uBND tØnh Qu¶ng TrÞ
Së Tμi nguyªn & M«i tr−êng
§¹i häc quèc gia hμ néi
Tr−êng ®¹i häc khoa häc tù nhiªn
B¸o c¸o
Quy ho¹ch tæng thÓ tμi nguyªn n−íc
tØnh qu¶ng trÞ ®Õn n¨m 2010, cã ®Þnh h−íng 2020
Hµ Néi - 2006
Danh s¸ch c¸n bé tham gia thùc hiÖn c«ng tr×nh
1. TS. NguyÔn Thanh S¬n, Tr−êng §¹i häc Khoa häc Tù nhiªn, §HQGHN - Chñ tr×
2. TS. L−¬ng TuÊn Anh, ViÖn KhÝ t−îng Thñy v¨n, Bé TN & MT
3. PGS. TS. §Æng V¨n Bμo, Tr−êng §¹i häc Khoa häc Tù nhiªn, §HQGHN
4. PGS. TS. §oμn V¨n C¸nh, Tr−êng §¹i häc Má - §Þa chÊt
5. PGS. TS. Tr−¬ng Quang H¶i, ViÖn khoa häc ph¸t triÓn, §HQGHN
6. ThS. NguyÔn HiÖu, Tr−êng §¹i häc Khoa häc Tù nhiªn, §HQGHN
7. TS. NguyÔn TiÒn Giang, Tr−êng §¹i häc Khoa häc Tù nhiªn, §HQGHN
8. KS. NguyÔn Thanh Lîi, Së TN&MT tØnh Qu¶ng TrÞ
9. ThS. NguyÔn ThÞ Nga, Tr−êng §¹i häc Khoa häc Tù nhiªn, §HQGHN
10. ThS. §Æng Quý Ph−îng, Tr−êng §¹i häc Khoa häc Tù nhiªn, §HQGHN
11. TS. NguyÔn Thä S¸o, Tr−êng §¹i häc Khoa häc Tù nhiªn, §HQGHN
12. CN. Ng« ChÝ TuÊn, Tr−êng §¹i häc Khoa häc Tù nhiªn, §HQGHN
13. ThS. Hoμng Thanh V©n, Tr−êng §¹i häc Khoa häc Tù nhiªn, §HQGHN
–1–
Môc lôc
Më ®Çu ………………………………………………………………………
6
Ch−¬ng1. §Æc ®iÓm ®Þa lý tù nhiªn vμ kinh tÕ x∙ héi tØnh qu¶ng
trÞ....................................................................................................................6
1.1. §Æc ®iÓm ®Þa lý tù nhiªn tØnh qu¶ng trÞ.................................................. 6
1.1.1. VÞ trÝ ®Þa lý ....................................................................................................6
1.1.2. §Þa h×nh, ®Þa m¹o..........................................................................................6
1.1.3. §Þa chÊt, thæ nh−ìng.....................................................................................8
1.1.4. Th¶m thùc vËt..............................................................................................10
1.1.5. KhÝ hËu........................................................................................................10
1.1.6. Thuû v¨n......................................................................................................14
1.2. §Æc ®iÓm kinh tÕ x∙ héi tØnh qu¶ng trÞ..................................................16
1.2.1. D©n sè .........................................................................................................16
1.2.2. C¬ cÊu kinh tÕ cña tØnh................................................................................17
Ch−¬ng 2. §¸nh gi¸ tiÒm n¨ng vμ t×nh h×nh sö dông tμi nguyªn
n−íc tØnh Qu¶ng TrÞ ®Õn n¨m 2005.............................................26
2.1. T×nh h×nh nghiªn cøu khÝ t−îng thñy v¨n ............................................26
2.2. §¸nh gi¸ tµi nguyªn n−íc m−a ...................................................................27
2.2.1. ChuÈn m−a n¨m vµ ph©n bè theo kh«ng gian .............................................27
2.2.2. Dao ®éng cña l−îng m−a n¨m trong thêi kú nhiÒu n¨m.............................31
2.2.3. Ph©n phèi m−a trong n¨m ...........................................................................33
2.3. §¸nh gi¸ tµi nguyªn n−íc s«ng .................................................................35
2.3.1. øng dông m« h×nh NLRRM ®Ó kh«i phôc sè liÖu qu¸ tr×nh dßng ch¶y
th¸ng trªn c¸c l−u vùc s«ng chÝnh tØnh Qu¶ng TrÞ......................................36
2.3.2. ChuÈn dßng ch¶y n¨m vµ qui luËt ph©n bè cña chuÈn dßng ch¶y n¨m theo
kh«ng gian ..................................................................................................40
2.3.3. Qui luËt biÕn ®æi cña dßng ch¶y n¨m trong thêi kú nhiÒu n¨m..................44
–2–
2.3.4. Ph©n phèi dßng ch¶y trong n¨m..................................................................45
2.3.5. ChÊt l−îng n−íc s«ng..................................................................................48
2.4. §¸nh gi¸ tµi nguyªn n−íc hå, ®Ëp .............................................................52
2.4.1. Tr÷ l−îng n−íc hå, ®Ëp ...............................................................................52
2.4.2. ChÊt l−îng n−íc hå .....................................................................................53
2.5. §¸nh gi¸ tµi nguyªn n−íc ngÇm ................................................................54
2.5.1. N−íc lç hæng...............................................................................................54
2.5.2. N−íc khe nøt vµ khe nøt karst.....................................................................55
2.5.3. C¸c thÓ ®Þa chÊt c¸ch n−íc vµ c¸c thÓ kh«ng chøa n−íc ë Qu¶ng TrÞ........56
2.5.4. TiÒm n¨ng n−íc d−íi ®Êt.............................................................................57
2.6. KÕt luËn vÒ tiÒm n¨ng tµi nguyªn n−íc qu¶ng TrÞ .........................64
2.6.1. VÒ tµi nguyªn n−íc m−a .............................................................................64
2.6.2. VÒ tµi nguyªn n−íc s«ng.............................................................................66
2.6.3. VÒ tµi nguyªn n−íc hå ................................................................................67
2.6.4. VÒ tµi nguyªn n−íc ngÇm ...........................................................................67
2.6.5. KÕt luËn chung ............................................................................................68
2.7. tµi liÖu ®iÒu tra vµ chØ tiªu tÝnh to¸n nhu cÇu dïng n−íc tØnh
qu¶ng trÞ ®Õn 2005..............................................................................................69
2.7.1. HÖ thèng tµi liÖu vµ chØ tiªu dïng n−íc ......................................................69
2.7.2. HÖ thèng chØ tiªu tÝnh to¸n nhu cÇu t−íi n−íc cho c©y trång theo m« h×nh
CROPWAT.................................................................................................72
2.8. Ph©n vïng tÝnh to¸n nhu cÇu dïng n−íc trªn ®Þa bµn tØnh
qu¶ng trÞ. ...............................................................................................................76
2.8.1. Nguyªn t¾c ph©n vïng.................................................................................76
2.8.2. C¸c vïng sö dông n−íc ...............................................................................77
2.9. HiÖn tr¹ng c¸c hé sö dông n−íc trªn ®Þa bµn tØnh qu¶ng trÞ
n¨m 2005....................................................................................................................78
2.9.1. Nhu cÇu n−íc sinh ho¹t ®« thÞ vµ n«ng th«n...............................................78
2.9.2. Nhu cÇu n−íc c«ng nghiÖp..........................................................................79
2.9.3. Nhu cÇu n−íc thuû s¶n................................................................................82
