêåy?". Chuá töi noái: "Coá chuát con UÁt, caã nhaâ khöng lo àûúåc sao baâ" röìi
cûúâi hò hò, öm gaâ ra ài. Baâ töi nhòn theo lùæc àêìu lêím bêím àiïìu gò
khöng roä.
Vaâo möåt ngaây cuöëi nùm 1954, caái laâng quï heão laánh suöët chñn
nùm khaáng chiïën chöëng Phaáp khöng hïì thêëy möåt thùçng àõch àaä
TRUYÏÅN NGÙÆN PHAN THANH QUÏË
4
xuêët hiïån nhûäng tïn lñnh nguåy mùåc quêìn böën tuái, àöåi muä nöìi coá soåc
vaâng soåc àoã nghïnh ngang suåc hïët hang cuâng ngoä heãm. Nhûäng tiïåm
rûúåu, nhûäng soâng baåc cuäng theo bûúác chên chuáng moåc lïn nhû nêëm
àöåc. Chùèng hiïíu boån lñnh ruã rï chuá nhû thïë naâo maâ suöët ngaây, chuá
lï la úã caác tiïåm rûúåu, caác soâng baåc vúái boån chuáng. Chuá chó vïì nhaâ
khi möìm sùåc muâi rûúåu, chên nam àaá chên chiïu hay nhûäng luác
thua baåc, nùn nó baâ töi xin tiïìn. Töi thûúâng thêëy öng töi la mùæng,
àêåp baân xö ghïë chûãi búái, coân baâ töi thò vûâa thuát thñt khoác vûâa ruát
caái àaäy nhoã truát trong tuái ra àïëm nhûäng àöìng baåc nhaâu naát, àêîm
muâi möì höi tay, leán luát àûa cho chuá. Thïë röìi, tûå nhiïn nhûäng böå baát
àôa kiïíu tûâ thúâi cuå kyå àïí laåi, nhûäng chiïëc sûâng nai treo trïn tûúâng
àaä bay biïën àêu mêët. Öng töi caâng ngaây caâng khöng chõu nöíi chuá.
Coá lêìn, öng la mùæng, chuá caäi laåi, öng àaä vung chöíi lïn àêåp vaâo àêìu
chuá àöëp àöëp. Töi thêëy mùæt chuá vùçn lïn nhûäng tia maáu àoã, trûâng
trûâng nhòn öng. Vaâ, möåt buöíi saáng, töi thêëy chuá cuöën troân quêìn aáo
laåi, cùæp vaâo naách khöng theâm chaâo ai, mùåt sûng sûng, bûúác ra khoãi
nhaâ...
Caâng ngaây, nhûäng cuöåc khuãng böë, bùæn giïët nhûäng ngûúâi tham
gia khaáng chiïën cuä cuãa boån Diïåm caâng röå lïn úã quï töi. Baâ con löëi
xoám ai cuäng núm núáp lo súå seä túái lûúåt mònh bõ bùæn, bõ giïët. Ai cuäng
thuã thïë, úã nhaâ, ñt àïën thùm viïëng nhau. Möåt höm coá möåt ngûúâi baâ
con ài chúå quêån vïì thò thêìm vúái öng baâ töi: "Thùçng Chñn hû röìi! Töi
thêëy noá mùåc àöì lñnh nguåy, àêìu chaãi àñt võt, cùåp keâ boån àô ài ngoaâi
phöë". Baâ töi thuát thñt khoác, coân öng töi thò àêëm tay rêìm rêìm xuöëng
baân, quaát to lïn: "Tao tûâ! Tao tûâ! Tûâ nay thêëy mùåt noá laâ tao cheám!".
Thúâi gian tröi qua, xaä töi àaä àûáng lïn àöìng khúãi. Caã xaä àûúåc
giaãi phoáng. Moåi ngûúâi hùng haái tham gia caác àoaân thïí, àoáng goáp
àaãm phuå cho caách maång. Anh Saáu Trúå tham gia caách maång tûâ trûúác
giúâ laâm xaä àöåi trûúãng. Töi cuäng àûúåc vaâo du kñch. Chuáng töi vêån
àöång baâ con ài löi keáo nhûäng ngûúâi thên àaä lêìm àûúâng laåc löëi trúã vïì
laâm ùn lûúng thiïån. Baâ töi loåm coåm moâ xuöëng thõ trêën àïí tòm chuá.
Chuá töi noái: "Baâ vïì ài, tòm töi laâm chi cho uöíng cöng, Töi laâ àöì boã ài
röìi. Ai cuäng khinh khi töi hïët. Töi cuäng khinh hïët, thuâ hïët caái laâng
Phuá Sún khöën naån. Baâ baão vúái caái thùçng Saáu Trúå, xaä àöåi xaä àiïëc gò
àoá laâ àûâng ruã töi vïì. Töi muöën nhùæm gan noá vúái rûúåu àêy". Nghe
viïåc êëy Saáu Trúå bûåc böåi noái:
- Noá hû lùæm röìi. Chó coân viïåc treo cöí noá lïn caânh àa thöi.
TRUYÏÅN NGÙÆN PHAN THANH QUÏË
5
Àuâng möåt caái, boån àõch múã möåt trêån caân lúán vaâo xaä töi. Chùèng
hiïíu thïë naâo maâ boån chuáng laåi nùæm àûúåc nhûäng ngoác ngaách cuãa xaä.
Àöåi du kñch bõ àaánh giaåt, nhiïìu anh em chïët vaâ bõ thûúng. Saáu Trúå
bõ thûúng nùång, may maâ àûa ài bïånh viïån kõp nïn cûáu àûúåc. Khi
àõch ruát, chuáng töi bùæt àûúåc möåt tïn tuâ binh bõ thûúng nùång úã chên
phaãi. Hùæn van xin àûúåc cûáu vaâ khai rùçng: "Trêån naây do thiïëu uáy
Hûúåc maách vúái cêëp trïn nhûäng àûúâng ài nûúác bûúác. Luác àöåi du kñp
bõ vêy, thiïëu uáy chó cho töi möåt ngûúâi cao cao gêìy gêìy noái: "Noá laâ tïn
cöång saãn cöì, bùæn noá ài!" Töi run rêíy co ruám ngûúâi laåi. Thiïëu uáy àaåp
vaâo ngûúâi töi möåt caái, giêåt khêíu AR 15 lïn ngùæm. Tïëng nöí laâm cho
töi súå haäi bõt tai laåi. Khi khoái tan, töi khöng thêëy ngûúâi gêìy gêìy
nûäa..."
Thïë laâ àaä roä. Chuá töi dêîn àõch àïën taân phaá quï mònh.
Tûâ àoá töi khöng nghe tin tûác gò vïì chuá nûäa.
Öng baâ töi chïët tûâ lêu. Trûúác khi chïët vêîn àau àaáu vò coá möåt
ngûúâi con "phaãn quöëc". Cha meå töi àaä giaâ, hiïån àang úã quï, buöìn baä
vò coá möåt thùçng em xêëu xa.
Tûâ ngaây giaãi phoáng àïën nay, bao nhiïu ngûúâi coá baâ con tûâ miïìn
Bùæc vïì, tûâ chiïën khu xuöëng àoaân tuå ïm êëm. Bao nhiïu ngûúâi lêìm
àûúâng laåc löëi, bao nhiïu ngûúâi àoái khöí vò sûå taân phaá cuãa thùçng àõch
phaãi ra ài laâm ùn xa àang lêìn lûúåt trúã vïì. Chó coá chuá töi laâ bùåt vö
êm tñn. Öng chïët röìi? Öng ài Myä röìi? Khöng ai coân mong chúâ öng
nûäa. Öng vïì chó rùæc röëi thïm. Vêåy maâ bûäa nay öng vïì, öng àang
ngöìi úã nhaâ töi, chaáu ruöåt öng. Öng vïì laâm gò? Nhúâ vaã chùng? Cêìu
cûáu chùng? Nïëu muöën àûúåc baão laänh, ên xaá, öng phaãi vïì tûâ lêu kia
chûá, sao bêy giúâ múái vïì? Töi laâ chuyïn viïn cuãa vùn phoâng tónh uãy.
