Đăng ký Đăng nhập
Trang chủ Khoa học xã hội Lịch sử Việt nam sử thi anh hùng ca...

Tài liệu Việt nam sử thi anh hùng ca

.PDF
60
607
69

Mô tả:

Việt Nam sử thi anh hùng ca
Lôøi giôùi thieäu TRAÀN TRÍ TRUNG VIEÄT NAM THI SÖÛ HUØNG CA Saigon 2010 Luïc baùt laø theå thô ñaëc bieät cuûa ngöôøi Vieät Nam, töø thuôû coøn naèm noâi, vaàn thô luïc baùt qua tieáng ru cuûa meï ñaõ thaám vaøo taâm hoàn. Lôùn leân, khi tieáp xuùc vôùi vaên hoùa, ñöôïc hai taùc phaåm thô luïc baùt laø Kim Vaân Kieàu cuûa Thi haøo Nguyeãn Du vaø Luïc Vaân Tieân cuûa Cuï Ñoà Chieåu soi saùng, thô Luïc baùt laïi caøng thaám saâu trong moãi taâm hoàn cuûa ngöôøi Vieät. Hoâm nay, ñoïc Vieät Nam thi söû huøng ca cuûa Haøn só Traàn Trí Trung, thaät söï toâi voâ cuøng thaùn phuïc. Bôûi ngoaøi hai taùc phaåm vó ñaïi, Kim Vaân Kieàu vaø Luïc Vaân Tieân, coøn moät soá taùc phaåm ñoà soä xa xöa laïi raát noåi tieáng trong neàn vaên hoïc Vieät Nam nhö Phan – Traàn, Quan AÂm Thò Kính, Bích Caâu Kyø Ngoä, Nhò Ñoä Mai. Nhö vaäy, theå thô luïc baùt tröôøng thieân, ít coù thi nhaân naøo thöïc hieän. Thoâng thöôøng chæ vaøi ba hoaëc naêm baûy chuïc caâu maø thoâi. Nhö vaäy, vieát thô luïc baùt tröôøng thieân laø moät thaùch thöùc khoù khaên. ÔÛ Kim Vaân Kieàu thì taùc giaû döïa vaøo coát truyeän Trung Hoa, coøn Vieät Nam thi söû huøng ca, Haøn só Traàn Trí Trung döïa chính vaøo lòch söû daân toäc Vieät Nam qua nhöõng trieàu ñaïi Ñinh, Leâ, Lyù, Traàn… Quaû thaät ñaây laø khoù khaên raát lôùn khi vaän duïng aâm saéc thô luïc baùt ñeå chuyeån taûi ñeà taøi lòch söû ( ôû ñaây chæ so saùnh veà theå loaïi ) Sau khi ñoïc heát taäp thô Vieät Nam thi söû huøng ca, toâi voâ cuøng xuùc ñoäng. Haøn só Traàn Trí Trung ñaõ kheùo leùo vaän duïng moät caùch linh hoaït buùt phaùp cuûa theå thô luïc baùt, ñeå chuyeån taûi noäi dung töøng giai ñoaïn lòch söû, luùc thì huøng traùng, luùc thì tuûi haän ñau thöông v.v… Chæ vôùi hai caâu saùu vaø taùm lieân keát nhau thaønh chuoãi xích daøi voâ taän, Vieät Nam thi söû huøng ca laø moät taùc phaåm thô mang tính daân toäc vaø hieän ñaïi. Chaát thi vò cuûa thô thaâm traàm maø töôi saùng, noàng naøn tình yeâu queâ höông ñaát nöôùc, caûm hoaøi theá söï thöông ñau. Raát mong thi phaåm Vieät Nam thi söû huøng ca ñöôïc hoaøn thaønh sôùm vaø ñöôïc söï uûng hoä nhieät tình cuûa baïn ñoïc yeâu thô. Duø sao ñaây cuõng chính laø noã löïc cuûa taùc giaû treân böôùc ñöôøng söï nghieäp vaên chöông. Ngaøy 2 thaùng 9 naêm 2006 TRAÀN VAÊN TROÏNG Lôøi taùc giaû Vieät Nam thi söû huøng ca laø thi taäp vieát baèng theå thô luïc baùt trình baøy sô löôïc chieàu daøi haøng ngaøn naêm lòch söû cuûa daân toäc Vieät Nam, töø thôøi Huøng Vöông ñeán cuoái theá kyû XX, caên cöù theo caùc taøi lieäu: 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. Vieät Nam Söû Löôïc cuûa Traàn Troïng Kim Vieät Söû Toaøn Thö cuûa Phaïm Vaên Sôn Vieät Söû cuûa Nguyeãn Vaên Böôøng Caùc Trieàu Ñaïi Vieät Nam cuûa Quyønh Cö, Ñoã Ñöùc Huøng Toùm taét Nieân Bieåu Lòch Söû Vieät Nam cuûa Haø Vaên Thö – Traàn hoàng Ñöùc Ñaïi cöông Lòch Söû Vieät Nam I, II, III. Chuû bieân: Tröông Höõu Quyùnh, Ñinh Xuaân Laâm, Leâ Maäu Haõn Vieät Nam söû löôïc I, II, III ( Traàn Quoác Vöôïng phieân dòch vaø chuù giaûi ) Giaùo Trình Lòch Söû Ñaûng Coäng Saûn Vieät Nam. Haït Gioáng Ñoû Nhieàu taùc giaû Ban Lieân Laïc Truyeàn Thoáng Thieáu Sinh Quaân Mieàn Ñoâng Nam Boä. Töø moïi mieàn ñaát nöôùc, ñaõ hun ñuùc neân con ngöôøi Vieät Nam maùu ñoû, da vaøng, vaø tình yeâu queâ höông luoân luoân theå hieän trong moïi khoâng gian, thôøi gian. Ngöôøi Vieät Nam voán caàn cuø, thoâng minh, chaát phaùc, hieàn hoøa, yeâu cuoäc soáng thanh bình, yeâu höông queâ ñoàng noäi. Töï bieát, coù taàm nhìn giôùi haïn tröôùc laâu ñaøi kyø vó cuûa daân toäc, söï nhaän thöùc noâng caïn tröôùc maët noåi meânh moâng, treân chieàu saâu thaêm thaúm vaø chieàu daøi laãm lieät cuûa Lòch söû, nhöng khaúng ñònh taùc giaû laø moät trong 85 trieäu ngöôøi Vieät Nam cuûa thôøi ñaïi hoâm nay, coù quyeàn thöøa höôûng di saûn töø tieàn nhaân ñeå laïi, coù quyeàn töï haøo nhöõng huyeát thoáng ñaõ mang, coù quyeàn ca ngôïi nhöõng vaøng son huy hoaøng toät ñænh cuûa daân toäc. Vieät Nam thi söû huøng ca xuaát baûn (22/12/2006) laø quaø taëng ñoïc giaû yeâu thô, caùc baäc laõo thaønh Caùch maïng Chi ñoäi 12, Chi ñoäi 15 vaø Phaät töû chuøa Vaïn Thoï… AÁn phaåm khoâng coù muïc ñích kinh doanh. Theá maø bò só quan taâm lyù chieán Hoà Thanh Böûu, phaùp danh Thích Nhaät Taân xöng Maëc Giang, vöôït bieân naêm 75 ñònh cö taïi UÙc. Caäu laø Phaïm Vaên Xua, Thích Nhaät Thöôøng xöng Mai Nhaät Thu, vôï Huyønh Thò Thu Vaân, boïn nguyeân ñôn khôûi kieän. Taïi toøa aùn nhaân daân Tp. HCM, thaåm phaùn Nguyeãn Hoaøng Ñaït thuï lyù töø ( 2006 – 2910 ). Vôùi taâm trong saùng, noäi dung vieát roõ raøng, ba laàn bò ñôn Haøn só Traàn Trí Trung ñeà nghò toøa xöû, boïn nguyeân ñôn ruùt lui. Vieät Nam thi söû huøng ca taùi baûn. Traän troïng kính caùo ñoïc giaû, Ngaøy 10 thaùng 9 naêm 2010 Caån chí Haøn só Traàn Trí Trung Neùt ñeïp söû thi Khu vöôøn luïc baùt raát nhieàu hoa Vònh hoïa non soâng raát möôït maø Maét boái roái oà muoân saéc môùi Muõi baøng hoaøng aù vaïn höông xa Trong nhö löu thuûy ngôøi kim coå Saùng saùnh ñònh tinh chieáu haûi haø Deät aùng vaên chöông baèng caûm xuùc Vieät Nam thi söû baûn huøng ca. Haøn só Traàn Trí Trung 9 10 NGUOÀN COÄI 24 04 08 12 16 20 Da vaøng, muõi teït, daùng thon Toùc ñen, raêng traéng, moâi son, gioïng traàm Khôûi töø huyeàn söû xa xaêm Höôùng veà nguoàn coäi Vieät Nam raïng ngôøi Chaân dung toå phuï hai ngöôøi Laïc Long Quaân keát duyeân ñôøi AÂu Cô Moät traêm quaû tröùng thieân cô (1) Nöûa nöông Hạnh meï, nöûa nhôø Ñöùc cha Phaát côø tuyeân döïng sôn haø Trieån khai laäp quoác hieäu laø Vaên Lang Vöông quyeàn chín böïc ngai vaøng Ngöôøi con trai tröôûng ñaêng ñaøn ngoâi vua Khaép vuøng luùa nöôùc truùng muøa Xaây ñôøi no aám naéng möa taûo taàn Ngoïc aán truyeàn tieáp minh quaân Cuøng neâu danh hieäu nguyeân vaàn Huøng Vöông Möôøi taùm ñôøi vöõng coät röôøng Toâi trung, Chuùa saùng, tam cöông, nguõ thöôøng Huøng Vöông thöù saùu, Baéc phöông Giaëc AÂn aøo aït môû ñöôøng xaâm laêng Vua truyeàn taát caû thaàn daân Treû, giaø, trai, gaùi, toøng quaân dieät thuø (1) Truyeàn thuyeát keå raèng : Laïc Long Quaân vaø AÂu Cô sinh ñöôïc 100 tröùng. Nöûa theo Meï leân nuùi cuøng nhau ñuøm boïc, nöûa theo Cha caëp theo doøng nöôùc xuoáng taän vuøng bieån ñeå tìm keá sinh nhai. Töø 100 anh em, laàn laàn keát duyeân vôùi nhöõng boä toäc khaùc, truyeàn tieáp gioáng noøi, khai trieån laäp quoác Vaên Lang. 28 32 36 40 Nghe loa truyeàn, moät treû thô Trôû mình goïi meï xin thöa ít lôøi Coâng ôn sanh döôõng neân ngöôøi Thaân trai ngang doïc giöõa trôøi baùo aân Laøng Phuø Ñoång, moät coâng thaàn Vung roi ngöïa saét, giaëc AÂn quy haøng (1) Soùc Sôn vöôït ñænh non ngaøn Uy danh Thaùnh Gioùng daân gian phuïng thôø. Mî nöông coâng chuùa tuoåi thô Ñoùa hoa haøm tieáu ñang chôø moái mai (2) Khueâ moân löôïc giaét traâm caøi Long lanh maét ngoïc, neùt ngaøi lieãu vöông Tô hoàng keát moái uyeân öông Sôn Tinh nhanh böôùc queâ höông Ba Vì Thuûy Tinh oâm moái tình si Hoâ phong hoaùn vuõù, yeáu thì phaûi thua Naéng möa töø ñoù giao muøa Nöôùc Nam höng thònh thuaän hoøa bình an (1) Nhaø AÂn (Trung Hoa) xaâm laêng Vieät Nam vaøo ñôøi Huøng Vöông thöù 6, nhöng thaát baïi. Nhôø Caäu Beù laøng Phuø Ñoång, côõi ngöïa saét, göôm saét, noùn saét phi maõ nhö thaàn, giaëc AÂn tan naùt, ñaàu haøng. Phaù xong giaëc AÂn, veà ñeán Soùc Sôn thì Caäu Beù bieán maát. Vua nhôù ôn, laäp ñeàn thôø taïi Phuø Ñoång, vaø toân Caäu Beù laø Phuø Ñoång Thieân Vöông. Haøng naêm, vaøo ngaøy 9/4 aâm lòch, laøng Gioùng (Phuø Ñoång) môû hoäi lôùn goïi laø Hoäi Gioùng, lan xa caû Mieàn Baéc, ñeán nay vaãn coøn. (2) Thôøi Huøng Vöông, caùc coâng chuùa ñeàu goïi laø Mî Nöông. Huøng Vöông thöù 18, coâng chuùa Mî Nöông ñeïp tuyeät traàn ; Sôn Tinh, Thuyû Tinh ñeàu muoán xin laøm phoø maõ. Sôn Tinh ñöôïc choïn, ñoùn Mî Nöông veà Ba Vì. 44 48 52 56 60 Giai ñoaïn laäp quoác Vaên Lang (1) Caâu chuyeän huyeàn söû daân gian löu truyeàn Hai naêm baûy, tröôùc coâng nguyeân Danh ñeà AÂu Laïc uy quyeàn Thuïc Vöông Coå Loa xaây döïng phi thöôøng Voøng xoay xoaén oác moät phöông kinh thaønh Kim Quy hieän baùo ñieàm laønh Noû thaàn traán quoác raønh raønh kính trao Giaëc Taàn phôi xaùc chieán haøo Quaân naêm möôi vaïn khaùc naøo laù thu Hoøa thaân giai ngaãu duïng möu Söù meänh traùo noû, mòt muø chieán tranh Lôõ laøng hai maùi ñaàu xanh Mî Chaâu - Troïng Thuûy cam ñaønh taùch ñoâi Ngöïa phi loâng ngoãng thaû rôi “ Phuï Vöông keát lieãu cuoäc ñôøi con sao !” Toäi thoâng ñoàng xöû theá naøo ? Chöõ “ Tình”, Moä Daï ngheïn ngaøo chaâu sa AÁy laø keá saùch Trieäu Ñaø Nam Vieät danh hieäu vinh hoa moät thôøi Hoï Trieäu truyeàn noái naêm ñôøi (2) Phieân Ngung rieâng coõi ñeán hoài toái taêm 11 (1) Nöôùc Vaên Lang keùo daøi 2622 naêm thì ñoåi thaønh AÂu Laïc, thôøi An Döông Vöông, ñoùng ñoâ taïi Coå Loa. Vieäc xaây thaønh Coå Loa raát khoù khaên. Töông truyeàn Thaàn Kim Quy maùch baûo caùch xaây, sau ñoù taëng chieác moùng laøm vaät traán quoác.Tìm hieåu noû thaàn Lieân Chaâu coù theå laø keá saùch chính trò, nhöng khoâng theå phuû nhaän thieân tình söû ñaãm leä giöõa Troïng Thuyû-Mî Chaâu! Nhìn long ngoãng maø Mî Chaâu xeù ra töø chieác aùo ñang maëc thaû treân ñöôøng ñaøo taåu. Taïi nuùi Moä Daï ( thuoäc huyeän Ñoâng Thaønh, tænh Ngheä An ), An Döông Vöông ñaønh rôi leä xöû toäi Mî Chaâu “thoâng ñoàng vôùi giaëc” roài traàm mình xuoáng bieån. (2) Trieäu Ñaø leân ngoâi töï xöng laø Nam Vieät Vuõ Vöông ñoùng ñoâ ôû Phieân Ngung truyeàn ñeán ñôøi Trieäu Kieán Ñöùc thì Nam Vieät suy yeáu. Haùn Vuõ Ñeá cöû Loä Baùc Ñöùc ñaùnh chieám Nam Vieät. 12 CUOÄC KHÔÛI NGHÓA HAI BAØ TRÖNG 64 68 72 76 80 Loä Baùc Ñöùc tieán veà Nam (1) Thôøi kyø Baéc thuoäc ngaøn naêm oaùn hôøn Haùn Ñeá cai trò ñònh phaân Chia thaønh chín quaän deã vôøn, deã sai Xuoáng bieån baét moø ngoïc trai Leân röøng ngaø quyù ñuû ñaày coáng daâng Bao söu thueá truùt ñaàu daân Thoân laøng xô xaùc, coû chaân phuû neàn Ngaøy gioã toå tröôùc saân Ñeàn (2) Toâ Ñònh, Maõ Taéc toan rinh troáng ñoàng Ñaây laø baùu vaät Tieân Roàng Leõ naøo ñeå bò cöôùp khoâng theá naøy ! Chieác ngaø voi quyù daâng ngay Ñaây laø theá phaåm mong ngaøi nhaän cho Toâ Ñònh traàm troà noùi to : Hoûi ai ñaõ baén ? Do Cô khoù bì (3) Maõ Taéc haùch dòch thaùch thi Leâ Chaân tuy phaän nöõ nhi saün saøng Tröng Traéc boùng gioù caûn ngaên Muïc tieâu soï naõo xaâm laêng hoaønh haønh (1) Teå töôùng Löõ Gia vaø vua toâi nhaø Trieäu ñeàu bò baét bò gieát bôûi töôùng Haùn laø Loä Baùc Ñöùc. Haùn Vuõ Ñeá ñoåi Nam Vieät thaønh Giao Chæ Boä, chia ra 9 quaän, cöû thaùi thuù Toâ Ñònh cai trò voâ cuøng khaéc nghieät. Ñaây laø thôøi kyø Baéc thuoäc laàm than nhaát. (2) Hai Baø Tröng traàm mình taïi Haùt Giang. Cuoäc khôûi nghóa cuûa nhò vò Anh Thö ñaõ vieát neân nhöõng trang söû choáng ngoaïi xaâm oanh lieät ñaàu tieân cuûa daân toäc Vieät Nam. (2) Ngaøy Gioã toå taïi Ñeàn Huøng. (3) Döôõng Do Cô teân töôùng nöôùc Sôû coù taøi cung noû. 13 84 88 92 96 100 Phaûi ñaâu traùi chín treân caønh ? Chôù neân noâng noåi baát bình laàm möu Kheâu khích thuû ñoaïn keû thuø Tröng Nhò thaém yù nhö muø buoâng teân ! Meâ Linh quy tuï huøng anh Luy Laâu Thi Saùch loä ñaønh hy sinh (1) Nhaâm Dieân, Toâ Ñònh thaát kinh Tröng Traéc Tröng Nhò khôûi binh phuïc thuø Ñaøn voi xung traän thaéng thu Ba naêm döïng nghieäp maây muø chöa tan Voù ngöïa Maõ Vieän keùo sang Theá coâ löông caïn muoân ngaøn hieåm nguy Trung trinh baát khaû tö nghì Haùt Giang tuyeät loä nöõ nhi traàm mình Thuø choàng, nôï nöôùc hy sinh (2) Tuoåi xuaân daâng hieán troïn tình nöôùc non Ñieåm ghi thaät ñaäm neùt son Ñaàu chöông Vieät söû maõi coøn ngaøn sau (1) Taïi thaønh Luy Laâu Thi Saùch laàm möu bò giaëc baét. Tröng Traéc, Tröng Nhò tieáp tuïc laõnh ñaïo cuoäc khôûi nghóa cuûa nhaân daân taïi caùc quaän Cöûu Chaân, Nhaät Nam, Hôïp Phoá vaø Uaát Laâm ñaõ giaønh ñöôïc thaéng lôïi, ñaùnh ñuoåi quaân Haùn veà beân kia bieân giôùi. Tröng Traéc cuøng em laø Tröng Nhò xöng laø Tröng Vöông, ñoùng ñoâ taïi Meâ Linh keùo daøi ñöôïc 3 naêm (40 - 43). 14 BAØ TRIEÄU THÒ TRINH 104 108 112 Vaøng vaø chì voán khaùc nhau Gian truaân thöû löûa thöù naøo tinh anh ? “Ra khôi voã soùng caù kình Chôù laøm toâm teùp daàm mình döôùi thung” (1) Anh thö thao löôïc oai huøng Trieäu Trinh vì nghóa hieäp chung khôûi côø Boán naêm tinh luyeän binh cô Xuaát quaân Thanh Hoùa, Ñoâng Ngoâ haõi huøng Ñaáu tranh quyeát lieät vaãy vuøng Naêm hai boán taùm, nuùi Tuøng gôûi thaân Baø Tröng, Baø Trieäu vieân vaân Ñeàn thôø ñaát Vieät quaàn thaàn phaûi kieâng Danh Baø toân kính moïi mieàn Taám göông yeâu nöôùc haäu tieàn noi chung. (1) Thuû lónh nghóa quaân choáng Ngoâ naêm 248 laø Baø Trieäu Thò Trinh. Baø thöôøng noùi : “ Toâi muoán côõi côn gioù maïnh, ñaïp luoàng soùng döõ, cheùm caù kình ôû Bieån Ñoâng, ñaùnh ñuoåi quaân Ngoâ, giaønh laïi giang sôn, côûi aùch noâ leä, chôù ñaâu laïi chòu laøm tì thieáp ngöôøi”. Thaät vaäy, quaân Ñoâng Ngoâ khieáp (2) Lyù Boân saùng laäp nhaø nöôùc Vaïn Xuaân. OÂng laø ngöôøi coù taøi vaên - voõ laïi coù chí lôùn. Naêm 542 OÂng laõnh ñaïo cuoäc khôûi nghóa giaønh ñoäc laäp choáng laïi nhaø Löông. Naêm 544 Lyù Boân leân ngoâi vua, hieäu laø Nam Ñeá, ñaët teân nöôùc laø Vaïn Xuaân. vía, nhöng vì coù aâm möu noäi giaùn phaûn boäi. Baø phaûi hy sinh taïi Nuùi Tuøng, Thanh Hoùa naêm 23 tuoåi. 15 LYÙ NAM ÑEÁ – MAI HAÉC ÑEÁ 116 120 124 128 Ngoâ Toân Quyeàn trí kieâu huøng Göôm daøi giaùo nhoïn, möu töøng thaâm saâu Saùch löôïc cai trò Giao Chaâu Taøi nguyeân ñeàu bò toùm thaâu veà Taøu (1) Daân laønh thoáng khoå xieát bao … Giao Chaâu khoâng theå cuùi ñaàu Nhaø Löông Bôûi oâ nhuïc, bôûi ñau thöông Lyù Boân vi töôùng deïp phöôøng ngoaïi xaâm (2) Giaønh ñoäc laäp, giöõ nöôùc Nam Kinh ñoâ Toâ Lòch, Vaïn Xuaân toâ boài Naêm traêm boán boán leân ngoâi (544) Tieàn Lyù Nam Ñeá vì ñôøi döïng xaây Chuøa Traán Quoác caïnh Hoà Taây An daân, ñònh quoác, ñeâm ngaøy chænh trang 16 132 136 140 144 148 (1) Vaøo thôøi Taây Haùn thì nöôùc Vieät traûi daøi töø Giao Chaâu tôùi Quaûng Chaâu, thôøi Ñoâng Haùn chæ coøn Giao Chaâu. Khi NguïyThuïc-Ngoâ thôøi tam quoác keát thuùc, nöôùc Trung Hoa nhanh chia ra thaønh nhieàu nöôùc nhoû tranh baù ñoà vöông, thaønh Nam – Baéc Trieàu, thay ngoâi ñoåi chuû, thì Giao Chaâu laàn löôït cuõng bò chuyeån theo, roài leä thuoäc nhaø Löông, cho tôùi cuoäc khôûi nghóa cuûa Lyù Boân ñaõ thaáy nam nhi xuaát hieän ! Ñeøn khuya daàu caïn baác taøn Tre giaø maêng moïc Trieäu Quang lo löôøng Leân ngoâi hieäu Trieäu Vieät Vöông (1) Haûi Höng - Daï Traïch choïn phöông laâu daøi Lyù Phaät Töû, vieäc naøy sai Giaønh ngoâi roài laïi maéc quai Nhaø Tuøy (2) Vaïn Xuaân caøng thuû caøng suy Maáy voøng vaây buûa khoán nguy keùo daøi Nhaø Ñöôøng troàng aùch coøng tay An Nam ñoâ hoä ñoïa ñaøy ngöïa xe (3) Döông Quí Phi, phaän phoøng the Chim sa caù laën maø ñeø maøy raâu Vua Ñöôøng cho boïn quan haàu Thaúng tay vô veùt toùm thaâu taän cuøng Trai thì phu vaùc gaùnh goàng Gaùi thì haàu haï ca phoøng truy hoan Baøy ra laém cuoäc daõ man Noãi ñau ñoâ hoä laàm than ngaäp ñaàu Löôõi göôm cöùu quoác reøn mau Quyeát khoâng soáng kieáp ngöïa traâu theá naøy (1) Trieäu Quang Phuïc ngöôøi Vónh Phuùc, laø danh töôùng cuûa Vua Lyù Nam Ñeá, laäp caên cöù khaùng chieán taïi vuøng ñaàm Daï Traïch, leân ngoâi töùc Trieäu Vieät Vöông, coøn goïi laø Daï Traïch Vöông, ñeán naêm 571 thì maát. (2) Lyù Phaät Töû tieáp ngoâi Trieäu Vieät Vöông, töùc Haäu Lyù Nam Ñeá, keùo daøi ñeán naêm 603, thì leä thuoäc nhaø Tuøy. Luùc baáy giôø, nhaø Tuøy lôùn maïnh, toùm thaâu caùc nöôùc nhoû, thoáng nhaát Trung Hoa. (3) Nhaø Ñöôøng thay theá nhaø Tuøy, hoïc kinh nghieäm caùc trieàu ñaïi tröôùc daân ta caøng theâm khoán khoå boäi phaàn. Naêm 679, nhaø Ñöôøng laäp An Nam ñoâ hoä phuû ñeå cai trò nöôùc ta. 17 ngöôøi vì vaûi beå ñaàu, moät oâng giaø saép bò cheû ñoâi, Thuùc Loan toå chöùc vuøng leân, ñaùnh tan quaân aùp taûi, chieám caû Toáng Bình, ñuoåi quaân Ñöôøng veà nöôùc; nhöng raát tieác, nhaø Ñöôøng ñang thôøi cöïc thònh, ñem quaân baùo thuø. Tröôùc theá huøng maïnh cuûa quaân Ñöôøng, Thuùc Loan phaûi boû thaân trong röøng, nöôùc ta maát theâm moät cô hoäi khoâi phuïc. 