2.9.4. Nhu cÇu n−íc cho dÞch vô vµ du lÞch ..........................................................83
2.9.5. Nhu cÇu n−íc cho n«ng nghiÖp...................................................................84
2.9.6. Nhu cÇu n−íc cho l©m nghiÖp.....................................................................88
2.9.7. Ng¨n vµ ®Èy mÆn h¹ du. giao th«ng thuû vµ b¶o vÖ m«i tr−êng.................89
2.9.8. Phßng chèng lò lôt vµ tiªu tho¸t n−íc.........................................................90
2.10. c¸n c©n n−íc tØnh qu¶ng trÞ n¨m 2005.................................................. 92
2.10.1. KÕt qu¶ tÝnh c©n b»ng n−íc tØnh Qu¶ng TrÞ n¨m 2005.............................92
2.10.2. §¸nh gi¸ c¸n c©n n−íc c¸c l−u vùc s«ng tØnh Qu¶ng TrÞ n¨m 2005 ........93
2.10.3. NhËn xÐt vÒ hiÖn tr¹ng sö dông n−íc Qu¶ng TrÞ ......................................95
–3–
Ch−¬ng 3. dù b¸o nhu cÇu sö dông vμ quy ho¹ch tæng thÓ tμi
nguyªn n−íc tØnh qu¶ng trÞ n¨m 2010, cã ®Þnh h−íng
®Õn 2020 .......................................................................................................98
3.1. Ho¹ch ®Þnh chiÕn l−îc khai th¸c vµ chÝnh s¸ch b¶o vÖ nguån
n−íc ...........................................................................................................................98
3.1.1. C¬ së lËp quy ho¹ch vµ ph¸t triÓn nguån n−íc tØnh Qu¶ng TrÞ...................98
3.1.2. NhiÖm vô cña quy ho¹ch vµ qu¶n lý tµi nguyªn n−íc tØnh Qu¶ng TrÞ......103
3.1.3. Ho¹ch ®Þnh chiÕn l−îc khai th¸c vµ b¶o vÖ nguån n−íc tØnh Qu¶ng TrÞ ..105
3.1.4. HÖ thèng chØ tiªu ®¸nh gi¸ quy ho¹ch tµi nguyªn n−íc............................114
3.2. Dù b¸o nhu cÇu n−íc tØnh qu¶ng trÞ tÝnh ®Õn 2010 cã ®Þnh
h−íng n¨m 2020 ..................................................................................................115
3.2.1. LuËn chøng dù b¸o nhu cÇu dïng n−íc n¨m 2010 vµ 2020......................115
3.2.2. KÕt qu¶ dù b¸o nhu cÇu dïng n−íc n¨m 2010 vµ 2020 tØnh Qu¶ng TrÞ ..121
3.2.3. C©n b»ng n−íc tØnh Qu¶ng TrÞ n¨m 2010 vµ 2020 ...................................126
3.2.4. §¸nh gi¸ c¸n c©n n−íc c¸c l−u vùc s«ng Qu¶ng TrÞ n¨m 2010 vµ 2020 ..128
3.2.5. NhËn xÐt vÒ c¸n c©n n−íc tØnh Qu¶ng TrÞ ®Õn n¨m 2010 vµ 2020 ...........131
3.3. quy ho¹ch tæng thÓ tµi nguyªn n−íc tØnh qu¶ng trÞ 2010 cã
tÝnh ®Õn 2020 ........................................................................................................ 134
3.3.1. T×nh h×nh nghiªn cøu tr−íc ®©y vÒ tµi nguyªn n−íc tØnh Qu¶ng TrÞ ........134
3.3.2. Quy ho¹ch tµi nguyªn n−íc tØnh Qu¶ng TrÞ phôc vô nhu cÇu t−íi n¨m 2010
cã ®Þnh h−íng ®Õn n¨m 2020 ...................................................................135
3.3.3. Quy ho¹ch tµi nguyªn n−íc phôc vô tiªu tho¸t lò vµ ®Èy mÆn h¹ du tØnh
Qu¶ng TrÞ 2010 vµ 2020...........................................................................146
3.3.4. Quy ho¹ch tµi nguyªn n−íc phôc vô c«ng nghiÖp, sinh ho¹t du lÞch vµ
th−¬ng m¹i tØnh Qu¶ng TrÞ 2010 vµ 2020 ................................................151
3.3.5. Tµi nguyªn n−íc ®¶o Cån Cá....................................................................155
3.3.6. ThuyÕt minh tËp b¶n ®å quy ho¹ch tµi nguyªn n−íc tØnh Qu¶ng TrÞ .......156
Ch−¬ng 4. gi¶i ph¸p, vèn vμ tiÕn ®é thùc hiÖn quy ho¹ch ..........162
4.1. gi¶i ph¸p tæ chøc qu¶n lý thùc hiÖn quy ho¹ch ............................. 162
4.1.1. Tæ chøc qu¶n lý tµi nguyªn n−íc ..............................................................162
4.1.2. ChÝnh s¸ch vÒ qu¶n lý tµi nguyªn n−íc ....................................................164
4.2. −íc tÝnh vèn ®Çu t− vµ tiÕn ®é thùc hiÖn quy ho¹ch .................. 165
4.2.1. ¦íc tÝnh vèn ®Çu t− thùc hiÖn quy hä¹ch ®Õn 2020 ................................165
4.2.2. C¸c c«ng tr×nh −u tiªn ®Õn n¨m 2010 .......................................................171
KÕt luËn vμ kiÕn nghÞ .........................................................................................173
tμi liÖu tham kh¶o...............................................................................................178
–4–
Më ®Çu
Tµi nguyªn n−íc lµ mét d¹ng tµi nguyªn quan träng ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ x·
héi cña ®Êt n−íc. Tµi nguyªn n−íc liªn quan hµng ngµy ®Õn c¸c ho¹t ®éng sèng vµ
ho¹t ®éng kinh tÕ cña con ng−êi trong nhiÒu lÜnh vùc, ®¸ng kÓ nhÊt lµ n«ng nghiÖp,
ng− nghiÖp, l©m nghiÖp vµ du lÞch, c«ng nghiÖp vµ ®« thÞ ho¸.
ViÖc nghiªn cøu tµi nguyªn n−íc ë c¸c tØnh MiÒn Trung ®· ®−îc ®Æt vÊn ®Ò
vµ tiÕn hµnh ë c¸c §Ò tµi cÊp nhµ n−íc trong Ch−¬ng tr×nh 52E tõ 1986-1989, §Ò
tµi KC.12.03 tõ 1992-1994, §Ò tµi KC.08.07 tõ 2001-2004.
D−íi sù trî gióp cña c¶ n−íc, ®Æc biÖt Bé Thuû lîi tr−íc ®©y vµ sau nµy lµ Bé
N«ng nghiÖp & PTNT, nhiÒu c«ng tr×nh thuû lîi ®· ®−îc x©y dùng. Tuy ®· cã c¸c
c«ng tr×nh cÊp n−íc, phßng chèng thiªn tai phôc vô ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi song
cßn nhiÒu h¹n chÕ. §Ó sö dông nguån n−íc cã hiÖu qu¶ phôc vô ph¸t triÓn kinh tÕ x·
héi trong t−¬ng lai, tr−íc m¾t lµ n¨m 2010, n¨m 1999 Bé N«ng nghiÖp & PTNT
nghiªn cøu Quy ho¹ch thuû lîi l−u vùc s«ng ¤ L©u - H¹ du Nam Th¹ch H·n, n¨m
2000 ®· x©y dùng Quy ho¹ch s«ng VÜnh Ph−íc-Cam Lé vµ s«ng BÕn H¶i. Tuy
nhiªn, ®©y lµ c¸c c«ng tr×nh ®−îc ®Çu t− chñ yÕu cho quy ho¹ch thñy lîi, ch−a mang
tÝnh tæng hîp cña mét Quy ho¹ch tµi nguyªn n−íc tæng thÓ, trong ®ã vÊn ®Ò b¶o vÖ
tµi nguyªn n−íc theo h−íng ph¸t triÓn bÒn v÷ng ch−a ®−îc xem träng.
Trong ChiÕn l−îc ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi tØnh Qu¶ng TrÞ, viÖc tiÕn hµnh c¸c
®ßn bÈy kinh tÕ nh»m ®−a tØnh tho¸t khái "®ãi nghÌo" ®−îc coi nh− lµ mét nhiÖm vô
cÊp b¸ch. ViÖc sö dông hîp lý tµi nguyªn thiªn nhiªn trong quan ®iÓm ®¶m b¶o ph¸t
triÓn bÒn v÷ng ®−îc chó träng. ViÖc khai th¸c, sö dông tµi nguyªn n−íc còng tu©n
theo quy luËt ®ã, v× vËy viÖc x©y dùng "Quy ho¹ch tæng thÓ tµi nguyªn n−íc tØnh
Qu¶ng TrÞ ®Õn n¨m 2010, cã ®Þnh h−íng n¨m 2020" nh»m ®¶m b¶o c¸c môc tiªu
ph¸t triÓn kinh tÕ trong mèi quan hÖ tæng hîp hµi hoµ víi viÖc b¶o vÖ tµi nguyªn
thiªn nhiªn. C«ng tr×nh nµy ®−îc thùc hiÖn trªn c¬ së kÕ thõa c¸c c«ng tr×nh nghiªn
cøu tr−íc ®©y trªn ®Þa bµn tØnh Qu¶ng TrÞ víi nh÷ng kh¶o s¸t bæ sung víi ph−¬ng
ph¸p luËn hiÖn ®¹i vµ tiªn tiÕn.
TËp thÓ t¸c gi¶ xin ch©n thµnh c¶m ¬n Së Tµi nguyªn vµ M«i tr−êng tØnh
Qu¶ng TrÞ vµ c¸c c¬ quan trong tØnh ®· nhiÖt t×nh céng t¸c vµ gióp ®ì trong qu¸
tr×nh thùc hiÖn c«ng tr×nh nµy.
–5–
Ch−¬ng 1
§Æc ®iÓm ®Þa lý tù nhiªn vμ kinh tÕ x· héi tØnh
qu¶ng trÞ
1.1. §Æc ®iÓm ®Þa lý tù nhiªn tØnh qu¶ng trÞ
1.1.1. VÞ trÝ ®Þa lý
TØnh Qu¶ng TrÞ n»m trong ph¹m vi:
16 018 ®Õn 17010 vÜ ®é B¾c
106032 ®Õn 107024 kinh ®é §«ng
+ PhÝa B¾c gi¸p huyÖn LÖ Thñy tØnh Qu¶ng B×nh
+ PhÝa Nam gi¸p tØnh Thõa Thiªn HuÕ
+ PhÝa T©y lµ biªn giíi ViÖt - Lµo.