Tûâ ngaây giaãi phoáng àïën nay, bao nhiïu baâ con xa gêìn, laâng xoám àïën
nhúâ töi giuáp àúä: khiïëu naåi, nhúâ laâm àún kiïån tuång, xin mua vêåt liïåu,
xin baão laänh, minh oan. Töi cöë gùæng giaãi quyïët cho coá lyá coá tònh.
Nhûng phaãi noái, nhûäng viïåc êëy cuäng gêy cho töi khöng ñt phiïìn haâ.
Bêy giúâ àïën lûúåt öng chuá töi. Töi ngöìi im, chúâ àúåi. Vûâa luác êëy, vúå töi
xin pheáp öng ài laâm. Öng hoãi töi:
- Anh coá ài laâm khöng?
- Khöng, chiïìu nay chaáu nghiïn cûáu taâi liïåu úã nhaâ.
Öng lùång leä tûâ tûâ quêën möåt àiïëu thuöëc múái, tûâ tûâ chêm lûãa huát
röìi hoãi nhoã:
TRUYÏÅN NGÙÆN PHAN THANH QUÏË
6
- Anh coá bao giúâ kïí cho cö êëy nghe vïì töi khöng?
- Khöng,
- Thïë thò töët.
Töi caãm thêëy söët ruöåt, mong cho öng ài vaâo cêu chuyïån. Nhûng
öng cûá chêåm raäi rñt cho kyâ hïët àiïëu thuöëc röìi múái lïn tiïëng:
- Töi tûâ Bònh Tuy vïì...
Öng ngûâng laåi möåt laát. Mùåt cùng thùèng. Nhûäng nïëp nhùn böîng
döìn tuå caã laåi úã àuöi mùæt:
- Töi nhúâ anh möåt viïåc...
Töi caãm thêëy mùåt mònh àang taái dêìn, nhûng vöåi nghiïng tai toã
yá lùæng nghe. Öng liïëc nhòn töi thêåt nhanh röìi nhòn ra khoaãnh vûúân
phña ngoaâi cûãa söí choái chang nùæng gùæt, àöi mùæt tröng thêåt bñ êín.
Öng hoãi nhû nùæm àûúåc yá nghô cuãa töi:
- Anh nghô töi vïì àêy àïí nhúâ vaã laâm phiïìn anh?
Töi gûúång cûúâi:
- Coá phiïìn gò àêu?
Öng nhòn thùèng vaâo mùæt töi, gioång trêìm hùèn xuöëng:
- Phiïìn lùæm chúá. Möåt ngûúâi nhû töi coá haåi cho lyá lõch anh lùæm.
Töi nghô thïë nhûäng vêîn muöën gùåp anh, mong anh thöng caãm.
Öng lùæc àêìu röìi noái tiïëp:
- Töi biïët bêy giúâ vïì xaä, gùåp ai chùæc cuäng khinh töi. Àiïìu êëy
àuáng thöi. Vêåy maâ töi vêîn cûá muöën gùåp anh, khöí vêåy àoá - Öng im
lùång möåt chuát röìi noái tiïëp - Töi muöën têm sûå vúái möåt ngûúâi ruöåt
thõt. Chùèng hiïíu sao, trïn àúâi naây coá nhûäng luác nhû vêåy àoá. Töi
phaãi múã àêìu cêu chuyïån sao àêy? Coá leä tûâ luác töi boã nhaâ ra ài. Höìi
múái ra ài, töi ngúä mònh boã ài nhû vêåy laâ yïn huâng lùæm. Nhûng sau
naây nghô laåi, àoá laâ chuyïån hïët sûác xêëu höí. Xêëu höí quaá, cha meå, anh
em, laâng xoám khinh bó nïn phaãi ra ài. Töi ra thõ trêën, lang thang,
kïët beâ vúái tuåi xêëu, ùn cùæp, nhêåu nheåt. Boån lñnh quêån thûúâng cho
tiïìn töi, ruã töi vaâo chöî sa àoåa. Töi biïët gia àònh, laâng xoám caâng
khinh töi nhûng töi khöng biïët caách naâo thoaát ra, coá leä töi yïëu àuöëi
quaá, hû hoãng quaá. Chùèng ai khuyïn töi, noái möåt lúâi êu yïëm vúái töi.
Töi àêm ra thuâ gheát têët caã. Töi thêëy con àûúâng traã thuâ laâ ài lñnh
nguåy. Cho àïën khi Saáu Trúå baão meå töi, baâ nöåi anh xuöëng goåi töi vïì
TRUYÏÅN NGÙÆN PHAN THANH QUÏË
7
thò töi súå anh ta nhûã töi vaâo bêîy, chúá chùèng tha thûá cho töi àêu. Àaä
troát thò phaãi treát. Töi hùm doåa laåi Saáu Trúå. Vaâ khi biïët anh ta àoâi
treo cöí töi lïn caânh àa laâng thò töi caâng cùm anh ta. Töi lûåa thúâi cú
àïí cho anh ta biïët tay. Lêìn êëy, töi trònh vúái cêëp trïn cuãa töi múã möåt
trêån caân vïì xaä, töi chó cho moåi ngoác nghaách böë trñ quên vò xaä mònh
laâ xaä ven nuái cöång saãn hay truá nguå. Töi rêët mûâng vò coá dõp cho dên
Phuá Sún biïët tay "Chñn Hûúåc". Chñnh lêìn êëy, caánh töi àuång phaãi
caánh Saáu Trúå. Caánh êëy, du kñch moãng nïn bõ chuáng töi bao vêy.
Chuáng töi tiïu diïåt hoå gêìn hïët vaâ döìn hoå laåi möåt goâ àêët. Töi biïët
Saáu Trúå chó huy caánh naây vò anh ta cûá choang choaác hö xung phong.
Töi giú tay laâm loa goåi:
- Tïn Saáu Trúå vaâ boån du kñch àêìu haâng seä àûúåc Chñn Hûúåc naây
tha chïët cho.
Saáu Trúå quaát:
- Chñn Hûúåc haã? Maây goåi tao àêìu haâng haã? Àöì phaãn quöëc! Àöì
choá àeã! Haâng neâ!
Anh ta àûáng thùèng ngûúâi bùæn vïì phña möåt phaát suáng. Suâng
maáu, töi baão möåt thùçng lñnh bùæn laåi anh ta. Coá leä nghe caái gioång
huânh duäng cuãa anh ta maâ noá run lêíy bêíy. Töi giêåt suáng vaâ boáp coâ
töi thêëy Saáu Trúå ngaä xuöëng. Töi tûúãng Saáu Trúå chïët röìi. Töi húi haã
daå: "Maây coân treo cöí tao lïn caânh àa nûäa khöng?". Nhûng vûâa nghô
túái àoá tûå dûng töi thêëy súå, súå run caã ngûúâi, khöng biïët vò sao. Töi
böîng nghe àaån nöí, tiïëng la heát, tiïëng huá moåi núi. Töi boã chaåy. Töi
chaåy, chaåy maäi vaâ ngaä xuöëng ngêët ngay khi chên vêëp phaãi möåt vêåt
gò àêëy. Khi tónh dêåy, töi thêëy mònh nùçm ngay dûúái göëc àa laâng.
Thoâng xuöëng àêìu töi laâ nhûäng chiïëc rïî luãng lùèng nhû nhûäng súåi dêu
treo cöí. Quanh töi, caânh laá xò xaâo rêët laå, hònh nhû coá tiïëng huá êm
êm nghe nhû chùèng phaãi tiïëng ngûúâi maâ tiïëng cuãa nhûäng höìn ma.
Töi rúån caã ngûúâi, chên tay run lêíy bêíy. Töi cöë gùæng lïët khoãi göëc àa
nhûng khöng lïët nöíi. Böîng töi thêëy coá ngûúâi xöëc töi dêåy: "Trúâi, thiïëu
uáy! Thiïëu uáy bõ truáng gioá aâ? Tuåi du kñch bõ tiïu diïåt röìi. Tuåi em
thêëy khöng coá chuyïån gò maâ tûå nhiïn thiïëu uáy chaåy laâm tuåi em chaåy
theo. Giúâ àûa em coäng vïì...".
