HỌC VIỆN NÔNG NGHIỆP VIỆT NAM
LÊ QUANG KHẢI
ĐẶC ĐIỂM SINH VẬT HỌC, SINH THÁI HỌC
VÀ KHẢ NĂNG PHÒNG CHỐNG SÂU ĂN LÁ HỒNG
NGỌT Hypocala subsatura Guenee (LEPIDOPTERA:
NOCTUIDAE) TẠI HÒA BÌNH, VIỆT NAM
LUẬN ÁN TIẾN SĨ
NHÀ XUẤT BẢN ĐẠI HỌC NÔNG NGHIỆP - 2015
HỌC VIỆN NÔNG NGHIỆP VIỆT NAM
LÊ QUANG KHẢI
ĐẶC ĐIỂM SINH VẬT HỌC, SINH THÁI HỌC
VÀ KHẢ NĂNG PHÒNG CHỐNG SÂU ĂN LÁ HỒNG
NGỌT Hypocala subsatura Guenee (LEPIDOPTERA:
NOCTUIDAE) TẠI HÒA BÌNH, VIỆT NAM
Chuyên ngành: BẢO VỆ THỰC VẬT
Mã số: 62.62.01.12
Người hướng dẫn khoa học:
GS. TS. NGUYỄN VIẾT TÙNG
TS. LÊ ĐỨC KHÁNH
HÀ NỘI - 2015
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi, các kết quả nghiên
cứu được trình bày trong luận án là trung thực, khách quan và chưa từng dùng bảo vệ để
lấy bất kỳ học vị nào.
Tôi xin cam đoan rằng mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện luận án đã được cảm
ơn, các thông tin trích dẫn trong luận án này đều được chỉ rõ nguồn gốc.
Hà Nội, ngày 28 tháng 12 năm 2015
Tác giả luận án
Lê Quang Khải
i
LỜI CẢM ƠN
Trong suốt thời gian học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận án, tôi đã nhận được sự
hướng dẫn, chỉ bảo tận tình của các thầy cô giáo, sự giúp đỡ, động viên của bạn bè, đồng
nghiệp và gia đình.
Nhân dịp hoàn thành luận án, cho phép tôi được bày tỏ lòng kính trọng và biết
ơn sâu sắc tới GS.TS Nguyễn Viết Tùng, TS. Lê Đức Khánh và Cố GS.TS. Hà Quang
Hùng đã tận tình hướng dẫn, dành nhiều công sức, thời gian và tạo điều kiện cho tôi
trong suốt quá trình học tập và thực hiện đề tài.
Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành tới Ban Giám đốc, Ban Quản lý đào tạo, Bộ
môn Côn trùng, Khoa Nông học - Học viện Nông nghiệp Việt Nam đã tận tình giúp đỡ tôi
trong quá trình học tập, thực hiện đề tài và hoàn thành luận án.
Tôi xin chân thành cảm ơn tập thể lãnh đạo, cán bộ viên chức Viện Bảo vệ thực vật,
Bộ môn Côn trùng đã giúp đỡ và tạo điều kiện cho tôi trong suốt quá trình thực hiện đề tài.
Xin chân thành cảm ơn gia đình, người thân, bạn bè, đồng nghiệp đã tạo mọi điều
kiện thuận lợi và giúp đỡ tôi về mọi mặt, động viên khuyến khích tôi hoàn thành luận án./.