+ PhÝa §«ng lµ biÓn §«ng, víi chiÒu dµi bê biÓn lµ 75 km.
DiÖn tÝch tù nhiªn cña tØnh lµ 4.746 km2 ®−îc chia thµnh 10 ®¬n vÞ hµnh
chÝnh, gåm 8 huyÖn vµ 2 thÞ x·. Qu¶ng TrÞ ë vµo vÞ trÝ cÇu nèi cña hai miÒn Nam –
B¾c cã quèc lé 1A, ®−êng mßn Hå ChÝ Minh vµ tuyÕn ®−êng s¾t B¾c – Nam ch¹y
qua, cã quèc lé 9 nèi hµnh lang §«ng T©y rÊt thuËn lîi cho viÖc giao l−u vµ ph¸t
triÓn kinh tÕ.
1.1.2. §Þa h×nh, ®Þa m¹o
Vïng nghiªn cøu cã thÕ dèc chung tõ ®Ønh Tr−êng S¬n ®æ ra biÓn. Do sù ph¸t
triÓn cña c¸c b×nh nguyªn ®åi thÊp nªn ®Þa h×nh ë vïng nµy rÊt phøc t¹p. Theo chiÒu
B¾c Nam, phÇn ®ång b»ng ®Þa h×nh cã d¹ng ®Ìo thÊp, thung lòng s«ng - ®Ìo thÊp.
Theo chiÒu T©y - §«ng, ®Þa h×nh ë ®©y cã d¹ng nói cao, ®åi thÊp, nhiÒu khu theo
d¹ng b×nh nguyªn - ®åi, ®ång b»ng, ®åi thÊp ven biÓn. Cã thÓ ph©n chia ®Þa h×nh ë
®©y theo c¸c d¹ng ®Æc tr−ng sau:
- Vïng c¸t ven biÓn: d¶i c¸t nµy ch¹y däc tõ cöa Tïng ®Õn b·i biÓn Mü Thuû
–6–
theo d¹ng cån c¸t. ChiÒu réng cån c¸t n¬i réng nhÊt tíi 3-4 km, dµi ®Õn 35 km. Dèc
vÒ 2 phÝa: ®ång b»ng vµ biÓn, cao ®é b×nh qu©n cña c¸c cån c¸t tõ +6 ÷ +4 m. Vïng
c¸t cã líp phñ thùc vËt nghÌo nµn. C¸t ë ®©y di chuyÓn theo c¸c d¹ng c¸t ch¶y theo
dßng n−íc m−a, c¸t bay theo giã lèc, c¸t di chuyÓn theo d¹ng nh¶y do m−a ®µo bíi
vµ giã chuyÓn ®i; d¹ng cån c¸t nµy cã nguy c¬ di chuyÓn chiÕm chç cña ®ång b»ng.
Tuy nhiªn d¹ng ®Þa h×nh nµy cã kh¶ n¨ng c¶i t¹o thµnh vïng trång c©y trång c¹n nÕu
nh− cã n−íc ®Ó c¶i t¹o.
- Vïng ®ång b»ng: d¹ng ®ång b»ng ë ®©y lµ c¸c thung lòng s©u kÑp gi÷a c¸c
d¶i ®åi thÊp vµ cån c¸t h×nh thµnh trªn c¸c cÊu tróc uèn nÕp cña d·y Tr−êng S¬n, cã
nguån gèc mµi mßn vµ båi tô. ë ®©y cã c¸c vïng ®ång b»ng réng lín nh−:
+ §ång b»ng h¹ du s«ng BÕn H¶i, cao ®é biÕn ®æi tõ +1,0 ÷ 2,5 m; ®Þa h×nh
b»ng ph¼ng, ®· ®−îc khai th¸c tõ l©u ®êi ®Ó s¶n xuÊt lóa n−íc. Xu«i theo chiÒu dµi
dßng ch¶y cña s«ng Sa Lung, d¹ng ®ång b»ng nµy cã tíi gÇn 8.000 ha.
+ §ång b»ng däc s«ng C¸nh Hßm: lµ d¶i ®ång b»ng hÑp ch¹y tõ phÝa Nam
cÇu HiÒn L−¬ng tíi bê B¾c s«ng Th¹ch H·n, thÕ dèc cña d¶i ®ång b»ng nµy lµ tõ 2
phÝa T©y vµ §«ng dån vµo s«ng C¸nh Hßm. Cao ®é b×nh qu©n d¹ng ®Þa h×nh nµy tõ
+0,5 ÷ 1,5m. D¹ng ®Þa h×nh nµy còng ®· c¶i t¹o ®Ó gieo trång lóa n−íc.
+ §ång b»ng h¹ du s«ng VÜnh Ph−íc vµ ®ång b»ng Cam Lé: d¹ng ®Þa h×nh
b»ng ph¼ng, tËp trung ë TriÖu ¸i, TriÖu Th−îng (VÜnh Ph−íc). Cao ®é b×nh qu©n
d¹ng ®Þa h×nh nµy tõ +3,0 ÷ 1,0m. §©y lµ c¸nh ®ång réng lín cña TriÖu Phong vµ thÞ
x· §«ng Hµ. §Þa h×nh ®ång b»ng cã cao ®é b×nh qu©n tõ +2,0 ÷ 4,0m, d¶i ®ång
b»ng nµy hÑp ch¹y theo h−íng T©y - §«ng, kÑp 2 bªn lµ c¸c d·y ®åi thÊp.
+ §Þa h×nh ®ång b»ng phï sa ph©n bè ven s«ng n»m kÑp gi÷a vïng gß ®åi
phÝa T©y vµ vïng c¸t ven biÓn, c¸c c¸nh ®ång nhá hÑp, cã ®é cao kh«ng ®Òu lµ thµnh
t¹o cña c¸c qu¸ tr×nh båi ®¾p phï sa cña c¸c hÖ thèng s«ng vµ c¸c d¶i ®Êt dèc tô
®−îc khai ph¸ tõ l©u ph©n bè däc theo quèc lé 1A tõ VÜnh Linh ®Õn H¶i L¨ng.
+ Mét d¹ng ®Þa h×nh n÷a trong vïng nghiªn cøu lµ c¸c thung lòng hÑp ®éc
lËp diÖn tÝch kho¶ng 5 - 50 ha còng ®· ®−îc khai th¸c ®Ó trång lóa n−íc.
- Vïng nói thÊp vµ ®åi: §Þa h×nh vïng ®åi ë ®©y cã d¹ng ®åi b¸t óp liªn tôc,
cã nh÷ng khu nhá d¹ng b×nh nguyªn nh− khu ®åi Hå X¸ (VÜnh Linh) vµ khu Cïa
(Cam Lé). §é dèc vïng nói b×nh qu©n tõ 15 ÷ 180. §Þa h×nh nµy rÊt thuËn lîi cho
viÖc ph¸t triÓn c©y trång c¹n, c©y c«ng nghiÖp vµ c©y ¨n qu¶; cao ®é cña d¹ng ®Þa
h×nh nµy lµ 200 – 1000 m, cã nhiÒu thung lòng lín. §©y lµ d¹ng ®Þa h×nh cã thÕ
m¹nh cña tØnh Qu¶ng TrÞ, d¹ng ®Þa h×nh nµy chiÕm tíi 50% diÖn tÝch tù nhiªn cña
–7–
c¸c l−u vùc s«ng, thuËn lîi cho viÖc x©y dùng hå chøa n−íc phôc vô s¶n xuÊt n«ng
nghiÖp vµ nu«i trång thuû s¶n. Trªn bËc ®Þa h×nh nµy thÝch hîp víi c¸c lo¹i c©y l©u
n¨m nh− hå tiªu, cao su, cµ phª vµ c¸c lo¹i c©y ¨n qu¶ …
- Vïng nói cao: Do chiÒu ngang tØnh Qu¶ng TrÞ hÑp, tõ d¶i Tr−êng S¬n ra ®Õn
biÓn kho¶ng 100km, nói cao nªn ®Þa h×nh nµy dèc, hiÓm trë; c¸c triÒn nói cao cã xen
kÏ c¸c côm ®¸ v«i ®−îc h×nh thµnh do qu¸ tr×nh t¹o s¬n x¶y ra võo ®Çu ®¹i mªz«z«i
t¹o nªn d·y Tr−êng S¬n. D¹ng nµy ph©n bè phÝa T©y, gi¸p theo biªn giíi ViÖt – Lµo
theo h−íng T©y B¾c – §«ng Nam víi bËc ®Þa h×nh tõ 1000 – 1700 m víi bÒ mÆt bÞ
x©m thùc vµ chia c¾t m¹nh. §Þa h×nh nµy thÝch hîp cho c©y l©m nghiÖp vµ rõng
phßng hé ®Çu nguån.