18 BOÁ CAÙI ÑAÏI VÖÔNG 152 156 160 164 Soáng oâ nhuïc, soáng ñaéng cay Soáng trong taêm toái, khoå thay daân tình Moùn ngon, vaät laï, taâu trình Leä chi - traùi vaûi, loäi sình treøo non (1) Ñaát Haø Tónh - Mai Thuùc Loan Naâng cao só khí caêm hôøn thuùc quaân Giaëc Ñöôøng thaùo chaïy laáy thaân Nieàm vui chieán thaéng toaøn daân mong chôø Mai Haéc Ñeá duïng huyeàn cô Ñaët neàn moùng döïng cô ñoà mai sau Quaân tuy ít, nhöng chí cao Binh cô laø chuyeän beå daâu dieãn thöôøng (2) UØn uøn binh maõ nhaø Ñöôøng Vaïn An khoùi löûa chieán tröôøng maùu xöông Thuùc Loan yeáu theá taàm phöông Lui binh thuùc thuû, vuøi xöông giöõa röøng (1) Vua toâi nhaø Ñöôøng thaáy traùi leä chi cuûa nöôùc ta raát ngon beøn baét daân ta phaûi chôû sang Traøng An ñeå thöôûng thöùc. Ñaây laø moät gaùnh naëng cuûa nhaân daân Vieät Nam luùc ñoù . (2) Ñaõ töøng gian khoå tröôùc ñoù, neân Mai Thuùc Loan, töï reøn luyeän voõ-vaên, thu phuïc nhaân taâm, chôø ngaøy phuïc haän, vaø muøa vaûi naêm 722, thôøi cô chín muøi, trong ñoaøn daân phu taûi vaûi, moät 168 172 176 180 Giöõ non soâng nhieäm vuï chung Thaép leân ngoïn ñuoác Phuøng Höng, Ba Vì Hai möôi naêm, trí duõng tri Khi coâng, khi thuû, coù khi vaây thaønh Töôùng Ñöôøng sôï taùi maët xanh Nghe danh khíp vía cam ñaønh im hôi (1) Caân ñai khoâi giaùp raõ rôøi Goái quyø laäp caäp, buoâng lôøi ñoaùi thöông Muoân taâu : Boá Caùi Ñaïi Vöông Moät nhaàm hai nhôõ theá thöôøng phaïm uy Ban boá aân ñöùc töø bi Baïch Ñaèng keá saùch hieän veà giuùp Ngoâ (2) Ñöôøng göôm chæ thaúng cô ñoà Vì queâ höông, ñoäi naám moà ñöùng leân Chín naêm coâng ñöùc vang reàn Ñaïi Vöông Boá Caùi theâu teân ñoû ngôøi Ñeâm taøn traêng laëng söông rôi Nhôù trang nghóa só buøi nguøi gioït chaâu (1) Phuøng Höng, Phuøng Haûi laõnh ñaïo nhaân daân ta noåi daäy choáng aùch ñoâ hoä Ñöôøng. Teân ñoâ hoä nhaø Ñöôøng laø Cao Chính Bình run sôï maø cheát. Cuoäc khôûi nghóa thaéng lôïi, giaønh ñöôïc chính quyeàn töï chuû trong 7 naêm. Phuøng Höng ñöôïc toân laø Boá Caùi Ñaïi Vöông . (2) Töông truyeàn raèng : taïi traän Baïch Ñaèng, Phuøng Höng hieån linh veà giuùp nhaân daân ta phaù giaëc, laøm cho quaân Nam Haùn khieáp vía, khi bò quaân ta taán coâng baát ngôø, chaïy daãm ñaïp nhau maø cheát chìm voâ soá, tan raõ nhanh choùng. quyeàn. Naêm 930, quaân Nam Haùn xaâm chieám nöôùc ta, baét gia ñình hoï Khuùc haõm haïi. (2) Döông Ñình Ngheä laø tuøy töôùng cuûa Khuùc Haïo tieáp tuïc söï nghieäp, ñaùnh thaéng ngoaïi xaâm naêm 931, nöôùc ta ñoäc laäp ñöôïc 6 naêm tieáp theo thì nha töôùng laø Kieàu Coâng Tieãn soaùn ñoaït. Quaân Giao Chaâu maø tieâu bieåu laø Ngoâ Quyeàn quyeát dieät Tieãn, Tieãn cho ngöôøi sang caàu vieän Nam Haùn. 20 19 HOÏ KHUÙC VAØ HOÏ DÖÔNG 184 188 192 196 200 Gioù luøa nghieâng ngaû ñoït lau Gioù yeân lau laïi ngaång ñaàu möôùt xanh Tuy laø thaân thaûo mong manh Chaân maây maët ñaát thanh thanh moät maøu Khuùc Thöøa Duï, nuoâi chí cao Haûi Höng xaây döïng chieán haøo khôûi binh Chieâu quaân choïn töôùng xuaát chinh Teân quan ñoâ hoä, Toáng Bình hung haêng Ñaùnh cho boû thoùi keân caên Ñaùnh cho ñoäi nguõ xaâm laêng chaïy daøi Khuùc Haïo, Khuùc Myõ ra tay Naêm chín leû saùu, côø bay roäp trôøi (1) Hai boán naêm sau leä rôi Quaân Haùn quay laïi moät thôøi Baéc xaâm Tình yeâu nöôùc laïi naåy maàm Hoa thanh bình laïi aâm thaàm troå hoa Döông Ñình Ngheä, thuoäc töôùng nhaø Khôûi quaân Thanh Hoùa, Ñaïi La coâng ñoàn Kieàu Coâng Tieãn, daï soùi choàn (2) Cöôùp ngoâi soaùn chuû, cuùi loøn ra chi (1) Hoï Khuùc daáy nghieäp giaønh neàn töï chuû nöôùc ta keùo daøi 24 naêm ( 906 – 930 ). Luùc baáy giôø, Trung Hoa laø thôøi nguõ ñaïi tranh BAÏCH ÑAÈNG GIANG 204 208 212 216 220 Ñaõ phaân ñònh roõ bieân thuøy Côù sao muoán cöôùp ? Cuõng vì tuùi tham Luoân luoân rình raäp nöôùc Nam Baát thaàn thuyeàn chieán aàm aàm keùo sang Baïch Ñaèng giang, Baïch Ñaèng giang Doøng soâng chôø ñôïi vieát trang söû huøng Ñöôøng vaøo soùng nöôùc chaäp chuøng Hoaøng Thaùo danh töôùng laãy löøng tieán saâu Quyeát chôi moät traän phuû ñaàu Thuûy quaân thieän chieán uøa vaøo thaät nhanh Ngoâ Quyeàn möu trí tieán haønh Coïc nhoïn caém ñaùy ngoài canh ñôïi chôø Thuûy trieàu xuoáng, ñaùnh baát ngôø Teân löûa thieâu ruïi, soaùi côø xeù tan Ñaùnh cho vôõ moäng xaâm laêng Ngaøn naêm Baéc thuoäc aâm vang choán naøy (1) Xuaát chinh khoâi giaùp raát oai Laâm traän aùo maõo caân ñai beøo nheøo Ñaïi quaân xaùc noåi nhö beøo Möu söï, thaønh söï chieáu theo luaät trôøi Ñaèng cuøng vôùi tin Hoaøng Thaùo bò gieát khieán vua Nam Haùn kinh hoaøng phaûi khoùc roáng leân, thu nhaët taøn quaân ruùt chaïy. Vua Nam Haùn tröôùc teân laø Nham sau ñoåi laø Thieäp, roài sau ñoù vì coù roàng traéng hieän leân neân ñoåi laø Cung. Bò thaát traän cho teân Cung laø xaáu vaø ñoåi sang teân Yeåm, töùc Löu Yeåm. (1) Traän chieán sau cuøng vaøo naêm 938, keát thuùc chuoãi daøi hôn 1000 naêm Baéc thuoäc cuûa nöôùc ta, duø tröôùc ñoù coù ñoâi laàn giaønh ñoäc laäp thaønh coâng nhöng chaúng bao laâu laïi bò thoáng trò. 21 224 228 232 Töï Nham beøn huûy ngay thoâi Thay vaøo töï Thieäp kòp thôøi roàng bay Töï Cung roài cuõng phaûi thay Töï Yeåm löu laïi ñeán ngaøy sa baêng Coå Loa ca khuùc khaûi hoaøn Nieàm vui chieán thaéng haân hoan toät cuøng Traûi bao bieán coá haõi huøng Giaác mô ñoäc laäp ñeán cuøng toaøn daân Nhöng roài boùng daùng ngoaïi xaâm Luoân luoân aùm aûnh trong taâm trí hoaøi Hoøa bình haïnh phuùc theo maây Haùo danh haùm lôïi laïi baøy chia phaân 22 NHAØ ÑINH 236 240 244 248 (1) Cuoái naêm 938 caùc chieán thuyeàn cuûa giaëc huøng hoå vöôït bieån tieán vaøo soâng Baïch Ñaèng. Chuùng ngheânh ngang traøn vaøo traän ñòa mai phuïc cuûa Ngoâ Quyeàn. Bò ñaùnh baát ngôø neân chæ trong moät thôøi gian raát ngaén thuyeàn giaëc bò ñaém gaàn heát, quaân giaëc bò cheát voâ soá, maùu chaûy loang ñoû caû soâng. Hoaøng Thaùo bò cheát taïi traän. Tin thaát traän ôû Baïch 252 256 Möôøi hai laõnh ñòa söù quaân Tranh quyeàn tranh chöùc, tuùm quaàn thaûo nhau Noài da xaùo thòt theá sao ? Cuûi ñaäu naáu ñaäu noãi ñau ngheïn ngaøo Ñinh Boä Lónh thuôû chaên traâu Hoa Lö taäp traän, duøng lau laøm côø Minh Quaân öùng theá thôøi cô Boán phöông thoáng nhaát coõi bôø môû mang Vaïn Thaéng Vöông ngöï ngai vaøng Nöôùc Ñaïi Coà Vieät danh vang khaép vuøng Trôøi trong saùng, laïi noåi gioâng Maây ñen che khuaát vaàng hoàng theá sao ? Ñinh Boä Lónh xoùa côø lau Duïng binh gioûi, chính trò sao loãi laàm Ñaát laønh haït ñaéng gieo maàm Pheá tröôûng laäp aáu, soùng ngaàm phaùt ra (1) Anh em nuùm ruoät moät nhaø Ngoâi cao thaát voïng hoùa ra loaïn traøo Ñoã Thích ñeâm leûn leo raøo Trong côn say röôïu, maùu ñaøo tuoân rôi Côø lau Boä Lónh ruõ roài Nhaø Ñinh cô nghieäp ñeán hoài suy vong Roàng Cha oanh lieät vaãy vuøng Roàng Con leân saùu troâng mong ñöôïc gì ? (2) choàng, khoâng vì con. Trao söï nghieäp laõnh ñaïo nöôùc nhaø laïi cho Thaäp ñaïo Töôùng quaân Leâ Hoaøn, khai saùng ra nhaø Tieàn Leâ ( 980 -1009 ). Duøng chöõ Tieàn Leâ ôû ñaây, ñeå phaân bieät vôùi trieàu Leâ Lôïi töùc Haäu Leâ sau naøy. Thaùi haäu Döông Vaân Nga sau naøy laïi laø Hoaøng haäu cuûa Leâ Ñaïi Haønh. Vaân Nga quaû laø moät caønh hoa vöông giaû vôùi hai saéc : traéng, hoàng, hai ñôøi choàng ñeàu laø vua. (1) Ñinh Tieân Hoaøng boû tröôûng laäp aáu. (2) Cha con Ñinh Tieân Hoaøng, Ñinh Lieãn bò Ñoã Thích aùm haïi, thì Ñinh Toaøn leân ngoâi naêm 980 môùi 6 tuoåi, taïi vò ñöôïc 8 thaùng thì söï nghieäp nhaø Ñinh chuyeån sang nhaø Leâ cuõng cuøng vaøo naêm naøy. Vì vaäy, Ñinh Toaøn coøn goïi laø Ñinh Pheá Ñeá 23 24 NHAØ TIEÀN LEÂ 260 264 268 272 Saùo ngaân tieáp baûn tröôøng thi Ñoaïn eâm, ñoaïn buoát, ñoaïn thì thöôùt tha Döông Vaân Nga, Döông Vaân Nga (1) Vöông Hoaøng Thaùi Haäu tinh ba raïng ngôøi Giöõa doøng trong ñuïc chôi vôi Vöøa lau ñaãm leä, vöøa cöôøi khoâ khan Dìu con ngöï giöõa ngai vaøng Reøm thöa nhieáp chính khoù khaên chaát choàng Quaàn thaàn chia reõ tranh coâng Bieân thuøy rung chuyeån, thuø trong giaëc ngoaøi Töôùng Quaân Thaäp Ñaïo ñöùc taøi Long baøo, aán baùu, trao tay anh huøng Nheï tình rieângï, naëng vieäc chung Ñoùa hoa hai saéc ; traéng, hoàng… vaãn xinh ? (1) Thaùi haäu Döông Vaân Nga, nhieáp chính thay con, töùc Ñinh Pheá Ñeá môùi 6 tuoåi. Vì nöôùc khoâng vì nhaø, khoâng vì 276 280 284 Nhaø Toáng raàm roä khôûi binh (1) Hai ñöôøng thuûy - boä song haønh tieán sang Moät Baïch Ñaèng, moät Chi Laêng Nhö baày thuù döõ hung haêng cöïc kyø Goïng keàm chieán löôïc kheùo baøy Ngaøn caân treo sôïi toùc naøy nguy thay Haàu Nhaân Baûo bò cheùm ngay (2) Traàn Khaâm Toä boû chaïy daøi ruùt lui (3) Leâ Hoaøn laãm lieät leân ngoâi Chieâm Thaønh toâm teùp hoïc ñoøi laán saâu Ñaïi Haønh caáp chuyeån quaân vaøo Pheá Mi giöõa traän rôi ñaàu thaûm thöông (2) Thoâng binh phaùp, chính trò töôøng Vaên oân voõ luyeän, nhu cöông hieäp haønh (1) Naêm 981, nhaø Toáng xuaát ñaïi quaân hai ñöôøng thuûy boä xaâm laêng nöôùc ta. Khoâng ngôø moät Baïch Ñaèng laïi taùi dieãn, theâm moät Chi Laêng treân boä kinh hoaøng. Töôùng Haàu Nhaân Baûo bò cheùm cheát taïi traän. Quaân giaëc coøn laïi ruùt chaïy veà nöôùc, quaù nöûa caùnh quaân do Traàn Khaâm Toä chæ huy cheát taïi traän. Cuoäc khaùng chieán choáng Toáng xaâm löôïc do Leâ Hoaøn chæ huy ñaõ thaéng lôïi veû vang. (2) Lôïi duïng quaân Toáng taán coâng nöôùc ta, Vua Chieâm Thaønh cuõng xua quaân ñaùnh chieám, Leâ Hoaøn sai Töø Muïc sang Chieâm Thaønh caàu hoaø. Nhöng Vua Chieâm laïi baét giöõ söù. Vua Leâ Ñaïi Haønh, chuyeån quaân vaøo Nam vaø giöõa traän cheùm bay ñaàu Pheá Mi Thueá vua Chieâm Thaønh. 25 288 292 296 300 Ruoäng ñoàng maï phuû maøu xanh Vì ñaâu boâng luùa uùa caønh ruïng rôi Leâ Long Ñónh cöôùp ñöôïc ngoâi (1) Hoân quaân baïo chuùa ñaát trôøi aâm u Toäi roùc mía ñaàu thaày tu Hoang daâm, voâ ñaïo, meâ muø, baát nhaân Cho neân voán ñöùc caïn daàn Ngoïa Trieàu veát baån hoân quaân ñôïi ngaøy Bieát tu thaân, höôûng laâu daøi Thaát ñöùc cô nghieäp ñoåi thay töùc thì Beâ tha höôûng thuï thöù gì ? Xuaân ñi haï ñeán lieàn thì saùt na Trong buøn xuaát hieän lieân hoa Nhaân sinh trong coõi ta baø gaãm suy ? (2) hoân quaân baïo chuùa, hoang daâm voâ ñoä, neân cheát luùc môùi chæ 24 tuoåi, vaø nhö moät söï tröøng phaït neân doøng hoï Leâ tuyeät töï. “Goùt danh lôïi buøn pha saéc xaùm. Maët phong traàn naéng naùm muøi daâu, …” . (2) Söï baát nhaân vaø voâ cuøng taøn baïo cuûa Ngoïa Trieàu laø ñeå chuaån bò cho Ñaïo Phaät thaâm nhaäp xaõ hoäi, laøm neàn taûng cho hai trieàu ñaïi Lyù – Traàn töø bi, baùc aùi, nhaân nghóa. Laø vaøng son nhaát trong lòch söû Vieät Nam. Ñaây laø moät baøi hoïc lôùn cho caùc theá heä caàm quyeàn sau naøy. 26 NHAØ LYÙ 304 308 312 (1) Leâ Ñaïi Haønh coù 11 hoaøng töû. Vua Ñaïi Haønh ñaõ ñònh cho ngöôøi con thöù ba laø Long Vieät laøm Thaùi töû. Nhöng khi vua maát, caùc hoaøng töû tranh ngoâi nhau, ñaùnh nhau trong 8 thaùng. Ñeán khi Long Vieät vöøa leân ngoâi ñöôïc 3 ngaøy thì bò em laø Long Ñónh sai ngöôøi vaøo cung gieát cheát, thoï 23 tuoåi, söû ghi laø Leâ Trung Toâng. Long Ñónh leân ngoâi, laïi laø moät 316 Giöõa doøng trong - ñuïc thò phi Sinh ra nöông cöûa Töø bi tröôûng thaønh Cha nuoâi laø Lyù Khaùnh Vaên (1) Thaày laø Vaïn Haïnh, chuyeân caàn söû kinh Taâm chính tröïc, trí thoâng minh Kheùo gieo nhaân toát, duyeân laønh troå hoa Chaân ñeá, Tuïc ñeá hieäp hoøa Cöùu daân ñoä theá môùi laø minh quaân Nuï hoa höông saéc vaøo xuaân Danh Lyù Coâng Uaån nhö vaàng nhaät quang Quoác sö Khuoâng Vieät phoø naâng Thieàn sö Vaïn Haïnh thaùnh nhaân hoä trì Coå Loa vuøng ñaát goà gheà Ñaïi La Thaønh roäng boán beà theânh thang Giaác noàng moäng thaáy roàng vaøng Thuaän Thieân thaùnh hoaøng ñoåi teân Thaêng Long (2) Daïy daân töø vieäc caáy troàng Quay tô deät luïa ngheà noâng dieäu kyø (1) Lyù Coâng Uaån, ngöôøi laøng Coå Phaùp, Haø Baéc, sinh naêm Giaùp Tuaát (974) maát cha töø trong buïng meï, vöøa ra ñôøi meï cuõng khoâng coøn. Soáng vaø lôùn leân nhôø töông chao nuoâi döôõng cuûa chuøa Luïc Toå, vôùi söï dìu daét, nöông töïa ñöùc ñoä cuûa Thieàn sö Vaïn Haïnh vaø cha nuoâi laø Lyù Khaùnh Vaên. Moät treû moà coâi trôû thaønh baäc Minh Quaân. xin thaép moät neùn höông höôùng veà Vaïn Haïnh ! (2) Lyù Coâng Uaån leân ngoâi hieäu laø Thuaän Thieân. Trieàu Lyù (1010 – 1225 ), teân nöôùc Ñaïi Vieät. Thaønh Ñaïi La ñoåi teân laø thaønh Thaêng Long, truyeàn ñöôïc 8 ñôøi thaùi bình thònh trò, keùo daøi 215 naêm. 27 320 324 328 332 336 Quoác Töû Giaùm, môû khoa thi “Tröôùc thì hoïc leã, sau thì hoïc vaên” Coâng cha meï, saùnh thaùi sôn Döôõng nuoâi khoå cöïc, coâng ôn haûi haø Neâu göông : Haïnh Hieáu ñaïo nhaø Quaït noàng, aáp laïnh môùi laø phaän con Gaùi, trai bình ñaúng ñeàu troøn Trau doài ñaïo ñöùc saét son veïn gìn Queâ höông haïnh phuùc thanh bình (1) Baát ngôø quaân Toáng thình lình keùo sang Nhieáp chính : Thaùi haäu YÛ Lan Ñieàu töôùng Thöôøng Kieät choáng ngaên bieân thuøy Vaønh ñai Nhö Nguyeät coøn ghi “Vua Nam rieâng coõi bieân thuøy troâng coi (2) Trôøi cao phaân ñònh haún hoøi Côù sao baây laïi hoïc ñoøi laán sang ? Haøo saâu ñaây ñaõ saün saøng Choân quaân xaâm löôïc ñaïi bang laïnh luøng” (1) Caùc ñôøi vua cuûa trieàu ñaïi Nhaø Lyù cuõng xaûy ra chuyeän baát hoaø giöõa anh em, nhöng nhôø coù taâm hoàn vò tha, nhöôøng nhòn neân moïi vieäc ñeàu ñöôïc giaûi quyeát eâm thaém. Ñaëc bieät xaây döïng Quoác Töû Giaùm, xem nhö Ñaïi Hoïc ñaàu tieân cuûa daân toäc ta. Ñeán ñôøi Lyù Chieâu Hoaøng thì chuyeån giao ngoâi vua cho Traàn Caûnh, môû ra trieàu ñaïi Nhaø Traàn. (2) Taïm dòch nguyeân taùc boán caâu thô ñöôïc cho laø cuûa Lyù Thöôøng Kieät ñöôïc xem laø tuyeân ngoân ñoäc laäp laàn thöù I Nam quoác sôn haø Nam ñeá cö Tieät nhieân ñònh phaän taïi thieân thö Nhö haø nghòch loã lai xaâm phaïm Nhöõ ñaúng haønh khan thuû baïi hö. 28 340 344 348 352 Ba ñi choáng giaëc kieân trung Meï ru con nguû ñeå coøn tô xe “Ví daàu chaâu chaáu ñaù xe Töôûng raèng chaáu ngaõ ai deø xe nghieâng” AØ ô con nguû ngoan hieàn Nieâu treo vaøi cuû khoai rieàng daønh con Maùi tranh luõ queùt ñaâu coøn Neáu coøn hôi thôû laø coøn töông lai Lyù Thaùnh Toâng ñaáng thieân taøi Chuyeån quaân choáng uùng, gaáp xaây ñeâ ñieàu (1) Lyù Chieâu Hoaøng beán noâng saâu ? Caønh vaøng laù ngoïc seõ vaøo tay ai ? Giang sôn traùch nhieäm naëng naøy Lyù Hueä Toâng laïi thoõng tay tu haønh ? (2) Traàm luaân chuyeån ñoåi voøng quanh Caàu mong cuoäc soáng an laønh aám no (1) Khi nhaø Toáng ñaùnh phaù, löïc löôïng huøng maïnh cuûa ta ra bieân cöông choáng giaëc. Naêm aáy, khoâng may haäu phöông bò luït lôùn, muøa maøng maát traéng, nhieàu nôi beänh dòch xaûy ra. Nhöng nhôø keá saùch ñuùng ñaén cuûa YÛ Lan, Vua Thaùnh Toâng quyeát ñoaùn taùo baïo hy sinh taát caû nhöõng gì maø trieàu ñình coù nhaèm cöùu daân vaø ñaïi quaân quay veà kòp luùc laøm nhieäm vuï khaån caáp. Quaân daân caù nöôùc moät loøng, vieäc choáng Toáng cuõng thaønh coâng. Nhieàu taøi lieäu kinh saùch toân vinh YÛ Lan laø Quan AÂm. Ñôøi sau laäp ñeàn thôø thôø cuùng Baø. (2) Lyù Hueä Toâng truyeàn ngoâi cho con gaùi laø Lyù Chieâu Hoaøng ñeå ñi tu. Lyù Chieâu Hoaøng môùi 8 tuoåi. Vieäc trieàu chính do Traàn Thuû Ñoä chaáp chính. Traàn Thuû Ñoä daøn xeáp cho Traàn Caûnh laáy Chieâu Hoaøng. Söï kieän naày xem nhö moät söï chuyeån giao töø trieàu Lyù sang trieàu Traàn thaät taøi tình vaø an bình nhaát trong lòch söû. 29 lòch söû Vieät Nam. Coù theå noùi, nhöõng nhaân vaät taøi ba xuaát chuùng ñeàu xuaát hieän trong thôøi naøy, ñeå caáu thaønh moät Vieät Nam 4 theá kyû vaên voõ toaøn taøi, moät quoác gia huøng maïnh vaø môû ra trang söû saùng choùi nhaát. Coù leõ 1000 naêm Baéc thuoäc ñaõ toâi luyeän nhuaàn nhuyeãn, chín muøi, vaø 70 naêm cuûa ba trieàu Ngoâ-Ñinh-Leâ ñaõ saøng saûy gaïn loïc, quaù ñuû ñeå hoaøn thaønh moät vöôøn hoa kyø dieãm cho Daân Toäc Vieät Nam. Thaät yù vò ba nuï cöôøi cuûa ba nhaât vaät chính vaø sau ñoù seõ coøn raát nhieàu nuï cöôøi. 30 NHAØ TRAÀN 356 560 364 368 Coù ngöôøi soáng - thaùc khoâng lo Coù ngöôøi quaùn xuyeán ñaén ño taän cuøng Traéng ñeâm traèn troïc thö phoøng Buùt khoâ möïc caïn, tim loøng nhoùi ñau Traêng trong vaèng vaëc treân cao Ngaém nhìn soâng nuùi khaùt khao thaùi bình Möu ñoà long phuïng hoøa minh Chieâu Hoaøng - Traàn Caûnh hieäp thaønh löùa ñoâi Long baøo thieáp maëc cho Ngöôøi … Thuû Ñoä tay vaãy mæm cöôøi theáø xong ! Chieâu Hoaøng cöôøi maù öûng hoàng Traàn Caûnh roøn raõ uy phong kieåu cöôøi Ngai vaøng Chuùa thöôïng kíp ngoài Tung hoâ vaïn tueá gioïng cöôøi ngaân vang (1) Ñoaøn chieán maõ vöôït daëm ngaøn Baùch chieán baùch thaéng, quyû thaàn kieâng oai ( 1) Hai trieàu ñaïi Lyù – Traàn töø 1010 ñeán 1400, keùo daøi 390 naêm huy hoaøng nhaát, raïng rôõ nhaát, thaùi bình thònh trò nhaát 372 376 380 384 388 Ñaïi Nam coù tieáng cöôøi daøi Nghe nhö thaùch thöùc choùi tai voâ cuøng Baàu trôøi Ñaïi Haõn Nguyeân Moâng Töø AÂu sang AÙ caám khoâng ñöôïc cöôøi Nghe qua saám seùt lieân hoài Moâng Coå Ñaïi Haõn haùch ngoài chæ tay (1) Haõy truyeàn hoûa toác leänh naøy Baûo Nam man aáy sang ngay öùng haàu Saøi Thung tuaân leänh phi mau Giöõa trieàu Traàn ñöùng veånh raâu haát haøm Naøy naøy neáu muoán ñöôïc an Ñích thaân ngöôi phaûi choùng sang gaáp chaàu Nuï cöôøi mai mæa canh thaâu Hoaøng toäc sao laïi laáy nhau dò thöôøng ? Nho gia keát aùn loaïn luaân ! Thöông cho Traàn Lieãu ñau buoàn ra ñi Traàn Thaùi Toâng ñònh xuaát ly Phuø Vaân – Yeân Töû baøy chi ñoùn chaàu Thuû Ñoä khaúng khaùi daäp ñaàu Vieäc quan troïng nhaát maùu ñaøo thaät tinh Xoùa tan bao noãi baát bình Thaùi Toâng - Traàn Lieãu ñeä huynh laïi cöôøi (1) Hoát Taát Lieät ra leänh cho Saøi Thung laõnh leänh ñi söù sang baûo vua Traàn phaûi sang chaàu. Khi vaøo ñeán Thaêng Long, söù leân maët kieâu ngaïo, cöôõi ngöïa thaúng vaøo cöûa Döông Minh roài ñöa thö, traùch vua Nhaân Toâng sao töï laäp ngoâi vaø ñoøi ngay laäp töùc phaûi sang chaàu Thieân töû. Vua Traàn cho Ñaïi thaàn ngheânh tieáp, Thung khoâng theøm leã, vua môøi yeán, Thung khoâng nhaän. 31 392 396 400 404 408 412 Con thuyeàn leøo laùi coù ngöôøi Soùng to gioù lôùn vaãn cöôøi ñieàm nhieân Theá naøo laø nuï cöôøi duyeân ? Cöôøi ra nöôùc maét, cöôøi ñieân ñaûo cöôøi. Taøn ñeâm söông phuû nuùi ñoài Chieán y khoâng phuû kín ngöôøi haønh quaân Böôùc ñi theo ñuùng daáu chaân Tröôùc nhìn quaùn saùt, sau caàn kieåm tra Nhaët taát caû vaät rôi ra Khoâng löu daáu veát duø laø coïng rôm Haønh trang buoäc chaët ; vaùc, oâm Nöôùc uoáng phaûi giöõ duøng trong moät ngaøy EÙm quaân khoâng ñöôïc thôû daøi Döøng quaân khoâng ñöôïc lai rai röôïu cheø Khoâng taùch nhoùm, khoâng chia phe Khoâng ñöôïc traû giaù, “coø keø” thieät - hôn Quaân Veä Quoác - Quyeát tieán leân Ñaùnh quaân xaâm löôïc, phaûi beàn phaûi chuyeân Phaûi tieát kieäm töøng muõi teân Thaúng tay cheùm töôùng, lính queøn thì tha Quaân leïânh taán coâng ban ra Xung phong ñoàng loaït, tieáng la long trôøi 416 420 An Tö Quaän chuùa leä rôi Vì quaân Nguyeân chieám nhieàu nôi ngoaïi thaønh Nghóa binh di chuyeån ñoäi hình Phaûi laøm giaûm böôùc tieán nhanh quaân thuø Hoaøng huynh ñaønh phaûi duïng möu Ñöa em sang traïi giaëc thuø coáng daâng Ñaây laø duøng keá myõ nhaân Theá côø dieãn bieán khoù khaên chaát choàng 32 424 428 432 436 440 Thoaùt Hoan haùo saéc phaûi loøng Hy sinh moät ñoùa hoa hoàng saéc höông Thoâi ñöøng bònh rònh ñau thöông Kíp mau trang ñieåm leân ñöôøng “leänh vua” An Tö vöøa khuaát qua cua (1) Heùt lôøi vónh bieät kính thöa thöôïng hoaøng… Caûm töû quaân xeáp thaønh haøng Tröôùc giôø xuaát kích nghieâm trang thoát lôøi Quaân Veä Quoác theà giöõa trôøi Soáng laø chieán ñaáu troïn ñôøi vì daân Laù côø toå quoác vinh quang Laù côø Quyeát Thaéng veû vang muoân ñôøi Cho duø thòt naùt xöông phôi Coøn quaân xaâm löôïc, coøn ngöôøi hy sinh Hoàn thieâng soâng nuùi hieån linh Chöùng minh cho taám loøng thaønh chuùng con Buoàng tim soâi maùu caêm hôøn Ñoaøn quaân caûm töû leân ñöôøng xung phong Bình minh hoäi nghò Dieân Hoàng Caùc quan vaên voõ, cuï oâng cuï baø Ñöùc Vua hoûi “Chieán” hay “Hoøa” ? Vaøi quan mo quaït, baûo hoøa yeân thaân Ñoaøn ngöôøi nhö moät göôm caàm tôùi nôi… (1) Naém vöõng töøng dieãn bieán chieán tröôøng, tieân lieäu vaø chuû ñoäng löïa choïn chieán tröôøng taùc chieán, ñoäng vieân tinh thaàn chieán só, kyû luaät nghieâm minh, vieäc ñieàu binh khieån töôùng xuyeân suoát “ bieát ngöôøi, bieát ta” laø naém phaàn thaéng trong tay. Höng Ñaïo Ñaïi Vöông voâ cuøng linh hoaït, kieät xuaát trong lónh vöïc naøy. (1) Coâng chuùa An Tö laø con gaùi uùt cuûa Traàn Thaùi Toâng. Naêm 1285, quaân Nguyeân keùo vaøo nöôùc ta, tieán daàn xuoáng Gia Laâm, uy hieáp Thaêng Long. Tröôùc tình theá nguy caáp, Traàn Thaùnh Toâng ñaõ buoäc phaûi ñöa em gaùi laø coâng chuùa An Tö daâng cho Thoaùt Hoan laøm keá hoaõn binh. Coâng chuùa An Tö ñaõ vì nöôùc ra ñi . 