Hà Nội, ngày 28 tháng 12 năm 2015
Nghiên cứu sinh
Lê Quang Khải
ii
MỤC LỤC
Lời cam đoan
i
Lời cảm ơn
ii
Mục lục
iii
Danh mục chữ viết tắt
vi
Danh mục các bảng
vii
Danh mục các hình
ix
Trích yếu luận án
xi
Thesis abstract
xiii
PHẦN 1 MỞ ĐẦU
1
1.1
Tính cấp thiết của đề tài
1
1.2
Mục đích, yêu cầu của đề tài
2
1.3
Những đóng góp mới của đề tài
2
1.4
Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài
3
1.5
Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
3
PHẦN 2 TỔNG QUAN TÀI LIỆU
4
2.1
Cơ sở khoa học của đề tài
4
2.2
Thông tin về huyện đà bắc, tỉnh hòa bình
5
2.3
Tình hình nghiên cứu ở ngoài nước
6
2.3.1
Cây hồng và vai trò kinh tế
6
2.3.2
Dịch hại trên cây hồng và sâu hại nói riêng
7
2.3.3
Đặc điểm hình thái, sinh vật học, sinh thái học của loài sâu hại hồng
11
2.3.4
Biện pháp phòng chống sâu hại hồng
13
2.4
Những nghiên cứu ở trong nước
16
2.4.1
Cây hồng và vai trò kinh tế
16
2.4.2
Dịch hại trên cây hồng và sâu hại nói riêng
19
2.4.3
Đặc điểm hình thái, sinh vật học, sinh thái học của loài sâu hại chính
20
2.4.4
Biện pháp phòng chống sâu hại hồng chính
20
2.5
Những vấn đề cần quan tâm
21
iii
PHẦN 3 VẬT LIỆU VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
22
3.1
Địa điểm và thời gian nghiên cứu
22
3.1.1
Địa điểm nghiên cứu
22
3.1.2
Thời gian nghiên cứu
22
3.2
Vật liệu và dụng cụ nghiên cứu
22
3.2.1
Vật liệu nghiên cứu
22
3.2.2
Dụng cụ nghiên cứu
22
3.3
Nội dung nghiên cứu
22
3.4
Phương pháp nghiên cứu
23
3.4.1
Phương pháp xác định thành phần sâu hại hồng, đặc điểm hình thái của
sâu ăn lá hồng Hypocala subsatura Guenee (Lepidoptera: Noctuidae)
3.4.2
Phương pháp xác định đặc điểm sinh vật học của sâu ăn lá hồng
Hypocala subsatura Guenee (Lepidoptera: Noctuidae)
3.4.3
23
28
Phương pháp điều tra diễn biến mật độ sâu ăn lá hồng Hypocala
subsatura Guenee (Lepidoptera: Noctuidae) trên cây hồng ngọt nhập nội
MC1 và một số yếu tố ảnh hưởng tới diễn biến mật độ
3.4.4
3.4.5
Phương pháp nghiên cứu biện pháp phòng chống sâu ăn lá hồng
Hypocala subsatura Guenee theo hướng tổng hợp.
37
Phương pháp tính toán và xử lý số liệu
41
PHẦN 4 KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN
4.1
33
42
Thành phần sâu hại hồng ở việt nam, đặc điểm hình thái của sâu ăn lá
hồng Hypocala subsatura guenee (lepidoptera: noctuidae)
42
4.1.1
Thành phần sâu hại hồng ngọt nhập nội MC1 tại Đà Bắc, Hòa Bình
43
4.1.2
Thời gian xuất hiện gây hại của một số loài sâu hại chính
44
4.1.3
Cấu trúc thành phần loài sâu hại chính trên cây hồng
46
4.1.4
Loài ưu thế và chỉ số loài ưu thế
47
4.1.5
Tần suất xuất hiện của các loài sâu ăn lá hồng tại Đà Bắc, Hòa Bình
48
4.1.6
Đặc điểm hình thái sâu ăn lá hồng
48
4.1.7
Phân biệt đặc điểm hình thái hai loài sâu ăn lá hồng
53
4.2
Đặc điểm sinh vật học sâu ăn lá hồng
56
4.2.1
Tập tính hoạt động của sâu ăn lá hồng
56
4.2.2
Thời gian phát dục các pha
61
iv
4.2.3
Bảng sống và các chỉ tiêu sinh học cơ bản của sâu ăn lá hồng
4.2.4
Ảnh hưởng của thức ăn thêm đến thời gian sống và sức sinh sản của
trưởng thành
4.3
65
67
Diễn biến mật độ sâu ăn lá hồng trên cây hồng ngọt mc1 và một số yếu tố
ảnh hưởng tới diễn biến mật độ
68
4.3.1
Thời điểm xuất hiện gây hại và triệu chứng của sâu ăn lá hồng
68
4.3.2
Tỷ lệ hại của sâu ăn lá hồng trên các bộ phận của cây ký chủ
70
4.3.3
Ảnh hưởng của mật độ sâu ăn lá hồng tới tỷ lệ ra hoa, kết quả và thu hoạch
71
4.3.4
Thời điểm xuất hiện và diễn biến mật độ của sâu ăn lá hồng theo giai
đoạn sinh trưởng của cây hồng
72
4.3.5
Diễn biến mật độ của sâu ăn lá hồng qua các năm
74
4.3.6
Một số yếu tố ảnh hưởng đến tình hình phát sinh phát triển của sâu ăn lá hồng
77
4.4
Một số nghiên cứu về biện pháp phòng chống sâu ăn lá hồng Hypocala
subsatura guenee
81
4.4.1
Đánh giá hiệu lực của thuốc bảo vệ thực vật đối với sâu ăn lá hồng
82
4.4.2
Kết quả thử nghiệm các biện pháp phòng chống sâu ăn lá hồng theo
hướng quản lý tổng hợp
86
PHẦN 5 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
89
5.1
Kết luận
89
5.2
Kiến nghị
90
Danh mục các công trình công bố có liên quan đến luận án
91
Tài liệu tham khảo
92
Phụ lục
99
v
DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT
Từ viết tắt
Nghĩa tiếng Việt
BVTV
Bảo vệ thực vật
CAQ
Cây ăn quả
cs
Và những người khác
BNN & PTNT
Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn
BVTV
Bảo vệ thực vật
ĐTG
Độ thưởng gặp
et al.