Tãm l¹i, ®Þa h×nh vïng nghiªn cøu rÊt phøc t¹p, khã kh¨n cho c«ng t¸c thuû
lîi vµ còng cã rÊt nhiÒu tiÒm n¨ng ®Ó ph¸t triÓn mét nÒn kinh tÕ n«ng nghiÖp ®a
d¹ng vµ mét nÒn kinh tÕ hµng ho¸ cã gi¸ trÞ cao.
1.1.3. §Þa chÊt, thæ nh−ìng
1. §Þa chÊt
§Þa tÇng ph¸t triÓn kh«ng liªn tôc, c¸c trÇm tÝch tõ Paleozoi h¹ tíi Kainozoi
trong ®ã trÇm tÝch Paleozoi chiÕm chñ yÕu, gåm 9 ph©n vÞ ®Þa tÇng, cßn l¹i 6 ph©n vÞ
thuéc Me«zoi vµ Kainozoi. C¸c thµnh t¹o x©m nhËp ph©n bè r¶i r¸c, song chñ yÕu ë
phÇn T©y Nam víi diÖn tÝch gÇn 400km2, thuéc c¸c hÖ Trµ Bång, BÕn Giµng - QuÕ
S¬n vµ c¸c ®¸ m¹ch kh«ng ph©n chia. Phøc hÖ Trµ Bång n»m trªn vïng Lµng Xoa
(H−íng Ho¸) víi lé diÖn 120 km2, khèi cã d¹ng kÐo dµi theo h−íng T©y B¾c - §«ng
Nam n»m däc ®øt gÉy §akr«ng-A L−íi. Phøc hÖ BÕn Giµng - QuÕ S¬n n»m däc theo
d¶i nói vµ vïng VÝt Thu Lu gåm c¸c khèi Tam Kú, Ta B¨m vµ ®éng Voi MÑp. §Þa
chÊt trong vïng cã nh÷ng ®øt g·y ch¹y theo h−íng tõ ®Ønh Tr−êng S¬n ra biÓn t¹o
thµnh c¸c r¹ch s«ng chÝnh c¾t theo ph−¬ng T©y §«ng. TÇng ®¸ gèc ë ®©y n»m s©u,
tÇng phñ dµy. Theo ®¸nh gi¸ cña ngµnh ®Þa chÊt, trong vïng nµy cã rÊt nhiÒu quÆng
nh−ng ph©n bè rÊt ph©n t¸n, kh«ng thµnh khu tËp trung, do vËy khi x©y dùng c«ng
tr×nh thuû lîi ë vïng nµy Ýt bÞ ¶nh h−ëng. PhÇn thÒm lôc ®Þa ®−îc thµnh t¹o tõ trÇm
tÝch s«ng biÓn vµ sù di ®Èy cña dßng biÓn t¹o thµnh.
2. Thæ nh−ìng
- Vïng ®ång b»ng ven biÓn: bao gåm c¸c x· n»m phÝa §«ng quèc lé 1A kÐo
dµi tõ VÜnh Linh ®Õn H¶i L¨ng. Vá phong ho¸ chñ yÕu ph¸t triÓn trªn ®Êt ®¸ bazan
(VÜnh Linh) vïng trÇm tÝch biÓn vµ phï sa s«ng, gåm c¸c tiÓu vïng:
–8–
+ TiÓu vïng bazan VÜnh Linh, vïng nµy thÝch hîp cho trång c©y hå tiªu.
+ TiÓu vïng cån c¸t, b·i c¸t ph©n bè däc bê biÓn, ®Þa h×nh ®ôn c¸t cã d¹ng
l−în sãng, ®é dèc nghiªng ra biÓn. C¸c ®ôn c¸t cã ®é cao tõ 1m ®Õn vµi chôc mÐt.
D¹ng trÇm tÝch biÓn ®−îc h×nh thµnh tõ kû Q.IV. C¸t tr¾ng chiÕm −u thÕ, tÇng d−íi
cïng b−íc ®Çu cã tÝch tô s¾t, chuyÓn sang mµu n©u h¬i ®á. Líp vá phong ho¸ kh¸
dµy, thµnh phÇn c¬ giíi trªn 97% lµ c¸t. §Êt nghÌo c¸c nguyªn tè vi l−îng.
+ TiÓu vïng ®Êt nhiÔm mÆn cöa Tïng ®−îc t¹o thµnh d−íi t¸c ®éng cña thuû
triÒu ph©n bè ë ®Þa h×nh thÊp, bËc thÒm phï sa ven s«ng hoÆc mùc n−íc ngÇm n«ng.
DiÖn tÝch ®Êt nµy chiÕm Ýt, cã thÓ sö dông ®Ó trång lóa nh−ng cÇn cã c¸c biÖn ph¸p
thau chua röa mÆn.
- Vïng gß ®åi: HÇu hÕt cã d¹ng ®Þa h×nh ®åi thÊp, mét sè d¹ng thung lòng
s«ng thuéc ®Þa phËn huyÖn VÜnh Linh, Gio Linh, Cam Lé trªn vá phong ho¸
Mazma. NhiÒu n¬i h×nh thµnh ®Êt trèng, ®åi träc. Thùc vËt chñ yÕu lµ c©y d¹ng lïm
bôi, c©y cã gai. §Êt ®ai ë nh÷ng n¬i kh«ng cã c©y bÞ röa tr«i kh¸ m¹nh.
+ TiÓu vïng ®Êt ®á Bazan: thuéc khu vùc Cån Tiªn, Dèc MiÕu vµ T©n L©m,
Cïa. DiÖn tÝch kho¶ng 10.200 ha. §Êt cã tÇng dµy trªn 1,2 m, cã tíi 6.300 ha. §©y
lµ hai khèi bazan lín nhÊt cña tØnh vµ cã nhiÒu tiÒm n¨ng ph¸t triÓn c©y c«ng nghiÖp
dµi ngµy nh− hå tiªu, cµ phª, cao su. Khu Cån Tiªn - Dèc MiÕu lµ vïng cao su chñ
lùc cña tØnh.
+ TiÓu vïng ®åi thÊp sa phiÕn th¹ch gi¸p ®ång b»ng ®−îc h×nh thµnh trªn ®¸
mÑ sa phiÕn th¹ch, tÇng máng, bÞ bµo mßn m¹nh, thùc vËt nghÌo nµn. Vïng ®Êt nµy
phï hîp víi trång c©y l©m nghiÖp ®Ó t¸i t¹o m«i sinh m«i tr−êng.
- Vïng ®åi, nói d·y Tr−êng S¬n: ë ®©y nói cao bÞ chia c¾t m¹nh, thùc vËt
nghÌo.
+ TiÓu vïng ®Êt bazan Khe Sanh, H−íng Phïng thuéc c¸c x· T©n Hîp, T©n
§é, T©n Liªn, n«ng tr−êng Khe Sanh, H−íng Phïng cã d¹ng ®Þa h×nh l−în sãng,
chia c¾t yÕu, ®Êt ®ai phï hîp cho ph¸t triÓn trång c©y c«ng nghiÖp dµi ngµy.
+ TiÓu vïng ®Êt sa phiÕn th¹ch thuéc ®Þa phËn Lao B¶o, L×a: n»m trong vïng
®øt g·y däc ®−êng 9, gi¸p khu vùc Lao B¶o. §Þa h×nh ë ®©y thÊp, tròng, ®åi l−în
sãng. §Êt ph¸t triÓn trªn phiÕn th¹ch sÐt biÕn chÊt. ë nh÷ng khu ®Êt nhiÒu phï sa
thuËn lîi ph¸t triÓn c¸c c©y n«ng nghiÖp, vïng cao h¬n rÊt thuËn lîi cho ph¸t triÓn
c©y c«ng nghiÖp dµi ngµy nh− hå tiªu, cµfª.
–9–
1.1.4. Th¶m thùc vËt
Trong thêi gian chiÕn tranh, tØnh Qu¶ng TrÞ n»m trong vïng chiÕn tranh, huû
diÖt khèc liÖt, líp phñ thùc vËt thuéc lo¹i bÞ tµn ph¸. Ngay khi ®Êt n−íc thèng nhÊt,
kÕ ho¹ch kh«i phôc líp phñ thùc vËt víi ý nghÜa phôc håi c¸c hÖ sinh th¸i tèi −u, trë
thµnh kÕ ho¹ch hµnh ®éng cô thÓ vµ tÝch cùc. §Õn 1990, nhiÒu diÖn tÝch rõng trång
vµ rõng tù nhiªn t¸i sinh do khoanh nu«i b¶o vÖ ®· xuÊt hiÖn. Rõng trång theo
ch−¬ng tr×nh hç trî cña PAM (Ch−¬ng tr×nh An toµn l−¬ng thùc ThÕ giíi) däc c¸c
quèc lé hoÆc tØnh lé ph¸t triÓn nhanh vµ cã hiÖu qu¶ m«i tr−êng râ rÖt. Tõ c¸c
Ch−¬ng tr×nh Quèc gia 327, 264 vµ kÕ ho¹ch trång rõng, trång c©y nh©n d©n cña cÊp
tØnh, ph¸t ®éng vµ ®Çu t−, ®· n©ng cao tû lÖ che phñ rõng kh¸ nhanh.