Tûâ àoá töi kinh haäi caái laâng Phuá Sún, caái cêy àa cuãa laâng ta. Töi
muöën quïn ài, nhûng caái cêy àa coá nhûäng chiïëc rïî loâng thoâng nhû
nhûäng súåi dêy treo cöí cûá theo töi caã trong giêëc mú.
TRUYÏÅN NGÙÆN PHAN THANH QUÏË
8
Töi xin chuyïín àïën möåt àún võ àoáng úã Cöng Tum.
Vaâo muâa heâ nùm 1965, àún võ töi bõ bao vêy úã möåt laâng bïn
söng Àak Bla. Hai bïn àaánh nhau dûä döåi. Töi bõ thûúng vaâ sau naây,
khi àûúåc giaãi thoaát phaãi cûa mêët möåt chên. Àuáng ra, nhû nhûäng
ngûúâi khaác thò xin vïì quï hûúng, nhûng töi thò töi xin vaâo Bònh
Tuy, vò sao anh biïët röìi. Höìi bêëy giúâ, Bònh Tuy laâ núi coá nhiïìu baâ
con úã miïìn Trung phaãi boã quï hûúng bõ taân phaá vaâo laâm ùn. Töi
nhêåp cuöåc vúái hoå. Töi noái töi bõ tai naån, cha meå bõ chïët, nhaâ cûãa bõ
taân phaá, nïn vaâo laâm ùn. Chùæc anh seä hoãi vò sao töi khöng khai baáo
laâ thûúng phïë binh àïí laänh lûúng maâ söëng coá sûúáng hún khöng. Luác
àoá thûúng phïë binh nguåy coá nhiïìu quyïìn lúåi lùæm maâ. Nhûng töi, töi
khöng muöën nghô àïën caái cuä nûäa. Töi muöën bùæt àêìu laåi cuöåc àúâi
mònh, nhû moåi ngûúâi, laâm viïåc vaâ söëng lûúng thiïån. Töi tha thiïët
nhû vêåy.
- Àïí chuá traánh dô vaäng?
- Àuáng. Anh noái àuáng.
Öng laåi cêìm tuái thuöëc, quêën möåt àiïëu thêåt bûå, nhûng chó huát coá
möåt húi àaä àûa tay duåi maäi duåi maäi xuöëng caái gaåt taân. Mùæt öng
chùm chuá nhòn tay öng, dûúâng nhû caái viïåc duåi taân thuöëc laâ caái viïåc
àaáng kïí trong luác naây. Töi àùm àùm nhòn öng. Bêët giaác, öng ngêíng
lïn nhòn töi, noái tiïëp, nhû naäy giúâ öng àang nghiïìn ngêîm yá nghô cuãa
töi maâ öng àaä nùæm àûúåc:
- Chùæc anh nghô töi súå caách maång trõ töåi nïn phaãi noái döëi baâ con
chûá gò. Khöng, töi khöng súå. Möåt thùçng baåt maång nhû töi, àaä ài lñnh
laâ cêìm chùæc caái chïët trong tay, àuâa dúän vúái caái chïët nhû thïë maâ
khöng súå, huöëng höì chi àaä thaânh möåt thùçng thûúng phïë binh maâ súå
caái gò. Töi biïët laâ úã chïë àöå naây cuäng vêåy, ai núä ài bùm vùçm boån
thûúng phïë binh, möåt luä boã ài röìi. Nhûng àuáng laâ töi chaán moåi sûå
töi àaä laâm röìi, töi khöng muöën nghô àïën noá nûäa. Chùèng biïët noá xuêët
phaát tûâ chöî naâo nhûng àuáng laâ nhû thïë àoá. Khi ngûúâi ta àaä lao vaâo
moåi sûå röìi, àaä cuåt möåt caái gioâ röìi, thò tûå nhiïn mònh thêëy thûúng
mònh vaâ chaán hïët, chó muöën söëng lûúng thiïån laâm ùn thöi... chùèng
coân ham höë caái gò hïët.
Thïë laâ coân möåt söë tiïìn daânh duåm, töi múã quaán chûäa xe àaåp...
Töi söëng cö àöåc nhû möåt caái boáng, ai nhúâ thò laâm, khöng muöën thên
vúái ai. Chó muöën quïn dô vaäng ài. Àöëi vúái àaân baâ, töi cuäng khöng àïí
TRUYÏÅN NGÙÆN PHAN THANH QUÏË
9
yá, vò töi nghô töi queâ cuåt röìi. Thïë maâ, möåt höm, coá möåt baâ cuå úã nhaâ
bïn caånh bõ àau buång thöí taã. Nhaâ êëy chó coá hai meå con, baâ vaâ möåt cö
con gaái. Cö chaåy sang nhúâ töi giuáp àúä. Töi coá thuöëc, cho uöëng, baâ cuå
khoãi. Baâ rêët thûúng töi. Cö gaái thêëy caãnh leã loi cuäng thûúng töi.
Chuáng töi cûúái nhau. Coá con caái, töi caãm thêëy vui trúã laåi, moåi thûá
cuäng phai dêìn ài.
Miïìn Nam àûúåc giaãi phoáng. Baâ meå vúå töi muöën vïì quï úã Bònh
Àõnh. Nhûng töi khöng muöën vïì, lêëy cúá úã àêy àêët töët dïî laâm ùn. yá
kiïën cuãa töi truâng vúái yá kiïën cuãa öng anh vúå töi. Öng ài caách maång
maâ töi khöng biïët, giúâ laâm bñ thû huyïån uãy.
Vuâng töi ngaây caâng sêìm uêët. Baâ con úã àêy laâm ùn ngaây möåt
khaá lïn. Baâ con úã caác núi vaâo àêy xêy dûång vuâng kinh tïë múái ngaây
caâng thïm àöng vui. Xaä töi bùæt àêìu thaânh lêåp húåp taác xaä. Caác öng úã
xaä thêëy töi chùm chó, lûúng thiïån, laåi laâ em rïí öng bñ thû huyïån uãy
nïn cûã töi laâm chuã nhiïåm. Töi khöng nhêån, baão mònh bõ cuåt chên,
yïëu sûác. Hoå eáp quaá, öng anh vúå töi cuäng la rêìy nïn töi nhêån. Phaãi
noái, àêìu oác töi cuäng nhanh nheån. Töi töí chûác saãn xuêët luáa, tröìng cêy
cöng nghiïåp, phaát triïín chùn nuöi, laâm nghïì tiïíu thuã cöng. Moåi
ngaânh àïìu têën túái. Húåp taác xaä töi tûå nhiïn nöíi bêåt lïn. Hïët huyïån
röìi túái tónh khen. Töi cuäng àûúåc nhiïìu giêëy khen. Cûá möîi lêìn bêìu
ban chuã nhiïåm, töi xin ruát nhûng baâ con cûá bêìu maäi, cûã maäi. Töi
àaânh nhêån. Àang vui thò àöåt nhiïn...
- Coá ngûúâi töë caáo chuá? - Töi hoãi.
Öng cûúâi mùåt nhùn nheo, àau khöí:
- Khöng phaãi. Hoå àïì nghõ töi laâm sú yïëu lyá lõch, khai roä quï
quaán, töng tñch àïí hoå cho ngûúâi ài àiïìu tra kïët naåp Àaãng. Dêîu sao
möåt chuã nhiïåm coá thaânh tñch nhû töi thò nïn àûáng úã trong haâng nguä
Àaãng. Luác àêìu töi tûâ chöëi, baão mònh sûác yïëu, yïu caách maång laâ àuã
röìi, vaâo Àaãng cuäng khöng cöëng hiïën àûúåc bao nhiïu. Nhûng öng
anh vúå la rêìy töi quaá, töi àaânh thuá thêåt. Öng bûåc mònh vò lêu nay
töi khöng noái ra tung tñch cuãa töi, nhûng röìi an uãi:
- Thöi àûúåc, dûúång trûúác àêy coá töåi nhûng tûâ lêu nay àaä ùn nùn
laâm ùn, giúâ coá thaânh tñch, dûúång chûa vaâo Àaãng cuäng àûúåc, nhûng
viïåc lo ngaåi úã quï hûúng thò töi seä giuáp...