33 444 448 452 456 460 464 Hoøa laø toaøn veïn traêm phaàn Quyeàn cao chöùc troïng aùo quaàn xeânh xang Khi ñi che coù loïng vaøng Khi naèm coù thieáp dòu daøng xoa tay Sung söôùng höôûngï, khoå maëc baây Nhaø quan sang troïng ñuû ñaày tieän nghi Baát ngôø coù moät thieáu nhi Chieán thì taát thaéng, hoøa thì nhuïc kham Quoác Toaûn boùp naùt quaû cam Mieäng hoâ Quyeát Chieán Nguyeân Moâng traän naøy Boâ laõo ñoàng loaït giô tay Laù côø Saùt Thaùt tung bay rôïp trôøi Ñieàu binh ngheä thuaät tuyeät vôøi Ñòch hieän, ta aån, ñòch ngôi ñaùnh lieàn (1) Chôùp thôøi cô kích hai bieân Ñaùnh chia caét. Ñaùnh : haäu - tieàn taùch ñoâi Giaû thua boû chaïy taïm lui Thaêm doø söùc ñòch ñònh thôøi phaûn coâng Bieát giöông taây, bieát kích ñoâng Bieát choïn löôõng theá hieäp ñoàng hoã töông Bieát di chuyeån choïn chieán tröôøng Khi boài, khi daäp, khi cöông, khi traàm Ngoïn côø phaát. Troáng - Chieâng gaàm 34 468 472 476 480 484 Chi Laêng giaù buoát söông rôi Laõo baø doõi maét nhìn trôøi xanh xanh Choàng ñi ñaùnh giaëc hy sinh Con theo ñoäi Veä Quoác binh chöa veà Thaân giaø hiu quaïnh uû eâ Nghe tin chieán thaéng tình queâ daït daøo Lính Nguyeân Moâng thaát theåu chaøo Toaøn thaân ñaày nhöõng daáu dao veát traày Laïy baø xin baùt côm ñaày Chuùng con chaïy suoát bao ngaøy chöa aên Ñöôøng veà phöông Baéc giaêng giaêng … Côm ñaây, haõy coá maø aên nhieàu vaøo Böng baùt côm, nöôùc maét traøo Quaû loøng nhaân aùi nhö sao saùng ngôøi Giöõa thuø haän, giöõa tình ngöôøi Ngöôøi meï cö xöû tuyeät vôøi caân phaân Cho keû thuø cheùn côm aên Ngöôøi meï Ñaïi Vieät trí nhaân phi thöôøng (1) Cô ñoà xaõ taéc moät phöông Thònh suy xoay chuyeån hyù tröôøng lieãu tha (1) Thaát traän, ñoäi quaân Nguyeân Moâng hoaûn loaïn ruùt chaïy veà phöông Baéc, boû maëc thöông binh laûo ñaûo phía sau. Ñoùi khaùt, thöông taät, ngöôøi thöông bình phaûi tìm ñeán maùi tranh ñeå xin cheùn côm aên. Laõo baø Ñaïi Vieät thay vì haän keû thuø … Nhöng laïi cho aên, ñaõ theå hieän taám loøng nhaân aùi, duø vôùi keû thuø môùi ngaøy naøo voâ cuøng taøn baïo .. 35 Traàn Nhaân Toâng ñaõ laõnh ñaïo nhaân daân Ñaïi Vieät ñaùnh baïi hai cuoäc xaâm löôïc Nguyeân Moâng. 14 naêm laøm vua, Nhaân Toâng nhöôøng ngoâi cho con laø Anh Toâng vaø ñi tu, trôû thaønh thuûy toå phaùi thieàn Truùc Laâm Yeân Töû, moät thieàn phaùi ñeå laïi daáu aán ñaëc saéc trong lòch söû tö töôûng Vieät Nam. Nhaân Toâng thöïc söï laø moät trieát gia lôùn cuûa Phaät giaùo, giuùp trieát hoïc Phaät giaùo Vieät Nam phaùt trieån röïc rôõ, theå hieän ñöôïc ñaày ñuû trí tueä, baûn lónh Vieät Nam. Tö töôûng trieát hoïc cuûa Traàn Nhaân Toâng laø tinh thaàn thöïc tieãn, nhaäp theá maø xuaát theá, xuaát theá maø nhaäp theá, Theo saùch Tam Toå Thöïc Luïc . 36 488 492 496 Töø taâm nöông boùng Di Ñaø Truùc Laâm - Yeân Töû ñaàu ñaø hoâm nay “Hai laàn ngöïa ñaù traàn ai (1) Non soâng muoân thuôû hieän ñaøi kim aâu” Côûi long baøo, maëc aùo naâu Nieäm caâu kinh Phaät thaäm saâu ngoä thieàn Hieäp - Tan aâu cuõng do duyeân Do duyeân vaïn vaät trieàn mieân luaân hoài Theá naøo Phaät, theá naøo ngöôøi ? (2) Nhö caùm ñaùy coái chaøy boài giaõ baêm (3) Traàn Nhaân Toâng, Ngoïa Vaân Am Nieát Baøn caûnh giôùi ngoaøi taàm töû sinh (1) Xaõ taéc löôõng hoài lao thaïch maõ Sôn haø thieân coå ñieän kim aâu Traàn Nhaân Toâng Anh huøng cöùu nöôùc, ñaáng minh quaân, ñaáng trieát nhaân, thi só laø phaåm chaát keát hôïp haøi hoaø trong con ngöôøi Nhaân Toâng. Khi côûi long baøo maëc aùo naâu coù ngöôøi hoûi : (2) Nhö theá naøo laø Phaät ? Nhaân Toâng ñaùp : (3) Nhö caùm ôû ñaùy coái 500 504 508 512 516 Thöông chuùng sinh khoå chieán chinh Ñaïi Vieät giao haûo Chieâm Thaønh töø ñaây Cheá Maân, cuõng ñaáng anh taøi Huyeàn Traân coâng chuùa trang ñaøi hoa khoâi Hai chaâu OÂ, Riù sính lôøi Vua Chieâm gaùi Vieät ñeïp ñoâi vôï choàng Löông duyeân caàm saét chöa noàng Ngöôøi ñi, keû ôû. Hai doøng caùch ngaên Tuïc thieâu tieån phuïng theo loan Ñuùng laø oan nghieät saùt nhaân nôõ naøo ! Traàn Khaéc Chung gaáp boân ñaøo Cöùu ngöôøi thoaùt caûnh cô caàu voâ minh Con thuyeàn ñònh meänh leânh ñeânh Chöõ aân saâu naëng. Chöõ tình xoùt xa (1) Naëng neà coù tieáng gieøm pha Canh khuya boùng leû nhaït nhoøa ñeøn chong Laïnh luøng gioù laéc maøn nhung Tai nghe vaêng vaúng coân truøng ñìu hiu Nhôù thöông tieáp noái theâm nhieàu Tình queâ ai keû chòu lieàu taám thaân ? 520 524 Vieân Ngoïc Ñen coõi phong traàn Vöôït qua bieån Thaùi bình an – Ngoä roài Höông Traøng giaûi thoaùt luaân hoài Vieân thaønh quaû maõn tuyeät vôøi lieân hoa Cung ñaøn daïo khuùc söû ca Noåi nieàm traên trôû leä nhoøa thaâu ñeâm 544 548 ( 1) AÂn : Thöôïng töôùng Traàn Khaéc Chuùng cöùu thoaùt khoûi daøn hoûa. Tình : Vôùi Vua Cheá Maân ñaõ sanh ra Thaùi töû Cheá Ña Ña 552 Maùi tranh xô xaùc trô neàn Loái vaøo thoân vaéng coû leân maët ñöôøng Daân laønh chòu laém tai öông Chaân dung nghóa só canh tröôøng baët tin ? Noãi buoàn maát nöôùc gaøo leân Treân baøn môø toû ngoïn ñeøn thaáu chaêng ? AÙng maây che khuaát vaàng traêng Coân truøng than oaùn : Hôõi traêng, hôõi ñeøn Khoâng gian ñang phuû maøu ñen Queâ höông cam chòu moät phen thaûm saàu 37 HOÀ 528 532 536 540 Nhaùnh ñaøo chôùm nuï tröôùc theàm Naéng mai dìu dòu eâm ñeàm caûnh xuaân Hoà Quyù Ly moät toâi thaàn Döïng maøn chính trò ba laàn dieãn hay Ñaïi Ngu quoác hieäu ñoåi thay Nhaân taâm ta thaùn, anh taøi ñaûo khuynh Chöõ Noâm rieâng bieät phaùt minh Tieàn giaáy saùng taïo aán haønh phoå thoâng Quaân cô cheá suùng thaàn coâng Vaên hoùa caûi caùch song song tieán haønh Caây cao reã yeáu nhieàu caønh Ñeán khi baõo toá phaûi ñaønh chòu thoâi Giaëc Minh hung döõ rình moài Nöôùc nhaø nguy khoán ai ngöôøi choáng ngaên ? Ba cha con ñaønh ñaàu haøng Daáu ngoaëc bi söû, oâi ! trang ngaäm nguøi Ñau thöông muoân vaïn kieáp ngöôøi Quaân Minh daøy xeùo ñaát trôøi ngöûa nghieâng 38 LAM SÔN 556 560 564 568 Treøo non môùi bieát non cao Ra bieån môùi thaáy bieån bao la cuøng Vaøng roøng haù ngaïi löûa nung Ngöïa hay haù ngaïi ngaøn truøng daëm xa Giaëc Minh xaâm löôïc nöôùc ta Chaùu con nheo nhoùc nöôùc nhaø ñieâu linh Möôøi naêm khaùng chieán tröôøng chinh Lam Sôn aùo vaûi khôûi binh dieät thuø Bình Ngoâ saùch löôïc coâng phu Laø nguoàn naêng löôïng caáp töø vaên chöông Laéng nghe tieáng goïi queâ höông Ñoaøn ngöôøi yeâu nöôùc leân ñöôøng toøng chinh Ruøa vaøng daâng löôõi göôm linh Laø taïo söùc maïnh ñaáu tranh oai huøng Chí Linh ñoài nuùi ñieäp truøng Quaân Minh vaây haõm voâ cuøng nguy nan Leâ Lai thay aùo caûi trang Ñieàm nhieân ñöùng tröôùc göôm ngang giaùo keà Leâ Lôïi thoaùt hieåm yeân beà 572 576 580 Chuyeån quaân tieán ñaùnh thu veà chieán coâng Thöông ngöôøi gan daï anh huøng Leâ Lai cöùu chuùa, Bình Vöông môùi coøn Thanh bình traûi khaép soâng non Nhôù ôn lieät só chaùu con ghi loøng Taây Hoà, coâ baùn chieáu gon Can chi oâng hoûi heát coøn hôû oâng ? Chieáu gon eâm aám loan phoøng Côù sao Nguyeãn Traõi ba doøng ñaàu rôi ? Coâng thaàn theâ thaûm, hôõi ôi ! Bình Ngoâ Ñaïi Caùo keát hoài ñau thöông ñaäu Traïng Nguyeân thôøi Traàn. Töø moät thanh nieân gia ñình ngheøo sinh soáng baèng ngheà ñaùnh caù. tieán nhanh treân quan tröôøng. Traûi qua ba ñôøi vua, Maëc Ñaêng Dung giöõ chöùc Thaùi Sö Nhaân Quoác. Vua Leâ öôn heøn, caùc quan trong ngoaøi trieàu xaâu xeù laãn nhau. Maëc Ñaêng Dung aâm möu giaønh ngoâi vua. Thaùng 6 naêm Ñinh Hôïi (1527) leân kinh sö eùp vua Leâ nhöôøng ngoâi. Luùc naøy trieàu Leâ ñaõ muïc naùt, maát loøng daân neân soá ñoâng höôùng veà Maïc Ñaêng Dung. Nhaø Maïc giöõ ngoâi ñöôïc naêm ñôøi. Ñeán ñôøi Maïc Maäu Hôïp (1546) thì thieân tai baõo luït, naïn chaâu chaáu taøn phaù muøa maøng, daân tình ñoùi khoå ñieâu linh, neân ngaàm höôùng veà nhaø Leâ. 39 40 MAÏC 584 588 592 596 Nhaø Maïc xuaát hieän chính tröôøng (1) Ñaêng Dung queâ quaùn Haûi Döông ñaát laønh Doøng doõi traïng nguyeân thôøi Traàn Thao tuùng eùp buoäc Cung Hoaøng soaùn ngoâi Nhaø Maïc truyeàn chæ naêm ñôøi Thieân tai haïn haùn nhieàu ngöôøi cheát oan Naïn chaâu chaáu hieän caû ñaøn Hoa maàu maát traéng daân gian ñoùi ngheøo Leâ Trang Toâng phaát côø ñaøo Cao Baèng, hoï Maïc laâm vaøo theá coâ Maáy naêm gaày döïng cô ñoà Maùu hoàng thaém ñaát, xöông khoâ daûi ñaày Cuõng gì tham voïng chieác ngai Gaây ra bao caûnh ñaéng cay khoùc cöôøi (1) Maïc Ñaêng Dung queâ ôû laøng Coå Trai, huyeän Nghi Döông, Haûi Döông. Cuï toå baûy ñôøi cuûa Maïc Ñaêng Dung laø Maïc Ñónh Chi, NAM - BAÉC TRIEÀU 600 604 608 Cuoäc tranh chaáp dieãn lieân hoài Haèng traêm traän ñaùnh vaïn ngöôøi hy sinh Trònh Tuøng trong cuoäc quaân haønh Baét Maïc Maäu Hôïp kinh thaønh ñoåi thay Vua Leâ chæ ngöï treân ngai (1) Binh quyeàn thoáng laõnh trong tay Trònh Tuøng Khoå ñau dai daúng chaát choàng Tang thöông giaøy xeùo noãi loøng heùo hon Töøng ñeâm tieáng quoác næ non Cuõng vì Trònh - Nguyeãn, Ñaøng Trong - Ñaøng Ngoaøi Gaàn ba theá kyû tranh taøi Soâng Gianh oâ nhuïc chia hai theá naøy Da vaøng maùu ñoû traùch ai ? Traêm naêm mieäng theá keå hoaøi khoù nguoâi (1) Söï phaân tranh Chuùa Trònh - Chuùa Nguyeãn, duøng soâng Gianh laøm ranh giôùi chia ñoâi ñaát nöôùc, bieán thaønh cuoäc noäi chieán Ñaøng Trong – Ñaøng Ngoaøi noài da xaùo thòt töông taøn, raùch naùt, keùo daøi dai daúng nhaát trong lòch söû nöôùc ta. May nhôø söï xuaát hieän cuûa ba anh em AÙo Vaûi Taây Sôn : Nguyeãn Nhaïc, Nguyeãn Hueä, Nguyeãn Löõ. Ñaëc bieät Nguyeãn Hueä laø vò cöùu tinh cuûa daân toäc ñaõ ñaùnh ñoå chính quyeàn hoï Nguyeãn Ñaøng Trong vaø tieâu dieät cheá ñoä Hoï Trònh Ñaøng Ngoaøi, thoáng nhaát ñaát nöôùc sau 251 naêm chia caét . 41 628 (1) Baøi thieäu voõ “ Thaàn Ñoàng” Muùa roi. Tænh Bình Ñònh hieän nay vaãn noåi tieáng voõ thuaät, “ Ai veà Bình Ñònh maø coi. Con gaùi Bình Ñònh bỏ roi muùa quyeàn”. Mong raèng nhöõng tinh hoa voõ thuaät cuûa Nhaø Taây Sôn ñöôïc löu truyeàn, xem nhö ñaây laø moät di saûn phi vaät theå ñoäc ñaùo cuûa daân toäc Vieät Nam . 42 TAÂY SÔN 612 616 620 624 Coøn kia moät aùnh sao rôi Moà cha sao nôõ röôùc voi veà giaøy ? Leâ Chieâu Thoáng vieäc naøy sai Traêm naêm tieác hoái moät giaây yeáu loøng Vaàng haøo quang ñoû höôùng ñoâng Ñoaøn ngöôøi trai traùng voõ coâng tuyeät vôøi Dieãn taäp ñoäi nguõ ; ñöùng, ngoài AÙnh ñao nhöït chieáu, theá roi gioù loàng “Choáng roi ñöùng thuû Thaàn Ñoàng (1) Ñaùnh qua taû baït, baét truøng höõu bieân Ñaùnh roài laïi truï roi lieân Xoay löng ñaâm traùi, vuùt lieàn ñaùnh qua Lan roi löôùt boå, luøi ñaø Boàng roi trôû laïi, thieäu laø Ñoàng Taân Cuoán roi ngoài duoãi moät chaân Thuû, coâng, thuaän, nghòch caân phaân tieán haønh Khi laâm traän phaûi tieán nhanh Haønh quaân thaàn toác, ñoäi hình doïc ngang 632 636 640 644 648 Vuõ khí chuaån bò saün saøng Quaân leänh nhö nuùi moät ban nhaát teà Trong tim khaéc ñaäm lôøi theà Ngoan coá thì dieät, haøng veà thì tha Chieâng khua troáng giuïc phaùt ra Xung phong ñoàng loaït tieáng la ñoäng trôøi Thuyeàn veà Nam laëng leõ troâi Taây Sôn aùp saùt baàu trôøi ñaày sao Luùc taán coâng Nguyeãn AÙnh ñaâu ? Thaùo thaân boû chaïy sang caàu nöôùc Xieâm Töø Caø Mau ñeán Haø Tieân Töø Nam Vang ñeán Cao Nguyeân baït ngaøn Moät vöïa thoùc quí hôn vaøng Haäu phöông vöõng maïnh chieán traøng thaéng nhanh Nghóa binh thieän chieán toác haønh Löng ñeøo gioù loäng, suoái ngaøn reo ca Quaân ñi tieán thaúng Baéc Haø Ñoäi hình nhanh goïn vöôït qua thaùc gheành Qua Ñeøo Ngang doác thaúng leân Qua beán Ñoø Laùch traêng nghieâng ñænh ñaàu 652 656 Giang sôn caåm tuù bieát bao Ñeâm ñeâm söông laïnh chieán baøo sôøn vai Nghóa binh baêng suoát daëm daøi Quí ñoâng chuaån bò ñoùn ngaøy taân xuaân Ngoïn côø aùi quoác trung quaân Ñaùnh quaân xaâm löôïc nhaø Thanh soùi choàn Nghóa binh nhòp böôùc daäp doàn… Quaân Thanh taïm chieám Thaêng Long döïng côø Ngaøy xuaân cheùn röôïu höông mô Taây Sôn xa tít bao giôø ñeán ñaây ? 680 684 688 43 660 664 668 672 676 Tình xuaân eâm aû vui say Toân Só Nghò leänh cho baøy muùa ca Thöôûng xuaân chuoác cheùn quan haø Trung quaân phaûi coù boâng hoa ngaém nhìn Xuaân phæ chí, xuaân ngaây tình Xuaân trong dieãm aûo thình lình vôõ ra Ngoïc Hoài roài ñeán Ñoáng Ña Buøng cao löûa khoùi tieáng la long trôøi Côø Taây Sôn caém khaép nôi Quaân Thanh vöùt boû giaùp khoâi chaïy daøi Thaêng Long chöùng kieán ñoåi thay Ñeâm qua coøn giaëc, saùng ñaày nghóa binh Beân soâng thöông nöõ e tình Nöôùc non coøn maát vaãn trình dieãn ngaâm Möøng chieán thaéng ñuoåi ngoaïi xaâm Thöông nöõ cuõng haùt thanh aâm tröõ tình Möøng ngaøy ñaát nöôùc thanh bình Caát cao chaát gioïng ngon laønh haøo hoa ! Thì thoâi thöông nöõ haõy ca Nöôùc nhaø ñoäc laäp ngaân nga chuùc möøng Caøn Long caûm meán anh huøng Môøi sang thieát yeán Quang Trung kíp chaàu Thö môøi traên trôû canh thaâu Duïng nhaân hoùa aûnh öùng haàu nhaø Thanh Hoaøng trieàu caûm meán hieàn khanh Traåm gaû coâng chuùa yeán oanh sum vaày Hai Chaâu ñaøng gaùi caáp ngay Löôõng Quaûng ñaát roäng töø ñaây quy veà Rình rang chuaån bò moïi beà Baát ngôø tin döõ ñaàm ñeà gioït sa Quang Trung hoaøng ñeá baêng haø Anh huøng baïc meänh nhö hoa sôùm taøn 44 GIA LONG 692 696 700 704 Bao naêm löu laïc nguùt ngaøn Sang Xieâm, sang taän Taây Phan thænh caàu Baù Ña Loäc trôï phía sau Quay veà Phuù Quoác baét ñaàu moïâ binh Tieán chieám Gia Ñònh thuû mình Hai laàn ñoå boä ñaùnh thaønh Qui Nhôn Quang Trung hoaøng ñeá ñaâu coøn ! Taây Sôn chuoái ruïc ra ñoøn ngaõ xieân Queâ höông vaïn daëm noái lieàn Traêng thanh gioù maùt ba mieàn Vieät Nam Trong ñòa baï ghi töøng aâm Traûi daøi töø Baéc voâ Nam moät maøu Lai Chaâu keâ nuùi goái ñaàu Laøo Cai, Baûn Gioác reõ vaøo Haø Giang Laïng Sôn caùch khoaûng Cao Baèng Quaûng Ninh gioù bieån coù traêng aùnh vaøng 708 712 716 Ngaõ reõ chuyeãn höôùng Baéc Giang Thaùi Nguyeân, Baéc Caïn, Tuyeân Quang moät nhaø Ñaây Yeân Baùi, ñoù Sôn La Loái quanh uoán löôïn haøi hoøa nôi nôi Baéc Thaønh, Haø Noäi bao ñôøi Thaêng Long hoaøi coå, moät thôøi kinh ñoâ Ngaøn naêm xaây döïng cô ñoà Danh nhaân xuaát hieän ñieåm toâ gioáng noøi Ñeøn khuya beân aùng thô ngoài Höôùng veà Phuù Thoï ngaám ñoài Baéc Ninh 740 744 45 720 724 728 732 736 Vónh Yeân, Vónh Phuùc, Hoøa Bình Söông tan hieän roõ ngoâi ñình Haø Taây Maët trôøi röïc rôõ Sôn Taây Haø Ñoâng aùo luïa, ñoâi haøi Haûi Döông Haûi Phoøng saùt Thaùi Bình Döông Haï Long thaéng caûnh thaân thöông goïi môøi Höng Yeân moät chuyeán du chôi Haø Nam, Phuû Lyù, nieàm vui töôïng hình Voøng quanh Nam Ñònh, Ninh Bình Hoàng Haø nöôùc ñoû, Thaùi Bình nöôùc trong Ai veà Thanh Hoùa nhôù khoâng ? Ngheä An, Haø Tónh meânh moâng nuùi ñoài Soâng Ñaø, soâng Maõ thuyeàn xuoâi Reõ ngang Ñoàng Hôùi, rong chôi Quaûng Bình Coøn kia, Quaûng Trò thoå linh ! Soâng Gianh, Beán Haûi vaën mình keâu söông ! Thöøa Thieân, phoá Hueá, soâng Höông Hoäi An, Ñaø Naüng, daëm tröôøng Quaûng Nam Ngöôùc leân Quaûng Ngaõi xa xaêm Nhìn voâ Bình Ñònh bao haøm Phuù Yeân Maø thöông ñeán taän Cao Nguyeân Kon Tum, Ñaéc Laéc giöõa mieàn Gia Lai Côn möa taàm taõ canh daøi Boång traàm tieáng saùo u hoaøi caát leân Thu Boàn hôïp xöôùng giao duyeân Ñaø Raèng khuùc löôïn, keà beân Khaùnh Hoøa Thuøy döông caùt traéng möôït maø Phan Rang, Phan Rí lôøi ca ngoït ngaøo Treân cao laáp laùnh ngaøn sao Thôøi gian troâi maõi vaãy chaøo thaùng naêm 46 748 752 756 760 764 Cam Ranh maây nöôùc thanh lam Ñaø Laït thô moäng Suoái Vaøng, Cam Ly Baêng leân Bình Phöôùc doác yø Quay sang Phan Thieát muøi chi laï luøng ? Vuõng Taøu, Baø Ròa maën noøng Taân Traøo xöù böôûi naèm trong Bieân Hoøa Bình Döông caây traùi möôït maø Taây Ninh coù tích Nuùi Baø “thaâm” sôn Saøi Goøn hoa leä naøo hôn Vieãn Ñoâng hoøn ngoïc khoâng sôøn khoù phai Ñöôøng veà Gia Ñònh, Ñoàng Nai Gheù qua Beán Ngheù, thaêm ai Nhaø Beø ? Thuûy chung giöõ veïn tình queâ Chieác xuoàng ba laù xuoâi veà phöông Nam Long An laø vöïa thoùc vaøng Myõ Tho caäp beán, Tieàn Giang xa bôø Haäu Giang nhaïn traéng Caàn Thô Bay qua Ñoàng Thaùp nöông nhôø truùc - mai Soâng Tieàn, soâng Haäu gaëp ñaây Beán Tre beân ñoù, beân naøy Traø Vinh Vónh Long phong caûnh höõu tình 768 772 Soùc Traêng beán cuoái, haønh trình An Giang Haø Tieân, Raïch Giaù, Kieân Giang Baïc Lieâu boâng luùa thaúng haøng Caø Mau Muoán ra Phuù Quoác leân taøu Coân Sôn haûi ñaûo hieän maøu xanh xanh “ Thoáng Nhaát Ñòa Dö Chí” danh (1) Coâng phu bieân soaïn aán haønh thaät tinh (1) Naêm Bính Daàn (1806 ), Vua Gia Long cho bieân soaïn vaø löu haønh boä “ Nhaát Thoáng Ñòa Dö Chí” goàm 12 quyeån . 47 776 780 784 788 Töï nhieân sinh söï baát bình La - be khoâng chòu chaáp haønh leänh vua (1) Mang baùn nhieàu thöù dö thöøa Xeùt veà phong tuïc laø chöa hôïp tình Con taøu nhaõn hieäu “Hoøa Bình” Nhoå neo trong noãi baát bình saân si Vaên minh Phaùp quoác tinh vi Baûo thuû laïc haäu laém khi böïc mình ! Luùc taøu Cy - be - le trình (2) Coâng vaên nöôùc Phaùp thi haønh khaån tröông Nhöõng ñieàu quy öôùc bình thöôøng Côù sao laïi caám thò tröôøng theá kia ? Mua baùn haøng ñeán haøng ñi Beá quan toûa caûng theá thì khoâng xong (1) La – be = La Paix . (2) Cy – be – le = Cybeøle Naêm Quí Hôïi (1803) nöôùc Anh xin môû cöûa buoân baùn ôû Traø Sôn (Quaûng Nam) bò nhaø vua töø choái. Só quan Phaùp ñaõ töøng giuùp vua ñöôïc troïng ñaõi, giöõ chöùc taïi trieàu, moãi ngöôøi coù 50 lính haàu, gia ñaëc aân buoåi chaàu khoâng phaûi laïy… Coøn caùc yeâu saùch khaùc cuûa chính phuû Phaùp ñeàu bò khöôùc töø. Naêm Ñinh Söûu (1817) taøu buoân Phaùp teân laø La Paix (Hoaø Bình) chôû haøng sang baùn nhöõng thöù khoâng hôïp vaên hoùa cuûa ngöôøi Vieät Nam, phaûi trôû veà, mieãn thueá. Ñeán khi taøu Cybele vaøo Ñaø Naüng ñöa thö Hoaøng ñeá Phaùp nhaéc laïi vieäc thi haønh Hoøa Öôùc kyù naêm Ñinh Muøi (1787) do Baù Ña Loäc thay maët Nguyeãn AÙnh. Trong vaên baûn coù Khoaûn, Nguyeãn AÙnh nhöôøng cho Phaùp cöûa bieån Ñaø Naüng vaø ñaûo Coân Loân. Gia Long kieân quyeát baùc boû, vieän lyù raèng : Hoøa Öôùc tuy ñaõ kyù nhöng thuôû ñoù Phaùp khoâng thöïc hieän thì nay khoâng coù giaù trò nöõa. Nhaø Nguyeãn khoâng caám haún caùc thuyeàn buoân Taây phöông song cuõng khoâng môøi chaøo, khuyeán khích hoaëc coù moät chính saùch toû ra chuû ñoäng, tích cöïc hôn. Ñaây laø nhöõng maâu thuaãn khôûi ñaàu, daãn ñeán cuoäc taán coâng xaâm löôïc cuûa Phaùp taïi Vieät Nam. 48 PHAÙP ÑAÙNH ÑAØ NAÜNG 792 796 800 Naõ Phaù Luaân leänh taán coâng * Chieán thuyeàn phaùo haïm thaàn coâng noå lieàn Sôn Traø aên ñaïn ñaàu tieân ( 1858 ) Gô - nu - ly tröôùc traän tieàn chæ huy Ba ngaøn lính thuûy laàm lì Taây Ban Nha cuõng caáp kyø xaùp voâ Lính Taây bò dòch cheát khoâ Ñaønh aâm thaàm ruùt, keùo voâ Saøi Goøn Tieáp theo ñoå boä Phieân An Saøi Goøn, Gia Ñònh ñaày ñaøng Leâ döông Chuùng luøng suïc caùc dinh ñöôøng Thieáu töôùng Ba ñuùng laø phöôøng xaâm laêng Trung taù Be - ry hung haêng Môû ñaàu Phaùp thuoäc nhuøng nhaèng moät hai * Naõ Phaù Luaân = Napoleùon Gô Nu Ly = Genuilly, Trung töôùng Ba = Page, Thieáu töôùng Be Ry = Berry, Trung taù Ngaøy 1/9/1858 môû ñaàu cuoäc khaùng chieán choáng Phaùp xaâm löôïc cuûa daân toäc Vieät Nam. Lieân quaân Phaùp – Taây Ban Nha noå suùng taán coâng vaø ñaùnh chieán baùn ñaûo Sôn Traø ( Ñaø Naüng ). 