§ång thêi víi c¸c kÕ ho¹ch trång rõng, trong giai ®o¹n tõ 1995 ®Õn 2000,
thùc hiÖn h¹n chÕ khai th¸c rõng tù nhiªn, t¨ng c−êng khoanh nu«i phôc håi rõng tù
nhiªn, ®é che phñ rõng ®· t¨ng b×nh qu©n 1%/n¨m. §Õn n¨m 2003 ®é che phñ cña
rõng hiÖn nay ®¹t 36,5%. TØnh Qu¶ng TrÞ gÇn nh− vïng ®Êt vµnh ®ai tr¾ng trong thêi
gian chiÕn tranh, chØ sau h¬n 25 sau chiÕn tranh, rõng che phñ ®Êt ®ai tù nhiªn tõ
7,4% lªn h¬n 35%lµ mét thµnh qu¶ sinh th¸i quan träng.
B¶ng1.1 DiÔn biÕn tµi nguyªn rõng ë Qu¶ng TrÞ vµ hiÖu qu¶
23,2
1990
§Þa bµn tØnh Qu¶ng TrÞ
§é che phñ rõng trªn diÖn tÝch ®Êt ®ai tù nhiªn (%)
Rõng trång (ha)
HiÖu qu¶
1995
DiÔn biÕn rõng vµ hiÖu qu¶
§é che phñ rõng (%)
Rõng trång (ha)
HiÖu qu¶
2000
N¨m
§é che phñ rõng (%)
Rõng trång (ha)
HiÖu qu¶
11.250
Phôc håi hÖ sinh th¸i .
26,4
29.300
Chèng c¸t di ®éng. Phôc ho¸ ®Êt
trång chuyÓn canh t¸c n«ng nghiÖp.
29,7
35.064
Phßng hé ven biÓn, ®Çu nguån.
1.1.5. KhÝ hËu
TØnh Qu¶ng TrÞ n»m trong vïng khÝ hËu nhiÖt ®íi giã mïa, nãng, Èm mang
®Çy ®ñ s¾c th¸i khÝ hËu c¸c tØnh miÒn Trung ViÖt Nam. Trong n¨m cã hai mïa râ
rÖt, mïa kh« vµ mïa m−a. Mïa kh« tõ th¸ng XII tíi th¸ng VIII, mïa m−a tõ th¸ng
IX tíi th¸ng XI. Tõ th¸ng III ®Õn th¸ng VIII chÞu ¶nh h−ëng cña giã T©y Nam kh«
– 10 –
vµ nãng. Tõ th¸ng IX ®Õn th¸ng II n¨m sau chÞu ¶nh h−ëng cña giã §«ng B¾c ®i liÒn
víi m−a phïn vµ rÐt ®Ëm.
1. M−a
M−a trong vïng phô thuéc vµo yÕu tè ®Þa h×nh trªn tõng l−u vùc. L−îng m−a
hµng n¨m n»m trong kho¶ng 2.000 - 2.800 mm. L−îng m−a 3 th¸ng mïa m−a chiÕm
tíi 68 ÷ 70% l−îng m−a n¨m.
Tæng l−îng m−a 9 th¸ng mïa kh« chØ chiÕm 30% tæng l−îng m−a n¨m.
Trong c¸c th¸ng mïa kh« tõ th¸ng XII ®Õn th¸ng IV th−êng cã nh÷ng trËn m−a rµo
nhÑ c¸ch nhau tõ 7 ®Õn 8 ngµy víi l−îng m−a trÇn tõ 20 ÷ 30mm, do vËy trong vô
®«ng xu©n th−êng Ýt ph¶i t−íi h¬n vô hÌ thu. Gi÷a 2 mïa kh« cã 1 thêi kú m−a lín
lµ th¸ng V vµ th¸ng VI gäi lµ m−a tiÓu m·n, nhê cã m−a nµy mµ vô hÌ thu, nhu cÇu
n−íc cho con ng−êi vµ c©y trång ®ì c¨ng th¼ng h¬n. Mïa m−a b¾t ®Çu tõ th¸ng IX
®Õn th¸ng XI, thËm chÝ cã n¨m mïa m−a kÐo dµi ®Õn tËn th¸ng XII. §©y lµ thêi gian
b·o vµ ¸p thÊp nhiÖt ®íi ho¹t ®éng m¹nh ë khu vùc miÒn Trung. Do ®Æc ®iÓm ®Þa
h×nh chia c¾t nªn m−a trong mïa m−a còng Ýt khi ®ång ®Òu trªn toµn tØnh. Theo
thèng kª l−îng m−a b×nh qu©n nhiÒu n¨m cña c¸c tr¹m thÓ hiÖn:
B¶ng 1.2: M−a b×nh qu©n nhiÒu n¨m
§¬n vÞ: mm
Tr¹m
I
II
III
IV
V
VI
VÜnh Linh
129.9 83.3 48.6 51.9 100.5 97.8
Gia Vßng
§«ng Hµ
VII VIII
IX
X
XI
XII
N¨m
94.3
125.3 420.2 766.0 462.3 227.0 2614.1
60.1
47.9 35.4 64.1 143.6 101.4 78.7
155.0 509.7 695.9 456.4 188.0 2536.3
48.2
34.1 30.8 60.7 119.3 83.0
65.7
163.2 388.9 683.9 429.0 175.2 2291.8
Th¹ch H·n 84.3
60.7 48.9 63.0 135.0 105.7 82.9
135.3 476.4 710.6 438.6 240.7 2627.3
Cöa ViÖt
48.6 33.1 50.8 102.6 63.4
150.3 398.6 574.3 415.7 219.6 2187.8
57.6
68.1
H−íng Ho¸ 83.6
61.7 47.8 97.8 191.5 171.7 148.9 219.1 585.8 778.0 227.7 95.7
2779.9
Khe Sanh
16.7
19.2 29.7 89.8 158.9 210.8 187.8 295.9 376.7 455.0 175.8 64.7
2118.6
Ba Lßng
99.8
90.1 51.0 71.7 156.6 156.8 74.2
173.1 473.4 762.0 411.8 227.8 2794.3
2. NhiÖt ®é kh«ng khÝ
NhiÖt ®é kh«ng khÝ trong vïng thÊp nhÊt vµo mïa ®«ng (th¸ng XI tíi th¸ng
III), cao nhÊt vµo mïa hÌ (th¸ng V tíi th¸ng VIII). NhiÖt ®é b×nh qu©n nhiÒu n¨m
vµo kho¶ng 24,3oC. Chªnh lÖch nhiÖt ®é trong ngµy tõ 7 tíi 10oC. NhiÖt ®é b×nh
qu©n th¸ng t¹i tr¹m c¸c tr¹m trong vïng nghiªn cøu ®−îc thÓ hiÖn ë b¶ng sau:
– 11 –
B¶ng 1.3. NhiÖt ®é b×nh qu©n th¸ng t¹i c¸c tr¹m
§¬n vÞ: oC
I
II
III
IV
V
VI
VII
VIII
IX
X
XI
XII
§«ng Hµ
19.2
19.3
22.5
25.6
28.2
29.3
29.6
28.8
27.1
25.1
22.5
19.9
Qu¶ng TrÞ
19.4
20.4
22.6
25.6
28.1
29.4
29.5
29.0
27.1
25.1
23.2
20.8
Khe Sanh
17.6
18.4
21.8
24.4
25.6
25.6
25.3
24.6
24.0
22.8
20.4
18.2
Tr¹m
3. §é Èm t−¬ng ®èi
§é Èm t−¬ng ®èi b×nh qu©n nhiÒu n¨m n»m trong kho¶ng 85 tíi 89%. B¶ng
1.4 trÝch dÉn ®é Èm t−¬ng ®èi t¹i §«ng Hµ.
B¶ng 1.4: §é Èm t−¬ng ®èi tr¹m §«ng Hµ
§¬n vÞ: %
I
II
92
91
III
IV
91
93
V
91
VI
VII
VIII
IX
79
81
79
84
X
85
XI
XII
TB
88
89
86,9
4. Bèc h¬i
Bèc h¬i b×nh qu©n nhiÒu n¨m n»m trong kho¶ng 1200-1300mm. ë vïng
®ång b»ng bèc h¬i b×nh qu©n nhiÒu n¨m cao h¬n vïng nói. L−îng bèc h¬i b×nh qu©n
th¸ng lín nhÊt t¹i §«ng Hµ lµ 219 mm/th¸ng (xem b¶ng d−íi ®©y). L−îng bèc h¬i
ngµy lín nhÊt vµo th¸ngVII, b×nh qu©n 1 ngµy bèc h¬i tíi 7mm
B¶ng 1.5: Bèc h¬i b×nh qu©n th¸ng
§¬n vÞ: mm
I
53.5
II
49
III
IV
V
VI
VII
VIII
IX
X
54
71.5
126
195
219
189
100
90
XI
XII
N¨m
71
61
1279
5. Sè giê n¾ng
B×nh qu©n sè giê n¾ng trong n¨m kho¶ng 1840 giê. T¹i §«ng Hµ b×nh qu©n
sè giê n¾ng trong th¸ng biÕn ®æi tõ 92 giê vµo th¸ng II tíi 242 giê vµo th¸ng VII.
