ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN
=== ===
NGUYỄN THỊ THU PHƯƠNG
BÁO CHÍ CÔNG AN NHÂN DÂN
VỚI VIỆC GIÁO DỤC PHÁP LUẬT CHO LỰC LƯỢNG
CÔNG AN NHÂN DÂN
LUẬN VĂN THẠC SỸ KHOA HỌC BÁO CHÍ
Mã số: 60.32.01
Hà Nội, tháng 11 năm 2006
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN
=== ===
LUẬN VĂN THẠC SỸ
CHUYÊN NGÀNH BÁO CHÍ HỌC
MÃ SỐ 60.32.01
BÁO CHÍ CÔNG AN NHÂN DÂN
VỚI VIỆC GIÁO DỤC PHÁP LUẬT CHO LỰC LƯỢNG
CÔNG AN NHÂN DÂN
(Khảo sát Tạp chí Công an nhân dân, báo Công an nhân dân, An ninh thủ đô và Công an
thành phố Hồ Chí Minh trong năm 2005, 2006)
Cán bộ hướng dẫn:
Người thực hiện :
Lớp cao học:
PGS.TS Đinh Văn Hường
Nguyễn Thị Thu Phương
Khoá 7 (2003 – 2006)
Hà Nội, tháng 11 năm 2006
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT
Công an nhân dân
Cán bộ chiến sỹ
Công nghiệp hoá, hiện đại hoá
An ninh quốc gia
An ninh thủ đô
Công an thành phố Hồ Chí Minh
CAND
CBCS
CNH, HĐH
ANQG
ANTĐ
CATP Hồ Chí Minh
1
MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết và lý do chọn đề tài
Cách đây 60 năm, trong khí thế cách mạng ngút trời của ngày đầu giành
độc lập, trƣớc yêu cầu tuyên truyền nhằm củng cố, xây dựng lực lƣợng CAND
vừa mới thành lập còn non trẻ và vạch trần âm mƣu, thủ đoạn, tội ác của kẻ
thù; và mặc dầu còn gặp vô vàn khó khăn của thời kỳ ―trứng nƣớc‖, song chỉ
sau khi nƣớc nhà độc lập, Nha Công an Trung ƣơng đã xuất bản tờ báo chuyên
ngành mang tên ―Công an mới‖ (tiền thân của báo CAND ngày nay và là chiếc
nôi của báo chí CAND), phát hành rộng rãi trong ngành và ngoài xã hội. Trải
qua những thăng trầm của lịch sử, đƣợc đặt nền tảng bởi tờ báo CAND, đến
nay, hệ thống báo chí CAND đã có những phát triển vƣợt bậc cả về số lƣợng
và chất lƣợng với 5 tờ báo, 2 tờ tạp chí phát hành công khai và ba tờ tạp chí
phát hành nội bộ (riêng báo CAND sau khi sáp nhập với báo An ninh thế giới
có xu hƣớng phát triển thành một tập đoàn báo chí với những ấn phẩm chuyên
đề đặc sắc nhƣ Văn hoá Văn nghệ Công an, An ninh thế giới cuối tháng), đó là
chƣa kể đến chƣơng trình phát thanh Vì An ninh Tổ quốc, Truyền hình Vì an
ninh Tổ quốc, Trung tâm thông tin báo chí thuộc Văn phòng Bộ Công an. Từ
thời kỳ đầu cho đến nay, báo chí CAND luôn nhất quán các mục tiêu, trong đó
thống nhất quan điểm: Báo chí CAND là cơ quan tuyên truyền, giáo dục,
hƣớng dẫn về chính trị, chuyên môn, pháp luật và nghiệp vụ, khoa học kỹ thuật
công an cho CBCS CAND. Mỗi tờ báo, dù có tôn chỉ, mục đích khác nhau,
chức năng và nhiệm vụ mang tính đặc thù, nhƣng trong quá trình hình thành và
phát triển để khẳng định mình, có thể nói ngoài mục đích hƣớng tới bạn đọc
đông đảo trong cả nƣớc, báo chí công an đã có nhiều đóng góp tích cực trong
việc giáo dục pháp luật cho CBCS trong lực lƣợng CAND.