49 824 Daïy quaân xaâm löôïc moät ñieàu Caøng gaây toäi aùc, laõnh nhieàu ñau thöông Goø Coâng, Nhaät Taûo kieân cöôøng Nam boä khaùng chieán vieát chöông söû ñaàu (1) Taøu saét Espeùrance bò Nghóa binh Nguyeãn Trung Tröïc ñoát chaùy treân soâng Nhaät Taûo, Huyeän Goø Coâng. Ñaây laø taøu quaân söï trang bò hoûa löïc maïnh ñaàu tieân bò ñaùnh chìm. “Hoûa hoàng Nhaät Taûo oanh thieân ñòa. Kieám baïc Kieân Giang khaáp quyû thaàn”. Caâu ñoái cuûa taùc giaû Huyønh Maãn Ñaït 50 PHAÙP CHIEÁM NAM KYØ 804 808 812 816 820 Kyø Hoaø, Kieán Phöôùc, Caây Mai Taäp trung hoûa löïc baén ngaøy laãn ñeâm Vaø khi tieáng suùng vöøa eâm “Xaùp laù caø” ñaáu hai beân chieán haøo Ñòch quyeát chieám, ta khoâng ñaàu Gan ñoàng daï saét côù sao yeáu heøn ? Ñòch quaân taêng vieän nhieàu phen Chieán xa suùng maùy khoùi ñen mòt trôøi Coøn non coøn nöôùc coøn ngöôøi Ruùt laø chieán thuaät chôø thôøi phaûn coâng ! Ñòch loøn qua ngaû Hoùc Moân Taân Höông cuõng bò taán coâng nöõa roài Quan ta töû traän bao ngöôøi Bieân Hoøa taïm ruùt veà nôi an toaøn Quaân Phaùp tieán chieám Taân An Taøu Taây neo ñaäu ngheânh ngang giöõa doøng Nguyeãn Trung Tröïc ñaùnh hoûa Coâng EÁch - beâ - raêng saét ñoû hoàng chaùy tieâu (1) 828 832 836 Lô - bôø - rít hieåu chöa naøo ? * Töôùng Boâ - na ñöôïc ñöa vaøo theá ngay * Phaùp beøn tuyeån duïng tay say Saên luøng baét bôù tuø ñaøy nghóa binh Choáng quaân xaâm löôïc vieãn chinh Ruoäng vöôøn chuaån bò bieán thaønh haàm choâng Thuû Khoa Huaân, Cuø Lao Roàng Tröông Coâng Ñònh huyeän Goø Coâng saün saøng Trong tö theá raát hieân ngang Cöôùp ñöôïc suùng giaëc töï trang bò mình Nghóa binh töï nguyeän thaønh hình Taám loøng yeâu nöôùc, nieàm tin töï haøo Ñeâm ngaøy chieán ñaáu beân nhau Cöông quyeát choáng Phaùp ñoàng baøo mieàn Nam * Lô - bôø - rít = Ñaïi taù Lebris . * Boâ - Na = Töôùng Bonard thay theá Charner, Toång chæ huy quaân ñoäi xaâm löôïc Phaùp. 51 (2) (3) (4) (5) baùn, Mieàn Nam laø xöù thuoäc ñòa cuûa Phaùp goàm 6 tænh. Vua phaùi Phan Thanh Giaûn ñi söù sang Phaùp caàu hoaø nhöng Naõ Phaù Luaân giöõ laäp tröôøng thi haønh Hoaø öôùc. Thaáy khoâng xong, Phan Thanh Giaûn tuaãn tieát. Cuï Ñoà Chieåu coù laøm baøi thô khoùc Cuï Phan. Tuy Hoaø öôùc baét buoäc phaûi kyù, nhöng nhaân daân Mieàn Nam khoâng cuùi ñaàu, nhieàu cuoäc choáng traû quyeát lieät ñaõ noå ra … Paris : thuû ñoâ Phaùp ; Madrid : thuû ñoâ Taây Ban Nha Graêng – ñi = Grandieøre Töôùng Phaùp OÂ – ba – reát = Aubaret Trung taù Vi Le = Le Myre de Vilers, Thoáng ñoác Nam Kyø töø naêm 1879. 52 HOØA ÖÔÙC NHAÂM TUAÁT 840 844 848 852 Baûn thaûo Hoøa öôùc ñang caàm Xi - Moâng trung taù haàm haàm chìa ra Ñieàu kieän tieân quyeát neâu laø Phaûi kyù hoøa öôùc tay ba töùc thì (1) Kyù xem nhö maát Nam Kyø Möôøi hai ñieàu khoaûn chi ly roõ raøng Pa - ri, Ma - rit hueânh hoang (2) Khoân hoàn thì kyù, neáu ngang chaúng coøn Tuaân theo leänh Naõ Phaù Luaân Graêng - ñi thieáu töôùng coùc caàn buùng tay (3) Ñöøng loâi thoâi, khoûi trình baøy Chæ theâm, chaúng bôùt, doâng daøi, toùm thaâu OÂ - ba - reát veånh haøm raâu (4) Toaøn quyeàn thuoäc ñòa ñöùng ñaàu Vi - Le (5) (1) Hoøa öôùc tay ba goàm ; trieàu ñình Hueá, Phaùp, Taây Ban Nha, do Thieáu töôùng Grandieøre trao cho trieàu ñình Hueá, coù 12 ñieàu trong ñoù coù nhaéc ñeán : Töï do truyeàn giaùo, töï do mua 856 860 864 868 Phaùp xaây kieân coá nhaø tuø (1) Roài xaây dinh thöï hai laàu khang trang (2) Xaây nhaø Chuùa lôùn giöõa ñaøng (3) Xaây theâm hyù vieän trang hoaøng nguy nga (4) Caûng Saøi Goøn taøu vaøo ra Chính quyeàn thuoäc ñòa toaøn laø tay sai AÂm möu tính chuyeän laâu daøi Xaây tröôøng daïy hoïc, xaây ñaøi töï do Gaëp Taây mieäng noùi “boâng - rua” Ñaùnh giaày khuùm nuùm cho bô söõa duøng Cao su khai môû ñieäp truøng Daân phu boû xaùc giöõa röøng khí linh Laäp chieán khu, tuï nghóa binh Nam Kyø khaùng chieán ñoàng tình hoäi nhau Ñaùnh quaân xaâm löôïc ñoøn ñau Trôøi Nam luoân coù anh haøo ñöùng leân 888 (1) Vieäc ñaàu tieân maø Toaøn quyeàn Phaùp laøm laø cho xaây nhaø tuø ñeå giam giöõ nhöõng ngöôøi yeâu nöôùc. (2) Nhöõng nhaø laàu hai taàng ñöôïc xaây hai beân ñöôøng Catina. (3) Vöông cung Thaùnh Ñöôøng Saøi Goøn (4) Quoác hoäi thôøi tröôùc, nay laø Nhaø haùt Tp. Hoà Chí Minh (1) Söï vieäc Phaùp daøn caûnh cho teân laùi buoân Giaêng Ñuy – puy ( Jean Dupuis ) coá tình gaây haán. Hai beân ñang ñaøm phaùn thì chieán haïm Phaùp baén ñaïi baùc vaøo Ñoâng Nam Haø Noäi, tieán chieám caùc vuøng laân caän nhö : Phuû Lyù, Höng Yeân, Ninh Bình vaø Nam Ñònh, ñaùnh tôùi Haûi Döông, Buøi Chu, Phaùt Dieäm. Ñaây laø aâm möu cuûa Gaùcnieâ nhaèm chieám Baéc Kyø, hoaøn thaønh vieäc xaâm laêng toaøn boä nöôùc ta. 53 54 PHAÙP ÑAÙNH HAØ NOÄI LAÀN THÖÙ I 872 876 880 884 Thaêng Long roài cuõng chaúng yeân Bôûi thaèng laùi suùng, moät teân gian xoaøng Thöông thuyeàn vuõ khí maáy choàng Möôïn ñöôøng mua baùn qua vuøng Vaân Nam Vieäc xaûy ra naêm Nhaâm Thaân ( 1873 ) Khi thuyeàn bò chaën thöông nhaân naëng lôøi Quan ta nhoû nheï - hoûi môøi Ñuy - puy ngang ngöôïc gioïng hôi coân ñoà Thöông nhaân loaïn xaï xaùp voâ Tay quô mieäng quaùt dieãn troø thieät hay Boïn lính Taây can thieäp ngay Ñoå thöøa loãi aáy quan baøy ñaët ra Roài cho lính troùi quan ta Toáng giam töùc khaéc goïi laø xöû phaân (1) Söï vieäc ñaøm phaùn chaúng caân Tuaàn döông haïm Phaùp raàn raàn taán coâng Cöûa Ñoâng Nam truùng thaàn coâng Nguyeãn Tri Phöông nuoát leä loøng caén raêng Boû caû thuoác, boû caû aên Vì daân vì nöôùc ñònh thaàn qui tieân 892 896 900 904 908 Phaùp chieám Phuû Lyù, Höng Yeân Ninh Bình, Nam Ñònh cuõng lieàn toùm thaâu Ngöôøi yeâu nöôùc raát khoå ñau Ngöôøi laøm noâ boäc hoâ haøo hoan ngheânh Queâ höông trong caûnh ñieâu linh Laû lôi coù aû vaên minh noùi cöôøi Naéng möa laø chuyeän ñaát trôøi Haän thuø cheùm gieát chuyeän ngöôøi theá gian Sæ nhuïc, uaát öùc quaù caên Phan - sít bò baén naèm laên giöõa bôø Vì nghe suùng noå vu vô Ra oai töôùng Phaùp leân bôø ñöùng xem Huøm döõ maø loït xuoáng haàm Ñeán giôø ñeàn toäi chôù taàm ñöôøng ra Tuûi thaân chò ôû queâ nhaø Coâ ñôn phaän goùa, caùnh hoa uùa taøn Voâ cuøng thöông tieác só quan Kheùp hoøm ñeå giöõa hai haøng lính nghieâm Laù côø ba saéc phuû leân Coù daøn truy nieäm, coù keøn toø te Tieãn ñöa Phan sít Gaùc nhe 912 916 Taám “meà ñay” ñeå im re cuoán chieàu Quaân ta thaát theá quaù nhieàu Tinh thaàn khaùng Phaùp coù chieàu giaûm ñi Ñu - breâ thoáng ñoác leân thay * Lieàn sai söù giaû trình baøy vôùi ta Phi - laùt - trô, tröôûng thanh tra * Vaên daøi aån duï qua loa maáy doøng 936 * Töôùng löôïc phi tröôøng töû, töû quyù sanh nhi voâ ích Thaønh vong maïc cöùu, tuùng nhieân töû höõu nhö coâ Di buùt Hoaøng Dieäu * Ñu -breâ = Dupreù * Phi- laùt- trô = Philastre 55 56 HIEÄP ÖÔÙC HARMAND PHAÙP ÑAÙNH HAØ NOÄI LAÀN THÖÙ II 920 924 928 932 Neáu bieát quan heä treùo troøng Cuoän tô ñaõõ roái, xoû voøng ích chi ? Theá côø lôõ moät nöôùc ñi Thu, ñoâng, naéng haï laàm lì ñôïi xuaân Ñôøi ngöôøi cheát chæ moät laàn Soáng laø baûo veä nhaân daân yeân laønh Giôø coâ theá khoù giöõ thaønh Soáng nhìn ñoå naùt thoâi ñaønh hy sinh Toân Thaát Baù voán gian manh Noäi öùng cho Phaùp toäi danh roõ raøng Ñoát kho ñaïn chaùy tan hoang Suùng khoâng coøn ñaïn ñòch caøng tieán mau Sôïi daây oan nghieät buoäc vaøo Hoaøng Dieäu töû tieát, ngheïn ngaøo xoùt thöông * Goùp cuøng muoân vaïn taám göông Vì daân, vì nöôùc, chieán tröôøng xaû thaân Toäi naøy ghi nhôù coù phaàn Nôï naøy phaûi traû chôù laàn löïa chi Ñaây caàu Giaáy tieán leân ñi Löôõi göôm mai phuïc Hen - ri rôi ñaàu Quaân xaâm löôïc hieåu chöa naøo ? Naác thang baïo löïc treøo cao ngaõ daøi 940 944 948 952 Taïi sao phaûi kyù nhö vaày ? Hai möôi baûy khoaûn vieát ñaày vaên hoa Moät ngaøn taùm traêm taùm ba Coät moác lòch söû nöôùc nhaø chuyeån giao Caàn gì leã nghóa traàu cau Töø ñaây chaøy - coái, cuøng nhau ñoái ñaàu Thaéng thì töï tieän chaët ñaàu Thua thì cam chòu ñaây ñaàu chaët ñi Daân noâ leä soáng ra gì ? Ñao kia caøng beùn, ñaàu lì naày trao Nhöõng khi dieãn caûnh chaët ñaàu Khoâng caàn bòt maét, khoâng caàu kinh Cha Cöûu Long heïn vôùi Hoàng Haø Ñoàng Nai öùa nhuïc ñoå ra Thaùi Bình De Courcy yeâu caàu caùc ñaïi thaàn cô maät sang toaø Khaâm Söù ñeå baøn ñònh nghi thöùc cuoäc gaëp gôõ giöõa Vua Haøm Nghi vaø ñaïi dieän toái cao cuûa chính phuû Phaùp. Song Toân Thaát Thuyeát töø choái, Töôùng De Cuoác Xy doïa seõ ñem quaân sang baét. Tröôùc tình theá khoâng theå trì hoaõn, nöûa ñeâm 7/7 naêm AÁt Daäu (1885) Toân Thaát Thuyeát ra leänh taán coâng vaøo ñoàn Mang Caù vaø ñoàn Phaùp ôû caïnh toøa Khaâm Söù. Quaân ta ñaùnh raát haêng haùi, song vuõ khí quaù thoâ sô, lieân laïc truyeàn tin sô ñaúng, neân chæ maáy giôø sau bò phaûn coâng vaø thaát baïi. Phaùp tieán chieám kinh thaønh Hueá. Toân Thaát Thuyeát haï leänh taäp hôïp taøn quaân chöïc saün ôû cöûa Chöông Ñöùc, vaøo cung ñoùn Vua Haøm Nghi cuøng Hoaøng toäc chaïy ra Quaûng Trò. Taïi Taân Sôû, Haøm Nghi ra chieáu Caàn Vöông khaùng chieán choáng Phaùp . Hieäp öôùc Harmand (28-5-1883) vaø hieäp öôùc Patenoâtre (6-6-1884). Giai caáp phong kieán Vieät Nam ñaõ hoaøn toaøn ñaàu haøng thöïc daân Phaùp. Trieàu ñình Hueá, vôùi tö caùch laø moät nhaø nöôùc ñoäc laäp coù chuû quyeàn ñaõ hoaøn toaøn suïp ñoã. Nöôùc Vieät Nam ñaõ trôû thaønh thuoäc ñòa cuûa tö baûn Phaùp. 57 THÔØI KYØ PHAÙP THUOÄC 956 960 964 Ai veà thaêm ñaát Thaàn Kinh Ngoån ngang theá söï trieàu ñình ngaån ngô Kieán Phuùc thì quaù ngaây thô Cuoác - xy chuaån bò ñeán giôø taán coâng * Laáy baïo löïc choáng baát coâng Söùc coâ theá yeáu vieäc khoâng bình thöôøng Toân Thaát Thuyeát, Nguyeãn Vaên Töôøng Beân ngoaøi treo baûng hieäp thöông ñôïi chôø Tieán ñaùnh traïi Phaùp baát ngôø Theá nhöng coù laät theá côø ñöôïc ñaâu ? Laïi theâm moät cuoäc beå daâu Kinh thaønh maùu leä bieát bao nhieâu laàn ? 58 MAI XUAÂN THÖÔÛNG 968 972 * Cuoác -Xy : De Courcy Töï Ñöùc maát, Kieán Phuùc (12/1883-1884) leân thay, bò beänh ñaäu muøa cheát. Haøm Nghi (8/1884-8/1885) keá vò. Töôùng Phaùp 976 Haøm Nghi taäp hôïp quaàn thaàn Caàn Vöông truyeàn hòch toaøn daân dieät thuø Bình Ñònh xaây döïng chieán khu Nuùi cao hieåm trôû, haøo saâu vaãy vuøng Hai laàn tænh lî tieán coâng Buøi Ñieàn, Ñöùc Nhuaän, Duy Cung, anh haøo Hai naêm ngang doïc xieát bao Naèm gai neám maät, giöông cao ngoïn côø Nhöng roài thaát theá sa cô Hai doøng nöôùc maét bao giôø môùi ngöng ? Taám göông lieät só anh huøng Quoác keâu ai oaùn naõo nuøng xoùt xa Mai Xuaân Thöôûng ñaáng taøi ba Ñieåm toâ thi söû huøng ca ngaäm nguøi 992 59 60 NGUYEÃN THIEÄN THUAÄT 980 984 988 Giöõa vuøng truõng thaáp moät thôøi Xaây döïng caên cöù khaép nôi quy veà Nguyeãn Thieän Thuaät ñoïc lôøi theà Ñuoåi quaân xaâm löôïc tình queâ daït daøo Du kích chieán, ñaùnh ñoøn ñau Tìm nôi hieåm yeáu khoeùt saâu ñòa baøn Chieán khu Baõi Saäy danh vang Ngoïn côø chính nghóa hieân ngang khaép vuøng Noâng daân hoäi tuï raát ñoâng Ñòa baøn soâng Ñuoáng, soâng Hoàng bao la Quaàn thaûo cuøng Phuù Lang Sa Chín naêm ngang doïc taøi ba phi thöôøng Hoaøng Cao Khaûi quaù baát löông Tay sai cho Phaùp am töôøng theá ta Bao vaây Baõi Saäy töø xa OÂi ! Ñaønh töø bieät boân ba xöù ngöôøi HOAØNG HOA THAÙM 996 1002 1006 Baéc Giang danh tieáng löu ñôøi Huøm thieâng Yeân Theá saùng ngôøi Hoaøng Hoa … Khi giaëc Phaùp chieám nöôùc ta Khaép vuøng hieåm trôû laø nhaø nghóa binh Tam Ñaûo, Thaùi Nguyeân, Baéc Ninh Töø daân laøm chuû trôû thaønh huøng ca Só - Noâng thaïch truï nöôùc nhaø Hieäp ñoàng chieán ñaáu taøi ba voâ cuøng Ngaøy caøy cuoác, toái saên luøng Ñaùnh ñoàn dieät boùt chieán coâng laãy löøng 1010 Möôøi hai naêm aùnh löûa böøng Huøm thieâng chieáu saùng nhö vöøng traêng sao Tieác thöông coá neùn leä traøo Coõi loøng traên trôû noãi ñau raõ rôøi 1024 1028 61 62 CAÙC PHONG TRAØO YEÂU NÖÔÙC VAØ NGUYEÃN THAÙI HOÏC 1012 1016 1020 Nhieàu phong traøo noåi khaép nôi Nhöng ñaønh cam chòu ñaàu rôi baát thaønh Phaùp ñem xöû cheùm Ñoäi Bình ( 1908 ) Beâu ñaàu theâ thaûm Caàu Deàn thò uy Maùy cheùm saûn phaåm ly kyø Vaên minh nöôùc Phaùp mang ñi gieát ngöôøi Nguyeãn Thaùi Hoïc xöû ñaàu rôi Moät voøng nguyeät queá saùng ngôøi ngaøn sau Hieân ngang ñöùng giöõa ñaøi cao Vaãy chaøo laàn cuoái ñoàng baøo thaân thöông Tieáng hoâ doõng daïc phi thöôøng Hieán daâng Toå Quoác maùu xöông ñoû ngôøi Thaùo khaên bòt maét ñi thoâi “Töï Do Ñoäc Laäp muoân ñôøi Vieät Nam” OÂi ! nhìn chò Nguyeãn Thò Giang Khaên soâ thaàm chít ñeå tang cho choàng Tình ñoàng chí, raát maën noàng Lôøi theà son saét thuûy chung veïn toaøn Möôøi ba lieät só hieân ngang Vieät Nam thi söû trang vaøng ghi danh TÖØ DUY TAÂN HOÄI ÑEÁN PHONG TRAØO ÑOÂNG DU 1032 1036 Duy Taân yù thöùc vaên minh Chæ mong daân trí cuûa mình naâng cao Phan Boäi Chaâu baéc nhòp caàu Canh taân xöù sôû, Ñoâng Du laøm ñaø Neáu muoán ñoäc laäp nöôùc nhaø Töï cöôøng töï löïc töï ta taïo thaønh Phaûi thay ñoåi haún caùch nhìn Daân sinh daân trí ñoàng haønh môû mang Xem vaên hoùa, chìa khoùa vaøng 1040 Môû bung caùnh cöûa huy hoaøng töông lai Nhö vieân ngoïc quyù doài maøi Saùng tinh anh chieáu nhöõng ngaøy laàm than Leân taøu “phuï beáp” ñaéng cay laém hoài Baùc Hoà cuûa chuùng ta thuôû nhoû coù teân laø Nguyeãn Sinh Cung, sau ñoåi teân Nguyeãn Taát Thaønh, sinh ngaøy 19 thaùng 5 naêm 1890 taïi laøng Kim Lieân, huyeän Nam Ñaøn, tænh Ngheä An. Cha cuûa Ngöôøi laø Nguyeãn Sinh Saéc ( 1863 – 1929 ) ñoã Phoù Baûng, ra laøm quan, sau bò caùch chöùc chuyeån sang laøm ngheà thaày thuoác Ñoâng y. Meï cuûa Ngöôøi laø Hoaøng Thò Loan ( 1868 – 1901 ) moät phuï nöõ coù hoïc, ñaûm ñang, chaêm lo cho choàng cho con heát möïc . Ngaøy 5/6/1911 Nguyeãn AÙi Quoác quyeát taâm ñi tìm con ñöôøng môùi höõu hieäu hôn ñeå cöùu nöôùc. Khaùc vôùi theá heä thanh nieân ñeo ñuoåi yù töôûng cuûa cuï Phan Boäi Chaâu höôùng veà Nhaät Baûn, Nguyeãn AÙi Quoác choïn con ñöôøng ñeán nöôùc Phaùp. 63 64 CHAÂN DUNG VÒ ANH HUØNG THÔØI ÑAÏI 1044 1048 1052 1056 Laøng Kim Lieân, huyeän Nam Ñaøn Vuøng queâ thuoäc tænh Ngheä An ñaát laønh Nguyeãn Sinh Cung - Nguyeãn Taáùt Thaønh Chaân dung moät ñaáng huøng anh tuyeät vôøi Nho gia hun ñuùc neân ngöôøi Thaùng naêm aám naéng vì ñôøi hieän thaân Meï teân laø Hoaøng Thò Loan Cha Nguyeãn Sinh Saéc, thaày lang ñöùc hieàn Bao cuoäc khôûi nghóa noåi leân Ñaàu rôi maùu chaûy trieàn mieân baát thaønh Höôùng veà nöôùc Nhaät cuï Phan Raát ñaùng khaâm phuïc thöïc haønh khoù khaên Chæ laø lyù luaän nhieàu trang Mô hoà nhö theå ñeâm traêng möa daàm Nguyeãn AÙi Quoác cöông quyeát taàm Ñònh thaàn chuû ñích aâm thaàm sang Taây Beán Nhaø Roàng saùng ban mai 1060 1064 1068 1072 Leânh ñeânh soùng nöôùc maây trôøi OÂm bao hoaøi baõo xöù ngöôøi vaên minh ? La - tu - sô Tô - reâ - vin (* ) Coøn in daáu aûnh haønh trình Baùc ñi AÙ, AÂu, Chaâu Myõ, Chaâu Phi Kieáp ngöôøi noâ leä khaùc gì nhau ñaâu ! Cuõng cuøng phaän soá lao ñao AÙch troøng nhö gioáng ngöïa traâu nhoïc nhaèn Thöïc daân boùc loät daõ man Phaân chia giai caáp giaøu sang, thaáp heøn Treân cao “oâng” ñuû moïi quyeàn Döôùi laø loá nhoá thôï thuyeàn laøm coâng Thì ra giöõa tôù vaø oâng Khaùc nhau caùi choã ruoät - long ñoù maø Tôù ñöùt ruoät, chaúng keâu ca Long oâng ruûi ñöùt… theá laø hoång song Trôøi coù maét, chaúng coù troøng ! 1076 Trôøi ñaâu thaáy caûnh baát coâng theá naøy ? Hieåu saâu xa, môùi ñaéng cay Böùc tranh nhaân loaïi nhö vaày hay sao ? Treân con taøu Latouche Treùville, Baùc Hoà ñaõ laøm phuï beáp, ñích ñeán laø nöôùc Phaùp vaên minh. Con taøu leânh ñeânh qua nhieàu xöù sôû AÙ, Phi, AÂu; ñi qua nhieàu nöôùc, vuøng laõnh thoå … Nhaän xeùt ñaàu tieân cuûa Ngöôøi laø : ÔÛ ñaâu boïn thöïc daân cuõng taøn baïo, ñoäc aùc; ôû ñaâu ngöôøi lao ñoäng cuõng bò aùp böùc vaø bò boùc loät daõ man . 65 1080 1084 1088 1092 Cuøng laø leä maën maùu ñaøo Danh töø bình ñaúng nghe sao ngaäm nguøi Moät ngaøn chín traêm hai möôi Luaän cöông sô thaûo roïi soi taàm nhìn Cuûa taùc giaû kyù Leâ - nin (1) Vaán ñeà thuoäc ñòa ñöôïc in phaùt haønh Con ñöôøng giaûi phoùng daân mình Chuû nghóa xaõ hoäi chöùng minh roõ raøng Baûn aùn cheá ñoä thöïc daân (2) Do chính giai caáp coâng nhaân soaïn thaønh Khôûi xöôùng coâng cuoäc ñaáu tranh Laø xaây haïnh phuùc hoøa bình aám no Baùc bí maät ñeán Lieân Xoâ Phaùt trieån luaän ñieåm töï do hôïp thôøi (1) Naêm 1920 Nguyeãn AÙi Quoác ñoïc Sô thaûo laàn thöù nhaát Luaän cöông veà caùc vaán ñeà daân toäc vaø thuoäc ñòa cuûa Leânin ñaêng treân baùo Nhaân Ñaïo - Cô quan Trung öông Ñaûng Coäng saûn Phaùp. Ngöôøi voâ cuøng phaán khôûi noùi:“Hôõi ñoàng baøo bò ñoïa ñaøy ñau khoå ! Ñaây laø caùi caàn thieát cho chuùng ta, ñaây laø con ñöôøng giaûi phoùng chuùng ta !”. (2) Saùch “ Baûn aùn cheá ñoä thöïc daân Phaùp” do Nguyeãn AÙi Quoác xuaát baûn taïi Paris 6/1923. Nguyeãn AÙi Quoác bí maät töø Paris ñeán Maùtxcôva ( Lieân Xoâ ). Thôøi gian gaàn moät naêm röôõi ôû Lieân Xoâ Nguyeãn AÙi Quoác ra söùc tìm hieåu tình hình moïi maët cuûa cheá ñoä xoâ vieát. Ñaëc bieät töø 17/6 ñeán 8/7 naêm 1924 Ngöôøi ñaõ tham döï Ñaïi hoäi laàn thöù V cuûa Quoác teá Coäng Saûn. Taïi hoäi nghò naøy Ngöôøi trình baøy moät baûn baùo caùo raát quan troïng veà vaán ñeà daân toäc vaø thuoäc ñòa. Baèng soá lieäu vaø tö lieäu thaät, baûn baùo caùo ñaõ laøm saùng toû vaø phaùt trieån moät soá luaän ñieåm cuûa V.I. Leânin veà baûn chaát cuûa chuû nghóa thöïc daân, veà nhieäm vuï cuûa Ñaûng Coäng saûn treân theá giôùi trong cuoäc ñaáu tranh choáng aùp böùc boùc loät vaø giaûi phoùng daân toäc ôû caùc thuoäc ñòa. 66 TOÂN ÑÖÙC THAÉNG 1096 1100 1104 Binh bieán Haéc Haûi raïng ngôøi Ba Son “Coâng hoäi” troãi hoài chuoâng ngaân Toân Ñöùc Thaéng vôùi coâng nhaân Ñaáu tranh chaùnh trò gian truaân maøn ñaàu Ñoøi taêng löông, khôûi phong traøo Baõi coâng ñoaøn keát theá cao nöôùc côø Thôøi gian laøm vieäc taùm giôø Ñaây laø lyù ñuùng khoâng chôø ! khoâng xin ! Taùm ngaøy ñoàng loaït “mít - tin” Daáu son lòch söû quang vinh ñieåm ñaàu Quan Taây thoûa maõn yeâu caàu Veû maët söôïng söôïng ruoät ñau ñöùt lìa ! Phong traøo coâng nhaân ñaõ coù söï phaùt trieån nhaûy voït vôùi vieäc xuaát hieän nhieàu cuoäc baõi coâng coù quy moâ lôùn, coù toå chöùc vaø laõnh ñaïo. Trong ñoù phaûi ghi nhaän cuoäc baõi coâng cuûa moät nghìn coâng nhaân Ba Son ( Saøi Goøn) vaøo thaùng 8/1925. Gaén lieàn vôùi cuoäc baõi coâng naøy laø vai troø toå chöùc cuûa Baùc Toân Ñöùc Thaéng. Sau khi tham gia binh bieán ôû Haéc Haûi naêm 1919, Baùc Toân veà nöôùc vaø xin vaøo laøm coâng nhaân ôû haõng Ba Son. Taïi ñaây Baùc ñaõ bí maät thaønh laäp toå chöùc Coâng Hoäi ñaàu tieân ôû Saøi Goøn. Muïc ñích cuûa cuoäc baõi coâng Ba Son laø ñoøi taêng löông 20%, cuõng nhaèm giöõ laïi chieác taøu Michelet ( Mi sô leâ ) ñöôïc ñöa ñeán söûa chöõa ôû xöôûng Ba Son, khoâng cho Phaùp duøng chieác taøu naøy chôû binh lính sang ñaøn aùp caùch maïng Trung Quoác. Keát quaû Ba Son ñaõ caém moät moác quan troïng trong phong traøo coâng nhaân Vieät Nam baét ñaàu ñi vaøo ñaáu tranh coù toå chöùc, coù muïc ñích chaùnh trò roõ raøng . 