Và những người khác
IPM
Quản lý dịch hại tổng hợp
MĐPB
Mức độ phổ biến
NS
Năng suất
QCVN
Quy chuẩn Việt Nam
QĐ
Quyết định
vi
DANH MỤC CÁC BẢNG
STT
Tên bảng
Trang
4.1
Thành phần sâu hại trên hồng ngọt MC1 tại Đà Bắc, Hòa Bình 2011 - 2012
4.2
Thời gian xuất hiện gây hại của các loài sâu hại chính trên hồng MC1 tại
43
Đà Bắc, Hòa Bình
45
4.3
Cấu trúc thành phần loài sâu hại hồng tại Đà Bắc, Hòa Bình
47
4.4
Loài ưu thế và chỉ số loài ưu thế tại Đà Bắc, Hòa Bình
47
4.5
Tần suất xuất hiện của các loài sâu ăn lá hồng (Lepidoptera: Noctuidae)
theo các giai đoạn sinh trưởng của cây hồng ngọt nhập nội MC1 tại Đà
Bắc, Hòa Bình (năm 2011 - 2012)
48
4.6
Sự khác nhau về mặt hình thái giữa 2 loài sâu ăn lá hồng
53
4.7
Kích thước các pha phát dục của 2 loài sâu ăn lá hồng
55
4.8
Thời điểm vũ hóa trong ngày của trưởng thành sâu ăn lá hồng Hypocala
subsatura Guenne (Viện BVTV, 2014)
4.9
Thời điểm giao phối trong ngày của trưởng thành sâu ăn lá hồng
Hypocala subsatura Guenne (Viện BVTV, 2014)
4.10
58
Sự lựa chọn thức ăn của sâu ăn lá Hypocala subsatura Guenee trong
phòng thí nghiệm (Viện BVTV, 2014)
4.12
57
Nhịp điệu và sức đẻ trứng của trưởng thành sâu ăn lá hồng Hypocala
subsatura Guenne (Viện BVTV, 2014)
4.11
57
61
Thời gian phát dục các pha sâu ăn lá hồng Hypocala subsatura Guenee
nuôi ở các nhiệt độ khác nhau
62
4.13
Tỷ lệ chết các pha của sâu ăn lá hồng Hypocala subsatura Guenee
66
4.14
Các chỉ tiêu sinh học cơ bản của sâu ăn lá hồng Hypocala subsatura
Guenee ở điều kiện nhiệt độ 28˚C và ẩm độ 70%
4.15
Ảnh hưởng của thức ăn thêm đến thời gian sống sức đẻ trứng và tỷ lệ trứng nở
của trưởng thành cái sâu ăn lá hồng (Viện BVTV, 2014)
4.16
4.17
67
68
Diễn biến mật độ của sâu ăn lá hồng Hypocala subsatura Guenee theo
các giai đoạn sinh trưởng của hai giống hồng ở Hòa Bình, 2014
71
Thành phần thiên địch trên sâu hại hồng tại Hòa Bình 2011-2012
81
vii
4.18
Hiệu lực phòng trừ của thuốc trừ sâu đối với sâu ăn lá hồng Hypocala
subsatura Guenee tuổi 1, Viện BVTV 2013
4.19
Hiệu lực phòng trừ của thuốc trừ sâu đối với sâu ăn lá hồng Hypocala
subsatura Guenee tuổi 2, Viện BVTV 2013
4.20
86
Năng suất và phẩm chất quả khi áp dụng biện pháp phòng chống theo
hướng tổng hợp, Đà Bắc, Hòa Bình 2013
4.25
85
Hiệu lực phòng trừ của thuốc trừ sâu đối với sâu ăn lá hồng Hypocala
subsatura Guenee tại Đà Bắc, Hòa Bình 2013
4.24
84
Ảnh hưởng của thuốc trừ sâu đến mật độ sâu ăn lá hồng Hypocala
subsatura Guenee tại Đà Bắc, Hòa Bình 2013
4.23
83
Hiệu lực phòng trừ của thuốc trừ sâu đối với sâu ăn lá hồng Hypocala