Thời kỳ đổi mới và xây dựng đất nƣớc, báo chí ngày càng phát huy tốt
vai trò là một vũ khí tƣ tƣởng sắc bén bảo vệ Đảng, Nhà nƣớc và chế độ, là
2
phƣơng tiện hữu hiệu nhất, đắc lực nhất để tuyên truyền đƣờng lối, chủ trƣơng
chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nƣớc tới đông đảo nhân dân. Tuy
nhiên, sự nghiệp cách mạng xây dựng và phát triển đất nƣớc đang đứng trƣớc
nhiều thách thức gay gắt: Các thế lực thù địch đang đẩy mạnh âm mƣu ―diễn
biến hoà bình‖, lợi dụng tôn giáo gây mất ổn định về chính trị, xã hội; Mặt trái
của cơ chế thị trƣờng góp phần phát triển nạn tham nhũng, tiêu cực, xuất hiện
nhiều dạng tội phạm mới với trình độ công nghệ cao. Điều đó đã đặt ra những
thách thức mới, nhiệm vụ mới nặng nề hơn trên chiến trận bảo vệ ANQG và
trật tự an toàn xã hội.
Từ khi lực lƣợng CAND đƣợc thành lập thì bảo vệ an ninh chính trị và
trật tự an toàn xã hội là nhiệm vụ cực kỳ quan trọng mà Đảng và Nhà nƣớc
giao cho lực lƣợng CAND. Tuy nhiên, có một thực tế là khi cơ chế thị trƣờng
mở ra tạo đà cho kinh tế đất nƣớc phát triển, mặt trái của nó đã ảnh hƣởng
không nhỏ đến một bộ phận CBCS CAND, gây thoái hoá biến chất về phẩm
chất đạo đức, làm giảm sút lòng tin của nhân dân. Rất đau lòng là ở nhiều vụ
án kinh tế, vụ án hình sự nghiêm trọng, đều có sự tiếp tay cho tội phạm của
một số CBCS trong lực lƣợng CAND. Vấn đề đặt ra là, vì sao những ngƣời
đƣợc giao nhiệm vụ bảo vệ pháp luật lại vi phạm nghiêm trọng pháp luật? Sẽ
có nhiều câu trả lời, nhƣng có một nguyên nhân đã đƣợc nhiều đồng chí lãnh
đạo Bộ Công an, lãnh đạo Tổng cục Cảnh sát nhân dân, Tổng cục An ninh
nhân dân tổng kết, rút ra sau mỗi vụ án là do kiến thức và ý thức chấp hành
pháp luật của bộ phận CBCS này còn rất kém. Chúng ta đang phấn đấu xây
dựng một nhà nƣớc pháp quyền, một xã hội văn minh mà mọi công dân đều
phải sống và làm việc theo Hiến pháp và pháp luật, trong đó lực lƣợng CAND
càng phải thấy việc tuân thủ pháp luật là hành động tự thân, thì mới làm tốt
nhiệm vụ quan trọng mà Đảng, Nhà nƣớc, Chính phủ và nhân dân giao phó.
Báo chí nói chung và báo chí CAND nói riêng, với chức năng giáo dục
chính trị tƣ tƣởng, giám sát và quản lý xã hội, với bản chất đặc thù là cung cấp
3
thông tin tới đông đảo độc giả, chắc chắn sẽ là một ―kênh‖ giáo dục pháp luật
hiệu quả đến ngƣời dân, trong đó có lực lƣợng CAND. Với những luận điểm
trên đây, tôi đã chọn đề tài này, trƣớc tiên là muốn có đƣợc những đánh giá xác
thực và khoa học về vai trò của báo chí CAND trong việc tuyên truyền kiến
thức và ý thức chấp hành pháp luật cho lực lƣợng CAND, tìm ra những ƣu
điểm và hạn chế, để hƣớng tới những giải pháp mang lại hiệu quả tốt hơn khi
thực hiện vai trò và nhiệm vụ đó. Đồng thời, tôi cũng mong muốn, công trình
khoa học này, dù còn nhiều hạn chế nhƣng cũng sẽ là một ―kênh‖ thông tin để
giúp ngành công an đánh giá việc thực thi pháp luật trong lực lƣợng đƣợc toàn
diện hơn, hƣớng tới xây dựng lực lƣợng CAND chính quy, tinh nhuệ, tinh
thông về pháp luật, nghiệp vụ theo đúng tinh thần chỉ đạo của Đảng từ khi mới
thành lập lực lƣợng.