Chùèng biïët anh êëy giuáp thïë naâo maâ möåt thúâi gian sau töi àûúåc
thû Saáu Trúå thay mùåt Àaãng uãy vaâ uãy ban xaä baão anh êëy mûâng cho
TRUYÏÅN NGÙÆN PHAN THANH QUÏË
10
töi tiïën böå, múâi vïì quï chúi, moåi ngûúâi khöng nhùæc chuyïån cuä àêu...
Töi cuäng vui vui, nhûng cuäng ngaåi . Töi muöën vïì thùm laåi quï cha
àêët töí nhûng cûá lêìn lûäa, lêìn lûäa hoaâi. Thò àuâng möåt caái, thaáng qua,
trïn àõnh cho con töi ài hoåc nûúác ngoaâi vò em noá thi àiïím cao. Hoå
àoâi töi phaãi ghi roä lyá lõch cho noá, coá chûáng nhêån cuãa uãy ban xaä. Lêìn
naây thò vúå töi thuác eáp ghï quaá. Baã àöång viïn töi ài, vò chùèng coá
chuyïån gò àêu, anh Saáu Trúå àaä baão àaãm röìi...
Öng àûáng dêåy àïën bïn chiïëc tuái coái, ruát ra möåt chiïëc cùåp ba
dêy, àem àïën giúã cho töi xem nhûäng giêëy khen, bùçng khen cuãa öng.
Àêëy laâ nhûäng túâ chûáng nhêån tû caách öng trong nhûäng nùm qua.
- Bêy giúâ chuá ngaåi ài möåt mònh vïì xaä...
- Khöng! Khöng phaãi. Töi àaä xuöëng xe vaâ àaä reä àïën laâng mònh
röìi. Têm traång töi coá ruåt reâ, nhûng qua thû anh Saáu Trúå töi hiïíu
mònh àûúåc khoan höìng. Thïë nhûng khi thoaáng thêëy boáng cêy àa
laâng, coân soát laåi sau bao bom àaån, caây uãi, thò tûå nhiïn chên tay töi
böîng run run kyâ laå. Têët caã moåi caái tûúãng quïn röìi böîng quay laåi. Töi
toaát möì höi laånh, phaãi ngöìi nghó, khöng bûúác tiïëp àûúåc nûäa. Töi ruát
thuöëc ra quêën huát, nhûng tay run khöng quêën àûúåc. Töi caãm thêëy
caái boáng àa laâng lûâng lûäng nhû laâng mònh qua bao biïën thiïn vêîn
àang àûáng àoá hoãi töåi töi. Duâ anh Saáu Trúå vaâ baâ con coá ên xaá cho töi,
nhûng laâm sao töi quïn àûúåc nhûäng töåi löîi mònh àaä gêy ra. Anh aå,
töi nghô, con ngûúâi ta ai cuäng coá luác sai lêìm, miïîn mònh biïët nhêån
ra vaâ cöë gùæng sûãa chûäa. Nhûng mònh tûå kiïìm chïë àïí traánh nhûäng
sai lêìm thò vêîn töët hún. chuáng ta seä traánh àûúåc biïët bao àiïìu dùçn
vùåt àau khöí maâ àaáng ra khöng phaãi coá. Huöëng höì, nhûäng viïåc maâ
töi gêy ra laâ nhûäng töåi aác chûá khöng coân laâ nhûäng sai lêìm nûäa. Túái
chûâng naây tuöíi röìi, bao nhiïu nùm gaác tay lïn lïn traán nhiïìu röìi,
caâng ngaây töi caâng thêëy rùçng nhûäng töåi aác khöng coá dõp sûãa chûäa
àûúåc. Cho nïn, con ngûúâi khöng àûúåc pheáp gêy nïn töåi aác. Hùçng
àïm, töi cûá nùçm suy nghô maâ khöng cùæt nghôa nöíi vò sao, coá nhûäng
keã laåi coi viïåc ài gêy töåi aác nhû nhûäng thoái quen haâng ngaây. Caâng tïå
hún nûäa, hoå nêng noá lïn thaânh triïët lyá söëng. Noái ra nhûäng viïåc trïn,
xin anh àûâng cûúâi töi nghe búãi töi àaä gêy töåi aác röìi, giúâ laåi noái
chuyïån naây nhû laâ àïí cöë tònh coi mònh laâ "tiïën böå", hoâng xuï xoa töåi
aác cuãa mònh, mong caách maång boã qua. Khöng phaãi thïë àêu. Töi thûåc
tònh dùçn vùåt, àau khöí. Àiïìu bùæt töi suy nghô hún, dùçn vùåt hún laâ
viïåc con töi àûúåc caách maång chiïëu cöë cho ài hoåc nûúác ngoaâi, múã ra
TRUYÏÅN NGÙÆN PHAN THANH QUÏË
11
möåt con àûúâng múái cho noá. Trúâi úi, con töi, con töi chúá khöng phaãi
con ai àêu anh aâ-öng böîng thöët lïn nhûäng lúâi quùån thùæt nghe àïën xeá
ruöåt-Con töi, con cuãa möåt thùçng àaä gêy töåi aác, khöng phaãi caãnh àúâi
cha ùn mùån àúâi con khaát nûúác, maâ àûúåc nhûäng ngûúâi ngaây xûa bõ
cha noá cêìm suáng bùæn, bêy giúâ laåi nêng àúä noá, cûu mang noá. Töi hy
voång cuöåc àúâi noá seä saáng suãa hún àúâi töi, tuåi noá seä khöng lùåp laåi
nhûäng löîi lêìm maâ cha noá àaä mùæc phaãi. Búãi tuåi noá àûúåc êëp iu trong
chïë àöå múái. Àöi luác töi cûá ao ûúác giaá mònh cuäng àûúåc nhû tuåi noá,
àûúåc treã laåi àïí bùæt àêìu tûâ àêìu, nhûng töi àaä giaâ röìi... Caâng nghô töi
caâng thêëy trûúác kia mònh thêåt laâ... thêåt laâ - Öng ruát khùn tay chêåm
raäi lau nhûäng gioåt nûúác mùæt chúåt ûáa ra trong àöi mùæt cuãa ngûúâi giaâ
röìi noái tiïëp, gioång thò thêìm - Thïë laâ, anh biïët khöng? Töi khöng daám
vïì laâng nûäa maâ cûá quay lui, quay lui röìi boã chaåy ra àûúâng quöëc löå
nhû bõ ma àuöíi. Ngaây xûa, cuäng nhû thïë, töi bõ aám aãnh búãi caái cêy
àa laâng coá nhûäng rïî loâng thoâng nhû nhûäng voâng dêy treo cöí maâ boã
ài xa. Nhûng maäi maäi noá vêîn theo töi àïën cuöëi àúâi.
Töi ngêín ngú àûáng bïn àûúâng àoán xe. Nhûng töi khöng ài àûúåc
búâi vò hoå àoâi veá chúå àen quaá cao. Töi khöng àaânh ra bïën xe Àaâ Nùéng
àïí mua veá chñnh thûác. Nhûng anh biïët khöng, tònh traång xe cöå cuãa
mònh möîi ngaây möåt khoá. Tûâ Saâi Goân ra àêy, töi chúâ xe mêët àïën nùm
ngaây, coân bêy giúâ, úã àêy töi àaä chúâ hai ngaây röìi. Hoå baán cho nhûäng
con buön "coá giêëy ûu tiïn"... Chúâ maäi, söët ruöåt, töi böîng nhúá ai àoá àaä
noái anh laâm úã tónh uãy, töi àïën àêy. Hoå chó nhaâ anh úã àêy. Töi
muöën...