B¶ng 1.6: Sè giê n¾ng tr¹m §«ng Hµ
§¬n vÞ: giê
I
II
III
IV
V
VI
VII
VIII
IX
X
95
92
106
169
223
235
242
192
151
145
– 12 –
XI
84
XII
N¨m
106
1840
6. Giã vμ b·o
C¸c l−u vùc s«ng thuéc Qu¶ng TrÞ chÞu chÕ ®é khÝ hËu nhiÖt ®íi, giã mïa.
Mét n¨m cã 2 chÕ ®é giã mïa chÝnh:
Giã mïa T©y Nam ho¹t ®éng m¹nh vµo mïa hÌ tõ th¸ng IV ®Õn th¸ng XI, tèc
®é giã b×nh qu©n 2,0 ÷ 2,2m/s. Giã mïa nµy mang ®é Èm vµ g©y m−a cho vïng.
Giã mïa T©y B¾c ho¹t ®éng m¹nh tõ th¸ng XII ®Õn th¸ng III n¨m sau, tèc ®é
giã b×nh qu©n tõ 1,7 ÷ 1,9m/s. Thêi gian chuyÓn tiÕp c¸c h−íng giã T©y Nam vµ T©y
B¾c lµ thêi gian giao thêi vµ giã T©y kh« nãng ho¹t ®éng vµo th¸ng IV, th¸ng V
(nh©n d©n ®Þa ph−¬ng gäi lµ giã Lµo). Thêi kú cã giã Lµo lµ thêi kú nãng nhÊt trong
tØnh Qu¶ng TrÞ.
B·o vµ xo¸y thuËn nhiÖt ®íi lµ nh÷ng biÕn ®éng thêi tiÕt trong mïa h¹, ho¹t
®éng rÊt m¹nh mÏ vµ thÊt th−êng. Tõ th¸ng V ®Õn th¸ng VIII vïng ven Th¸i B×nh
D−¬ng kh«ng khÝ bÞ nung nãng bèc lªn cao t¹o thµnh nh÷ng vïng xo¸y réng hµng
tr¨m km2, tÝch luü dÇn vµ di chuyÓn theo h−íng T©y Nam ®æ bé vµo ®¶o H¶i Nam
Trung Quèc. §Õn cuèi mïa, tõ th¸ng IX ®Õn th¸ng XI giã T©y Nam suy yÕu, nh−êng
dÇn cho h−íng giã Nam vµ §«ng Nam. T©m xo¸y thuËn di chuyÓn dÇn xuèng vïng
vÜ ®é thÊp vµ ®æ bé vµo khu vùc tõ NghÖ An ®Õn Thõa Thiªn HuÕ. Cuèi mïa, giã
§«ng B¾c m¹nh h¼n lªn, Ðp c¸c xo¸y thuËn nhiÖt ®íi di chuyÓn dÇn vÒ cùc Nam
Trung Bé. Quy luËt nµy diÔn ra th−êng xuyªn, hµng n¨m. Thêi kú xo¸y thuËn nhiÖt
®íi ®æ bé vµo B¾c Trung Bé th−êng g©y ra b·o vïng ven biÓn. H−íng ®i cña b·o
trong vïng B×nh TrÞ Thiªn nh− sau:
B·o theo h−íng chÝnh T©y chiÕm kho¶ng 30%
B·o theo h−íng T©y - T©y B¾c chiÕm kho¶ng 45%
B·o theo h−íng Nam chiÕm kho¶ng 24%
B·o theo c¸c h−íng kh¸c chiÕm kho¶ng 1%
TÝnh chÊt cña b·o vµ ¸p thÊp nhiÖt ®íi ë vïng Qu¶ng TrÞ còng rÊt kh¸c nhau
theo tõng c¬n b·o vµ tõng thêi kú cã b·o. Cã n¨m kh«ng cã b·o vµ ¸p thÊp nhiÖt ®íi
nh− n¨m 1963, 1965, 1969, 1986, 1991, 1994. Còng cã n¨m liªn tiÕp 3 c¬n b·o nh−
n¨m 1964, 1996 hoÆc 1 n¨m cã 2 c¬n b·o nh− n¨m 1999. B×nh qu©n 1 n¨m cã 1,2 ÷
1,3 c¬n b·o ®æ bé vµo Qu¶ng TrÞ. Vïng ven biÓn Qu¶ng TrÞ b·o vµ ¸p thÊp nhiÖt ®íi
th−êng gÆp nhau tíi 78%, do vËy khi cã b·o th−êng gÆp m−a lín sinh lò trªn c¸c
triÒn s«ng.
B·o ®æ bé vµo ®Êt liÒn víi tèc ®é giã tõ cÊp 10 ®Õn cÊp 12, khi giã giËt trªn
– 13 –
cÊp 12. Thêi gian b·o duy tr× tõ 8 ÷ 10 giê nh−ng m−a theo b·o th−êng x¶y ra 3
ngµy liªn tôc.
Trong thêi gian cã b·o th−êng ®i kÌm m−a lín vµ cã thÓ g©y ra hiÖn t−îng lò
quÐt g©y thiÖt h¹i lín vÒ ng−êi vµ tµi s¶n §©y còng lµ mét trong c¸c yÕu tè tù nhiªn
c¶n trë tíi tiÕn tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña tØnh Qu¶ng TrÞ nãi riªng, vµ c¸c
tØnh MiÒn Trung, nãi chung.
1.1.6. Thuû v¨n
Trªn ®Þa phËn tØnh Qu¶ng TrÞ cã ba hÖ thèng s«ng chÝnh:
(1) HÖ thèng s«ng Th¹ch H·n (cßn gäi lµ s«ng Qu¶ng TrÞ) cã 37 con s«ng
gåm 17 s«ng nh¸nh cÊp I víi 3 nh¸nh tiªu biÓu lµ VÜnh Ph−íc, Rµo Qu¸n vµ Cam
Lé, 13 s«ng nh¸nh cÊp II, 6 s«ng nh¸nh cÊp III. DiÖn tÝch toµn l−u vùc lµ 2660 km2,
®é dµi s«ng chÝnh lµ 156 km, ®é cao b×nh qu©n l−u vùc 301 m, ®é dèc b×nh qu©n l−u
vùc lµ 20,1%, ®é réng trung b×nh l−u vùc lµ 36,8 km, mËt ®é l−íi s«ng lµ 0,92; hÖ sè
uèn khóc lµ 3,5.
(2) HÖ thèng s«ng BÕn H¶i cã diÖn tÝch l−u vùc lµ 809 km2, dµi 64,5 km, ®é
cao b×nh qu©n l−u vùc 115 m, ®é dèc b×nh qu©n l−u vùc lµ 15,7%, mËt ®é l−íi s«ng
lµ 1,15; hÖ sè uèn khóc lµ 1,43.
(3) HÖ thèng s«ng ¤ L©u thuéc l−u vùc s«ng Mü Ch¸nh ch¶y qua ph¸ Tam
Gaing vÒ cöa ThuËn An bao qu¸t mét diÖn tÝch l−u vùc lµ 855 km2, dµi 65 km. §Çu
nguån l−u vùc n»m ë ®Þa phËn tØnh Thõa Thiªn – HuÕ.
Ngoµi ra cßn cã mét sè s«ng suèi l−u vùc s«ng Xª P«n vµ Sª P¨ng Hiªng
thuéc T©y Tr−êng S¬n vµ mét sè suèi nhá vïng cån c¸t ®æ th¼ng ra biÓn
Còng nh− c¸c n¬i kh¸c ë n−íc ta, dßng ch¶y s«ng suèi trong tØnh Qu¶ng TrÞ
kh«ng nh÷ng ph©n bè kh«ng ®Òu trong l·nh thæ mµ cßn ph©n bè rÊt kh«ng ®Òu trong
n¨m. Hµng n¨m, dßng ch¶y s«ng suèi biÕn ®æi theo mïa râ rÖt: mïa lò vµ mïa c¹n.
Thêi gian b¾t ®Çu, kÕt thóc c¸c mïa dßng ch¶y kh«ng cè ®Þnh hµng n¨m mµ cã xª
dÞch gi÷a c¸c n¨m tõ mét ®Õn vµi th¸ng.
Dßng ch¶y n¨m t¹i khu vùc nghiªn cøu cã gi¸ trÞ m« ®un biÕn ®éng trong
kho¶ng 54 - 73 l/s.km2, thuéc khu vùc cã dßng ch¶y dåi dµo so víi trung b×nh c¶
n−íc, phÇn lín n−íc tËp trung vµo mïa lò. Do sù ph©n bè n−íc kh«ng ®Òu trong n¨m
nªn ë ®©y lò rÊt kh¾c nghiÖt vµ h¹n h¸n còng rÊt ®iÓn h×nh. Cã mét sè n¬i gi¸ trÞ m«
®un dßng ch¶y b×nh qu©n n¨m ®¹t tíi 80 l/s.km2, nh− ë huyÖn H−íng Ho¸, mïa lò tõ
th¸ng IX - XII, mïa kiÖt kÐo dµi trong kho¶ng 8 th¸ng (I - VIII). Do ®é dèc lín nªn
– 14 –
lò th−êng x¶y ra nhanh vµ ¸c liÖt g©y nguy hiÓm cho c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ x· héi.