2. Tình hình nghiên cứu đề tài
Khi nghiên cứu đề tài này, tôi có khá nhiều thuận lợi: Nhận đƣợc sự giúp
đỡ nhiệt tình của nhiều Vụ, Cục thuộc Bộ Công an, một số Tổng biên tập các
tờ báo công an có uy tín; thêm nữa, hệ thống văn bản pháp quy, pháp luật (đặc
biệt là những vấn đề liên quan trực tiếp tới nghiệp vụ công an trong đấu tranh
phòng ngừa tội phạm và bảo vệ ANQG) đƣợc lƣu trữ khoa học và hệ thống tại
nhiều đơn vị đƣợc giao trọng trách, rất thích hợp cho việc tra cứu, nghiên cứu
khoa học. Tôi còn có một thuận lợi nữa là từ năm 1999 đến nay là phóng viên
báo CAND, có điều kiện tiếp xúc với cán bộ lãnh đạo của Bộ Công an để
phỏng vấn về đề tài và ít nhiều cũng nắm đƣợc ƣu thế và hạn chế của nhiều tờ
báo trong ngành Công an, nên thuận tiện hơn trong chọn lọc, xử lý các bài
báo, tƣ liệu.
Tuy nhiên, tôi cũng gặp rất nhiều khó khăn khi bắt tay thực hiện luận
văn: Ngành công an đến nay hầu nhƣ chƣa thực hiện một cuộc khảo sát khoa
học quy mô nào về vấn đề tuân thủ pháp luật trong lực lƣợng. Thêm nữa, nhiều
nội dung pháp luật liên quan đến bí mật ANQG, dù có xuất hiện trên một số tạp
4
chí, nhƣng theo quy định của ngành không đƣợc tuyên truyền rộng rãi. Vấn đề
giáo dục pháp luật trên báo chí nghe thì rất quen thuộc, dễ hiểu, nhất là với báo
chí CAND nhƣng đến nay, hầu nhƣ chƣa có một công trình khoa học nào
nghiên cứu, xem xét báo chí CAND đã và chƣa làm đƣợc gì trong việc giáo
dục pháp luật cho lực lƣợng CAND. Tại Khoa Báo chí của Học viện Báo chí
tuyên truyền và Trƣờng Đại học Khoa học xã hội và Nhân văn, cũng có một số
khoá luận tốt nghiệp đại học (hệ tại chức và chính quy) và luận văn thạc sỹ có
nghiên cứu khảo sát báo chí CAND, song chủ yếu đề cập đến vấn đề chống
tham nhũng, phòng chống tệ nạn xã hội hoặc đi vào nghiên cứu các thể loại
báo chí trên báo chí CAND; một số khoá luận nghiên cứu về tình hình xây
dựng lực lƣợng CAND trong thời kỳ mới, nhƣng lại không đề cập tới vấn đề
pháp luật. Do đó, ngƣời viết luận văn khá khó khăn trong việc thu thập tƣ liệu,
đối chiếu các con số, thẩm tra những ý kiến đóng góp, nhận xét khi đi sâu
nghiên cứu vấn đề.
3.Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của đề tài
Luận văn tập hợp các quan điểm, chủ trƣơng của Đảng, Nhà nƣớc, Bộ
Công an về công tác công an và báo chí CAND, những đòi hỏi, yêu cầu mới
đối với báo chí CAND trong việc xây dựng lực lƣợng CAND đủ sức đảm
đƣơng nhiệm vụ của thời kỳ CNH, HĐH đất nƣớc và hội nhập quốc tế.
Luận văn đƣợc hình thành trên cơ sở tiếp thu và vận dụng lý luận và
khoa học về báo chí, vận dụng những tri thức khoa học về tâm lý trong việc
nhận biết khả năng tiếp nhận thông tin của đối tƣợng, từ đó đƣa ra những luận
điểm về cách tuyên truyền, giáo dục pháp luật sao cho luật pháp đi vào đời
sống hiệu quả, không khô cứng, giáo điều, tác động vào tâm thức của ngƣời
đọc, trong đó có lực lƣợng CAND, hƣớng tới xây dựng lực lƣợng CAND xứng
đáng là lực lƣợng nòng cốt bảo vệ chế độ và đất nƣớc.