Öng àöåt ngöåt ngûâng kïí, àûa tay cêìm tuái thuöëc àang àùåt úã mùåt
baân lïn, nhûng khöng quêën huát maâ laåi àïí laåi chöî cuä. Töi nhòn öng
vaâ chúåt caãm thêëy, öng vûâa heá múã cho töi nhòn thêëy nhûäng gò àaä diïîn
ra trong öng, trong nhûäng ngûúâi nhû öng, coân sêu xa vaâ lúán lao hún
nhiïìu nhûäng gò maâ trûúác àêy töi chó biïët qua caác höì sú baáo caáo. Luác
naây thò töi hoaân toaân tin rùçng öng àïën àêy chó àún giaãn vò möåt nhu
cêìu êëy, nhu cêìu muöën àûúåc möåt ngûúâi ruöåt thõt hiïíu mònh...
Tûâ chöëi viïåc töi múâi öng nghó laåi vaâ khöng chõu àïí töi àûa tiïîn,
öng khaách giú tay bùæt tay töi röìi bûúác nhanh ra khoãi phoâng. Töi
àûáng trïn gaác nhòn theo, thêëp thoaáng daáng gêìy gêìy cuãa öng vúái maái
àêìu súám ngaã baåc vò àaä traãi qua nhiïìu dùçn vùåt trong cuöåc àúâi, lêîn
vaâo nhûäng töëp ngûúâi vaâ xe cöå giûäa daäy phöë voâng vo, àang ra con
àûúâng chñnh...
TRUYÏÅN NGÙÆN PHAN THANH QUÏË
12
HAI NGÛÚÂI BAÅN
Nghïì laâm baáo cho pheáp töi coá àiïìu kiïån ài àêy ài àoá, gùåp àûúåc
nhiïìu loaåi ngûúâi, nghe àûúåc nhiïìu cêu chuyïån, vui coá, buöìn coá.
Nhûng coá möåt cêu chuyïån cûá laâm cho töi suy nghô maäi, khöng thïí
naâo cùæt nghôa nöíi.
Daåo nùm 1971, töi àûúåc caác anh phuå traách túâ baáo Quên khu cûã
vïì cöng taác taåi xaä Lên Vuä. Àêy laâ möåt xaä anh huâng úã vuâng sêu.
Muöën àïën xaä Lên Vuä phaãi vûúåt qua ba truåc àûúâng: àûúâng xe lûãa,
àûúâng söë möåt vaâ àûúâng nöåi tónh. Tûâ cùn cûá huyïån àöåi ài àïën Lên Vuä
phaãi ài mêët hai ngaây. Ngaây àêìu, töi theo giao liïn ài tûâ huyïån àöåi
àïën möåt rûâng cêy, saát àûúâng xe lûãa chúâ àïm àïën vûúåt qua. Sau àoá
nghó laåi úã àöåi du kñch xaä Lên Haâ. Àïm höm sau vûúåt tiïëp hai truåc
àûúâng nûäa múái àïën Lên Vuä. Lên Vuä nùçm saát biïín. Trûúác àêy, vuâng
naây laâ möåt rûâng dûúng xanh maát. Nhûng sau naây, do nhiïìu lêìn caân
queát vaâo xaä bõ àau àoân cuãa du kñch, nïn boån àõch cùm tûác thaã haâng
têën bom, caây uãi haâng chuåc lûúåt, giúâ àêy chó coân laâ möåt baäi sa maåc
hoang vu, caát boãng chaáy hûâng bûåc trong nùæng. Baâ con bõ chuáng döìn
vaâo nhûäng khu têåp trung hay chaåy taãn maát vaâo thaânh phöë. Àöåi du
kñch phaãi vuâi mònh trong nhûäng buåi coã luâng moåc ven búâ möåt con
söng nhoã. Àöi luác phaãi chuyïín àïën úã dûúái nhûäng luâm dûáa daåi hoùåc
chön mònh dûúái nhûäng àöång caát boãng. Boån giùåc àoáng nhiïìu àöìn böët
úã trong xaä, luön múã nhûäng cuöåc luâng suåc.
Töi hoâa nhêåp vaâo àöåi du kñch rêët nhanh. Àún võ coá khoaãng
mûúâi hai ngûúâi, hêìu hïët laâ nûä, xêëp xó trïn dûúái hai mûúi, cuâng lûáa
tuöíi töi. Vò thïë, suöët ngaây, caác cö cûá vêy lêëy töi maâ trïu troåc anh
"nhaâ baáo". Phaãi noái, töi khöng àeåp trai, nhûng àûúåc caái goån gaâng,
linh hoaåt vaâ vui tñnh. Töi cuâng sinh hoaåt, cuâng ài phuåc kñch vúái hoå.
Ngûúâi chó huy àöåi du kñch laâ chuá Taám, tuöíi ngoaâi nùm mûúi, daáng
ngûúâi to ngang, tiïëng noái oang oang nhû vöën coá úã nhûäng ngûúâi miïìn
TRUYÏÅN NGÙÆN PHAN THANH QUÏË
13
biïín. Sau chuá laâ hai chõ bùçng tuöíi nhau, khoaãng ba mûúi: àoá laâ chõ
Têm vaâ chõ Laäm. Chõ Têm ngûúâi dong doãng cao, da ngùm àen coân
chõ Laäm to ngang, thêëp ngûúâi nhûng nûúác da laåi trùæng treão. Hai
ngûúâi rêët thên nhau. Caã hai chõ àïìu chûa coá chöìng. úã àêy möåt thúâi
gian, töi àûúåc hai chõ nhêån laâm em nuöi.
Hai chõ thûúâng kïí vúái töi rùçng, nhaâ hoå chó caách nhau möåt haâng
raâo böng buåt. Tûâ nhoã, hai ngûúâi àaä cuâng nhau chúi neã, cuâng ruã
nhau ài bùæt coâng. Lúán lïn, hoå cuâng sinh hoaåt möåt chi àoaân, cuâng
vaâo du kñch xaä. Chõ em trong àöåi thûúâng cûúâi baão: "Hoå nhû hai vúå
chöìng", búãi luác vaâo laâng, khi ài phuåc kñch, hoå luön úã bïn nhau. Sau
nhûäng luác cöng taác, hoå thûúâng ngöìi bùæt chêëy cho nhau, röìi öm nhau
nguã. Caã hai chõ àïìu coá thaânh tñch diïåt giùåc nhûng chõ Têm tröåi hún.
Tñnh chõ laåi hiïìn laânh, beän leän, khiïm nhûúâng hún.
Chõ em du kñch kïí rùçng: Coá möåt lêìn, hai chõ cuâng chuá Taám
chön ngûúâi trïn möåt àöång caát àïí sùn trûåc thùng Myä. Hoå nùçm tûâ
saáng súám cho àïën trûa. Trúâi möîi luác möåt nùæng. Ngûúâi hoå nhû bõ
rang trong caát. Ai cuäng mïåt moãi, bûát rûát. Hoå àõnh quay vïì thò thêëy
möåt àaân trûåc thùng tûâ phña biïín bay vaâo. Noá nghïnh nghïnh ngaáo
ngaáo nhoâm ngoá khùæp núi. Möåt chiïëc bay thêëp trïn àöång caát. Chõ
Têm giú suáng bùæn liïìn ba phaát. Noá phuåt chaáy, chuái xuöëng àöång caát
bïn caånh. Lêåp tûác chõ Laäm bùæn böìi phaát nûäa. Chuyïån nhû vêåy maâ
khi vïì, chõ Laäm laåi noái chõ laâ ngûúâi bùæn àêìu tiïn. Chi Têm baão vúái
caã àöåi:
- Àuáng röìi, Laäm bùæn trûúác. Thaânh tñch àoá laâ cuãa Laäm.
Vöën biïët chõ Têm khiïm töën hay nhûúâng thaânh tñch cho baån,
chuá Taám noái:
- Bêy giúâ ta seä xûã. Chñnh tao thêëy con Têm bùæn trûúác. Àêy laâ
cöng cuãa Têm.
- Laäm bùæn trûúác chúá - Chõ Têm bïnh vûåc.
- Im ài. Chuyïån roä raâng maâ caäi tao - Chuá Taám bûåc tûác.