subsatura Guenee tuổi 4, Viện BVTV 2013
4.22
83
Hiệu lực phòng trừ của thuốc trừ sâu đối với sâu ăn lá hồng Hypocala
subsatura Guenee tuổi 3 ở phòng thí nghiệm tại Viện BVTV, 2013
4.21
82
87
Hiệu quả kinh tế lý thuyết mô hình phòng trừ tổng hợp tại Đà Bắc, Hòa
Bình 2013
88
viii
DANH MỤC CÁC HÌNH
STT
Tên hình
Trang
4.4
Trứng sâu ăn lá hồng Hypocala subsatura Guenee
49
4.5
Sâu non tuổi 1 sâu ăn lá hồng Hypocala subsatura Guenee
49
4.6
Sâu non tuổi 2 sâu ăn lá hồng Hypocala subsatura Guenee
50
4.7
Sâu non tuổi 3 hồng sâu ăn lá Hypocala subsatura Guenee
50
4.8
Sâu non tuổi 4 sâu ăn lá hồng Hypocala subsatura Guenee
51
4.9
Sâu non tuổi 5 sâu ăn lá hồng Hypocala subsatura Guenee
51
4.10
Nhộng sâu ăn lá hồng Hypocala subsatura Guenee
52
4.11
Trưởng thành cái sâu ăn lá hồng Hypocala subsatura Guenee
52
4.12
Trưởng thành đực sâu ăn lá hồng Hypocala subsatura Guenee
53
4.13
Kích thước mảnh đầu của 2 loài sâu ăn lá hồng
56
4.14
Tỷ lệ sống (lx) và sức sinh sản (mx) của sâu ăn lá hồng Hypocala
subsatura Guenee
65
4.1
Triệu chứng gây hại của sâu ăn lá hồng Hypocala subsatura Guenee trên lá
69
4.2
Triệu chứng gây hại của sâu ăn lá hồng Hypocala subsatura Guenee trên hoa
69
4.3
Triệu chứng gây hại của sâu ăn lá hồng Hypocala subsatura Guenee trên quả
70
4.15
Tỷ lệ hại của sâu ăn lá hồng Hypocala subsatura Guenee trên một số bộ
phận của cây hồng
4.16
70
Diễn biến mật độ sâu ăn lá hồng Hypocala subsatura Guenee theo các giai
đoạn sinh trưởng của cây hồng tại Đà Bắc, Hòa Bình năm 2012, 2013
4.17
73
Diễn biến mật độ sâu ăn lá hồng Hypocala subsatura Guenee tại Đà Bắc,
Hòa Bình năm 2012
74
4.18
Nhiệt độ và ẩm độ không khí khu vực tỉnh Hòa Bình năm 2012
75
4.19
Diễn biến mật độ sâu ăn lá hồng Hypocala subsatura Guenee tại Đà Bắc,
Hòa Bình năm 2013
76
4.20
Nhiệt độ và ẩm độ không khí khu vực tỉnh Hòa Bình năm 2013
77
4.21
Ảnh hưởng của biện pháp trồng xen đến mật độ sâu ăn lá hồng Hypocala
subsatura Guene tại Đà Bắc, Hòa Bình, 2012
ix
78
4.22
Ảnh hưởng của biện pháp tỉa cành tạo tán đến mật độ sâu ăn lá hồng
Hypocala subsatura Guenee tại Đà Bắc, Hòa Bình, 2012
4.23
Ảnh hưởng của giống đến mật độ sâu ăn lá hồng Hypocala subsatura
Guenee tại Đà Bắc, Hòa Bình, 2012
4.24
79
80
Mật độ sâu ăn lá hồng Hypocala subsatura Guenee khi áp dụng biện
pháp phòng chống theo hướng tổng hợp, Đà Bắc, Hòa Bình 2013
x
87
TRÍCH YẾU LUẬN ÁN
Tên tác giả: Lê Quang Khải
Tên luận án: “Đặc điểm sinh vật học, sinh thái học và khả năng phòng chống
sâu ăn lá hồng ngọt Hypocala subsatura Guenee (Lepidoptera: Noctuidae) tại
Hòa Bình, Việt Nam”.