67 1120 Haõy thoáng nhaát, cöùu gioáng noøi Ba thaùng hai Baùc tuyeân lôøi saét son Vaàng hoàng chieáu saùng nöôùc non Truøng truøng boùng Veä Quoác ñoaøn tieán coâng 68 TRAÀN PHUÙ ÑAÛNG COÄNG SAÛN VIEÄT NAM 1108 1112 1116 Queâ höông töøng maûnh phaân chia Haèng ngaøn thuû caáp ñaàm ñìa maùu tuoân Gioáng Roàng Tieân moät coäi nguoàn Caønh luoân lieàn goác, laù luoân lieàn caønh Goác beàn vöõng, laù töôi xanh Tröôùc côn gioâng baõo, laù - caønh xaùc xô Moät cô hoäi, moät thôøi cô Laù xanh phaùt trieån, caønh tô hình thaønh Ñaûng Coäng saûn ñöôïc khai sanh Giôø toång khôûi nghóa lieät oanh khôûi ñaàu Baéc Trung Nam hôõi ñoàng baøo Ngoïn côø “lieàm buùa” bay cao baàu trôøi 1124 1128 1132 Löïc löôïng caùch maïng coâng noâng Xoâ Vieát Ngheä Tónh löûa hoàng boác cao Suïc soâi uaát haän daâng traøo Giaëc Taây baén thaúng ñoàng baøo chuùng ta Ñoát hai baûy baûy caên nhaø ( 277 ) Neùm bom huûy dieät töôûng laø deïp nhanh Caàn hy sinh, seõ hy sinh Tröôùc quî, sau tieán böùc tranh tuyeät vôøi Taïi hoäi nghò hoïp thaùng möôøi ( 10/1930 ) Ñoàng chí Traàn Phuù ñöôïc môøi bí thö Luaän cöông chính trò chöùng töø Nghìn naêm neùt buùt ñeïp nhö phuïng roàng Ñoaøn ngöôøi bieåu tình ñaáu tranh oân hoøa ñoâng treân 8.000 ngöôøi tröôùc coù caàm côø ñoû. Doøng ngöôøi caøng tieán caøng boå sung, khi ñeán gaàn Vinh con soá leân tôùi 30 ngaøn ngöôøi xeáp thaønh haøng daøi tôùi 4 km. Thöïc daân Phaùp ñaõ ñaøn aùp daõ man. Chuùng cho maùy bay neùm bom vaø xaû suùng lieân thanh vaøo ñoaøn bieåu tình, laøm cheát 217 ngöôøi, bò thöông naëng 307 ngöôøi, ñoát chaùy saïch 277 noùc nhaø. Hai laøng Loäc Chaâu vaø Loäc Haûi bò trieät haï hoaøn toaøn. Baùc Hoà ñaõ vieát “ Tuy ñeá quoác Phaùp ñaõ daäp taét phong traøo ñoù trong bieån maùu, nhöng Xoâ Vieát Ngheä Tónh ñaõ chöùng toû tinh thaàn oanh lieät vaø naêng löïc caùch maïng cuûa nhaân daân lao ñoäng Vieät Nam. Phong traøo tuy thaát baïi, nhöng noù reøn luyeän löïc löôïng cho cuoäc Caùch maïng thaùng Taùm thaéng lôïi sau naøy”. Hoäi nghò TW laàn thöù I hoïp taïi Höông Caûng ( 10/1930 ) do ñoàng chí Traàn Phuù chuû trì. Hoäi nghò quyeát ñònh ñoåi teân Ñaûng thaønh Ñaûng Coäng saûn Ñoâng Döông . 69 1148 1152 70 LEÂ HOÀNG PHONG 1156 1136 1140 1144 AÂm möu thoáng trò AÙ Ñoâng Phaùp ñem toân giaùo ñeå hoøng mò daân Tröôùc baïo löïc muoán yeân thaân Phaûi theo moät ñaïo löïa laàn laäp ra Cao Ñaøi, Hoøa Haûo, Chuùa Cha Phaùp in boùi toaùn; quyû, ma, thaùnh, thaàn Ñaïo naøo cuõng daïy ôû traàn Laøm toát, laøm thieän, raát caàn laøm thinh Tu ñi ñeå ñöôïc an laønh Phaùp sai boài buùt vieát tình dôû dang “Ñaøo” ham ñòa vò chöùc quan “Keùp” ñaønh tuyeät voïng bieáng aên thaát tình Uoáng thuoác ñoäc ñeå quyeân sinh Hoaëc huùt thuoác phieän ñeå queân noãi saàu Phaùp ñem truïy laïc, nhöû caâu Theâu deät nhöõng moái tình ñaàu traùi ngang “Keùp” reâu rao baùn vaàng traêng “ Ñaøo” ruø rì baùn khuoân vaøng ngaây ngoâ “Keùp” töù chieán, “ Ñaøo” giang hoà “Toaøn quyeàn” dung döôõng ñaùm oâ hôïp naøy 1160 1164 Buoàn khoâng ? Haõy uoáng cho say Cheùn anh cheùn chuù caû ngaøy laãn ñeâm Maát coøn Toå quoác cöù queân Naâng ly coù aû ngoài beân haùt moø * Uoáng ñi höôûng thuï töï do Ñaâm thueâ cheùm möôùn nhaäu no seõ maàn “Chöông trình haønh ñoäng” nhaân daân Phaûi xaây döïng Ñaûng, vieäc caàn laøm ngay Leâ Hoàng Phong, naêm ba hai ( 1932 ) Chæ ra thuû ñoaïn quan Taây - nguïy quyeàn Maët traän tö tröôûng tröôùc tieân Hoïc thuyeát Caùc Maùc, Leâ - nin chæ ñöôøng. * Haùt moø : Ca só khoâng bieát chöõ, cuõng khoâng bieát nhaïc lyù, haùt vì sinh keá phaûi haùt ñeå möu sinh Nhöõng cuoäc ñaáu tranh cuûa giai caáp coâng nhaân vaø nhaân daân lao ñoäng Ñoâng Döông ñang dieãn ra heát söùc quyeát lieät. Phaùp tung ra nhieàu thuû ñoaïn : Thaúng tay duøng vuõ löïc ñeå ñaøn aùp. Maët khaùc taïi nhöõng ñoâ thò cho boïn tay sai chính quyeàn in ra nhieàu baùo chí xuyeân taïc, meâ hoaëc. Muïc ñích laø muoán chieám nöôùc ta laâu daøi . “ Chöông trình haønh ñoäng” ñeà ra nhöõng yeâu saùch cuï theå rieâng cho töøng giai caáp, taàng lôùp nhaân daân nhö : coâng nhaân, noâng daân, thôï thuû coâng, tieåu thöông, thanh nieân, phuï nöõ, cho caùc daân toäc thieåu soá. Taïi Ñaïi hoäi laàn thöù baûy cuûa Quoác teá Coäng saûn ôû Maùtcôva, Leâ Hoàng Phong laø Tröôûng Ñoaøn ñaïi bieåu Ñaûng Coäng saûn Ñoâng Döông ñeán tham döï. Ñaûng Coäng saûn Ñoâng Döông ñöôïc coâng nhaän laø ñoäi nguõ kieân cöôøng trong phong traøo Coäng saûn Quoác teá, Ñ/c Leâ Hoàng Phong ñöôïc baàu laøm UÛy vieân Ban Chaáp haønh Quoác teá Coäng Saûn . 71 NGUYEÃN VAÊN CÖØ 1168 1172 1176 Chieán tranh aâm æ Ñoâng Döông Nhaät gaây söùc eùp chính tröôøng vôùi Taây Nghe nhö seùt noå ngang maøy Chieán luõy thaát thuû tin naøy raát lo (1) Ñöùc ñaùnh Phaùp, Phaùp thua to Quan toaøn quyeàn môùi “Ñôø -cu” leân ngoài Tuyeån duïng ñeán taùm vaïn ngöôøi Ñöa sang maãu quoác cöùu “Ñôø -goân” ñang Bò quaân Ñöùc ñuoåi chaïy laøng Söu cao thueá naëng ñeàu taêng töøng ngaøy Löông thöïc, nguyeân lieäu, nhaân taøi Laïc quyeân, coâng traùi, baïc baøi taän thu Tröôùc roái raém cuûa quaân thuø Maët traän phaûn ñeá chieán khu hình thaønh (1) Chieán luõy Maginot thaát thuû. Ngaøy 14/ 6/1940 Paris bò quaân Ñöùc chieám. Ngaøy 26/6/1940 quaân ñoäi Phaùp ñaàu haøng. Chính phuû Phaùp Peâtanh ( Philippe Peùtain ) ruùt veà Visi (Vichy) Mieàn Nam nöôùc Phaùp trôû thaønh chính phuû buø nhìn. Moät boä phaän do töôùng Ñôøgoân (De Gaulle) ra nöôùc ngoaøi tieán haønh cuoäc khaùng chieán choáng Ñöùc. ÔÛ Ñoâng Döông Ñôø – cu ( Jean Decoux ) ñöôïc cöû laøm toaøn quyeàn. Ñôø-cu tieán haønh caûi caùch boä maùy cai trò, taêng cöôøng löïc löôïng caûnh saùt, maät thaùm … nhaèm phaùt xít hoùa boä maùy thoáng trò, maïnh tay ñaøn aùp, boùc loät taøi nguyeân, löông thöïc chuyeån veà maãu quoác ñeå cöùu vieän. Ñaëc bieät Phaùp ñaõ tuyeån duïng treân 8 vaïn lính Vieät Nam ñeå ñöa sang Phaùp ñeå cöùu maãu quoác . 72 1180 1184 1188 1192 Queâ höông cuûa laù traàu xanh Cuûa caây cao thaúng, “ duyeân anh vôùi naøng” Ñeâm nay traêng toûa aùnh vaøng Chaøo möøng cuoäc hoïp doïn ñaøng töông lai Nhaät roài seõ tieán ñaùnh Taây Giöõa hai laøn ñaïn … xem ai thaéng roài … ! Nguyeãn Vaên Cöø chuû trì ngoài Chieán khu chuaån bò chôø thôøi taán coâng Ruùt “bí maät” ñôïi leänh chung Traàn Vaên Traø ñöùng ghi loøng töøng caâu (1) Anh Ba Toâ Kyù gaät ñaàu (2) Khi vaàng döông hieän ñoû ngaàu höôùng ñoâng Gaáp chuaån bò löïc löôïng “vuøng” Chôø giôø khôûi nghóa taäp trung Saøi Goøn Loøng daân Nam Boä saét son Nhôù hoäi nghò “Möôøi taùm thoân vöôøn traàu” Tình hình Ñoâng Döông seõ bò loâi keùo vaøo guoàng maùy chieán tranh Theá giôùi thöù hai. Nhaät chieám Ñoâng Döông vaø Phaùp seõ ñaàu haøng Nhaät. Cheá ñoä cai trò ôû Ñoâng Döông trôû thaønh cheá ñoä phaùt xít taøn baïo. Tröôùc tình hình môùi Trung öông Ñaûng chæ thò cho caùc caáp uûy, ñaûng vieân vaø toå chöùc quaàn chuùng phaûi ruùt vaøo bí maät, taïm ñình chæ caùc cuoäc bieåu tình, chuaån bò ñoäi nguõ caùn boä Ñaûng. Maët traän Thoáng nhaát Daân toäc Phaûn ñeá Ñoâng Döông ra ñôøi. Ngaøy 6/11/1939 Hoäi nghò Ban Chaáp haønh Trung öông Ñaûng ñöôïc trieäu taäp taïi Baø Ñieåm, Hoùc Moân, do Ñoàng chí Nguyeãn Vaên Cöø chuû trì (1) Traàn Vaên Traø ( Chaùnh trò vieân Lieân Quaân Baø Ñieåm Hoùc Moân Ñöùc Hoøa, sau veà laøm Khu Tröôûng Khu 8 ). (2) Anh Ba Toâ Kyù ( Chæ huy tröôûng Lieân Quaân Hoùc Moân, Baø Ñieåm, Ñöùc Hoøa, Phoù tö leänh Khu 7 ) thôøi kyø 9 naêm khaùng chieán choáng Phaùp . 18 thoân vöôøn traàu laø teân goïi vuøng ñaát Hoùc Moân - Baø Ñieåm thôøi kyø choáng Phaùp, nôi saûn sinh nhieàu theá heä chieán só Caùch maïng. 73 CHUÛ TÒCH HOÀ CHÍ MINH VEÀ NÖÔÙC 1196 1200 1204 Daùng gaày ñoâi maét nhö sao Baùc veà taát caû ñoàng baøo möøng vui Tröôùc côn löûa boûng daàu soâi Lính Taây, quaân Nhaät ñang hoài ghìm nhau Chuùng ñeû ra ñaùm ngöïa traâu Khueách tröông vaây caùnh toùm thaâu baïc vaøng Moãi ngaøy maáy chuïc ñaùm tang Bò chaët thuû caáp, bò aên keïo ñoàng Uaát hôøn khaép caû nuùi soâng Tröôøng Sôn xöông chaát, Cöûu Long leä traøn Toå tieân döïng nöôùc Vaên Lang Chaùu con cam chòu laàm than nhuïc nhaèn ? 1208 Naø Löøa, Paéc Poù, Cao Baèng Tieáng noùi cuûa Baùc, thanh vang ngoït ngaøo Hôõi chieán só, hôõi ñoàng baøo Vieät Minh laø ngoïn côø sao daãn ñaøng Chieán tranh Theá giôùi thöù hai moãi ngaøy moät lan roäng, tính aùc lieät cuûa noù ngaøy caøng taêng. Ngaøy 28/1/1941 Hoà Chí Minh veà ôû Paùc Boù ( Cao Baèng ) tröïc tieáp laõnh ñaïo Caùch maïng Vieät Nam. Ngöôøi trieäu taäp vaø chuû trì Hoäi nghò laàn thöù 8 Ban Chaáp haønh Trung öông Ñaûng töø ngaøy 10 ñeán 19/5/1941 taïi ñaây. Quyeån saùch “ Lòch Söû Nöôùc Ta” vieát baèng vaên vaàn ñöôïc phaùt haønh roäng raõi trong nöôùc, ñöôïc quaàn chuùng, nhaân daân ñoùn nhaän nhö tieáng noùi cuûa Baùc. 74 ÑOÄI TUYEÂN TRUYEÀN GIAÛI PHOÙNG QUAÂN VÒ CHÆ HUY ÑAÀU TIEÂN VOÕ NGUYEÂN GIAÙP 1212 1216 1220 Röøng Traàn Höng Ñaïo, Cao Baèng Ñoäi tuyeân truyeàn Giaûi Phoùng Quaân ra ñôøi Buoåi ñaàu ba möôi boán ngöôøi Voõ Nguyeân Giaùp ñöôïc Baùc môøi chæ huy Phay Khaét, Naø Ngaàn ñaùnh ngay Xuaát quaân chieán thaéng phuùt giaây khôûi ñaàu Thaønh ñaïi ñoäi, moät tuaàn sau Chôï Chu, Chieâm Hoùa, Taân Traøo, Thaùi Nguyeân Phuù Thoï, Tam Ñaûo, Vónh Yeân Ñoaøn quaân Giaûi Phoùng tieán leân oai huøng Ngaøy ngaøy löïc löôïng boå sung Traàm ngaâm Baùc daïy : Hieáu – Trung veïn gìn 1224 Vónh Yeân, Haûi Döông, Baéc Ninh Ngheä An, Haø Tónh, Thaùi Bình, Sôn Taây Ñaùnh kho thoùc cöùu ñoùi ngay Laù côø cöùu quoác tung bay rôïp trôøi 1240 1244 Thöïc hieän chæ thò cuûa TW Ñaûng vaø ñöôïc Hoà Chuû tòch giao troïng traùch, ngaøy 22/12/1944 ñoàng chí Voõ Nguyeân Giaùp thaønh laäp Ñoäi Vieät Nam Tuyeân Truyeàn Giaûi Phoùng Quaân trong khu röøng thuoäc huyeän Nguyeân Bình, tænh Cao Baèng goàm 34 chieán só. Hai ngaøy sau khi ra ñôøi, Vieät Nam Tuyeân Truyeàn Giaûi Phoùng Quaân ñaõ dieät goïn hai ñoàn Phay Khaét vaø Naø Ngaàn. Moät tuaàn sau ñoäi ñaõ phaùt trieån thaønh ñaïi ñoäi goàm 3 trung ñoäi. Treân ñaø thaéng lôïi ñoù Ñôn vò Giaûi Phoùng Quaân xaây döïng cô sôû Caùch maïng môû roäng caên cöù Cao - Baéc - Laïng. Ñeán thaùng 5/1945 Vieät Nam Tuyeân Truyeàn Giaûi Phoùng Quaân vaø Cöùu Quoác Quaân hôïp nhaát thaønh Vieät Nam Giaûi Phoùng Quaân . 75 Tuyeân ngoân Ñoäc laäp ñoïc leân “ Toaøn caùc daân toäc soáng treân ñaát naøy Töï do, bình ñaúng ai ai Vieät Nam quyeàn höôûng nhöõng ngaøy Töï do Söï thaät thaønh nöôùc Töï do Quyeát giöõ Ñoäc laäp - Töï do muoân ñôøi” Nguyeân vaên Tuyeân ngoân Ñoäc laäp tuyeân boá tröôùc quoác daân vaø theá giôùi “ Nöôùc Vieät Nam Daân chuû Coäng hoøa ñaõ ra ñôøi”. Tuyeân ngoân neâu roõ “ Taát caû caùc daân toäc treân theá giôùi ñeàu sinh ra bình ñaúng; daân toäc naøo cuõng coù quyeàn soáng, quyeàn sung söôùng vaø quyeàn töï do”. “… Nöôùc Vieät Nam coù quyeàn höôûng töï do vaø ñoäc laäp, vaø söï thöïc ñaõ thaønh moät nöôùc töï do ñoäc laäp. Toaøn theå daân toäc Vieät Nam quyeát ñem taát caû tinh thaàn vaø löïc löôïng, tính maïng vaø cuûa caûi ñeå giöõ vöõng quyeàn töï do ñoäc laäp aáy”. 76 TUYEÂN NGOÂN ÑOÄC LAÄP LEÂ VAÊN TAÙM 1228 1232 1236 Nhaät Boån ñaûo chaùnh Phaùp roài Theá côø ñeán luùc dieãn hoài baén nhau Phaùp thua xieång lieång maøn ñaàu Laù côø ba saéc cuoán mau ñeå chuoàn Löông thöïc vô veùt caïn nguoàn Mieàn Baéc ñoùi cheát nhieàu hôn trieäu ngöôøi Baûo Ñaïi thoaùi vò goïn lôøi Noäp aán Chính phuû Laâm thôøi Vieät Nam Ngaøy taøn luõ giaëc ngoaïi xaâm Leänh Toång khôûi nghóa dao caàm suùng trao Trôøi Haø Noäi ñeïp xieát bao Ba Ñình Baùc ñöùng vaãy chaøo toaøn daân - Ñoä treû trung, baàu nhieät huyeát suïc soâi quaán vaûi taåm xaêng thieâu kho giaëc. - Côn löûa loaïn, ñaát Mieàn Nam hun ñuùc ngaøn hoa haøm tieáu döôùi côø sao. 1248 Hai moát ngaøy, chæ theá thoâi Giaëc Taây taùi chieám nhieàu nôi Nam Kyø Nhaät ñaàu haøng, cuoán côø ñi Chaùnh quyeàn Caùch maïng ruùt veà chieán khu Khaép Mieàn Nam boùng giaëc thuø 1252 1256 1260 1264 Ruoäng ñoàng phuû kín maây muø tang thöông Saøi Goøn traøn ngaäp leâ döông Nuï cöôøi chöa troïn, ñau thöông chaûy daøi Baát ngôø moät sôùm ban mai Thò Ngheø löûa chaùy khoùi bay ngaát trôøi Löûa ñaáu tranh ? Ñaùnh nöõa roài ? Bom gaàm rung chuyeån, moïi ngöôøi haân hoan Lính Taây choát chaën giöõa ñaøng Tieáng coøi huï ruù aâm vang laïnh luøng Leâ Vaên Taùm, ngöôøi anh huøng Thaân anh laø ñoùa hoa hoàng ngaùt höông Chieán coâng “duõng só” phi thöôøng Nam Boä khaùng chieán ñaàu chöông söû vaøng Böôùc theo anh ñaõ saün saøng Ñoaøn “Chieán só nhoû” daëm ngaøn xoâng pha 1276 Taïi ngoâi ñình laøng Myõ Haïnh, ngaøy 1/11/1945. Buoåi leã ra maét caùc Chi ñoäi 12 Chi ñoäi tröôûng Toâ Kyù, Chi ñoäi 15 Chi ñoäi tröôûng Huyønh Vaên Moät, Chi ñoäi 14 Chi ñoäi tröôûng Traàn Vaên Traø dieãn ra long troïng ñöôøng hoaøng, treân leå ñaøi coù maët caùc Ñoàng chí Hoaøng Quoác Vieät, Cao Hoàng Lónh. Nguyeãn Vaên Nguyeãn, Nguyeãn Ñöùc Thuaän, Hoaøng Teá Theá, Hoà Minh Ñònh vaø Hoaøng Dö Khöông cuøng nhaân daân Hoùc Moân, Baø Ñieåm, Ñöùc Hoøa chöùng kieán lôøi theà “Quyeát Chieán” giaëc Taây. Nhieäm vuï treân giao baûo veä chính quyeàn. Hai traêm chieán só xeáp haøng tay sieát chaët tay, soâi suïc buoàng tim tình yeâu ñaát nöôùc ( Baøi vieát cuûa Trung töôùng Nguyeãn Thôùi Böng ) 77 78 LAN MEÂ LINH LIEÂN QUAÂN HOÙC MOÂN BAØ ÑIEÅM ÑÖÙC HOØA RA MAÉT TAÏI ÑÌNH MYÕ HAÏNH NGAØY 1/11/1945 1268 1272 Laøng Myõ Haïnh, huyeän Ñöùc Hoøa Taïi ngoâi ñình coå côø hoa keát daøi Tröôùc saân döïng taïm leã ñaøi Chuaån bò chu ñaùo nhaân ngaøy lieân quaân Toå chöùc ra maét nhaân daân Coù ba chi ñoäi vuõ trang thaønh hình Taäp hoïp thanh nieân, hoïc sinh Tình nguyeän gia nhaäp “nhaø binh” Nam kyø Sao vaøng neàn ñoû tung bay Hai traêm chieán só naém tay cuøng theà Quaân vieãn chinh phaûi ruùt veà Nhaân daân chöùng kieán lôøi theà phaùt loa 1280 1284 1288 Tôø baùo Phuïc Höng vöøa ra Chuû buùt Hieàn Só ba hoa ñuû ñieàu Nònh Taây to hoùt raát keâu Che giaáu söï thaät bòa nhieàu chuyeän dô Toäi naøy laø toäi töû cô Nhaân daân keát aùn chôø giôø dieät mi “Lan Meâ Linh” moät nöõ nhi Bieät ñoäi Quyeát töû thöïc thi aùn naøy Khaåu suùng luïc goïn treân tay Vaø vieân ñaïn noå xuyeân ngay ñænh ñaàu Teân Vieät gian ñaõ ngaõ nhaøo Maët traän vaên hoùa coâng ñaàu ghi Lan Trong nhöõng ngaøy ñaàu Nam Boä khaùng chieán, sau söï kieän ñoát kho xaêng vaø kho ñaïn ñòch cuûa Chieán Só Nhoû Leâ Vaên Taùm, dieãn ñaøn vaên hoùa xuaát hieän tôø nhaät baùo Phuïc Höng do teân boài buùt Hieàn Só chuû nhieäm, vieát nhieàu baøi ca ngôïi söï trôû laïi cuûa thöïc daân Phaùp, noùi xaáu nhöõng ngöôøi yeâu nöôùc. Toäi aùc cuûa teân Vieät gian nguy hieåm Hieàn Só bò nhaân daân ta leân aùn. Ñoäi Quyeát töû Trinh Saùt thaønh phoá thi haønh baûn aùn naøy vaø Lan Meâ Linh, nöõ chieán só 16 tuoåi tröïc tieáp thi haønh aùn töû hình. Taïi goùc ñöôøng Leâ Lôïi – Phan Chu Trinh, Lan aùp saùt teân Hieàn Só ruùt khaåu suùng luïc naõ ñaïn ngay ñaàu teân phaûn ñoäng. Nghe tieáng suùng noå boïn caûnh saùt maät vuï vaây baét Lan, lanh trí Lan boû khaåu suùng luïc vaøo noài chaùo cuûa moät chò baùn rong mang ñi … 79 TÖ OÁM - Thuû thò huøng uy, vaïn kyû tinh kyø thieân ñòa kyù - Tö danh só khí, baùch nieân quaân söû thuûy sôn bieân 1292 1296 Côø Nhaät Boån bò cuoán phaêng Côø Taây ba saéc keùo caêng leân roài Anh Tö OÁm ngöôùc nhìn trôøi Luõ thöïc daân phaûi nhôù ñôøi – chôø xem Noùc chôï Thuû anh treøo leân “Sao vaøng neàn ñoû” treo treân nhaø loàng Côø laø bieåu thò coäng ñoàng Chuûû quyeàn daân toäc Tieân Roàng Vieät Nam Thuû Daàu Moät, nhöõng ngaøy giaëc Phaùp chieám ñoùng. Soá treû em cô nhôõ, moà coâi cha meï tuï taäp thaønh nhoùm, laøm ñuû moïi coâng vieäc nhö ñaùnh giaøy, baùn baùo, ñeå kieám tieàn, kieám mieáng aên boû voâ caùi buïng leùp xeïp naøo coù bieát laøm quoác söï gì ñaâu. Chæ vì caùi toäi ôû dô, maø khi boïn quan Taây ñi ngoaøi ñöôøng, caùc thôï ñaùnh giaøy ñoùi meo chaïy theo naøi næ xin ñaùnh giaøy. Taây noù gôùm, cho lính baét boû tuø ñeå khoûi chaøng raøng. Tö OÁm bò baét vaø bò nhoát taïi traïi OÂng Yeäm moät nhaø tuø taïi Beán Caùt, Thuû Daàu Moät. Tö OÁm 15 tuoåi vaø moät soá baïn nhoû ñöôïc Caùch maïng giaûi thoaùt khoûi nhaø tuø, roài cuøng caû chuïc baïn nhoû khaùc tình nguyeän ñi theo caùc anh laøm Vieät Minh. Noi göông Lieät só Leâ Vaên Taùm. Caêm thuø giaëc Taây nhöng Tieåu Ñoäi baây giôø khoâng coù vuõ khí trong tay Tö OÁm quyeát ñònh leo leân noùc nhaø loàng chôï Thuû Daàu Moät thaùo laù côø Taây neùm xuoáng, treo laù côø neàn ñoû sao vaøng leân, ñang tuoät xuoáng löng chöøng thì nhìn thaáy thaèng lính Nhaät Boån naèm nguû gaàn ñoù, coù khaåu suùng FM ñaàu baïc. Tö OÁm laëng leõ boø saùt tôùi choäp ngay, raùng söùc vaùc khaåu suùng laàn ra khoûi chôï, cuøng ñoàng ñoäi loäi qua soâng Saøi Goøn mang veà Bình Myõ Hoùc Moân nôi Chi Ñoäi 1 ñoùng quaân. Trong traän ñaùnh taøu Taây treân soâng Saøi Goøn caùch chôï Thuû hôn moät caây soá ( vaøo ñaàu thaùng 11 naêm 1945 ) Tö OÁm, Nguyeãn Vaên Tö anh duõng hy sinh. ( Huỳnh Kim Trương Chi đội trưởng Chi đội 1 kể ) 80 NGUYEÃN BÌNH 1300 1304 Nhieàu löïc löôïng choáng ngoaïi xaâm Töï ñoäng thaønh laäp aâm thaàm ræ tai Bình Xuyeân, Hoøa Haûo, Cao Ñaøi Phaân vuøng laõnh ñòa, nhaân taøi hieân ngang Thoáng nhaát toå chöùc voõ trang Laø taïo söùc maïnh choáng ngaên quaân thuø Ñaëc phaùi vieân cuûa Baùc Hoà (1) Nguyeãn Bình, trung töôùng ñaõ vaøo Mieàn Nam Caùc khu boä, ñöôïc laäp nhanh Phaùt trieån Chi ñoäi trôû thaønh Lieân quaân Ñaùnh Taây nhieäm vuï toaøn daân 1308 1312 1316 Ñoaøn keát, ñoaøn keát raát caàn thöïc thi Maãu quoác xa tít chaân maây Côù sao laïi ñeán nôi naøy giöông oai ? Daân Nam hieáu khaùch thöa ngaøi Khoâng laøm noâ leä ñoïa ñaøy ngöïa traâu Taân Quy, Chaùnh Höng ruû nhau Döông Vaên Döông moä anh haøo choáng Taây Baûn doanh raïch Ñæa veà ñaây Baûy Roâ, Chín Maäp, Ba Bay, Naêm Haø Chæ huy Bình Xuyeân “anh Ba” Daáu son Chaâu Phuù dieãn ca töï haøo 1332 (1) Ñaëc phaùi vieân cuûa Baùc Hoà, Trung töôùng Nguyeãn Bình vaøo Nam, thoáng nhaát caùc löïc löôïng voõ trang, töø Chi ñoäi 1 ñeán 25, phaùt trieån thaønh Lieân quaân, töø Lieân quaân phaùt trieån leân thaønh Trung ñoaøn chuû löïc, caùc Khu cuõng ñöôïc thaønh laäp. Mieàn Nam coù caùc Khu nhö : Khu 7, Khu 8, Khu 9. Khu boä Khu 7 ñöôïc ñaët taïi Gioøng Dinh, nay thuoäc huyeän Ñöùc Hueä, tænh Long An (2) Boä ñoäi Bình Xuyeân do anh Ba Döông töùc Döông Vaên Döông chæ huy goàm : Baûy Roâ, Chín Maäp, Ba Bay, Naêm Haø. 81 TRÖÔØNG ÑOÀNG TÖÛ QUAÂN 1320 1324 1328 Maët traän vaên hoùa haøng ñaàu Tröôøng xoùa muø chöõ ñoùn chaøo khaép nôi O troøn coù neùt gaïch lôi Chöõ troø uoán eùo vôùi hôi khoù nhìn Coá goø cho chöõ theâm xinh Baøn tay caàm buùt thaät tình khoâng theo Caâu tuoät doác, caâu leo ñeøo Töøng trang möïc laám nhö beøo hoa daâu Taäp vôû goùc xeáp trang nhaàu Keâ noùp taäp vieát, thaày raàu coâ lo (1) Chöõ o coá vieát chöõ o Coâng thaày höôùng daãn maø troø hoâm nay Neùt vieát phuïng muùa roàng bay Laù thô göûi Baùc trình baøy quyeát taâm Ñoàng töû quaân ôû Mieàn Nam Saün saøng choáng giaëc ngoaïi xaâm dieät thuø (1) Noùp laø taám ñeäm ñan baèng laùc, vöøa duøng ñeå ñaép vöøa cuoán troøn duøng laøm baøn ñeå hoïc ( lôùp hoïc khoâng coù baøn ) . Chaùnh quyeàn Caùch Maïng raát quan taâm ñeán vieäc môû caùc lôùp xoùa muø chöõ cho thanh thieáu