Möåt lêìn khaác, hoå phuåc giùåc bïn möåt baäi dûáa daåi. Höm êëy, boån
àõch tûâ trïn böët xuöëng ba thùçng, trong àoá coá möåt thùçng àeo öëng
nhoâm, coá leä laâ chó huy. Tïn naây ngaä quyå xuöëng. Hai thùçng kia boã
chaåy möåt àoaån röìi bùæn laåi. Àöåi du kñch àuöíi theo. Chi Têm bõ truáng
möåt viïn àaån vaâo bùæp chên nïn phaãi nùçm laåi giûäa àûúâng. Möåt luác
TRUYÏÅN NGÙÆN PHAN THANH QUÏË
14
sau, hoå diïåt àûúåc hai tïn kia vaâ àûa tïn chó huy bõ thûúng vïì cùn cûá
cuãa àöåi du kñch. Trong möåt cuöåc hoåp bònh cöng. Chõ Laäm noái:
- Viïåc bùæn àûúåc thùçng chó huy laâ cöng cuãa töi. Töi àaä bùæn quyå
noá xuöëng vaâ xöng túái bùæt noá.
- Àuáng röìi. Töi thêëy Laäm nöí suáng vaâ chaåy àïën chöî àoá àêìu tiïn.
Luác êëy, töi bõ thûúng nïn khöng laâm gò àûúåc - Chõ Têm phuå hoåa.
Coá biïët bao nhiïu chuyïån na naá nhû vêåy maâ töi àûúåc chõ em du
kñch kïí cho nghe. Khöng roä thûåc hû thïë naâo. Coá thïí hoå thûúng chõ
Têm hún vò chõ ùn noái nhoã nheå coân chõ Laäm thò hay "chanh chua".
Coá àiïìu, töi àûúåc biïët laâ hai chõ rêët thên nhau vaâ cuâng rêët quyá töi.
Vaâo nhûäng ngaây cuöëi cuâng cuãa àúåt cöng taác, töi coá thïm möåt
ngûúâi baån múái. Àoá laâ anh Vônh, möåt caán böå laâm cöng taác thi àua úã
Quên khu xuöëng tòm hiïíu tònh hònh, chuêín bõ cho àúåt phong anh
huâng. Thúâi gian naây, àõch caân queát liïn miïn. Chuáng töi phaãi söëng
lûu àöång luác chöî naây, khi chöî khaác. Coá luác, chuáng töi phaãi nguåp
mònh suöët ngaây dûúái doâng söng. Coá khi laåi phaãi vuâi ngûúâi trong caát,
nùçm giûäa trúâi nùæng. Àïm àïën, chuáng töi múái àûúåc thú thúái, ra biïín
ngöìi hûáng gioá. Nhûäng luác êëy anh Vônh thûúâng hoãi chuyïån chõ Têm
vaâ chõ Laäm. Töi thêëy chõ Têm thûúâng ñt noái, coân chõ Laäm luön bu
lêëy anh ta, noái rêët nhiïìu, töi nghe anh noái vúái chõ Têm:
- Qua mêëy lêìn tòm hiïíu, töi thêëy chõ vúái chõ Laäm àïìu coá thaânh
tñch. Coá thïí thaânh tñch cuãa chõ coân tröåi hún chõ Laäm. Nhûng cha chõ
coá möåt thúâi gian laâm liïn gia trûúãng, nïn töi muöën àïì nghõ chõ
nhûúâng cho chõ Laäm...
Chõ Têm reo lïn:
- Laäm khaá hún töi nhiïìu chúá. Laäm xûáng àaáng hún töi.
Anh Vônh ngöìi im möåt luác röìi tiïëp;
- Nghôa laâ töi muöën chõ àïí cho chõ Laäm baáo caáo göåp thaânh tñch
cuãa caã hai ngûúâi vaâo thaânh tñch cuãa chõ Laäm. Nhû vêåy, thaânh tñch
chõ Laäm daây hún, dïî àûúåc cêëp trïn chêëp nhêån phong anh huâng hún.
Vò coá àïì nghõ chõ cuäng khöng...
Chõ Têm nghô ngúåi möåt luác röìi noái:
- Àuáng phaãi nhû vêåy.
TRUYÏÅN NGÙÆN PHAN THANH QUÏË
15
Töi trúã vïì àún võ röìi àûúåc àiïìu ài cöng taác úã möåt núi khaác. Maäi
gêìn möåt nùm sau töi múái trúã laåi Lên Vuä. Töi khöng coân gùåo chõ Têm
vaâ chõ Laäm nûäa. Caã hai chõ àïìu bõ àõch bùæt. Chõ Têm bõ bùæt trong
möåt lêìn baám vaâo laâng cöng taác. Mêëy höm sau, chõ Laäm laåi bõ àõch
bùæt úã möåt núi thêåt bêët ngúâ: chöî chõ em thûúâng ngöìi quan saát àïí chúâ
vaâo laâng. Chõ em baão rùçng: Chöî àoá chó coá ngûúâi trong àöåi du kñch
múái biïët. Vêåy àaä coá ngûúâi khai? Ai khai?
Töi tûâ biïåt chõ em trúã vïì àún võ. Doåc àûúâng töi bõ möåt trêån bom
B.52, bõ thûúng vaâ àûúåc cho ra miïìn Bùæc àiïìu trõ.
Sau möåt thúâi gian nùçm viïån, töi àûúåc àiïìu vïì cöng taác úã möåt túâ
baáo Trung ûúng. Vò vûâa úã chiïën trûúâng ra, nïn laänh àaåo phên cöng
töi viïët nhûäng baâi coá liïn quan àïën miïìn Nam. Töi thûúâng àïën K5,
K15 laâ núi caán böå miïìn Nam ra àiïìu dûúäng àïí lêëy taâi liïåu. Möåt höm,
töi bùæt gùåp möåt du kñch xaä Lên Vuä: chõ Haâ, chõ ra Bùæc chûäa bïånh vò
bõ thûúng úã löìng ngûåc, phaãi cùæt mêëy àoaån xûúng sûúân. Chi bõ
thûúng trong möåt lêìn bõ àõch têåp kñch vaâo núi bñ mêåt nhêët cuãa àöåi
du kñch taåi möåt laâng hoang. Núi àêy laâ võ trñ cuöëi cuâng, luác tònh thïë
khoá khùn nhêët, àöåi du kñch múái àûáng chên. Taåi àêy, dûúái nhûäng
luâm dûáa daåi, àöåi àaä àaâo sùén nhûäng hêìm bñ mêåt. Chung quanh böë
phoâng böën lúáp mòn, chó chûâa möåt ngoä àïí ài vaâo. Vêåy maâ àõch êåp vaâo
àuáng caái ngoä êëy, nöí suáng khi hoå àang nguã. Caã àöåi bõ tiïu diïåt. Riïng
chõ Haâ liïìu lônh phoáng aâo qua baäi böë phoâng. May sao thoaát àûúåc.
Nhûng àõch bùæn àuöíi theo laâm chõ bõ thûúng.
Chõ boâ vaâo nùçm trong möåt àaám coã. Trúâi töëi nïn chuáng khöng
tòm ra. Àïm höm sau, chõ boâ maäi múái lïn àûúåc cùn cûá àöåi du kñch
Lên Haâ. Vêåy laâ coá keã chó àiïím. Nhûng keã àoá laâ ai? Chõ Haâ ngöìi trïn
giûúâng bïånh, nhòn töi chùm chùm:
- Theo tin cuãa chi böå tûâ nhaâ tuâ baáo ra thò chõ Têm àaä khai baáo
vaâ nhêån viïåc àõch giao. Vò vêåy, chõ àaä têåp kñch àuáng núi àöåi du kñch
àoáng...
Chõ Haâ vûâa noái vûâa nhùn mùåt toã veã bûåc tûác. Coân töi, töi sûäng súâ
àïën mûác giêåt mònh àaánh thoát, laâm rúi caã buát vaâ quyïín söí cêìm tay.