Chuyên ngành: Bảo vệ thực vật
Mã số: 62.62.01.12
Tên cơ sở đào tạo: Học viện Nông nghiệp Việt Nam
Mục đích nghiên cứu
Từ những hiểu biết về đặc điểm sinh vật học, sinh thái học của đối tượng
nghiên cứu, góp phần nâng cao khả năng phòng chống loài sâu ăn lá hồng
Hypocala subsatura Guenee (Lepidoptera: Noctuidae) theo hướng tổng hợp, đạt
hiệu quả kinh tế, an toàn và thân thiện với môi trường.
Phương pháp nghiên cứu
- Phương pháp điều tra thu thập thành phần sâu hại hồng, xác định đặc
điểm hình thái theo Quy chuẩn quốc gia QCVN 01-38: 2010/BNNPTNT về
Phương pháp điều tra phát hiện dịch hại cây trồng.
- Phương pháp xác định đặc điểm sinh vật học sâu ăn lá hồng hồng
Hypocala subsatura Guenee (Lepidoptera: Noctuidae) theo Gaylor (1992), Phạm
Bình Quyền (2005) và Nguyễn Văn Đĩnh (2005).
- Phương pháp xác định đặc điểm sinh thái học của sâu ăn lá hồng
Hypocala subsatura Guenee (Lepidoptera: Noctuidae) theo Quy chuẩn quốc gia
QCVN 01-38: 2010/BNNPTNT về Phương pháp điều tra phát hiện dịch hại cây
trồng.
- Phương pháp đánh giá hiệu lực của thuốc bảo vệ thực vật trong phòng
thí nghiệm và trên đồng ruộng theo Tiêu chuẩn bảo vệ thực vật (BNN&PTNT,
2001).
- Các số liệu được tính toán theo phương pháp thống kê sinh học thông
dụng, sử dụng phần mềm IRRSTAT 5.0 để so sánh và phân tích. Vẽ đồ thị và
biểu đồ bằng phần mềm Microsoft Excel.
xi
Kết quả chính và kết luận
- Xác định được thành phần sâu hại chính trên cây hồng ngọt nhập nội
Fuyu tại Hòa Bình gồm 18 loài thuộc 5 bộ, 13 họ. Một số loài gây hại phổ biến là
sâu ăn lá hồng subsatura, bọ xít, rệp sáp bột tua ngắn và ruồi đục quả.
- Xác định các chỉ tiêu sinh vật học cơ bản của sâu ăn lá hồng Hypocala
subsatura Guenee (Lepidoptera: Noctuidae) ở nhiệt độ 26oC, 28oC và 30oC, ẩm
độ 70% như vòng đời và thời gian phát dục các pha. Các chỉ tiêu sức đẻ trứng, tỷ
lệ tăng tự nhiên (r), hệ số nhân một thế hệ (Ro) và thời gian tăng đôi quần thể
(DT) được xác địn ở nhiệt độ 28oC và ẩm độ 70%.
- Xác dịnh được tập tính hoạt động và gây hại của các pha sâu ăn lá hồng.
Hồng Fuyu là thức ăn ưa thích hơn so với hồng Nhân Hậu.
- Xác định được sự phát sinh gây hại của sâu ăn lá hồng Hypocala
subsatura Guenee (Lepidoptera: Noctuidae) có quan hệ chặt với các giai đoạn
sinh trưởng của cây hồng. Trong năm sâu ăn lá hồng phát sinh gây hại nặng trên
các đợt lộc xuân và lộc thu.
- Xác định được loài bọ xít ăn sâu thuộc họ Pentatomidae là thiên địch của
sâu ăn lá hồng Hypocala subsatura Guenee.
- Thử nghiệm nấm ký sinh côn trùng Metarhizium anisopliae có hiệu lực
phòng trừ sâu ăn lá hồng.
xii
THESIS ABSTRACT
PhD candidate: Le Quang Khai
Thesis title: “Some biological, ecological and control measures of Hypocala
subsatura Guenee (Lepidoptera: Noctuidae) in Hoa Binh, Vietnam”.
Major: Plant protection;
Code: 62. 62. 01. 12
Education organization:: Vietnam National University of Agriculture (VNUA)
Research objectives
Study on the biological, ecological to improve the control measures of
Hypocala subsatura Guenee (Lepidoptera: Noctuidae) with hight result.
Materials and Methods:
- Monitoring the composition of insect pests on sweet persimmon:
Vietnam standard 01-38:2010/BNNPTNT
- Biological of Hypocala subsatura Guenee (Lepidoptera: Noctuidae):
Gaylor (1992), Pham Binh Quyen (2005) and Nguyen Van Đinh (2005).