Th«ng th−êng mïa lò xuÊt hiÖn chËm h¬n mïa m−a kho¶ng mét th¸ng. M−a lµ
nguyªn nh©n g©y lò chñ yÕu ë hai tØnh nµy. Lò lín nhÊt th−êng xuÊt hiÖn trong c¸c
th¸ng IX, X chiÕm tõ 25 - 31% tæng l−îng n−íc c¶ n¨m.
Mïa kiÖt trong vïng th−êng chËm h¬n so víi c¸c tØnh ®ång b»ng B¾c Bé.
L−îng n−íc mïa kiÖt chØ chiÕm kho¶ng gÇn 30% tæng l−îng dßng ch¶y trong n¨m.
Sù ph©n phèi kh«ng ®Òu ®· g©y ¶nh h−ëng lín cho sinh ho¹t vµ s¶n xuÊt. T×nh tr¹ng
®ã cµng trë nªn khèc liÖt vµo c¸c n¨m vµ c¸c th¸ng cã giã T©y Nam (giã Lµo) ho¹t
®éng m¹nh. Tuy nhiªn vµo kho¶ng th¸ng V-VI trong vïng th−êng cã m−a tiÓu m·n
bæ sung l−îng n−íc cho mïa kiÖt.
Th¸ng IV vµ th¸ng VII lµ nh÷ng th¸ng kiÖt, l−u l−îng trªn s«ng nhá. M« ®un
dßng ch¶y b×nh qu©n th¸ng vµo c¸c th¸ng kiÖt chØ kho¶ng 10-15l/s/km2. Do ®Æc
®iÓm vïng nghiªn cøu cã ®Þa h×nh t¹o thµnh c¸c d¶i tõ biÓn vµo s©u trong lôc ®Þa:
d¶i c¸t ven biÓn, ®ång b»ng ven biÓn, gß ®åi, nói nªn tÝnh chÊt dßng ch¶y còng cã sù
ph©n ho¸ theo kh«ng gian râ rÖt. Mét sè ®Æc tr−ng dßng ch¶y n¨m c¸c l−u vùc s«ng
thuéc tØnh Qu¶ng TrÞ ®−îc thÓ hiÖn:
B¶ng1.7. Mét sè ®Æc tr−ng dßng ch¶y n¨m c¸c l−u vùc s«ng thuéc tØnh Qu¶ng TrÞ
C¸c ®Æc tr−ng dßng ch¶y l−u vùc
STT
Tªn s«ng
Tªn tr¹m
Q0(m3/s)
M0(l/s.km2)
α
Y0(mm)
1
BÕn H¶i
Gia Vßng
14,4
53,9
1698
0,61
2
Th¹ch H·n
Th¹ch H·n
70,0
68,5
2158
0,77
B¶ng 1.8. Ph©n phèi dßng ch¶y theo c¸c th¸ng trong n¨m (mm) cña c¸c tr¹m ®¹i
biÓu trªn vïng nghiªn cøu
Tªn l−u vùc
I
II
III
IV
V
VI
VII
VIII
IX
X
XI
XII
BÕn H¶i
5.10
2.70
1.90
1.50
3.10
2.40
1.40
2.90
14.2
30.9
23.9
10.0
Qu¶ng TrÞ
6.41
5.47
4.75
3.60
5.02
4.79
5.00
5.36
10.3
17.6
18.9
12.8
Qua b¶ng 1.7 vµ b¶ng 1.8, ta thÊy m«®un dßng ch¶y vµ chuÈn dßng ch¶y n¨m
cña hai hÖ thèng s«ng chÝnh BÕn H¶i vµ Qu¶ng TrÞ thuéc lo¹i cao cña c¶ n−íc. HÖ
sè dßng ch¶y ®Òu > 0,6 ®· chøng tá ®−îc kh¶ n¨ng sinh dßng vµ ®iÒu kiÖn líp phñ
thùc vËt trªn l−u vùc lµ tèt. C¸c th¸ng nhiÒu n−íc r¬i vµo th¸ng IX, X, XI, XII, th¸ng
Ýt n−íc r¬i vµo c¸c th¸ng cßn l¹i. C¸c th¸ng nhiÒu n−íc chiÕm kho¶ng 70 - 75% tæng
l−îng n−íc c¶ n¨m, cßn c¸c th¸ng Ýt n−íc lµ 25 - 30%.
– 15 –
Mùc n−íc lò hÌ thu trªn c¸c triÒn s«ng chØ dao ®éng tõ 1,5 - 1,7 m; Ýt khi mùc
n−íc lò hÌ thu trªn c¸c triÒn s«ng lªn cao trªn 1,7 m. H−íng chuyÓn cña lò ë trong
vïng h¹ du còng rÊt phøc t¹p:
- Khi s«ng Th¹ch H·n lò lín ë h¹ du h−íng lò chuyÓn theo 2 phÝa, mét h−íng
theo s«ng VÜnh §Þnh chuyÓn vÒ s«ng BÕn H¶i vµ mét h−íng theo s«ng An Tiªm
chuyÓn vÒ Cöa L¸c, cßn dßng chñ l−u theo dßng chÝnh chuyÓn ra cöa ViÖt.
- Khi s«ng Th¹ch H·n lò nhá, s«ng BÕn H¶i lò lín, dßng lò cña s«ng BÕn H¶i
mét phÇn chuyÓn vÒ h¹ du Th¹ch H·n theo kªnh VÜnh §Þnh, mét phÇn lín chuyÓn ra
Cöa Tïng, hiÖn t−îng trªn chØ x¶y ra khi lò ®¹t b¸o ®éng 3 trë lªn.
Nguån n−íc ngÇm ë tØnh Qu¶ng TrÞ thÓ hiÖn ë n−íc khe nøt, n−íc lç hæng vµ
n−íc cån c¸t. Nguån n−íc nµy t−¬ng ®èi dåi dµo vµ chÊt l−îng tèt cã thÓ ®¸p øng
cho nhu cÇu sinh ho¹t cña d©n c− vµ bæ sung n−íc t−íi cho c¸c lo¹i h×nh s¶n xuÊt
kinh tÕ x· héi. Tuy nhiªn, vïng ven biÓn nhiÒu n¬i n−íc ngÇm bÞ nhiÔm mÆn, ë vïng
®åi nói n−íc ngÇm ph©n bè s©u khã khai th¸c. V× vËy, cÇn cã kÕ ho¹ch c©n ®èi vµ sö
dông n−íc hîp lý.
1.2. §Æc ®iÓm kinh tÕ x· héi tØnh qu¶ng trÞ
1.2.1. D©n sè
Theo Niªn gi¸m thèng kª n¨m 2005 cña Côc thèng kª Qu¶ng TrÞ, d©n sè cña
tØnh lµ: 632840 ng−êi, sè d©n sèng ë thµnh thÞ chiÕm 24.53% cßn l¹i hÇu hÕt d©n sè
sèng ë n«ng th«n vµ vïng nói (75.47%). C¬ cÊu d©n sè nh− sau:
Nam:
313640 ng−êi
N÷:
319200 ng−êi
Trong ®é tuæi lao ®éng:
316475 ng−êi chiÕm 50% d©n sè toµn tØnh
D©n sè ph©n bè kh«ng ®Òu ®Æc biÖt cã sù kh¸c biÖt lín gi÷a ®ång b»ng vµ
miÒn nói. MËt ®é d©n sè trung b×nh toµn tØnh: 133ng−êi/km2 trong ®ã thÞ x· §«ng
Hµ 1125 ng−êi/km2, thÞ x· Qu¶ng TrÞ 2712 ng−êi/km2, huyÖn miÒn nói §akr«ng 30
ng−êi/km2, H−íng Ho¸ cã mËt ®é d©n lµ 58 ng−êi/km2. D©n c− trong vïng chñ yÕu
lµ ng−êi Kinh, sèng tËp trung ë d¶i ®ång b»ng ven biÓn, c¸c thÞ trÊn vïng nói. Sè
cßn l¹i lµ c¸c d©n téc Ýt ng−êi nh− ng−êi S¸ch, Th¸i, Dao, V©n KiÒu, Sµo, Pa C« tËp
trung chñ yÕu ë huyÖn H−íng Ho¸ vµ §akr«ng. Tû lÖ ng−êi Kinh chiÕm tíi 84%,
ng−êi V©n KiÒu, Pac« chiÕm 10% cßn l¹i lµ c¸c d©n téc Ýt ng−êi kh¸c.