nieân. Ñaëc bieät caùc Trung Ñoaøn ñeàu coù môû tröôøng Thieáu sinh quaân ñeå daïy cho caùc con em nhaân daân cuõng nhö con em chieán só. Tröôøng Ñoàng Töû Quaân môû taïi Ñoâng Thaønh, nay thuoäc huyeän Ñöùc Hueä, tænh Long An laø ngoâi tröôøng lôùn danh tieáng ñaõ ñaøo taïo nhieàu nhaân taøi boå sung cho löïc löôïng chieán ñaáu choáng giaëc Taây. Ngaøy nay nhieàu ngöôøi ñaõ tröôûng thaønh töø caùc tröôøng Thieáu sinh quaân mang quaân haøm töôùng Quaân Ñoäi Nhaân Daân Vieät Nam, trí thöùc ñaàu ngaønh, chaéc trong thaâm taâm coøn nhôù nhöõng kyû nieäm hoài coøn hoïc tröôøng vôõ loøng Chieán khu vôùi nhöõng neùt chöõ ñaàu tieân, chöõ yeâu nöôùc, yeâu Baùc Hoà. 82 ÑAÙNH SOØNG BAÏC 1336 1340 1344 Giaëc Taây muoán daân ta ngu Môû soøng baøi baïc, nhaø tuø khaép nôi Chuùng coå vuõ kieåu aên chôi Ñaàu ñoäc tuoåi treû ham vui nhaûy vaøo Leäânh taán coâng nhaân daân trao Töï veä thaønh ñaùnh phuû ñaàu chuùng ngay Löïu ñaïn noå, tieáng reàn tai Taân cao uûy Phaùp Boâ – lai heát hoàn (1) Ñaïi Theá Giôùi ñeán Kim Chung Xoùa saïch tuï ñieåm aùc oân baïc baøi (1) Boâ lai = Bolaert Ñeâm ñoù, Ñaïi Theá Giôùi trong aùnh ñeøn nhieàu maøu saéc môø môø aûo aûo chôùp taét, boïn lính kín, lính hôû, boïn ñaàu gaáu, ma coâ laûng vaûng tröôùc cöûa. Tieáng nhaïc Taây – Taøu xaäp xình loaïn xaï, boïn ngöôøi meâ ñoû ñen ruûng rænh tieàn beân mình caëp keø nhöõng “ coâ ñaàu” moùng ñoû chen nhau vaøo Ñaïi Theá Giôùi. Boïn baûo keâ tha hoà saøm sôõ… Hai quaû löu ñaïn noå giöõa loøng Ñaïi Theá Giôùi chöa laøm Tö Thieân tôûn, y coá baùm ñít Taây, tieáp tuïc möu ñoà môû theâm moät soøng baïc môùi teân laø “ Kim Chung” ôû Saøi Goøn giuùp thöïc daân Phaùp thu theâm tieàn duøng cho cuoäc chieán tranh baån thæu ôû Vieät Nam, hoøng chieán thaéng Vieät Minh.Vaøo moät ñeâm thaùng 3 naêm 1947 nhaân ngaøy Cao UÛy Phaùp, Bolaert ñeán Saøi Goøn nhaän chöùc Taân Cao UÛy, chieán ñaáu töï veä thaønh ( Kyù Con, Phaïm Nguõ Laõo, Baïch Ñaèng ) ñaùnh boài 7 quaû löïu ñaïn nöõa vaøo Ñaïi Theá Giôùi laøm ruùng ñoäng Chôï Lôùn… Chæ trong voøng ba thaùng, Ñaïi Theá Giôùi neám 9 quaû löïu ñaïn cuûa löïc löôïng Ban Coâng Taùc - Töï Veä Thaønh. Ñaïi theá giôùi, noãi kinh hoaøng, nôi töû ñòa. Tö Thieân bò quan Taây chöûi bôùi, beõ maët, noäi boä maâu thuaãn. Caûnh saùt Saøi Goøn cheâ Polo Chôï Lôùn, gaàm gheø choáng nhau, boïn anh chò ñaàu gaáu raõ ñaùm … 83 1356 * Xaõ Taân Kieân, xaõ Taân Nhöït, xaõ Taân Taïo thuoäc huyeän Bình Chaùnh , Thaønh phoá Hoà Chí Minh. Laùng Le – Baøu Coø ñòa danh thuoäc huyeän Bình Chaùnh. Traän Laùng Le - Baøu Coø,Vöôøn Thôm Baø Vuï do ba ñôn vò caáp Trung ñoaøn. Trung Ñoaøn 308 Nguyeãn An Ninh ( tieåu ñoaøn 924 do Ñ/c Nguyeãn Vaên Haïo hy sinh taïi raïch Löông Saâu ), Trung ñoaøn 306 Phaïm Hoàng Thaùi. Trung ñoaøn 312 Gia Ñònh. Chieán thaéng Laùng Le - Baøu Coø ñöôïc ghi vaøo lòch söû Quaân Ñoäi Nhaân Daân Vieät Nam. Haèng naêm, ngaøy 22/12 ñeàu coù toå chöùc kyû nieäm hoïp maët truyeàn thoáng Chôï Lôùn - Trung Huyeän, Chi Ñoäi 15, Trung ñoaøn 308 Nguyeãn An Ninh. Do Coá Toång Bí Thö Nguyeãn Vaên Linh khôûi xöôùng, caùc quaän huyeän thuoäc tænh Chôï Lôùn Trung Huyeän - Long An thay phieân ñaêng cai toå chöùc . 84 BAÙC SÓ HOÀ VAÊN HUEÂ TRAÄN LAÙNG LE - BAØU COØ 1348 1352 Phaùp huy ñoäng caû maùy bay Caû xe loäi nöôùc bao vaây voøng troøn Caû taøu muõi xeïp haù moàm Ba ngaøn thuûy boä ñen ngoøm Phi chaâu Taân Kieân,Taân Taïo thoïc vaøo * Chôï Ñeäm, kinh Xaùng maët sau beá ñöôøng Traän caøn lôùn nhöùt Ñoâng Döông Laùng Le anh duõng kieân cöôøng ñaùnh Taây Hieäp ñoàng taùc chieán ñeàu tay Caùnh Phaïm Hoàng Thaùi vôùi hai tieåu ñoaøn Nguyeãn An Ninh daï saét son Tung boán ñaïi ñoäi, moät ñoaøn nöõ binh Trôøi rung chuyeån, quyû thaàn kinh Ngaøn thu Trung Huyeän söû xanh ghi ñôøi 1360 1364 1368 Ñeâm thaät khuya söông laïnh rôi Chieác xuoàng hai maùi chuyeån ngöôøi thöông binh Ngöôïc Vaøm Coû veà Ñoâng Thaønh Ngaøn caân treo sôïi chæ maønh gieo neo Veát thöông chaûy maùu quaù nhieàu Kòp veà y vieän hieåm ngheøo seõ qua Hoà Vaên Hueâ baùc só ra Ñoùn thöông binh naëng tieáng gaø sang canh Ñoâi tay cuûa vò cha laønh Vaøo ca phaãu thuaät tieán haønh khaån tröông Nhòp tim yeâu nöôùc bình thöôøng Nuï cöôøi töôi heïn chieán tröôøng boân ba 1380 Sau traän ñaùnh Laùng Le - Baøu Coø, thöông binh naëng ñöôïc chuyeån veà quaân y vieän Khu 7 ñoùng taïi Ñoâng Thaønh ( huyeän Ñöùc Hueä ). Vieäc chuyeån thöông binh söû duïng phöông tieän laø chieác xuoàng ba laù coù hai maùi cheøo, coù mui vaø reøm che ( xuoàng cöùu thöông ) do hai chieán só khoûe cheøo. Ngöôøi nöõ y taù Nguyeãn Thò Loan phuï traùch sô caáp cöùu, vieäc chuyeån thöông binh phaûi ñi vaøo luùc nöûa ñeâm vaø veà ñeán quaân y vieän luùc tôø môø saùng. Baùc só Hoà Vaên Hueâ Tröôûng quaân y Khu 7 ñoùn nhaän beänh nhaân vaø phaãu thuaät. Vôùi ñoâi tay taøi hoa Baùc só ñaõ cöùu soáng thöông binh vaø ñieàu trò. Ngoaøi ra Baùc só Hoà Vaên Hueâ cuõng ñaõ cöùu soáng raát nhieàu ñoàng baøo bò naïn. Taïi Ñöùc Huệ ngaøy nay böùc töôïng Baùc só Hoà Vaên Hueâ ñöôïc döïng leân, ñaây laø söï toân kính cuûa nhaân daân cuûa chieán só laõo thaønh ñoái vôùi Baùc só Hoà Vaên Hueâ “ Löông y nhö Töø Maãu”. 85 Nhaïc só Löu Höõu Phöôùc, Huyønh Minh Sieâng, buùt danh : Long Höng, Anh Löu, Hoàng Chí, sinh taïi huyeän OÂ Moân, Thaønh phoá Caàn Thô ( 1921-1989 ) cuoäc ñôøi vaø söï nghieäp aâm nhaïc cuûa nhaïc só gaén lieàn vôùi coâng cuoäc khaùng chieán cuûa daân toäc. Caùc nhaïc phaåm : Tieáng Goïi Thanh Nieân, Xeáp Buùt Nghieâng, Leân Ñaøng, AÛi Chi Laêng, Baïch Ñaèng Giang, Non Soâng Gaám Voùc; Laõnh Tuï Ca … Ñaëc bieät ca khuùc Giaûi phoùng Mieàn Nam ñöôïc choïn laøm baøi ca chính thöùc cuûa Maët Traän Daân Toäc Giaûi Phoùng Mieàn Nam. Thi söû huøng ca traân troïng nhaïc só caùch maïng Löu Höõu Phöôùc. 86 NHAÏC SÓ LÖU HÖÕU PHÖÔÙC 1372 1376 Hôïp aâm laûnh loùt ngaân xa Noát : ñoâ, la, mí, si, pha, son, reà Taâm tö traên trôû tình queâ Nhaïc Löu Höõu Phöôùc lôøi theà thieâng lieâng Laéng loøng, Tieáng Goïi Thanh Nieân* Cöùu quoác taïm Xeáp Buùt Nghieâng* Leân Ñaøng* AÛi Chi Laêng*, Baïch Ñaèøng Giang* Non Soâng Gaám Voùc*, veõ vang muoân ñôøi Laõnh tuï ca* khuùc tuyeät vôøi OÂ Moân hun ñuùc neân ngöôøi taøi hoa 1384 1388 1392 Ngoït ngaøo khi caát tieáng ca Chò Haèng caûm ñoäng saéc ngaø röøng ñeâm Baåm sinh chaát gioïng dòu eâm Cao Thò Xuyeán raát hoàn nhieân troå taøi (1) Haùt binh vaän ven ñoàn Taây Keâu goïi quaân nguïy haõy quay trôû veà Caàm suùng giaëc nöõa maø chi Chæ gieo tang toùc cho queâ höông mình Traûng Baøng, Traø Voõ, Taây Ninh Tieáng coâ ca só “chim oanh” dieãn thöôøng Traän ñaùnh chuû ñoäng chieán tröôøng Dieät goïn saùu chuïc leâ döông giöõ ñoàn (2) 1396 1400 Taám göông anh duõng vieát treân vaûi ñieàu Nguyeãn Vaên Höôït laäp chieán coâng Khaép vaøm Caàn Xeù côø hoàng bay cao Teân ñoàn tröôûng “leänh” ñoàng baøo Phaûi daâng : Röôïu thòt, coâ haàu coøn son Khoâng thi haønh bò aên ñoøn Daân bò doàn eùp khoâng coøn loái ra Quyeát doïn saïch oå Lang Sa Cöû hai chieán só giaû laø tieáp vieân Trong khoáng cheá, ngoaøi baén lieàn Ñaùnh coù toå chöùc ñaàu tieân phi thöôøng (1) Chieán só nhoû Cao Thò Xuyeán 15 tuoåi thuoäc trung ñoaøn 311 Thaùi Vaên Lung ( Taây Ninh ), coâ coù gioïng ca raát truyeàn caûm. Ñôn vò thöôøng toå chöùc haùt binh vaän keâu goïi nguïy quaân trôû veà vôùi Caùch maïng ( Haït Gioáng Ñoû ) (2) Traän ñaùnh chieán thaéng do Ñ/c Nguyeãn Vaên Höôït. Trung ñoaøn tröôûng Trung ñoaøn 308 Nguyeãn An Ninh chæ huy ñaõ tieâu dieät ñoàn vaøm Caàn Xeù ( baøi vieát cuûa Trung töôùng Nguyeãn Thôùi Böng ) TRAÀN VAÊN ÔN 1404 1408 1412 Peùtrus Kyù, Traàn Vaên Ôn Cuøng vôùi caùc baïn xuoáng ñöôøng ñaáu tranh “ Thaû ngay taát caû hoïc sinh Toäi gì ? bò baét ? nguïc hình daõ man !” Mieàn Nam giai ñoaïn laàm than Thanh, thieáu nieân chòu voâ vaøn ñôùn ñau Chín thaùng gieâng, ngaøy phong traøo * Bieåu tình phaûn ñoái giöông cao laù côø Suùng thöïc daân baén tuoåi thô ! Hoài chuoâng ñaõ ñieåm ñeán giôø vuøng leân Chieán só Daân Chuû ñaàu tieân 87 * Traàn Vaên Ôn sinh ngaøy 14-4-1931 taïi xaõ Phöôùc Thaïnh, huyeän Chaâu Thaønh, tænh Beán Tre. Cha Traàn Vaên Nghóa, chò lieät só Traàn Thò Leã. Cuoäc bieåu tình ngaøy 9-1-1950 taïi Saøigoøn cuûa haèng ngaøn hoïc sinh keùo ñeán dinh Thuû töôùng ñoøi thaû ngay caùc hoïc sinh, sinh vieân bò baét. Khoâng ñaùp öùng maø Traàn Vaên Höõu coøn ra leänh “ Ñeán 12 giôø khoâng giaûi taùn seõ bò ñaøn aùp”. Quaù 12 giôø theo leänh Thuû töôùng Traàn Vaên Höõu, coâng an, caûnh saùt duøng löu ñaïn cay, voøi roàng ñaùn aùp taøn nhaãn ñoaøn bieåu tình. Hoïc sinh, sinh vieân choáng traû quyeát lieät. Thaáy khoâng coù keát quaû boïn chuùng noå suùng vaøo ñoaøn bieåu tình. Nhieàu hoïc sinh truùng ñaïn. Traàn Vaên Ôn laø hoïc sinh tröôøng Peùtrus Kyù trong luùc ñang cuøng ngöôøi baïn khieâng Taï Thò Thaâu ( nöõ sinh tröôøng Gia Long bò caûnh saùt ñaùnh ngaát ) thì bò truùng ñaïn. Traàn Vaên Ôn hy sinh luùc 15 giôø 30 phuùt ngaøy 9-11950. Tang leã coù hôn 300 voøng hoa cuûa ñoàng baøo, trong ñoù coù voøng hoa cuûa nhoùm ngöôøi Phaùp tieán boä ghi haøng chöõ “ Soldats deùmocrates” ( Chieán só Daân Chuû), coù baêng vaûi ñoû chöõ vaøng “thöông tieác Traàn Vaên Ôn”. Ñaùm tang Traàn Vaên Ôn ñaõ trôû thaønh cuoäc bieåu döông löïc löôïng cuûa ñoàng baøo yeâu nöôùc. 88 HOÀ THÒ BI 1416 1420 Daàm möa daõi naéng chòu nhieàu Lo cho chieán só thaân yeâu chieán tröôøng Cheùn côm manh aùo tình thöông Ra ñi töø luùc maøn söông phuû môø Thieáu sinh quaân raát mong chôø Khi hoaøng hoân xuoáng ra bôø ngoùng troâng Caây vieát, quyeån vôû, xaø boâng Hoùc Moân, ñeán taän caùnh ñoàng Paéc chieâng 1424 1428 Hoà Thò Bi, daùng dòu hieàn Nhôù traän luït lôùn naêm Thìn khoù khaên Thieáu sinh quaân raát gian nan Löông khoâ muoái maém ñaõ mang kòp thôøi Nhôø ai maø ñöôïc neân ngöôøi ? Coâng ôn ñuøm boïc troïn ñôøi khoâng queân 1440 1444 Trong khaùng chieán choáng Phaùp, vuøng Hoùc Moân Baø Ñieåm Ñöùc Hoøa thænh thoaûng xuaát hieän moät ngöôøi phuï nöõ. Ñoù laø coâ Naêm Bi. Coâ nhai traàu luoân mieäng. Raát khoûe maïnh. Coâ vaùc noåi moät bao gaïo ñi bình thöôøng nhö thanh nieân. Trung haäu ñaûm ñang, yeâu nöôùc, theå hieän qua tình thöông yeâu ñoàng ñoäi, nhaát laø daønh cho ñaùm Chieán Só Nhoû. Coâ keát cho ñaùm nhoû töøng chieác khuy aùo, caét moùng tay, lo laéng töøng lon gaïo, mieáng khoâ, töøng caây vieát, cuïc xaø boâng, noùn caloâ ñoäi treân ñaàu. Coâ ra ñi raát sôùm vaø khi trôû veà thì ñaùm nhoû ñöôïc aên no vaø ngon. Coù laàn chieàu Coâ veà treã, caû ñaùm nhoû ra bôø troâng ngoùng, khi thaáy boùng Coâ xuaát hieän xa xa ñaùm nhoû raát laø möøng. Nhôù traän luït Nhaâm Thìn naêm 1952. Coâ khoâng tieáp teá kòp thì ñaùm nhoû khoán khoå. Thi söû huøng ca traân troïng ngöôøi nöõ anh huøng coù taám loøng nhaân haäu. 89 EM GAÙI QUEÂ RAÏCH GOÙC 1432 1436 Caûnh raïch Goùc chia hai beân Meù traùi , giaëc Phaùp xaây leân boùt ñoàn Phía phaûi daân soáng ngheà noâng Coù caây caàu khæ giao thoâng hai bôø Höøng ñoâng Taây boá raùp cô AÀm aàm suùng noå ngheù tô heát hoàn Cong ñuoâi noù phoùng baêng ñoàng Sôï traâu chaïy laïc vôï choàng ví theo Nôï, teân em gaùi nhaø ngheøo Naáu côm cheû cuûi, boùng chieàu xieân xieân Boán thaèng Taây baûo ñöùng leân Laáy xuoàng ñöa gaáp sang beân kia bôø Neáu coøn co cöï chaàn chôø Suùng leân ñaïn saün oâng “ phô” töùc thì * Ra raïch Nôï thaùo sôïi daây Ghìm daàm cho boán thaèng Taây xuoáng xuoàng * Phô = feu : Coù nghóa laø baén Raïch Goùc, laø con raïch töø soâng Vaøm Coû Ñoâng chaïy vaøo chôï nhoû ( Chôï Raïch Goùc, baây giôø goïi laø chôï Hieäp Hoøa, huyeän Ñöùc Hoøa, tænh Long An ). Tröôùc ñaây, giöõa Raïch Goùc coù duy nhaát moät caây caàu khæ qua laïi. Töø soâng Vaøm Coû Ñoâng vaøo, beân traùi Raïch Goùc laø nhaø hoäi laøng, coù xaây boùt cao ñeå kieåm soaùt. Beân phaûi Raïch Goùc laø xoùm nhaø laù löa thöa daân sinh soáng baèng ngheà noâng. Moät buoåi chieàu, boïn lính Taây ñi caøn veà, chuùng moûi meät cho neân thay vì phaûi ñi voøng laïi caàu khæ vöôït Raïch Goùc veà boùt nhö boïn lính Vieät gian, boán thaèng Taây ñeán choøi nhaø daân. Chuùng thaáy moät coâ gaùi tuoåi vöøa 15 tuoåi, lieàn chóa suùng ra leänh “ ra laáy xuoàng ñöa gaáp oâng sang beân kia bôø”. 90 1448 1452 Taây khieâng naêm caùi thuøng vuoâng Vôùi caây suùng naëng coù chaân ñen ngoøm Thaèng ngoài tröôùc muõi vai khoøm Coõng ba caây suùng, lôùn moàm “a - leâ” * Ba thaèng ngoài giöõa im re Chieác xuoàng chôû khaúm lím be nöôùc roài Xoùc daàm cho chieác xuoàng troâi Luïc bình hoa tím ñaâm choài löa thöa Thuûy thaàn chöùng kieán ñoùn ñöa Chieác xuoàng cui uùp cho vöøa loøng Taây * A - leâ = aller : ñi Sôï lính Taây coâ gaùi voäi thaùo daây buoäc chieác xuoàng, ghìm daàm ñeå ñöa 4 thaèng Taây ñi. Moät thaèng xuoáng tröôùc vaùc treân vai 3 khaåu suùng tröôøng ngoài ôû muõi. Ba thaèng coøn laïi, xuùm rinh chuyeàn khaåu suùng ba chaân vaø naêm caùi thuøng saét coi boä naëng laém. Chuùng laàn löôït xuoáng heát döôùi xuoàng. Chieác xuoàng khaúm, nöôùc leùm be. Coâ gaùi ngoài sau bôi. Boán thaèng Taây ngoài trong xuoàng ñeàu nhìn veà phía tröôùc. Baát ngôø coâ gaùi ñöa caây daàm ñaåy khaåu suùng vaø khaåu suùng ngaõ sang moät beân. Hoát hoaûng ba thaèng Taây ngoài giöõa ñöùng daäy toan giöõ khaåu suùng laïi, noù sôï khaåu suùng loït xuoáng raïch. Chieác xuoàng maát thaêng baèng, uùp. Ba thaèng Taây tay khoâng bì boõm loäi voâ bôø, duy nhaát moät thaèng Taây ngoài ôû muõi vì ñeo treân vai tôùi 3 khaåu suùng tröôøng cho neân chìm maát. Rieâng coâ gaùi, nhaân dòp xuoàng uùp coâ laën theo choäp ñöôïc khaåu suùng, loâi nhaän xuoáng sình döôùi buïi döùa. Sau ñoù coâ gaùi troài leân loäi veà choøi. Khi ba thaèng Taây leân bôø beân kia chuùng la döõ doäi, lính ôû boùt chaïy ra thaät laø ñoâng. Chuùng chaûy xuoáng raïch ñeå tìm vôùt thaèng Taây coøn chìm döôùi raïch, nhöng boù tay khoâng tìm ñöôïc. Chuùng goïi taøu töø haõng ñöôøng Hieäp Hoøa xuoáng vaø thaû löôùi keùo raø töø ngoaøi Vaøm voâ, vôùt ñöôïc 3 khaåu suùng tröôøng vaø xaùc thaèng Taây, khoâng tìm ñöôïc khaåu suùng vaø 5 thuøng ñaïn . 1456 1460 1464 Ba thaèng bì boõm taáp ngay Leân bôø la bôù tuïi baây kieám tìm Quaân Taây “khaùt nöôùc” cheát lìm Boïn Vieät gian xuùm laën tìm öù hôi Goïi taøu saét keùo löôùi boài Vôùt xaùc xaâm löôïc sình troâi ra Vaøm Gaëp Nôï vaøo luùc nöûa ñeâm Chæ choã khaåu suùng, coõng ñem veà trình Ñeán Queùo Ba vöøa bình minh Tieác thöông cho ñoùa luïc bình taû tôi 91 Ñeán beân coâ gaùi uùp chieác xuoàng hoài chieàu döôùi ngoïn ñeøn muø u, em noùi em teân laø Nôï, saùng naøy Taây ñi caøn noù baén suùng quaù xaù. Nghe tieáng suùng, con traâu nhaø em hoaûng boû chaïy, ba maù em phaûi chaïy theo ñeå tìm daãn noù veà, em ôû nhaø moät mình ñang naáu côm thì boán thaèng Taây tôùi, baét em phaûi bôi xuoàng ñöa noù veà boùt. Haän maáy thaèng Taây neân khi xuoàng ra giöõa raïch em uùp xuoàng, em nhaän khaåu suùng coù chaân vôùi 5 thuøng saét choã buïi döùa, maáy anh xuoáng ñoù vôùt. Laën xuoáng choã Nôï chæ, chuùng toâi vôùt ngay ñöôïc khaåu suùng. Trôøi toái, chuùng toâi ñöa ñöôïc noù leân bôø “ traàn thaân”. “Nôï, yeân taâm xem nhö laø tai naïn chìm xuoàng, boïn chuùng khoâng laøm gì em ñaâu, ñeå caùc anh mang suùng veà ñôn vò tröôùc, roài seõ quay laïi ñoùn em sau”. Chuùng toâi heø nhau coõng khaåu suùng loäi suoát ñeâm daàm möa, veà ñeán Queùo Ba ( chieán khu Ñoâng Thaønh ) vöøa saùng. Trình dieän Chæ Huy Tröôûng Chi Ñoäi 5, Trung Ñoaøn 305 Veä Quoác Ñoaøn Khu 7, baùo caùo söï vieäc, khaåu suùng vaø 5 thuøng ñaïn ñôïi leänh. Ngay xeá hoâm ñoù, luùc ñang aên côm, trinh saùt veà baùo tin, giaëc Taây noù troùi thuùc keù Nôï, loâi ra caàu Ñoû baén em hoài 10 giôø saùng. Chuùng toâi buoâng cheùn côm xuoáng maø nöôùc maét töï nhieân chaûy. Coâ gaùi teân Nôï ñaõ bò Taây baén cheát. Nôï maùu naøy boïn giaëc Taây phaûi traû baèng maùu. Khaåu suùng naøy teân Nôï. Nôï seõ nhaû ñaïn thaúng vaøo boïn Taây ñoøi traû Nôï. Nôï ôi ! em haõy mæm cöôøi. Maët nöôùc raïch Goùc trong xanh, khi lôùn khi roøng chaéc chaén coøn chöùng kieán nhieàu caâu chuyeän thaät cuûa nhöõng ngaøy Nam Boä khaùng chieán. 92 TOÂ KYÙ 1468 Anh Ba noùng, quôû tôi bôøi (1) Taïi sao sô suaát boû ngöôøi theá kia ? Neáu nhö cuøng daãn Nôï dìa Thì ñaâu coù caûnh naõo neà ñau thöông ! Chò Naêm giuùp Nôï hoøm röông (2) Baùo Huyønh Vaên Moät chaën ñöôøng Loäc Giang (3) Nhaén Hai Böùa daøn lieân quaân (4) 1472 Ñoùn loõng töø ngaû Hoùc Moân keùo vaøo Haõng ñöôøng thì ñeå ñoù tao (5) Baän naøy dieät goïn thaèng ñaàu soû Taây 1484 (1) Anh Ba töùc Thieáu töôùng Toâ Kyù Phoù Tö leänh Khu 7, anh raát thöông daân, treân ñöôøng haønh quaân gaëp daân ngheøo raùch röôùi, beänh hoaïn, anh töøng côûi caû aùo ñang maëc cho daân. Ñoàng baøo khaép vuøng Ñöùc Hoøa, Ñöùc Hueä raát thöông kính anh Ba. Hay tin giaëc Taây ñaõ baén Nôï, anh Ba quôû. Taïi sao khoâng daãn Nôï veà chieán khu. Thaät ra luùc ñoù phaûi coõng khaåu suùng quaù naëng. Trôøi toái, möa, ñöôøng ñi raát khoù khaên, lo bò phuïc kích neân khoâng kòp nghó ra. Döï ñònh saùng seõ röôùc Nôï, naøo hay … (2) Chò Naêm hay Chò Naêm Bi, Thuû tröôûng Ban Coâng Taùc soá 12 laø Ñaïi taù Hoà Thò Bi, anh huøng löïc löôïng voõ trang . (3) Huyønh Vaên Moät Chi ñoäi tröôûng Chi ñoäi 15 Trung ñoaøn 308 Nguyeãn An Ninh, choát chaën ôû Loäc Giang ñoùn caùnh quaân Phaùp töø Traûng Baøng xuoáng cöùu vieän ñaùm lính Taây ôû haõng ñöôøng Hieäp Hoøa. (4) Hai Böùa töùc Nguyeãn Vaên Böùa, Tröôûng phoøng taùc chieán Lieân Quaân B, daøn caùnh quaân ôû Ñöùc Hoøa. Trong choáng Myõ laø Thieáu töôùng Nguyeãn Hoàng Laâm (5) Haõng ñöôøng Hieäp Hoøa khu coâng nghieäp mía ñöôøng cuûa Taây, hieän nay Coâng ty mía ñöôøng Hieäp Hoøa LEÂ THÒ KY 1476 1480 Ban coâng taùc soá möôøi hai Leâ Thò Ky loït voøng vaây quaân thuø * Troùi thuùc keù tröôùc cöûa tuø Caét ñaàu cuûa chò mieång lu beå “saønh” Gioàng oâng Hoà laø ñòa danh Vaãn coøn truyeàn khaåu “töù linh” anh huøng Tieåu ñoäi coâng taùc Kyù Con Taám göông trung duõng daáu son ñeå ñôøi 93 Chò laø Phuïng giöõa baàu trôøi Hoùa thaân lieät nöõ daùng ngöôøi maûnh mai * Leâ Thò Ky sinh naêm 1935, queâ quaùn xaõ Phuù Hoøa Ñoâng, huyeän Cuû Chi, Tp. Hoà Chí Minh. Daùng maûnh mai, thoâng minh, gan daï. Thaùng 12/1947, treân ñöôøng ñi lieân laïc, Ky bò phuïc kích taïi gioàng oâng Hoà, bò ñòch baét vôùi taøi lieäu ñang mang theo trong ngöôøi. Chuùng bieát Ky laø chieán só cuûa Ban Coâng Taùc soá 12 (ñoái vôùi giaëc ñaây laø caù lôùn sa löôùi). Ñaàu tieân chuùng duøng lôøi ngon ngoït duï doã Ky, khoâng thaønh. Chuùng ñoåi thaùi ñoä, ra ñoøn ñaùnh ñaäp daõ man, muïc ñích cuûa chuùng laø baét Ky phaûi daãn ñöôøng cho chuùng vaøo haäu cöù cuûa Ban Coâng Taùc soá 12. Leâ Thò Ky cöï tuyeät, khoâng ñi, khoâng khai theâm nöûa lôøi.Thaèng (La Baït) nhö con thuù döõ, maét ñoû ngaàu, löng ñaãm moà hoâi, suøi boït meùp, noù ñaäp lu nöôùc, caàm mieång lu beå to choàm tôùi naém ñaàu caét coå Leâ Thò Ky (ñang bò troùi thuùc keù) baèng mieång lu noù caàm treân tay, roài chaët ñaàu neùm vaøo nhaø giam. Hôn 50 anh chò em tuø nhìn thaáy, söûng soát. Cuøng ñöùng “nghieâm” maëc nieäm ngöôøi chieán só nhoû coù yù chí kieân cöôøng baát khuaát khoâng coù baïo löïc naøo lay chuyeån noåi. Roài ñoàng loøng phaù traïi giam cuûa giaëc chaïy ra böng bieàn.Tieåu ñoäi Kyù Con cuûa Ban Coâng Taùc soá12 coù treân chuïc chieán só , caû nam laãn nöõ tuoåi töø 1215. Nhaân daân ta ñaõ ñaët teân cho 4 chieán só trong tieåu ñoäi ñoù theo teân boán con vaät thieâng lieâng goïi laø Töù Linh ( Long, Laân, Quy, Phuïng ), Phuïng laø teân loaøi chim raát xinh ñeïp ñöôïc toân vinh ñaët cho Leâ Thò Ky.