- Ecological of Hypocala subsatura Guenee (Lepidoptera: Noctuidae):
Vietnam Plant protection standard 01-38:2010/BNNPTNT
- The effective of insecticide: Plant protection standard (Vietnam Ministry
of Agriculture and Tural development, 2001)
- Data analysis: IRRSTAT 5.0 and Microsoft Excel.
Main findings and conclusions
- The composition of insect pests on sweet persimmon including 18
species belong to 5 orders, 13 families. Among them, leaf eating moth (Hypocala
subsatura Guenee), mealy bug (Pseudococcus citri Risso) and fruit fly
(Bactrocera dorsalis Hendel) were the most important species.
- Determined the additional scientific data on biological characteristics of
Hypocala subsatura Guenee on sweet persimmon: life cycle, developmental time
of egg, larvae, pupae and adult, the intrinsic rate of natural increase (r), the net
reproduction rate (Ro) and time for double population (DT) at 28oC and 70% RH.
- Determined some behavior features of Hypocala subsatura Guenee
xiii
damaging on sweet persimmon.
- Determined the population dynamic of Hypocala subsatura Guenee
(Lepidoptera: Noctuidae) in the development period of sweet persimmon.
- Hypocala subsatura Guenee (Lepidoptera: Noctuidae) had been attacked
by stink bug belong to Pentatomidae
- Biology pesticide were tested for controlling of Hypocala subsatura
Guenee (Lepidoptera: Noctuidae).
xiv
PHẦN 1. MỞ ĐẦU
1.1. TÍNH CẤP THIẾT CỦA ĐỀ TÀI
Thời tiết khí hậu miền núi phía Bắc nước ta khá đa dạng, những nơi ở độ
cao ≥500m so với mặt nước biển, có mùa đông lạnh, mùa hè mát rất thích hợp để
phát triển cây ăn quả ôn đới với nhiều chủng loại như: mận, mơ, hồng, đào,
lê...với yêu cầu đơn vị lạnh khác nhau. Đây là một lợi thế để trồng các loại cây ăn
quả ôn đới mà phần lớn các tỉnh khác trong cả nước, thậm chí kể cả các nước
trong khối ASEAN, hoặc chỉ trồng ở mức rất hạn chế.
Trong các loại cây ăn quả ôn đới hồng là cây ăn quả truyền thống, được bà
con nông dân trồng từ lâu đời ở các tỉnh trung du và miền núi phía Bắc, các tỉnh
Tây nguyên, là những nơi có nhiều tiềm năng về đất đai, điều kiện sinh thái thích
hợp cho phát triển cây hồng (Lê Đức Khánh và cs., 2012). Đây cũng là vùng có
nhiều bà con dân tộc thiểu số sinh sống, đời sống còn nhiều khó khăn.
Tuy nhiên, trong thực tế hiện nay các giống hồng trồng phổ biến ngoài sản
xuất gồm các nhóm hồng giấm và hồng ngâm, đều thuộc chủng loại hồng chát địa
bản địa, chất lượng quả thấp, không đáp ứng được thị hiếu của người tiêu dùng,
nhất là thời kỳ hội nhập hiện nay, dẫn đến hiệu quả kinh tế trồng cây hồng ăn quả
không cao, nhiều nơi người dân chặt bỏ để chuyển đổi sang cây trồng khác.
Giống hồng ngọt Fuyu, có nguồn gốc từ Nhật Bản đã được đưa vào Việt
Nam từ năm 2005. Đây là giống hồng thuộc nhóm hồng không chát, không cần
xử lý sau thu hoạch, có thể ăn ngay khi quả chín, chất lượng quả cao, được xem
như là những giống cây trồng mới, thích hợp với các tỉnh miền núi phía Bắc, có
tiềm năng và ưu thế thương mại đối với Việt Nam, được Bộ Nông Nghiệp và
PTNT công nhận tạm thời, quyết định số 3326 QĐ/BNN – TT, ngày 29/10/2007;
lấy tên là MC1; công nhận chính thức ngày 15/12/2011, quyết định số 735/QĐTT- CCN.
Là giống cây trồng mới, hồng MC1 bị khá nhiều loài sâu hại tấn công làm
ảnh hưởng đến năng suất và phẩm chất của quả hồng đặc biệt là nhóm sâu ăn lá.