Töi cuái xuöëng nhùåt àïí giêëu nöîi xuác àöång. Nhûng suöët höìi lêu, tay töi
vêîn coân run. Chõ Têm vúái daáng ngûúâi dong doãng cao, khuön mùåt
phuác hêåu, luác naâo cuäng móm cûúâi khiïm nhûúâng böîng hiïån ra trûúác
mùæt töi. Töi hoãi chõ Haâ maâ nghe gioång mònh khaãn àùåc:
TRUYÏÅN NGÙÆN PHAN THANH QUÏË
16
- Coá thêåt thïë khöng chõ?
Chõ Haâ aá lïn möåt tiïëng. Coá leä vïët thûúng úã xûúng sûúân laâm cho
chõ àau. Möåt höìi lêu trïn mùåt chõ hiïån lïn veã àau àúán cuâng cûåc. Chõ
nhúâ töi àûa giuâm cöëc nûúác àùåt úã àêìu giûúâng. Chõ uöëng mêëy húáp,
ngûúâi coá veã tónh taáo hún.
- Sao laåi khöng thêåt. Àêëy chñnh laâ tin tûác tûâ nhaâ tuâ do cú súã cuãa
ta baáo ra - Chõ nghiïën rùng noái tiïëp - Töi khöng ngúâ möåt ngûúâi du
kñch gioãi nhû chõ Têm laåi sa suát nhû vêåy. Nhûng coá leä viïåc êëy cuäng
coá göëc tñch cuãa noá. Cha chõ ta tûâng laâm liïn gia trûúãng cho àõch...
Chõ xin pheáp töi nùçm xuöëng giûúâng. Khi lûng vûâa traåm vaâo
mùåt nïåm, chõ laåi aá lïn möåt tiïëng. Caái àau àúán cuãa chõ àaä noái lïn biïët
bao àiïìu. Töi im lùång nhòn chõ. Möåt luác sau múái kheä hoãi:
- Coân chõ Laäm?
Mùåt chõ Haâ böîng saáng rûåc lïn. Chõ noái rêët tûå haâo:
- Ngûúâi ta phong chõ laâ anh huâng laâ rêët àuáng. Àaáng leä phaãi
phong cho chõ möåt lêìn thûá hai nûäa. Chõ Têm phaãn böåi, khai chõ Laäm
nïn chõ bõ tra têën rêët daä man. Nhûng chõ àaä vûúåt nguåc ra àûúåc. Anh
biïët chõ vûúåt nguåc bùçng caách naâo khöng? Chõ àaä duâng möåt caái thòa
Myä, àaâo maäi àaâo maäi chên tûúâng thaânh möåt con àûúâng hêìm àïí
thoaát ra ngoaâi.
- Hiïån chõ Laäm úã àêu?
- Luác töi coân nùçm úã bïånh viïån Quên khu thò nghe noái huyïån
àiïìu chõ vïì laâm chñnh trõ viïn huyïån àöåi.
Töi im lùång nhòn chõ Haâ. Trong àêìu töi, haâng loaåt cêu hoãi àûúåc
àùåt ra: Taåi sao möåt con ngûúâi coá nhiïìu thaânh tñch, biïët nhûúâng nhõn
ngûúâi khaác nhû chõ Têm laåi khai baáo vaâ nhêån nhiïåm vuå cuãa àõch?
Coá phaãi veã dõu daâng nhûúãng nhõn laâ caái voã che àêåy möåt têm höìn yïëu
àuöëi, maâ nay trûúác thûã thaách cuãa nhaâ tuâ múái hiïån ra nguyïn hònh
khöng? Töi chûa thïí hiïíu àûúåc. Töi thêëy chõ Haâ thúã daâi, noái nhû
vûâa bùæt àûúåc yá nghô cuãa töi:
- Coá ai deâ möåt ngûúâi anh duäng, vûúåt qua moåi gian khöí aác liïåt,
tñnh tònh dõu daâng khiïm töën nhû chõ Têm laåi phaãn böåi baån beâ àöìng
àöåi nhû vêåy. Töi nghô maäi. Luác àêìu töi khöng thïí tin àûúåc, cho rùçng
coá gò nhêìm lêîn trong àoá. Nhûng khi àûúåc möåt anh huyïån uãy lïn khu
hoåp cho biïët laâ caã huyïån uãy cuäng bõ têåp kñch, may phaát hiïån nïn
TRUYÏÅN NGÙÆN PHAN THANH QUÏË
17
thoaát àûúåc thò töi khöng coân nghi ngúâ gò nûäa. Theo lúâi anh huyïån uãy
thò hoå àaä thêím tra laåi caác cú súã trong loâng àõch: chõ Têm àaä chõu àoân
khöng nöíi nïn khöng nhûäng khai baáo vïì àöåi du kñch xaä maâ coân khai
baáo caã huyïån uãy nûäa...
Chõ Haâ noái xong laåi öm ngûåc, mùåt nhùn nhoá. Töi nhòn chõ vaâ
bêët giaác nghô rùçng: Chñnh sûå phaãn böåi cuãa chõ nuöi töi àaä gêy nïn
àau àúán cho phuå nûä naây.
Sau bao nhiïu nùm xa, nay töi múái coá dõp trúã laåi chiïën trûúâng
cuä. N laâ möåt tónh úã ven biïín miïìn Trung. Nhûäng caánh àöìng bõ caây
uãi, boã hoang hoáa nay àaä xanh ba vuå luáa. Caã daãi búâ biïín hoang vùæng
nhû sa maåc, chaáy hûâng hûåc trong nùæng nay àaä biïën thaânh möåt rûâng
dûúng liïn hoaân tûâ xaä naây sang xaä khaác, huyïån naây sang huyïån
khaác.
Töi vïì tónh N lêìn naây vúái nhiïåm vuå viïët vïì möåt söë àún võ anh
huâng sau mûúâi nùm xêy dûång. Sau khi laâm viïåc vúái uãy ban tónh, caác
anh múâi töi xuöëng thùm huyïån Nghôa Lên, möåt huyïån khaá, àaä kïët
húåp cöng nöng lêm ngû töët. Töi rêët vui mûâng àûúåc caác anh cho biïët
chõ Laäm àang laâ chuã tõch huyïån. Theo caác anh, chõ Laäm laâ ngûúâi
laänh àaåo biïët ài saát dên, biïët dûåa vaâo têåp thïí àïí tiïën haânh moåi cöng
viïåc, àûa huyïån ài lïn. Ngoaâi viïåc êëy, töi muöën gùåp chõ Laäm àïí hoãi
thïm möåt söë chi tiïët vïì chõ Têm maâ àïën nay töi vêîn thùæc mùæc.
Khi töi àïën vùn phoâng uãy ban huyïån thò chõ Laäm àang xuöëng
xaä cöng taác.
Möåt tiïëng sau, chõ trúã vïì. Thêëy töi, chõ coá veã sûäng súâ, khöng vöìn
vaä, cûúâi noái vöî vai töi nhû ngaây naâo. Coá leä do cûúng võ cöng taác hiïån
nay cbõ cêìn phaãi trêìm tônh. Mùåt khaác, töi cuäng khöng coân laâ möåt
"cêåu beá" nhû ngaây naâo. Chõ àûa töi sang phoâng laâm viïåc, roát nûúác
múâi töi uöëng röìi quay ra noái gò vúái möåt cö nhên viïn trong phoâng.
Cö ta ài ra phöë möåt luác, quay vïì vúái bao thuöëc "Du lõch" trong tay.
Chõ Laäm àêíy bao thuöëc àïën trûúác mùåt töi: Chõ vöën biïët töi nghiïån
thuöëc. Töi ngöìi nhòn chõ àùm àùm. Chõ khöng àûúåc khoãe mêåp nhû
ngaây xûa. Giúâ chõ gêìy, da xanh, nïëp nhùn hiïån ra nhiïìu úã àuöi mùæt.
Töi thêëy ngay coá möåt àiïìu khaác xûa: Mùæt chõ luön ngoá xung quanh
hay ngoá xuöëng baân, khöng nhòn thùèng, vui veã vaâ hoám hónh vúái
ngûúâi àöëi diïån nhû xûa. Chõ noái khö khan:
- Bêy giúâ em cêìn gò naâo?