( baøi vieát cuûa Thieáu töôùng Cao Long Hyû ñaêng trong Haït Gioáng Ñoû NXB Toång Hôïp Tp.HCM ). 94 LEÃ LAO ÑOÄNG 1/5/1948 1488 Coâng öôùc quoác teá nhö vaày ... “Leã Lao Ñoääng” ngöng baén ngay; hoøa bình Moät thaùng naêm taïi Ñoâng Thaønh Ngaøy hoäi vaên hoùa döïng nhanh leã ñaøi Côø sao phaát phôùi tung bay Ñaïi bieåu, quan khaùch chuyeàn tai goïi môøi Khaép nôi veà döï thaät vui 1492 1496 1500 1508 Troø heà xeùt xöû phieân toøa voâ löông … AÙn töû hình taïi Haøng Döông “ Tieán Quaân Ca" chò kieân cöôøng haùt vang Khoâng bòt maét, phaûi thaùo khaên 1512 Ñaâu caàn röûa toäi ; deïp maøn ñoù nha Taïi Coân Ñaûo, ngaøy hai ba Ñoaøn tuø chaùnh trò chaâu sa gioït daøi Xem traän ñaù boùng ñoaøn ngöôøi hoan ca Khoaûng ba giôø; Ña - coâ - ta Vaø Beâ hai taùm löôïn xaø thaû bom (B.28) Keùo daøi ñeán taän ñaàu hoâm Thöông ñau khuûng khíp, caêm thuø giaëc Taây Coâng öôùc quoác teá ai baøy ? Côù sao boäi öôùc. Toäi naøy tính sao ? Treân ba traêm xaùc ñoàng baøo Buøn nhaày nhuïa maùu, ngheïn ngaøo chaáp tay ! Voõ Thò Saùu sinh naêm 1933 taïi xaõ Phöôùc Long Thoï, huyeän Long Ñaát, thò traán Ñaát Ñoû, tænh Baø Ròa ( nay laø Baø Ròa –Vuõng Taøu ) Chò laø chieán só trinh saùt Ñoäi Coâng An Xung Phong Ñaát ñoû. Trong traän dieät hai teân aùc oân Suoát vaø Ñay. Chò bò teân Keà ( moät teân chæ ñieåm gian manh ñaõ ngaàm theo doõi chò töø laâu nhöng chò chöa phaùt hieän ). Giaëc tuùm toùc chò, giaät teù ngöõa roài beû quaët hai tay ra sau löng. Coøng. ( naêm 1950 ) Cai toång Toøng tra taán Chò taïi boùt Ñaát Ñoû, nhöng khoâng moi ñöôïc lôøi khai naøo, sau cuøng chuyeån giam chò taïi khaùm Chí Hoøa. Phieân toøa xöû chò Saùu khoâng coù luaät sö, coâng chuùng, chæ coù teân chaùnh aùn keát toäi “ gieát ngöôøi, phaù roái trò an, coù haønh vi choáng laïi nhaø nöôùc baûo hoä Phaùp”. Tuyeân aùn töû hình ñem xöû töû taïi Coân Ñaûo. 4 giôø saùng ngaøy 23/1/1952 Giaùm thò tröôûng Passi ñeán sôû coø cuøng chuû sôû coø aùp giaûi chò Voõ Thò Saùu veà vaên phoøng Giaùm thò tröôûng ñaõ coù maët ñaày ñuû caùc teân Chaùnh aùn, coá ñaïo, ñoäi lính leâ döông vaø caû chuùa ñaûo Jacty. Chò Saùu thaúng thöøng töø choái röûa toïâi vaø yeâu caàu khoâng bòt maét. Chò bò xöû töû luùc 7 giôø ngaøy 23/1/1952. Moä chò Voõ Thò Saùu hieän ñaët taïi Nghóa trang Haøng Döông, Coân Ñaûo. Ngaøy1/5/1948. taïi Queùo Ba ( Chieán khu Ñoâng Thaønh ), laù côø ñoû sao vaøng to lôùn nhaát phaát phôùi treân ñænh coät côø giöõa saân leã. Quang caûnh uy nghi huøng vó. Caùc anh lôùn nhaän ñònh “Ñaây laø leã hoäi vaên hoùa ñaàu tieân ñöôïc toå chöùc lôùn nhaát, chu ñaùo nhaát taïi quaân khu 7, Ñoâng Thaønh ñeå phuïc vuï ñoàng baøo”. Khaùch veà döï raát ñoâng, treân 3.000 ngöôøi laø ñaïi bieåu caùc taàng lôùp nhaân daân Saøigoøn, Gia Ñònh, Chôï Lôùn, Trung Huyeän, Taây Ninh, caû kieàu baøo ta ôû Nam Vang cuõng veà döï. Ai ai cuõng ñinh ninh raèng: Ngaøy 1/5 leã Lao Ñoäng giaëc Phaùp seõ khoâng gaây chieán vì theá giôùi coù coâng boá Coâng öôùc Quoác teá “Duø nôi naøo coù chieán tranh cuõng phaûi ngöng baén ñeå moïi ngöôøi döï leã”. Khoaûng 3 giôø chieàu, trong luùc moïi ngöôøi ñang xem ñaù banh, vui chôi aên uoáng quanh saân thì töøng ñaøn Ñakota, B.28 cuûa giaëc Phaùp truùt bom xuoáng cho ñeán toái. Treân 300 ñoàng baøo ta töû naïn. Ngaøy nay, taïi vò trí naøy nhaân daân huyeän Ñöùc Hueä coù caäm taám bia caêm thuø ñeå ghi nhôù. VOÕ THÒ SAÙU 1504 Traän dieät aùc oân : Suoát, Ñay Chò Voõ Thò Saùu laàm cai toång Toøng Giaëc tuùm toùc quaët tay coøng Khaûo tra man rôï ñeå hoøng moi theâm … Caén raêng chò Saùu vaãn im Sau cuøng nhoát chò xaø lim Chí Hoøa Chaùnh aùn, coá ñaïo baøy ra 95 96 ÑAÏI ÑIEÅM QUAÀN THAÀN 1516 Thoaït nhìn ñaõ noåi maøy ñay Nhænh raâu, nanh - vuoát, thöa ngaøi coïp con Doøm kyõ laø taám “ caïc - toâng” * Taây sôn pheát veõ hình troâng tuyeät vôøi 1520 1524 “ Ñaïi Ñieåm Quaàn Thaàn” ñeå coi Neáu nhö thích thuù treo nôi dinh ñöôøng Nguyeãn Vaên Taâm quaû baát thöôøng Ñem chöng taám lieãn phoâ tröông giöõa traøo Khi hieåu ra, hoûi cuï naøo ? Ngaøn naêm mieäng theá moät caâu xanh dôøn 1532 1536 * Caïc – toâng = carton laø loaïi giaáy daøy Thaùng 6/1952 Phaùp cöû Nguyeãn Vaên Taâm laøm Thuû töôùng buø nhìn, hai phoù thuû töôùng laø Ngoâ Thuùc Ñònh vaø Phan Vaên Giaùo, toång tröôûng boä quoác phoøng Nghieâm Vaên Tri. Noäi caùc Nguyeãn Vaên Taâm taêng cöôøng phaùt trieån “ quaân ñoäi quoác gia” giaû hieäu ñeå choáng Coäng saûn, choáng khaùng chieán Nam Boä. Ñeán thaùng 1/1953 noäi caùc Nguyeãn Vaên Taâm ñöôïc caûi toå, hai phoù thuû töôùng laø Leâ Vaên Hoaïch vaø Nguyeãn Huy Lai, boä quoác phoøng do Leâ Quang Huy naém. Vôùi söï vieän trôï cuûa Myõ, chuùng raùo rieát thöïc hieän chaùnh saùch “ duøng ngöôøi Vieät, ñaùnh ngöôøi Vieät” .YÙ nghóa caâu lieãn ñöôïc nho só trao cho Nguyeãn Vaên Taâm vaø ñöôïc treo taïi phuû thuû töôùng : Ñaïi laø to; Ñieåm laø chaám. Ñaïi Ñieåm laø chaám to, noùi laùi laø choù Taâm. Quaàn laø baày; Thaàn laø toâi. Quaàn Thaàn laø baày toâi, noùi laùi laø boài Taây. Taùc giaû caâu ñoái naøy laø moät nhaø nho yeâu nöôùc muoán vaïch maët Thuû töôùng Nguyeãn Vaên Taâm laø teân boài Taây baùn nöôùc . 97 ÑIEÄN BIEÂN CHIEÁN THAÉNG LAÃY LÖØNG 1528 Khí – taøi quaân Phaùp nhieàu hôn Só quan töôùng taù töø tröôøng lôùp ra Ruùt Xa – laêng cöû Na – va Vaïch ra chieán löôïc tinh ma cöïc kyø Thöù nhaát bình ñònh Nam Kyø Ñoäi quaân tinh nhueä Chaâu Phi taêng cöôøng Thöù hai chieán thaéng Ñoâng Döông Xoùa saïch Coäng saûn trung öông hình thaønh Truy tìm baét Hoà Chí Minh Xem ra keát thuùc chieán tranh tuyeät vôøi Öu ñieåm laøm chuû baàu trôøi Phaùt hieän toïa ñoä laø xôi taùi lieàn Gaáp xaây caên cöù Ñieän Bieân Taäp trung binh löïc traän tieàn möu saâu Ngaøy 20/11/1953 Nava ñaõ cho thöïc hieän cuoäc haønh quaân Castor ñöa 6 tieåu ñoaøn quaân duø ñaùnh chieám Ñieän Bieân Phuû, vöøa ñeå yeåm trôï cho Lai Chaâu, vöøa baûo veä Thöôïng Laøo . Ngaøy 3/12/1953 Nava taêng cöôøng xaây döïng Ñieän Bieân Phuû thaønh moät cöù ñieåm. Toång soá binh löïc cuûa taäp ñoaøn cöù ñiaåm Ñieän Bieân Phuû luùc cao nhaát laø 16.200 quaân goàm 12 tieåu ñoaøn vaø 7 ñaïi ñoäi boä binh, 3 tieåu ñoaøn phaùo binh, 1 tieåu ñoaøn coâng binh, 1 ñaïi ñoäi taêng M24, 1 ñaïi ñoäi vaän taûi, 1 phi ñoäi 12 maùy bay thöôøng tröïc boá trí thaønh 3 phaân khu, 49 cöù ñieåm toå chöùc thaønh caùc cuïm cöù ñieåm ñeà khaùng coù hoûa löïc maïnh. Caùc töôùng lónh, chaùnh khaùch Phaùp ñaõ ñeán taän nôi ñeå kieåm tra ñeàu thoáng nhaát ñaùnh giaù taäp ñoaøn cöù ñieåm Ñieän Bieân Phuû laø phaùo ñaøi khoång loà khoâng theå coâng phaù. 98 1540 1544 Ñoäi muõ nan, ñi deùp raâu Chieán só Veä Quoác ñeà cao tinh thaàn Soáng thì phuïc vuï nhaân daân Cheát doøng maùu ñoû laø phaân boùn ñoàng Boán ngaøn naêm gioáng Tieân Roàng Vieät Nam toå quoác anh huøng muoân naêm Lôøi Baùc Hoà, choáng ngoaïi xaâm 1548 Ñoaøn ngöôøi duõng só suùng caàm hieân ngang Luùc keùo phaùo, maát thaêng baèng Toâ Vónh Dieän phaûi lieàu thaân chaën gaøi 1560 Hình aûnh ngöôøi chieán só Veä Quoác ñoäi muõ nan, ñi ñoâi deùp raâu ( deùp laøm baèng loáp xe hôi cuõ caét ra, xoû hai quai cao su ñeå mang ) coù tinh thaàn chieán ñaáu raát cao. Ngaøy 15/3/1954 Trung öông Ñaûng vaø Chuû tòch Hoà Chí Minh ñaõ göûi ñieän khen ngôïi ñoäng vieân caùn boä chieán só maët traän. Böùc ñieän nhaán maïnh “ Chieán dòch naøy laø moät chieán dòch lòch söû cuûa quaân ñoäi ta, ta ñaùnh thaéng chieán dòch naøy coù yù nghóa quaân söï vaø chính trò quan troïng”. Khi keùo khaåu sôn phaùo leân vò trí cao, khaåu sôn phaùo bò maát thaêng baèng tuoät xuoáng. Ngöôøi chieán só Toâ Vónh Dieän lao thaân vaøo cheøn khoâng cho phaùo tuoät xuoáng. Söï hy sinh duõng caûm cuûa anh laø taám göông saùng. Löïc löôïng chieán ñaáu ñaõ vaøo vò trí chôø leänh taán coâng . Baùc Hoà caên daën “ Chaéc thaéng môùi ñaùnh”. Ñaïi töôùng Voõ Nguyeân Giaùp ngöôøi chæ huy chieán dòch Ñieän Bieân Phuû luùc ñaàu theo phöông chaâm “ñaùnh nhanh, thaéng nhanh” Trong khi ta ñang gaáp ruùt chuaån bò thì Nava cuõng raùo rieát cuûng coá Ñieän Bieân Phuû thaønh phaùo ñaøi khoång loà khoâng theå phaù vôõ. Vì vaäy Ñaïi töôùng Voõ Nguyeân Giaùp ñaõ quyeát ñònh chuyeån sang “ Ñaùnh chaéc, Tieán chaéc”. Quyeát ñònh naøy ñöôïc Baùc Hoà vaø Boä Chaùnh trò pheâ duyeät. Chieán dòch Ñieän Bieân Phuû ñöôïc dieãn ra thaønh 3 ñôït : ñôït 1 baét ñaàu töø 13/3. Ñôït 2 töø 30/3. Ñôït 3 töø 1/5 ñeán ngaøy 7/5/54 keát thuùc. 1552 1556 Phaùo ñöa vaøo vò trí ngay Chôø leänh “noå suùng” hieän nay “saün saøng” Traêm naêm noâ leä laàm than Nam - Trung - Baéc bò ngoaïi bang hoaønh haønh Gioù ôi ! chôù ñoäng laù caønh Ñeå hoa chieán thaéng hình thaønh saéc höông Chín naêm daõi naéng daàm söông Giôø ñaây ñaõ choïn chieán tröôøng taán coâng 99 Suùng Veä Quoác baén ñoû noøng Tieáng gaàm rung ñaát, löûa buøng tuyeán treân Ñaïn töø phía ñòch xaû leàn Ñeå hoøng chaën böôùc tieán leân phaùo ñaøi Phan Ñình Gioùt laáp chaâu mai (1) Thaân anh hoa ñoû tung bay giöõa trôøi (1) Loã chaâu mai : coâng söï cuûa giaëc Phaùp coù nhöõng loã nhoû ñaët suùng maùy, ñeå baén veà phía quaân Veä Quoác ñeå hoøng chaën böôùc tieán quaân. Chieán só Phan Ñình Gioùt ñaõ lao thaúng ñeán loã chaâu mai duøng chính thaân mình laáp loã chaâu mai. Ñòch im tieáng suùng. Tieáng suùng Ñieän Bieân Phuû noå laø hoài chuoâng baùo töû cuûa chuû nghóa thöïc daân cuõ, laø nieàm hy voïng khaùt khao cuûa ñoàng baøo caû nöôùc ta, laø nieàm tin chôø ñôïi cuûa nhaân daân thuoäc ñòa treân toaøn theá giôùi, ñoàng haønh tieán leân ñaáu tranh maïnh meõ ñeå thuû tieâu cheá ñoä thöïc daân giaønh laïi quyeàn ñoäc laäp, töï do, nhaân phaåm.Traûi qua gaàn 9 naêm tieán haønh chieán tranh xaâm löôïc phi nghóa ôû Vieät Nam, nöôùc Phaùp ñaõ bò toån thaát veà maët ngoaïi giao, thieät haïi naëng neà veà ngöôøi vaø cuûa. Caøng môû roäng chieán tranh, thaát baïi caøng to lôùn. Giôø ñaây, noäi boä chính giôùi Phaùp caøng phaân hoùa ñöa ñeán hình thaønh hai phaùi : chuû hoøa vaø chuû chieán. Thaùng 7/1953 Hieäp ñònh ñình chieán ôû Trieàu Tieân ñöôïc kyù keát ñaõ gaây tieáng vang lôùn, thuùc ñaåy xu theá giaûi quyeát caùc cuoäc xung ñoät treân toaøn theá giôùi baèng con ñöôøng ñaøm phaùn ngoaïi giao. Phe chuû hoøa Phaùp ñaáu tranh maïnh meõ hôn ñoøi chính phuû Phaùp chaám döùt chieán tranh Ñoâng Döông . 100 1564 1568 Haøng tieáp teá thaû duø rôi Gioù ñöa bay laïc thöông ngöôøi hoaøi mong Sôï caùi cheát ñeán haõi huøng Tröông ngay côø traéng ñeå hoøng thoaùt nguy Thieáu töôùng Phaùp Ñôø - Caùt - tri Löøng danh AÂu – AÙ. Laàm lìì vô tay 1572 Laù côø Quyeát Thaéng tung bay Naéng hoàng röïc rôõ moät ngaøy vinh quang Ñieän Bieân Phuû maõi veû vang Vieät Nam thi söû ñaây trang oai huøng 1576 Toång soá só quan, haï só quan, binh só bò dieät vaø bò baét soáng laø 1.766 teân, trong ñoù coù Thieáu töôùng Ñôø Caùt - tri ( De Castries ), 10 Ñaïi taù vaø Trung taù, 353 só quan ( töø Thieáu uùy ñeán Trung taù), 57 maùy bay bò baén rôi vaø phaù huûy taïi maët traän. Quaân ta thu toaøn boä vuõ khí, kho taøng vaät chaát kyõ thuaät cuûa Phaùp ôû Ñieän Bieân Phuû. Chieán thaéng Ñieän Bieân Phuû ñaõ keát thuùc oanh lieät cuoäc tieán coâng chieán löôïc Ñoâng Xuaân naêm 1953 – 1954 cuûa quaân vaø daân Vieät Nam, ñaùnh baïi keá hoaïch quaân söï Nava, laøm suïp ñoå nieàm hy voïng cuûa caùc giôùi chöùc quaân söï vaø chaùnh trò ôû Phaùp, laøm xoay chuyeån cuïc dieän chieán tranh, taïo cô sôû cho cuoäc ñaáu tranh ngoaïi giao thaéng lôïi ôû Genevô ( Geneøve ). Ngaøy 8/5/1954 Hoäi nghò quoác teá chaám döùt chieán tranh ôû Ñoâng Döông khai maïc taïi Geneøve. Tham döï hoäi nghò naøy coù 9 nöôùc : Ñoaøn Lieân Xoâ do Moâloâtoáp ñöùng ñaàu, Ñoaøn ñaïi dieän Coäng hoøa nhaân daân Trung Hoa do Chu AÂn Lai ñöùng ñaàu, ñoaøn Vieät Nam Daân chuû Coäng hoøa do Phaïm Vaên Ñoàng ñöùng ñaàu, ñoaøn ñaïi dieän chaùnh phuû Phaùp do Bi ñoân ( G. Bidault ) ñöùng ñaàu, ñoaøn ñaïi dieän Myõ do EÁch mít ( Smit ) ñöùng ñaàu, ñoaøn ñaïi dieän Anh do I ñôn ( Eden ) ñöùng ñaàu cuøng caùc ñoaøn ñaïi dieän cuûa chính quyeàn Baûo Ñaïi (Nguyeãn Quoác Ñònh), chính phuû Vöông quoác Campuchia ( Nhieáp Tieân Long ) vaø chính phuû Vöông quoác Laøo ( Phoui Sananikone ). 1580 1584 Ñi hay ÔÛ ñeàu vinh quang Long lanh aùnh maét hai haøng chöïc rôi Hai naêm taïm bieät ngöôøi ôi ! Hai naêm gaëp laïi nieàm vui traøn treà Caàm tay giöõ chaëc cuøng theà Saét son chung thuûy ngaøy veà gaëp nhau Chieác khaên kyû nieäm xin trao Caây ñaøn göûi laïi chôø caâu truøng phuøng Phuùt giaây taïm bieät ngaäp ngöøng Lôøi theà vaøng ñaù xin ñöøng coù queân Sau Hieäp ñònh Geneøve 1954, löïc löôïng quaân ñoäi, caùn boä ñaûng vieân Nam boä phaûi taäp keát ra Baéc, khaåu hieäu luùc baáy giôø laø “ Ñi hay ÔÛû ñeàu vinh quang”. Nhöng trong ñaùy loøng ngöôøi ñi vaø ngöôøi ôû laïi, tröôùc ngaõ reõ laøm sao traùnh khoûi nhöõng doøng nöôùc maét ? Heïn nhau 2 naêm sau toång tuyeåt cöû gaëp laïi. Nhöng ñaâu ngôø raèng 20 naêm sau môùi gaëp laïi nhau thì maùi ñaàu ñaõ baïc traéng, tình ngöôøi thuûy chung vôùi nuï cöôøi treân da maët ñaõ nhieàu neáp nhaên. Hoï ñaõ hoäi ngoä taïi Loäc Ninh ôû ñoaïn sau trong ngaøy chieán thaéng trao traû tuø binh. 101 TAÄP KEÁT RA BAÉC 102 MYÕ - DIEÄM TIEÂU DIEÄT BÌNH XUYEÂN Tung taêng soùng nöôùc Cöûu Long Chieác xuoàng xuoâi maùi giöõa doøng hoø vang 1588 1592 Ngoâ Ñình Dieäm naém chính quyeàn Muïc tieâu phaûi dieät Bình Xuyeân töùc thôøi Ñöôøng Höng Ñaïo suùng noå roài Chôï Naêng Xy löûa ñoû ngôøi boác cao Caàu chöõ Y xe taêng vaøo Saøi Goøn – Chôï Lôùn xoân xao maáy ngaøy Quaân “Bình Xuyeân” boû chaïy daøi Myõ – Dieäm xoùa saïch boïn naøy cho yeân “Nuoâi ong tay aùo uoång tieàn” Quan ngaøi coá vaán cöôøi duyeân gaät ñaàu 1600 1604 1608 Sau khi ñöôïc Myõ ñöa leân ngoài gheá Thuû töôùng ngaøy 6/7/1954, Ngoâ Ñình Dieäm ñaõ ra söùc cuûng coá theá löïc taïi Mieàn Nam töø vó tuyeán 17 trôû vaøo, duøng baïo löïc ñeå tieâu dieät quaân ñoäi caùc giaùo phaùi Cao Ñaøi, Hoøa Haûo, Bình Xuyeân. Neân phaân bieät, Chæ huy boä ñoäi Bình Xuyeân laø Döông Vaên Döông hy sinh taïi Chaâu Phuù, Beán Tre ngaøy 16/01/1946. Keá nhieäm laø Döông Vaên Haø ( em ruoät Döông Vaên Döông coøn goïi laø anh naêm Haø ) Quyeát ñònh cuûa khu boä tröôûng Nguyeãn Bình truy phong Ñ/c Döông Vaên Döông caáp thieáu töôùng. Ñoàng thôøi caûi danh con keânh Lagrange ôû Ñoàng Thaùp Möôøi chaûy töø soâng Vaøm Coû Taây tôùi gaåy Côø Ñen laø keânh Döông Vaên Döông. Sau ñoù, moät boä phaän Bình Xuyeân theo Phaùp cuûa baûy Vieãn bò Ngoâ Ñình Dieäm thaân Myõ tieâu dieät . LUAÄT 10 - 59 1596 Ñoâ – la vieän trôï tuoân vaøo Gia ñình cuûa Dieäm chia nhau chöùc quyeàn 103 Luaät möôøi, naêm chín vöøa tuyeân Laø leâ maùy cheùm khaép Mieàn Nam, Trung Ñaët Coäng saûn ôû ngoaøi voøng Coân Sôn ñòa nguïc taän cuøng theá gian Toøa aùn quaân söï khi ban Toäi laø Vieät Coäng toáng giam tuø ñaøy Cô quan maät vuï kheùo baøy Thuû tieâu maát xaùc nhöõng ai choáng kình Haàm “ a - xít” nghe thaát kinh Khi quaêng xuoáng ñoù xaùc thaønh sình naâu Muoán toàn taïi baèng caùch naøo ? Bôùi töø naém ñaát hang saâu aån mình (1) Baát ngôø ñòa ñaïo xoâng leân Suùng Vieät Coäng ñaõ noå reàn bao phen … Thaùng 3/1959 Dieäm tuyeân boá “ Ñaët Mieàn Nam trong tình traïng chieán tranh”. Thaùng 5/1959 Dieäm ra luaät 10 - 59 thieát laäp 3 toøa aùn quaân söï ñaëc bieät, coâng khai cheùm gieát ñoàng baøo ta. Hoaøng Leä Kha bò xöû töû. Khoâng khí ñaøn aùp bao truøm khaép Mieàn Nam. (1) Caùc chieán só : Cao Taán Phan, Nguyeãn Vaên Nhuïy, Hoà Vaên Xuaân, Nguyeãn Thaønh Khuoân vaø Leâ Vaên Haïng. ( Chieán só ôû laïi mieàn Nam ) Nguyeân Thieáu sinh quaân caùc Trung ñoaøn thuoäc mieàn Ñoâng Nam boä, ñaõ toå chöùc cuoäc soáng cuøng vôùi ñoàng baøo trong loøng ñòa ñaïo Cuû Chi, töøng xoâng leân maët ñaát quyeát soáng maùi vôùi keû thuø giaønh laïi cuoäc soáng töï do. “ Cuû Chi ñaát theùp thaønh ñoàng” . 