Chúng tấn công gây hại làm giảm quang hợp của cây dẫn đến cây bị suy yếu đặc
biệt chúng tập trung gây hại vào giai đoạn lộc xuân của cây hồng, đây là giai
đoạn rất quan trọng quyết định sự sinh trưởng và phát triển của cây hồng.
1
Trên thế giới, các kết quả công bố và nghiên cứu về loài sâu ăn lá hồng chưa
nhiều, nhất là những nghiên cứu về đặc điểm sinh vật học và sinh thái học. Ở
Việt Nam, những nghiên cứu về sâu hại hồng còn rất ít, chỉ có một số kết quả
nghiên cứu của Viện Bảo vệ thực vật (1999), Lê Văn Thuyết (2002), Lê Đức
Khánh và cs. (2012) về thành phần loài sâu hại hồng ở Việt Nam. Chưa có tài
liệu nghiên cứu chuyên sâu nào về nhóm sâu ăn lá hồng.
Việc thu thập, xác định thành phần sâu hại trên hồng, xác định đặc điểm
hình thái, sinh học, sinh thái và diễn biến tình hình gây hại của loài chủ yếu là rất
cần thiết, là cơ sở để xây dựng quy trình quản lý tổng hợp sâu hại chính trên hồng
một cách hợp lý, an toàn và bền vững, góp phần thúc đẩy sản xuất hồng ăn quả ở
nước ta nói chung, các tỉnh miền núi phía Bắc nói riêng.
1.2. MỤC ĐÍCH, YÊU CẦU CỦA ĐỀ TÀI
1.2.1. Mục đích
Từ những hiểu biết về đặc điểm sinh vật học, sinh thái học của đối tượng
nghiên cứu, góp phần nâng cao khả năng phòng chống loài sâu ăn lá hồng
Hypocala subsatura Guenee (Lepidoptera: Noctuidae) theo hướng tổng hợp, đạt
hiệu quả kinh tế, an toàn và thân thiện với môi trường.
1.2.2. Yêu cầu
- Điều tra thành phần sâu hại chính trên cây hồng ngọt nhập nội MC1. Bước
đầu đánh giá vị trí của loài sâu ăn lá hồng Hypocala subsatura Guenee
(Lepidoptera: Noctuidae) và tác hại của chúng đối với giống hồng ngọt nhập nội
MC1.
- Xác định được đặc điểm sinh vật học, sinh thái học của loài sâu ăn lá
hồng Hypocala subsatura Guenee (Lepidoptera: Noctuidae).
- Xác định được diễn biến mật độ của loài sâu ăn lá hồng Hypocala
subsatura Guenee (Lepidoptera: Noctuidae) trong mối quan hệ với các yếu tố khí
hậu thời tiết, giống, mùa vụ sinh trưởng, kỹ thuật trồng trọt và kẻ thù tự nhiên.
- Thử nghiệm biện pháp phòng chống sâu ăn lá hồng Hypocala subsatura
Guenee (Lepidoptera: Noctuidae) theo hướng tổng hợp.
1.3. NHỮNG ĐÓNG GÓP MỚI CỦA ĐỀ TÀI
- Bổ sung danh lục 11 loài sâu hại thuộc 3 bộ và 9 họ trên cây hồng ngọt MC1
nhập nội. Lần đầu tiên phát hiện loài ngài cánh trong hại vỏ Ichneumenoptera sp.
(Lepidoptera: Sesiidae) trên cây trồng ở Việt Nam.
2
- Cung cấp một số dẫn liệu mới về đặc điểm sinh vật học, tập tính hoạt
động của loài sâu ăn lá hồng ngọt Hypocala subsatura Guenee
- Ghi nhận một số dẫn liệu mới về diễn biến mật độ sâu ăn lá hồng ngọt
dưới ảnh hưởng của một số yếu tố như cắt cành, giống hồng..... đến diễn biến mật
độ sâu ăn lá hồng ngọt.
1.4. Ý NGHĨA KHOA HỌC VÀ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI
1.4.1. Ý nghĩa khoa học của đề tài
Đề tài đã nghiên cứu một cách hệ thống về đặc điểm sinh vật học, sinh
thái học và đề xuất một số biện pháp phòng chống loài sâu ăn lá hồng trên cây
hồng ngọt, các kết quả này là những tư liệu khoa học mới để sử dụng trong công
tác nghiên cứu và đào tạo.