Tèc ®é t¨ng d©n sè trong vïng cßn cao. Theo thèng kª, tèc ®é t¨ng d©n sè
– 16 –
cña tØnh Qu¶ng TrÞ lµ 12,89%0(2005). Cã tíi 70% d©n sèng nhê vµo s¶n xuÊt n«ng
nghiÖp, 12% d©n sè sèng dùa vµo c«ng nghiÖp, 5% d©n sè sèng dùa vµo ng− nghiÖp,
8% sèng nhê vµo l©m nghiÖp cßn l¹i sèng nhê vµo dÞch vô bu«n b¸n nhá vµ c¸c
ngµnh kh¸c
B¶ng 1.9: Ph©n bè d©n sè theo huyÖn
§¬n vÞ: ng−êi
HuyÖn
Sè hé (hé)
Sè d©n (ng−êi)
N÷ giíi (ng−êi)
§«ng Hµ
16758
82046
41335
Qu¶ng TrÞ
3970
17222
8633
VÜnh Linh
22623
92793
47092
Gio Linh
16649
77908
39049
Cam Lé
10356
47890
23694
TriÖu Phong
22360
109579
55775
H¶i L¨ng
22084
103610
53886
H−íng Ho¸
13384
67232
32551
§akr«ng
6154
34160
17173
Cån Cá
9
400
12
Tæng
134347
632840
319200
1.2.2. C¬ cÊu kinh tÕ cña tØnh
C¬ cÊu kinh tÕ cña tØnh Qu¶ng TrÞ nh− sau: n«ng, l©m nghiÖp vµ thñy s¶n
chiÕm 36 %, dÞch vô 38,4%, c«ng nghiÖp vµ x©y dùng 25,6% tæng s¶n l−îng cña
tØnh (thèng kª n¨m 2005) trong c¬ cÊu n«ng nghiÖp c¸c ngµnh ph©n bæ nh− sau:
dÞch vô 12,76%, ch¨n nu«i 24,15%, trång trät 63,09%. HiÖn nay trong vïng cßn 19
x· ®Æc biÖt khã kh¨n (H−íng Ho¸ 13 x·, §akr«ng 5 vµ VÜnh Linh 1) n»m trong
ch−¬ng tr×nh 135 cña ChÝnh phñ.
1. HiÖn tr¹ng n«ng – l©m nghiÖp
a. Trång trät
Theo Niªn gi¸m thèng kª n¨m 2005 cña tØnh Qu¶ng TrÞ, diÖn tÝch canh t¸c
hiÖn nay trong toµn vïng lµ 95792,2 ha, trong ®ã 73347,6 ha dïng cho c©y hµng
n¨m vµ 22444,6 ha dïng cho c©y l©u n¨m.
– 17 –
DiÖn tÝch c¸c lo¹i c©y trång trong vµi n¨m gÇn ®©y nh− sau:
B¶ng 1.10: DiÖn tÝch, n¨ng suÊt, s¶n l−îng c¸c c©y trång trong 5 n¨m gÇn ®©y
ChØ tiªu
2000
2002
2003
2004
2005
Lóa §«ng Xu©n
DiÖn tÝch (ha)
22000
22760
23009
22979
23221
NS (t¹/ha)
46.48
50.15
49.30
52.24
49.88
102260
114137
113429
120041
115815
DiÖn tÝch (ha)
18021
18734
19009
18401
16874
NS (t¹/ha)
45.30
43.62
42.90
46.81
45.23
SL(tÊn)
81630
81715
81540
86134
76325
DiÖn tÝch (ha)
5877
5586
5388
5267
4845
NS (t¹/ha)
12.56
14.55
14.67
15.33
16.24
SL(tÊn)
7382
8126
7906
8073
7870
DiÖn tÝch (ha)
1895
2129
2256
2614
2907
NS (t¹/ha)
16.28
15.71
15.90
20.03
20.07
SL(tÊn)
3085
3344
3587
5235
5834
DiÖn tÝch (ha)
4937
4231
3897
3846
3874
NS (t¹/ha)
57.32
62.86
60.71
64.95
66.26
SL(tÊn)
28298
26597
23659
24981
25671
DiÖn tÝch (ha)
3967
4071
5426
6761
7818
NS (t¹/ha)
92.82
100.23
124.64
130.37
155.79
SL(tÊn)
36823
40802
67630
88143
121798
SL(tÊn)
Lóa HÌ Thu
Lóa Mïa
Ng«
Khoai lang
S¾n
Qua b¶ng 1.10 cho thÊy: trong 5 n¨m gÇn ®©y, diÖn tÝch lóa §«ng Xu©n
kh«ng cã biÕn ®éng lín nh−ng n¨ng suÊt n¨m sau cao h¬n n¨m tr−íc vµ v× thÕ s¶n
l−îng còng t¨ng ®Òu ®Æn. T×nh h×nh nµy còng gièng nh− ®èi víi lóa HÌ Thu. DiÖn
tÝch lóa Mïa chØ chiÕm rÊt Ýt vµ n¨ng suÊt rÊt thÊp. Cã nhËn xÐt s¬ bé nh− sau:
- ThiÕu nguån n−íc ®Ó ®¶m b¶o s¶n xuÊt vô HÌ Thu. C¸c c«ng tr×nh ®· x©y
dùng do hÖ thèng ph©n phèi n−íc néi ®ång kh«ng ®¶m b¶o nªn kh«ng chñ ®éng
– 18 –
®−îc n−íc. C©y trång c¹n vµ c©y c«ng nghiÖp ch−a cã nguån n−íc ch¾c ch¾n ®Ó chñ
®éng t−íi. MÆt kh¸c do thÞ tr−êng kh«ng æn ®Þnh nªn ph¸t triÓn c©y c«ng nghiÖp cßn
chËm. Trong vô HÌ Thu th−êng bÞ lò óng uy hiÕp, g©y khã kh¨n cho s¶n xuÊt n«ng
nghiÖp.
- N«ng nghiÖp ë Qu¶ng TrÞ ch−a thÓ trë thµnh nªn n«ng nghiÖp hiÖn ®¹i vµ
s¶n xuÊt hµng ho¸ ®−îc. VÒ c¬ cÊu vÉn mang nÆng tÝnh chÊt tù cung tù cÊp. §Ó cã
mét nÒn kinh tÕ hiÖn ®¹i, n«ng nghiÖp ë ®©y vÉn lµ mét mÆt trËn cÇn ®Çu t− vµ ph¸t
triÓn ®Ó lµm bµn ®¹p cho c¸c ngµnh kinh tÕ kh¸c ph¸t triÓn. DiÖn tÝch canh t¸c lóa
chñ yÕu tËp trung ë vïng ®ång b»ng n¬i cã ®iÒu kiÖn ®Êt ®ai, nguån n−íc vµ nh©n
lùc phong phó. HÖ sè sö dông ®Êt ®ai trong vïng míi ®¹t 1,6 chØ sè nµy cßn thÊp so
víi vïng ®ång b»ng B¾c Bé.
B¶ng 1.11: DiÖn tÝch, s¶n l−îng c¸c c©y c«ng nghiÖp l©u n¨m 5 n¨m gÇn ®©y
ChØ tiªu
2000
2002
2003
2004
2005
DiÖn tÝch (ha)
3403
3462
3629
3704
3763
SL(tÊn)
2869
4145
5026
5080
6319
DiÖn tÝch (ha)
9444
9431
9406
10336
11626
SL(tÊn)
3168
5088
5649
6425
7385
DiÖn tÝch (ha)
1697
2197
2417
2484
2369
SL(tÊn)
835
1118
1872
2113
1436
Cµ phª
Cao su
Hå tiªu
Nh×n vµo b¶ng 1.11 ta thÊy diÖn tÝch vµ s¶n l−îng c¸c c©y c«ng nghiÖp chÝnh
l©u n¨m kh«ng ngõng t¨ng lªn theo c¸c n¨m , riªng c©y hå tiªu sau 2004 l¹i bÞ suy
gi¶mt.
C¸c lo¹i c©y ¨n qu¶ chñ yÕu ë Qu¶ng TrÞ ®−îc thèng kª theo c¸c hé gia ®×nh,
s¶n xuÊt mang tÝnh tù cung tù cÊp, tuy nhiªn nh×n vµo b¼ng 1.12 ta thÊy c¸c lo¹i c©y
nµy (trõ MÝt) ®Òu t¨ng lªn qua c¸c n¨m c¶ vÒ diÖn tÝch lÉn s¶n l−îng. Tuy vËy vÉn
ch−a ®¹t ®−îc møc s¶n phÈm c«ng nghiÖp hµng ho¸..
Ch¨n nu«i trong vïng ch−a ph¸t triÓn, chñ yÕu cßn ë møc ®é ch¨n nu«i tù
ph¸t ë møc ®é hé gia ®×nh. Ch−a cã n«ng tr−êng ch¨n nu«i theo quy m« c«ng
nghiÖp. Do ®iÒu kiÖn thiÕu l−¬ng thùc, ch¨n nu«i trong vïng ch−a ph¸t triÓn thµnh
quy m« ch¨n nu«i trang tr¹i ®−îc. C¬ cÊu vËt nu«i trong gia ®×nh lµ tr©u, bß, lîn, gµ.
– 19 –
- Xem thêm -