104 ÑOÀNG KHÔÛI BEÁN TRE 1612 Hai söông moät naéng ñaõ quen Chæ mong cuoäc soáng bình yeân thaùng ngaøy 1616 1620 1624 Chính quyeàn cuûa boïn tay say Höông, teà, ñieäp aùc ñoïa ñaøy noâng daân Coù aùp böùc, coù ñaáu tranh Moû Caøy, Bình Ñaïi, Chaâu Thaønh, Gioàng Troâm Tay khoâng choáng boïn aùc oân Röøng ngöôøi Ñoàng Khôûi vaây ñoàn heùt to Ñi caøy phaûi ñöôïc aên no ! Noâng daân ñaâu phaûi traâu boø doát ngu ? Ñaû ñaûo hieán phaùp Dieäm – Nhu Döïa hôi lính Myõ maø huø doïa ñaây Giaûi taùn chính quyeàn nguïy ngay Suïc soâi khí theá nhöõng ngaøy lieät oanh 1628 1632 1636 1640 Taïi tænh Beán Tre, ngaøy 17/1/1960 cuoäc Ñoàng Khôûi xuaát phaùt töø ba xaõ Ñònh Thuûy, Bình Khaùnh vaø Phöôùc Hieäp, roài nhanh choùng lan ra toaøn huyeän Moû Caøy, Gioàng Troâm, Thaïnh Phuù, Ba Tri, Chaâu Thaønh, Bình Ñaïi. Haøng vaïn ngöôøi ñaõ aøo aït xuoáng ñöôøng, voõ trang giaùo maùc bao vaây caùc truï sôû hoäi ñoàng xaõ, giaûi taùn caùc toå chöùc tay sai cuûa ñòch. Caùc thoân xaõ ñaõ laäp toøa aùn tröøng trò nhöõng teân coù nôï maùu, tòch thu ruoäng ñaát cuûa boïn ñòa chuû chia cho daân ngheøo. Ngaøy 22/3/1960 ñòch huy ñoäng hôn 1 vaïn quaân coù taøu chieán, xe taêng yeåm trôï, môû cuoäc caøn queùt ñaãm maùu vaøo ba xaõ Ñònh Thuûy, Bình Khaùnh vaø Phöôùc Hieäp. Nhaân daân ôû ñaây ñaõ ñaáu tranh chaùnh trò vaø binh vaän, cuøng löïc löôïng vuõ trang ñaùnh moät soá traän tieâu hao lôùn, buoäc ñòch phaûi chaám döùt caøn queùt. Sau hôn 1 thaùng. Cuoäc phaûn coâng lôùn cuûa ñòch vaøo vuøng ñieåm “Ñoàng Khôûi” ñaõ bò thaát baïi 105 MAËT TRAÄN DAÂN TOÄC GIAÛI PHOÙNG MIEÀN NAM Löïc löôïng ôû laïi mong manh 1644 1648 1652 106 Bò Nhu, Dieäm baét nguïc hình khaûo tra Hieán phaùp Chính phuû Coäng hoøøa Vieät Minh, Coäng Saûn goïi laø Coäng Noâ Mieäng löôõi cuûa boïn haøm hoà Beâu xaáu Ñoàng Khôûi, töï coâ laäp mình Xaõ Taân Laäp huyeän Chaâu Thaønh Maët traän Daân toäc hoïp haønh khaån tröông Choâng gai vaïch loái tìm ñöôøng Traêm nghìn uaát haän ñau thöông caêm thuø Do ñaâu Nam Boä aâm u ? Do ñaâu chieán só nguïc tuø cheát oan ? Maët traän Giaûi phoùng Mieàn Nam Taäp hôïp löïc löôïng choáng ngaên keû thuø Vuøng queâ Cai Laäy, Myõ Tho Chuaån bò traän ñaùnh “ thaät to” laàn ñaàu Taïi AÁp Baéc nôi chieán haøo Keânh raïch chaèng chòt ra vaøo khoù ñi Hai Ñaïi taù Myõ chæ huy Tung löïc löôïng maïnh coù phi phaùo caàn Bao vaây boán phía eùp daàn Möu moâ nuoát goïn, ba laàn doäi bom Khi chuùng môû ñôït taán coâng Laøn ñaïn choáng traû hieäp ñoàng ñeàu tay Chín coá vaán Myõ guïc ngay Nguïy quaân hoát hoaûng lui daøi ra xa Chieán thaéng AÁp Baéc cuûa Ta Baøi hoïc ñaùnh Myõ dieãn ra tuyeät vôøi ÑAØN AÙP PHAÄT GIAÙO Muøa Ñaûn Sinh laïi ñeán roài Caám côø Phaät giaùo treo nôi coång chuøa “ Caám tuï hoïp nghe roõ chöa ? (1) 1656 1660 1664 (1) (2) (3) Neáu ai vi phaïm laø ñöa voâ tuø”ø Phaät töû phaãn uaát daâng cao Xuoáng ñöôøng phaûn ñoái aøo aøo khaép nôi “ Töï nhieân baøy chuyeän nöïc cöôøi Töï “roâ - ti” moät troø chôi bình thöôøng” (2) “ Sau löng Phaät coù kyû cöông (3) Hieán phaùp chöùng toû toâi ñöông caàm quyeàn Thaày tu neáu muoán bình yeân Phaûi tuaân hieán phaùp chaùnh quyeàn cuûa toâi” 1672 1676 Dieäm ra leänh caám treo côø Phaät giaùo tröôùc coång chuøa vaø nghieâm caám tuï hoïp, vi phaïm bò baét. Traàn Leä Xuaân traû lôøi phoûng vaán cuûa baùo chí : Chaúng qua caùc thaày tu töï roâti…. Dieäm noùi : Sau löng Phaät giaùo trong nöôùc, haõy coøn hieán phaùp, nghóa laø coù toâi …. Sau söï kieän töï thieâu cuûa hoøa thöôïng Thích Quaûng Ñöùc, coøn nhieàu cuoäc töï thieâu khaùc dieãn ra trong ñoù coù Nhaát Chi Mai. Ñoàng baøo Phaät töû xuoáng ñöôøng raàm roä quy moâ caøng lôùn. Baùo chí trong vaø ngoaøi nöôùc ñöa tin, nhieàu vò laõnh ñaïo theá giôùi phaûn ñoái. NHAÁT CHI MAI Nhaát Chi Mai, Nhaát Chi Mai Ngoïn löûa buøng cao ñoû goùc ñaøi Muoân vaïn traùi tim yeâu ngaét nhòp Traêm nghìn caëp maét thaûm hôi cay Trôøi nhö saäm laïi - Trôøi ñoàng caûm ? Ñaát boãng rung leân - Ñaát chuyeån lay ? Giöõa maáy voøng vaây vang tieáng heùt Nhaát Chi Mai, Nhaát Chi Mai NHÔÙ BOÀ TAÙT THÍCH QUAÛNG ÑÖÙC Ñuoác hueä phöøng phöøng ngoïn boác cao Soi ñöôøng chaùnh giaùc maõi ngaøn sau Khoái tim nhaân loaïi chöøng soâi suïc Caëp maét töø bi cuõng xoán xao Thô tieác thöông traøn thô uaát ngheïn Buùt caêm hôøn ñoäng buùt keâu gaøo Khi gieo maàm khoå leân sum toát Keát quaû nhaän toaøn vò ñôùn ñau 107 1668 OÂi ! caønh mai traéng nôû töôi Giöõa côn phaùp naïn tuyeät vôøi saéc hoa Neâu cao tam baûo ñaïo nhaø Ñieàm nhieân ngoài vöõng giöõa toøa löûa nung Voøng daây baïo löïc truøng truøng Töø bi aùnh ñaïo saùng trong tuyeät vôøi Röøng côø böôùm phaát leân roài Ñaøi sen Boà taùt mæm cöôøi chuùng sinh Hieán phaùp baát nghóa baát minh Baát nhaân, baát ñöùc, baát bình, baát an Töø ngaøn xöa aùnh ñaïo vaøng Lyù, Traàn, Leâ, Nguyeãn, Quaû - Nhaân luaân hoài 108 1680 Khoùi cay muø mòt khaép nôi Phaùt suùng baén thaúng ñoaøn ngöôøi heùt vang Quaùch Thò Trang, Quaùch Thò Trang Nöõ sinh ngaõ xuoáng treân ñaøng ñaáu tranh 1684 1688 Ngay boàn binh chôï Beán Thaønh Caûnh saùt cöôùp xaùc, raát nhanh eùm lôø Nhaø Ngoâ aên ñöùt cuoäc côø Toaøn gia ñình trò moät giôø thöông ñau Nhu aên huùt, Caån aên traàu (1) Leä Xuaân aên vuïng, Dieäm raàu aên chay Gieo chi toäi aùc theá naøy ? Ngaøn thu mieäng theá keå hoaøi toäi danh 1692 1696 Cuoäc bieåu tình döï kieán tieán veà nhaø haùt ( Quoác Hoäi ) ñeå phaûn ñoái söï ñaøn aùp Phaät giaùo cuûa sinh vieân hoïc sinh Phaät töû, ñoaøn nöõ sinh daãn ñaàu. Coù tieáng suùng noå vaø löïu ñaïn cay tung muø mòt taïi boàn binh chôï Beán Thaønh. Chò Trang truùng ñaïn… vaø bò caûnh saùt cöôùp xaùc mang ñi, veà sau ñöôïc bieát chò Quaùch Thò Trang ñöôïc choân taïi chuøa Phoå Quang Taân Sôn Nhaát, Phöôøng 2, Taân Bình . QUAÙCH THÒ TRANG Nôõ naøo chò boû chuùng em sao ? Vieân ñaïn nghieät oan, maùu ñoû traøo Buoâng loûng caùnh tay meàm ruõ xuoáng Suïc soâi côø böôùm phaát bay cao Goïng keàm baïo löïc ngaây ngoâ sieát Khaùt voïng töï do laûnh loùt gaøo Soáng cheát ñöøng treâu ñoaøn Phaät töû Soáng laø danh döï cheát anh haøo (1) Ngoâ Ñình Nhu, coá vaán huùt thuoác phieän, Ngoâ Ñình Caån ôû Hueá aên traàu, Traàn Leä Xuaân aên vuïng, Dieäm aên chay theo Coâng giaùo. Cheá ñoä Ngoâ suïp ñoå vaøo ngaøy 1/11/1963. 109 NGUYEÃN VAÊN TROÃI Ñònh ñaët mìn, vieäc baát thaønh Nguyeãn Vaên Troãi bò nguïc hình khaûo tra 1700 Möu saùt Maùc - Na - ma - ra (1) Boä quoác phoøng Myõ gheù qua Saøigoøn Thöïc hieän hoïc thuyeát Gioân - xôn … Thoâng taán baùo chí daäp doàn loan tin Du kích quaân Myõ La Tinh (1) Ñeà nghò trao ñoåi tuø binh raïch roøi Moãi beân seõ thaû moät ngöôøi Nhöng bò boäi öôùc, thoùi ñôøi vaên minh ! Phuùt cuoái cuøng, aùn töû hình Khoâng bòt maét “ Hoà Chí Minh muoân naêm” Töøng lôøi noùi ñöôïc ghi aâm Ñoùa hoa baát töû Quaûng Nam töôïng hình (1) Nguyeãn Vaên Troãi laø thôï ñieän Chôï Quaùn. ñònh ñaët mìn taïi chaân caàu Coâng lyù ( nay laø caàu Nguyeãn Vaên Troãi, ñöôøng Nam Kyø Khôûi Nghóa, quaän III ) nhaèm möu saùt Boä tröôûng Quoác phoøng Hoa Kyø Ngaøi Robert Strange McNamara ngaøy 2-51964, khoâng thaønh. OÂng bò baét luùc 22 giôø ngaøy 9-5-64. Ñöôïc tin, toå chöùc du kích Venezuela tuyeân boá trao ñoåi Nguyeãn Vaên Troãi vôùi Trung taù Michael Smolen maø Hoï ñang baét giöõ. Boäi öôùc, sau khi vieân só quan khoâng quaân Myõ ñöôïc thaû thì Nguyeãn Vaên Troãi thoï aùn töû hình taïi saân sau nhaø lao Chí Hoøa luùc 9 giôø 45 phuùt ngaøy 15-10-1964. Phuùt cuoái, oâng toû ra raát can ñaûm, khoâng chòu bòt maét vaø cha coá röõa toäi. Tieáng noùi cuoái cuøng ñöôïc phoùng vieân ghi aâm : “ Haõy nhôù laáy lôøi toâi : Ñaû ñaûo Ñeá quoác Myõ . Hoà Chí Minh muoân naêm. Vieät Nam muoân naêm” . Nguyeãn Vaên Troãi laø ngöôøi con thöù ba ( tö Troãi ) queâ quaùn taïi laøng Thanh Quít, huyeän Ñieän Baøn, tænh Quaûng Nam. 110 1704 Cuoäc ñaûo chaùnh Döông Vaên Minh Roài bò Nguyeãn Khaùnh leân giaønh chieác ngai Minh, Khieâm, Khaùnh cuøng gheá daøi 1708 1712 1716 1720 1724 1728 1732 Phaùt, Ñöùc ñaûo huït rôi ñaøi naèm im Khaùnh beøn toáng coå Minh, Khieâm Söûu, Höông ñuûng ñænh leân yeân ngöïa queø Phan Huy Quaùt raát leø nheø Nguyeãn Vaên Thieäu ñuoåi ra heø ngoài chôi Thieäu, Kyø treû khoûe saùnh ñoâi Thieäu vöøa caát caùnh, Kyø rôi loït ñaøi Thieäu - Höông chieáu thoï nguû say Baøi ca taåu maõ thôû daøi taøn canh Chieán tranh “ñaëc bieät” baát thaønh Ních - xôn ra leänh ñöa quaân Myõ vaøo Chieán tranh “cuïc boä” môû ñaàu Chuùng huy ñoäng caû chö haàu tham gia Thaùi, Phi, Haøn, OÁt - traây - li - a Chuû tröông “tìm dieät” mang ra thi haønh AÙ Ñoâng môû roäng chieán tranh Noâng thoân bình ñònh , Vieät Minh luïi taøn AÁp chieán löôïc choã nhoát daân Trôøi Nam maùu leä tuoân traøn nôi nôi Ñoäi quaân baûy traêm ngaøn ngöôøi Ñaïn bay xeù gioù, bom rôi nöùt ñoàng Maùy bay ñuû kieåu treân khoâng Xe taêng loäi nöôùc vöôït soâng leo ñeøo Nhaûy duø, thuûy boä, keùo theo Nguïy quyeàn hoà hôûi caém neâu aên möøng Cuoäc haønh quaân teân Gian - xôn “ Beû gaõy xöông soáng” chieán tröôøng Taây Ninh Muøa khoâ töôùng Oeùt - mo - len Cöôøi töôi leân gioïng : chieán tranh theá naøy 111 1736 Tieàn ñoàn choáng Coäng ñaõ xaây Naâng ly Vieät - Myõ vui say maën noàng Vì sao con saùo sang soâng ? 1740 1744 1748 1752 1756 1760 1764 Thöông cho con saùo noãi loøng coâ ñôn Ñeâm ñeâm saùo nhôù queâ höông Caønh tre laû ngoïn tìm phöông bay veà Saét son nguyeän giöõ lôøi theà Coøn baêng ñaïn cuoái quyeát keâ ñaàu thuø Tin chieán tröôøng ñöôïc truyeàn mau Trung ñoaøn tinh nhueä ñaõ vaøo ñeán nôi Traän thaéng rung nuùi ñoû trôøi Maùy bay cuûa Myõ taû tôi phôi mình Xe taêng ñoáng saét chình ình Trung ñoaøn Bình Giaõ oai danh saùng ngôøi Tieán vaøo Nam raát kòp thôøi Saøi Goøn ñieåm heïn ñoaøn ngöôøi tieán coâng Tôùi lui aån hieän daøi doøng Luøi laø taïm aån hieän trong töùc thì Hôn thua tính toaùn kyõ ñi Chæ sai thôøi ñieåm moät ly thaát côø Bao naêm chuaån bò ñôïi chôø Maäu Thaân noåi daäy moät giôø troâng mong Myõ - nguïy giaác nguû say noàng Men xuaân ñaày ñuû hoa hoàng nhaïc hay Baát ngôø Vieät Coäng hieän ñaày Trong côn hoaûng loaïn quan thaày ngaû nghieâng Côø Giaûi phoùng khaép Baûy Hieàn Möøng xuaân toác chieán suùng reàn noå vang Muõi hoûa löïc ñaùnh caét ngang Saân bay nhoán nhaùo tröïc thaêng ñaûo voøng Noù bay raø thaáp höôùng ñoâng Muïc tieâu teân löûa khai noøng truùng ngay 112 1768 Ñoàng baøo yeâu nöôùc voã tay Vieät Coäng vaøo nghóa ñòa Taây an toaøn Xe taêng gaàm ruù ñoùn ñaøng Chieác ñaàu truùng ñaïn naèm laên giöõa ñöôøng 1772 1776 1780 1784 1788 1792 1796 1800 Ñoäi quaân phoøng veä phi tröôøng “Xaùp laù caø” ñaáu töng böøng taïi ñaây Chuùng phaù soùng gaây nhieãu ñaøi Ta maát lieân laïc trieån khai ñoäi hình Cam ñaønh coá thuû naèm im Chôø trôøi toái seõ doø tìm höôùng ra Tin chieán söï ñeán moïi nhaø Ñaøi phaùt thanh nguïy haùt ca lieân hoài Chuùng chæ keâu goïi ít lôøi Moïi ngöôøi nghæ teát veà nôi ban ñaàu Baûy Hieàn ta ñaõ ruùt saâu Höôùng ra xa loä gaáp thaâu ñoäi hình Toáp xung kích vöôït qua yeân Ñuoâi bò ñòch chaën ñoäi hình caét hai Toáp ñaàu veà ñeán Baøu Trai Toáp sau keït laïi phaûi quay Bình Ñieàn Taïi vuoâng ñaát xaõ Taân Kieân Trung ñoaøn Bình Giaõ ghi teân anh huøng Traän Maäu Thaân laø chieán coâng Raïng danh quaân söû Tieân Roàng ngaøn xuaân Vöôït treân tuyeán löûa chín taàng “Caàu haøng khoâng” laäp khoâng quaân thi haønh Vieân cô tröôûng : Vöông Troïng Sinh Chuyeán bay ñònh meänh vieát thaønh baøi ca Quyeát taâm baûo veä sôn haø Thöøa Thieân - Hueá hieän ñoùa hoa saéc hoàng Ñau ñaàu Toång thoáng Gioân - xôn Taïi sao söï kieän ra noâng noãi naøy ? Oeùt - mo - len voäi trình baøy Cöùu nguïy thì phaûi ñoåi thay caáp kyø 113 1804 “Queùt” vaø “ Giöõ” Vieät hoùa ñi Ñaùnh hoaøi chöa chaéc laøm gì ñöôïc ñaâu Cöû ngöôøi ñaøm phaùn mau mau Boán beân dieän kieán chaøo nhau luaän baøn 1808 1812 1816 Phaûi Vieät Nam hoùa chieán tranh Quaân nguïy sôùm theá “ñaøn anh” thaát thaàn Ngöng neùm bom ôû Baéc phaàn Maøu da xaùc cheát thay daàn töø ñaây Mieàn Nam gioït leä chaûy daøi Khi nghe tin baùo treân ñaøi phaùt thanh Vieäc ñaùnh Myõ chöa hoaøn thaønh Röøng ñaày hieåm trôû neân ñaønh ñöùng nghieâm Phuùt maëc nieäm gioù röøng im Höôùng veà Haø Noäi traùi tim anh huøng Trôøi Nam ñaát Baéc nghìn truøng Quaân ñoaøn daâng troïn chieán coâng veà Ngöôøi Ñaùnh cho Myõ cuùt Nguïy rôi Quaân ñoaøn caûm töû tuyeân lôøi saét son Hay tin treân ñaøi phaùt thanh Baùc ñaõ ra ñi, chuùng con nôi röøng saâu bieát laøm sao ? Coù caùch naøo ? Thoâi ñaønh treo laù côø leân vaø taát caû taäp hoïp laïi. Ñöùng nghieâm roài khoùc … Chuùng con theà ñaùnh cho Myõ cuùt, nguïy nhaøo. Vieät Nam seõ Töï do Ñoäc laäp ñeå hoaøn thaønh chí nguyeän cuûa Baùc. AI ? Moät saùng Ba Ñình trònh troïng tuyeân “ Vieät Nam Ñoäc Laäp” tieán leân thuyeàn Ñöùc taøi leøo laùi cô ñoà vöõng Trí duõng trau doài saùch löôïc chuyeân Theá giôùi vaên minh toân ñaïi giaùc Naêm chaâu kính taùn ñaáng kyø duyeân Ra ñi ñeå laïi tôø di chuùc Daân Vieät thaám nhuaàn nhöõng yù khuyeân 114 NGUYEÃN THAÙI BÌNH 1820 1824 Nguyeãn Thaùi Bình göûi Ních - xôn “Taùn phaù, gieát choùc seõ khoâng ñöôïc gì” Vuõ khí huûy dieät tinh vi Chæ gieo thaûm hoïa cöïc kyø khoå ñau Hoøa bình nhaân loaïi khaùt khao Ñaây laø mô öôùc ñoàng baøo queâ toâi “Tình thöông, coâng lyù muoân ñôøi” Dieàu haâu moùng vuoát ñeán hoài suy vong 1828 1832 1836 Nguyeãn Thaùi Bình ( 1948 – 1972 ) queâ ôû laøng Tröôøng Bình, huyeän Caàn Giuoäc, tænh Long An, laø hoïc sinh gioûi ñöôïc hoïc boång AID du hoïc sang Myõ. Laù thô göûi Toång thoáng Myõ Nixon trích ñoaïn “ Thöa oâng Toång thoáng, ñeå taøn phaù, gieát choùc ôû Vieät Nam hay khaép Ñoâng döông, trong tay oâng coù taát caû vuõ khí toái taân, gieát ngöôøi hieäu nghieäm nhaát ( hoùa hoïc, sinh vaät, ñieän töû ) coøn toâi haønh ñoäng vì tình thöông yeâu, vì hoøa bình vaø coâng lyù. Toâi chæ coù loøng tin vaøo nhaân loaïi. Hieän nay, bom duy nhaát laø traùi tim toâi. Traùi tim coù theå noå vì toâi chaáp nhaän söï hy sinh vì ñaïi nghóa keâu goïi tình thöông yeâu ñeå khoâi phuïc nieàm tin cuûa con ngöôøi vaøo coâng lyù, ñeå thöùc tænh löông taâm…”. Nguyeãn Thaùi Bình tham gia nhieàu dieãn ñaøn taïi New York ñoøi traû töï do cho tuø chaùnh trò taïi Vieät Nam. Bò truïc xuaát veà nöôùc. Ngaøy 2-7-72 khi maùy bay B.747 cuûa haõng haøng khoâng Panam ñaùp xuoáng Taân Sôn Nhaát. Nguyeãn Thaùi Bình bò caûnh saùt Myõ baén 5 phaùt suùng vaøo traùi tim anh. Moät cuoäc tuaàn haønh cuûa 2.000 sinh vieân Ñaïi hoïc Washington ñaõ dieãn ra sau ñoù ñeå töôûng nieäm Nguyeãn Thaùi Bình. Teân anh hieän nay ñöôïc ñaët cho quyõ hoïc boång daønh giuùp ñôõ cho nhöõng hoïc sinh ngheøo hoïc gioûi . 115 1840 1844 1848 1852 Vieät Nam hoùa cuûa Ních - xôn Nguïy môû chieán dòch Lam Sôn, Haï Laøo Traän naøy so löïc thaáp cao Myõ muoán kieåm soaùt loái vaøo Mieàn Nam “Boùp cuoáng hoïng baét phaûi caâm” Nghe qua thì deã thöû laøm ñöôïc khoâng ? Ñoaøn quaân trang bò taän cuøng Vieät - Myõ taùc chieán hieäp ñoàng khaån tröông Ñöôøng soá chín choïn chieán tröôøng Beâ naêm hai doïn saïch ñöôøng tieán voâ Nuùi röøng ñaõ saün naám moà Vuøi quaân Myõ - nguïy ngaøn thu laïnh luøng Baàu trôøi Haø Noäi, Haûi Phoøng Muïc tieâu oanh kích taäp trung ñeâm ngaøy Phaùo ñaøi bay “beâ naêm hai” ( B.52) Neùm bom lieân tuïc möôøi hai ngaøy lieàn Bieát bao maùi aám trô neàn ! Thuû ñoâ coät khoùi boác leân chín taàng Ñaây laø thöû thaùch toaøn daân Haäu phöông huûy dieät chieán traøng ñoåi thay Ních - xôn pheâ chuaån vieäc naøy Ñeå hoøng gôõ gaïc chuoãi ngaøy thua ñau Roàâng Tieân noøi gioáng anh haøo Nghìn truøng baïo löïc ngaång ñaàu tieán leân Tinh thaàn chieán ñaáu trui reøn Ngoïïn côø ñoäc laäp giöõa neàn trôøi trong 116 Chuaån bò chieán ñaáu ñaõ xong Ñaëc coâng Röøng Saùc vöôït soâng tieán vaøo * 1856 1860 1864 1868 1872 1876 1880 OÂm chaát noå boø xuyeân raøo Muïc tieâu maáy uï xaêng daàu naèm yeân Khai hoûa mìn noå chaùy lieàn Saøi Goøn rung chuyeån khoùi ñen ngaát trôøi Leâ Baù Öôùc cuøng ñoaøn Möôøi * Caùch ñaùnh taùo baïo vaøo nôi nghieät naøy Toång kho chaùy ruïi maáy ngaøy Nguïy quyeàn aáp uùng maët maøy ngaãn ngô Ngoài trong “Nhaø Traéng” thaån thôø Ních – xôn ra leänh coøn chôø ñôïi chi Kyù ngay Hieäp ñònh Pa – ri Giôø xin keát thuùc söû thi ñöôïc roài Yeâu caàu oâng ruùt quaân thoâi Hoøa bình seõ ñeán töùc thôøi AÙ chaâu Nuï cöôøi nôû raát xaõ giao Hoäi tröôøng roän raõ noùi chaøo haân hoan Loäc Ninh nhoän nhòp ñoùn ñoaøn Tuø chaùnh trò ñaûo Coân Sôn chuyeån veà Traûi bao naêm thaùng xa queâ Khaûo tra chuoàng coïp naõo neà taám thaân Traùi tim chung thuûy veïn toaøn Ngöôøi chieán só Veä Quoác Ñoaøn hoâm nay Möøng vui maø leä chaûy daøi Keå sao xieát chuyeän tuø ñaøy thaûm thöông Khi ngöôøi taäp keát leân ñöôøng Thì ngöôøi ôû laïi queâ höông chòu nhieàu … 1884 1888 1892 1896 1900 1904 1908 * Myõ neùn bom CBU ( Cluster bomb incendiary device ) loaïi bom coù söùc taøn phaù khuûng khíp gaàn ñoaøn chieán thaéng taïi Loäc Ninh. * Ñaïi taù Leâ Baù Öôùc vò chæ huy Ñoaøn 10 Ñaëc coâng Röøng Saùc 117 Giôø ñaây ta laïi gaëp nhau Laù côø chieán thaéng bay cao giöõa trôøi Khaên tay ngaøy tröôùc ñaâu roài ? Caây ñaøn bom ñaïn taû tôi chaúng coøn ! Chöõ tình chung vaãn saét son Chöõ tình vónh vieãn vaãn coøn trô trô Maùi ñaàu giôø ñaõ baïc phô Rung rung caây buùt baøi thô deät vaàn Chieàu buoâng söông phuû traéng ngaàn Tìm nôi thanh tònh thaû laàn ra ñaây Baát ngôø caùt buïi tung bay * Ngoïn ñoài bieán maát haän ai loãi nghì … ? Xöa Phuø Ñoång ngöïa saét phi Giaëc AÂn taùn xaùc, giôø thì chaùu con Chieán só treû vöôït nuùi non Haønh quaân thaàn toác, daëm moøn Tröôøng Sôn Giaëc thuø xaûo quyeät baát nhôn Haøng raøo ñieän töû canh chöøng ngaøy ñeâm Môû ñaàu chieán dòch Taây Nguyeân Ñaùnh chia caét xuoáng taän mieàn bieån xa Moät vuøng giaûi phoùng bao la Buoân Meâ Thuoät xuoáng taän Nha Trang roài Thieäu thaát kinh, leänh thaùo lui Coá ñoâ Hueá cuõng loù moøi ruùt eâm Quaûng Nam, Quaûng Ngaõi,Thöøa Thieân Baøi ca chieán thaéng vang leân “treân ñaøi” Saøi Goøn ñieåm heïn “coù ngay” Traêm naêm noâ leä moät giaây oai huøng 118 Giöõ möôøi saùu caàu vöôït soâng * 1912 1916 1920 - VÒ QUOÁC HY SINH, THI SÖÛ LÖU DANH THÔØI KÍNH TROÏNG - THAM OÂ TEÄ NAÏN, NHAÂN DAÂN MIEÄT THÒ THEÅ TRAÀM KHA Traàn Vaên Danh goùp chieán coâng laãy löøng Xe taêng thaúng tieán dinh trung Gaàm leân khí phaùch phaù tung cöûa vaøo Theo sau muoân vaïn ñoàng baøo Vui möøng phaán khôûi vaãy chaøo hoâ vang Vieät Nam, ca khuùc khaûi hoaøn Döông Vaên Minh ñöùng taàn ngaàn xuoâi tay “ Ñaàu haøng” caàm buùt kyù ngay Trôøi Xuaân aám naéng côø bay rôïp trôøi Trôøi Vieät Nam ñeïp tuyeät vôøi Trôøøi thanh bình khaép baàu trôøi Vieät Nam 1924 1928 * Giöõ vöõng 16 caây caàu troïng yeáu. Ñaëc bieät nhaát laø traän ñaùnh chieám giöõ caàu Raïch Chieác ñeå Ñoaøn Quaân Giaûi Phoùng Mieàn Nam tieán vaøo Saøi Goøn. Chieác xe taêng ñi ñaàu huùc saäp caùnh cöûa saét vaøo dinh Toång thoáng nguïy quyeàn, ñoàng baøo Saøi Goøn, Chôï Lôùn, Gia Ñònh traøn ngaäp hai beân ñöôøng, phaát côø Giaûi Phoùng chaøo möøng, Döông Vaên Minh kyù vaên baûn ñaàu haøng. Luùc 12 giôø ñeâm 30/4/1975 ngöôøi con öu tuù laøng Thôùi Tam Thoân, cöïu hoïc sinh tröôøng baù ngheä Cao Thaéng, chieán só xuaát saéc cuûa ngaønh tình baùo… Ñöôïc ñaëc caùch quaân haøm Thieáu töôùng. Thieáu töôùng Traàn Vaên Danh. Phoù Chuû tòch UÛy Ban Nhaân Daân Tp. HCM Thi phaåm Vieät Nam Thi Söû Huøng Ca khôûi söï töø naêm 1997. Baûn thaûo trình ba nhaø xuaát baûn ñeàu bò traû, möôøi boán thaùng roøng raõ ôû nhaø xuaát baûn toång hôïp Tp. HCM môùi ñöôïc caáp giaáy pheùp xuaát baûn. Sau ñoù boán naêm ra toøa aùn nhaân daân Tp. HCN, 2006 – 2010. Sau cuøng môùi ñöôïc pheùp taùi baûn ! Ngaàn aáy gian nan … 1932 1934 Töø khai quoác maáy nghìn naêm Bao göông choáng giaëc ngoaïi xaâm tuyeät vôøi “ Giöõ ñoaøn keát nhö con ngöôi Giöõa troøng maét ñeå nhìn ñôøi lieät oanh” Vì daân, vì nöôùc löu danh Tham oâ teä naïn, theå thaønh traàm kha Xaây döïng coâng ích nöôùc nhaø Moïi ngöôøi no aám söû ca oai huøng Ñaõ mang doøng maùu Laïc Hoàng Neâu cao só khí Tieân Roàng hôn non Di Chuùc göûi laïi chaùu con Hai chöõ “ñoaøn keát” saét son veïn gìn Nhö vaøng, nhö ngoïc ñinh ninh Ñaây laø chaân lyù keát tinh raïng ngôøi. Traêng - Ñen caïn toõ raïch roøi Töông lai beàn vöõng gioáng noøi Roàng Tieân Trong “ Di Chuùc” ñeå laïi Baùc Hoà vieát … ( xin trích ñoaïn sau ñaây ) : … “ Nhôø ñoaøn keát chaët cheõ, moät loøng moät daï phuïc vuï giai caáp, phuïc vuï nhaân daân, phuïc vuï Toå quoác, cho neân töø ngaøy thaønh laäp ñeán nay, Ñaûng ta ñaõ ñoaøn keát, toå chöùc vaø laõnh ñaïo nhaân daân ta haêng haùi ñaáu tranh tieán töø thaéng lôïi naøy ñeán thaéng lôïi khaùc. Ñoaøn keát laø moät truyeàn thoáng cöïc kyø quyù baùu cuûa Ñaûng vaø cuûa daân ta. Caùc ñoàng chí töø Trung öông ñeán caùc chi boä caàn phaûi giöõ gìn söï ñoaøn keát nhaát trí trong Ñaûng nhö giöõ gìn con ngöôi cuûa maét mình …”. 119 VIEÄT NAM THI SÖÛ HUØNG CA TRAÀN TRÍ TRUNG Chòu traùch nhieäm xuaát baûn Bieân taäp Söûa baûn in Trình baøy AÛnh bìa : Ñaøo Troïng Ñöùc : Vaân Anh : Haøn Só : Traàn Trí Trung Haøn só TRAÀN TRÍ TRUNG Hieän cö nguï taïi soá 72 Phan Xích Long, Phöôøng 2, quaän Phuù Nhuaän.TP.HCM Ñieän thoaïi : 08.39902858
- Xem thêm -

Tài liệu liên quan