1.4.2. Ý nghĩa thực tiễn của đề tài
Đề tài đã đóng góp những cơ sở khoa học để đánh giá khả năng phòng
chống loài sâu ăn lá hồng Hypocala subsatura Guenee (Lepidoptera: Noctuidae)
theo hướng tổng hợp hiệu quả, an toàn với môi trường và sản phẩm, góp phần
sản xuất cây ăn quả ôn đới an toàn, bền vững và nâng cao thu nhập cho người
nông dân ở Hòa Bình - vùng miền núi phía Bắc Việt Nam, nơi tập trung chủ yếu
đồng bào dân tộc, đời sống còn rất nhiều khó khăn.
1.5. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU
1.5.1. Đối tượng nghiên cứu
Sâu ăn lá hồng Hypocala subsatura Guenee (Lepidoptera: Noctuidae)
1.5.2. Phạm vi nghiên cứu
Thành phần sâu hại trên cây hồng ngọt nhập nội MC1, đặc điểm hình thái,
sinh vật học, sinh thái học và thử nghiệm một số biện pháp phòng chống sâu ăn
lá hồng Hypocala subsatura Guenee (Lepidoptera: Noctuidae) theo hướng tổng
hợp tại Đà Bắc, Hòa Bình, Việt Nam từ tháng 4 năm 2011 đến tháng 4 năm 2014.
3
PHẦN 2. TỔNG QUAN TÀI LIỆU
2.1. CƠ SỞ KHOA HỌC CỦA ĐỀ TÀI
Những năm trước đây ở nước ta, hồng là một trong những cây ăn quả
được lựa chọn làm cây mũi nhọn trong việc thay đổi cơ cấu cây trồng theo hướng
sản xuất hàng hoá, phủ xanh đất trống đồi núi trọc, đặc biệt là vùng núi phía Bắc
nơi tập trung nhiều đồng bào dân tộc thiểu số sinh sống. Thực tế nhiều vùng
trồng hồng tập trung đã cho hiệu quả kinh tế cao như: vùng hồng Đà Lạt - Lâm
Đồng, Lục Ngạn - Bắc Giang, Lục Yên - Yên Bái, vùng Bảo Lâm - Lạng Sơn và
Đà Bắc - Hoà Bình... (Vũ Công Hậu, 1999).
Ở Việt Nam, các giống hồng trồng phổ biến ngoài sản xuất, bao gồm các
nhóm hồng giấm và hồng ngâm đều thuộc chủng loại hồng chát, kỹ thuật quản lý
vườn quả kém, năng suất và chất lượng quả ngày càng thấp, hiệu quả kinh tế
không cao (Lê Đức Khánh và cs., 2004). Do vậy, cây hồng cũng không được các
nhà quản lý và nông dân chú trọng, quan tâm. Thậm chí, tại một số địa phương,
người dân không biết kỹ thuật xử lý sau thu hoạch, khử chát, quả chín nhưng
không thể ăn được đành vứt bỏ. Đây cũng là một nguyên nhân giải thích tại sao
cho đến nay, những nghiên cứu chuyên sâu và công bố về sâu hại trên hồng còn
rất ít, mới chỉ dừng lại ở công bố thành phần sâu hại trên hồng và sử dụng thuốc
hóa học khi phát hiện sâu hại trên đồng ruộng.
Hồng ngọt MC1 là giống cây trồng mới, thích ứng khá rộng, được trồng ở
một số tỉnh miền núi phía Bắc Việt Nam như Sơn La, Hòa Bình, Lào Cai, Bắc Kạn
và thậm chí cả ở Bắc Giang (Lê Đức Khánh và cs., 2012). Giống hồng này bị rất
nhiều đối tượng sâu hại tấn công, gây ảnh hưởng đến sinh trưởng của cây, làm
giảm năng suất, chất lượng, giá trị thương phẩm của quả. Trong khi đó ở Việt
Nam, chưa có tài liệu công bố hoặc nghiên cứu về giống hồng MC1 mà chỉ có một
số kết quả nghiên cứu của Viện Bảo vệ thực vật (1999), Lê Văn Thuyết (2002), Lê
Đức Khánh và cs. (2004, 2012), Lê Đức Khánh và Hà Minh Trung (2006) về
thành phần sâu hại hồng ở Việt Nam.
Loài sâu ăn lá hồng Hypocala subsatura Guenee đã được ghi nhận xuất hiện
ở Việt Nam từ kết quả nghiên cứu của Viện Bảo vệ thực vật (1976); Lê Đức
Khánh và cs. (2012) đã xác định được loài sâu hại này gây hại trên hồng từ tháng
3 đến tháng 6, tập trung vào giai đoạn ra lộc xuân của cây. Ngoài ra, chúng còn
4
- Xem thêm -