TRUYÏÅN NGÙÆN PHAN THANH QUÏË
18
- Chõ noái cho em nghe vïì viïåc kïët húåp cöng nöng ngû nghiïåp úã
huyïån nhaâ.
Chõ böîng söi nöíi hùèn lïn. Chõ múã tuã lêëy ra möåt baãn baáo caáo, coá
leä chõ tûâng àoåc úã àêu àoá. Nhûng chõ khöng xem, maâ noái nhû mònh
àaä tûâng laâm, tûâng töíng kïët röìi. Chõ noái liïn tuåc haâng tiïëng liïìn,
khöng nghó, khöng uöëng nûúác.
Nghe chõ baáo töi sung sûúáng thêëy rùçng, huyïån Nghôa Lên tûâ
möåt vuâng caát bõ àõch taân phaá nùång nïì àaä daám nghô daám laâm ài lïn
möåt caách vûäng vaâng: Huyïån àaä saáng taåo trong viïåc laâm thuãy lúåi úã
vuâng caát, àaä tröìng dûúng, lúåp laåi maâu xanh lïn vuâng àêët chïët, àaä
biïët têån duång caát laâm nguyïn liïåu xêy dûång xñ nghiïåp thuãy tinh, àaä
biïët dûåa vaâo sûác ngûúâi sûác cuãa trong nhên dên, lêåp nïn möåt àoaân
thuyïìn àaánh caá, coá thïí ài têån nhûäng miïìn xa. Trong nhûäng viïåc àoá,
úã àêu, luác naâo boáng daáng ngûúâi chuã tõch huyïån cuäng xùng xaái, baám
cöng viïåc baám dên, khöng chõu ngöìi yïn trïn ghïë xa löng tiïëp
khaách. Hònh aãnh ngûúâi anh huâng tûâ chiïën tranh bûúác ra laåi lùn loån
vaâo cöng cuöåc xêy dûång chuã nghôa xaä höåi laâ chuã àïì maâ caác anh phuå
traách túâ baáo giao cho töi, töi àaä gùåp úã àêy, ngûúâi chõ nuöi cuãa töi.
- Em cêìn hoãi gò nûäa khöng? - Chõ Laäm móm cûúâi noái.
- Daå em ghi caã àêy - Töi chó vaâo cuöën söí - Em seä mang vïì phoâng
nghó àïí nghiïn cûáu, coá gò cêìn em xin hoãi chõ thïm. Bêy giúâ coá viïåc
nhoã naây, úã ngoaâi Bùæc em coá gùåp chõ Haâ. Chõ cho em biïët chõ Têm àaä
phaãn böåi. Em bùn khoùn quaá, thùæc mùæc quaá. Chõ cho em biïët.
Mùæt chõ ngoá xuöëng röìi àaão möåt lûúåt rêët nhanh khùæp cùn phoâng.
Chõ böîng mñm möi laåi, khuön mùåt húi taái, gioång chõ run run:
- Àoá laâ viïåc rêët àau loâng, vò theo em biïët, Têm laâ baån thên cuãa
chõ. Caâng àau hún laâ sau àoá, Têm àûúåc boån àõch cho ra tuâ vaâ bõ du
kñch diïåt vò töåi phaãn böåi. Chuyïån Têm bõ diïåt ra sao chõ khöng roä vò
luác àoá chõ coân àang úã trong tuâ.
- Chõ Têm khai baáo trong trûúâng húåp naâo?
Chõ im lùång möåt luác röìi múái noái:
- ÚÃ trong nhaâ tuâ, chõ vaâ Têm úã khaác phoâng nhau. Chõ khöng
biïët chuáng coá tra têën gò Têm nhiïìu khöng. Riïng chõ, chuáng àaánh
àêåp luön vò coá ngûúâi khai chõ laâ anh huâng quên àöåi. Ngûúâi naâo khai
thò chõ khöng roä. Coá àiïìu, chùèng bao giúâ chõ nghô laâ Têm khai. Möåt
TRUYÏÅN NGÙÆN PHAN THANH QUÏË
19
höm, chuáng àûa chõ vaâo phoâng hoãi cung. Ngang cûãa, chõ gùåp Têm
bûúác ra daáng uã ruä, mùæt cuåp xuöëng khi gùåp mùæt chõ, bûúác nhanh nhû
chaåy ra khoãi phoâng. Chõ vûâa vö phoâng thêím vêën thò chuáng àaánh chõ
ngay. Chuáng baão chõ laâ anh huâng maâ khöng nhêån, coân ngoan cöë.
Chuáng khuyïn chõ nïn laâm nhû Têm: khai baáo vaâ nhêån viïåc chuáng
giao thò seä àûúåc tha. Chuáng àûa cho xem möåt baãn khai cuãa Têm vïì
cùn cûá cuãa xaä vaâ cuãa huyïån uãy àuáng chûä cuãa Têm y sò...
Chõ choaáng vaáng caã ngûúâi nhûng möåt mûåc tûâ chöëi, chuáng àaánh
chõ chaán laåi àûa vïì phoâng, döåi nûúác laånh cho tónh röìi laåi àaánh tiïëp.
Nhúá laåi chuyïån Têm chõ bûåc lùæm. Thïë röìi tin Têm khai baáo àûúåc chõ
Höìng laänh àaåo cuãa ta úã nhaâ tuâ thöng baáo vaâ àïì nghõ moåi ngûúâi caãnh
giaác vúái Têm - Chõ móm cûúâi, mùåt taái meát - Sau àoá chõ bõ àûa ài nhaâ
giam Chñ Hoâa coân Têm thò àûúåc chuáng thaã ra.
Chõ Laäm noái túái àêy thò coá möåt anh caán böå vaâo xin chõ kyá giêëy
gò àoá. Töi nghe chõ baão: "Àïí baân àaä", röìi quay sang noái vúái töi:
- Trûa röìi, em nghó ùn cúm àaä. Coân em muöën biïët roä chuyïån
Têm thò sang höåi Phuå nûä gùåp chõ Höìng. Chiïìu nay chõ bêån hoåp.
Chiïìu höm àoá, töi tòm sang höåi Phuå nûä. Chõ Höìng àaä lúán tuöíi,
toác hoa rêm. Da chõ xanh. Mùæt chõ rêët saáng, luön móm cûúâi nhòn
thùèng vaâo mùæt ngûúâi noái chuyïån. Höìi úã tuâ chõ nöíi tiïëng laâ ngûúâi gan
daå, àûáng àêìu trong moåi cuöåc àêëu tranh vúái àõch. Àöi mùæt nghïì
nghiïåp baáo cho töi biïët, àêy laâ möåt ngûúâi trung thûåc, àaáng tin cêåy.
- Cêåu hoãi vïì chuyïån chõ Têm aâ - chõ móm cûúâi noái - Àuáng laâ chõ
ta àaä khai baáo nhû chõ Laäm noái. Höm àoá, sau khi chõ Têm ra, chõ
Laäm vö thò töi àang úã buöìng bïn caånh àúåi àïën lûúåt thêím vêën. Qua
bûác tûúâng moãng, töi àûúåc biïët, luác àêìu chuáng coân nhoã nheå vúái chõ
Laäm. Sau àoá, chuáng tra têën daä man. Töi nghe thên ngûúâi àöí phõch,
baân ghïë ngaä êìm êìm. Chuáng vûâa àaánh vûâa noái:
- Àêy neâ, con Têm khai caã cùn cûá xaä, cùn cûá huyïån uãy, khai caã
maây laâ anh huâng neâ. Maây coân chöëi laâm gò?
Töi nghe chõ Laäm gaâo to:
- Töi khöng biïët Têm tiïëc naâo caã.
Chuáng laåi tra têën nûäa. Coá leä chuáng àaåp vaâo ngûúâi chõ Laäm. Töi
nghe tiïëng giaây àinh nïån êìm êìm, tiïëng thên ngûúâi oùçn oaåi.
- Xem thêm -