Luận văn cũng sẽ cung cấp cách nhìn nhận, phân tích rõ nét, khoa học
khi đề cập đến vấn đề tuyên truyền, giáo dục pháp luật trên báo chí CAND
5
Những nội dung nghiên cứu trên sẽ giúp tôi mạnh dạn nêu lên những ý
kiến, suy nghĩ với mong muốn đóng góp vào sự nghiệp chung của báo chí
CAND trong việc nâng cao kiến thức và ý thức chấp hành pháp luật cho lực
lƣợng CAND nói riêng và mọi công dân Việt Nam, phấn đấu để báo chí
CAND ngày càng nâng cao chất lƣợng, uy tín, trở thành tờ báo của mọi nhà. Ở
một góc độ khác, ngƣời viết luận văn còn hy vọng công trình này sẽ là một
đóng góp hữu ích cho các toà soạn báo, nâng cao kiến thức về pháp luật cho
đội ngũ phóng viên các báo công an, giúp họ vững vàng hơn khi xử lý các vấn
đề trực tiếp liên quan đến pháp luật.
4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu
Ngƣời viết luận văn sẽ nghiên cứu các văn bản, quan điểm chỉ đạo về
công tác xây dựng lực lƣợng CAND của Đảng, Đảng uỷ công an Trung ƣơng
và lãnh đạo Bộ Công an; đồng thời đi sâu tìm hiểu các văn bản pháp quy, các
tài liệu liên quan đến chủ trƣơng đổi mới và tăng cƣờng sự lãnh đạo quản lý,
nâng cao chất lƣợng của hệ thống báo chí CAND, trong đó có vấn đề giáo dục
pháp luật cho lực lƣợng.
Luận văn sẽ tập trung khảo sát 4 tờ báo và tạp chí CAND gồm: Tạp chí
CAND, báo CAND, báo ANTĐ và báo CA TP Hồ Chí Minh từ năm 2005 đến
nay. Sở dĩ ngƣời viết lựa chọn 4 ấn phẩm này là do mỗi ấn phẩm có những sắc
thái, đặc thù riêng. Tạp chí CAND sẽ có cách tiếp cận vấn đề giáo dục pháp
luật khác với báo CAND; trong 4 ấn phẩm trên, có báo nghiêng về lý luận, có
báo phát triển theo hƣớng xã hội hoá, thị trƣờng, có báo của Bộ Công an, có
báo của Công an địa phƣơng. Với cách chọn lựa nhƣ vậy, ngƣời viết hy vọng
sẽ tìm đƣợc nhiều cách tiếp cận vấn đề giáo dục pháp luật, tài liệu sẽ phong
phú hơn và vấn đề đƣợc mổ xẻ toàn diện hơn.
Tuy nhiên, ngƣời viết chọn thời điểm khảo sát từ năm 2005 đến nay là
hoàn toàn ngẫu nhiên, xuất phát từ ý tƣởng, ―sự chọn lựa ngẫu nhiên‖ sẽ giúp
tác giả có những đánh giá khách quan và chân thực về ƣu điểm và hạn chế,
6
cũng nhƣ việc đƣa ra các giải pháp khắc phục để việc tuyên truyền, giáo dục
pháp luật đạt hiệu quả tốt nhất.
Trên cơ sở đó, ngƣời viết sẽ cố gắng nghiên cứu thêm một số tờ báo
ngoài ngành, để có thể so sánh, đánh giá nhiều chiều khi các báo cùng nêu một
vấn đề liên quan đến pháp luật, không ngoài dụng ý giúp việc nhìn nhận, đúc
rút ra một luận điểm nào đó đạt tính thuyết phục cao.
Ngƣời viết cũng sẽ phỏng vấn, trò chuyện với một số CBCS ở những
đơn vị có liên quan trực tiếp tới pháp luật nhƣ Cục Cảnh sát điều tra tội phạm
về trật tự xã hội, ma tuý, quản lý kinh tế và chức vụ, An ninh kinh tế…, để nắm
bắt tâm tƣ, nguyện vọng của CBCS khi đọc 4 ấn phẩm nói trên họ nhận đƣợc
gì, mong đợi gì và muốn các ấn phẩm này cải tiến nhƣ thế nào để việc tuyên
truyền giáo dục pháp luật hiệu quả, đồng thời có thêm cơ sở cho việc đánh giá
vai trò của báo chí CAND với việc giáo dục pháp luật cho lực lƣợng.
Do vấn đề pháp luật rất rộng, phạm vi nghiên cứu của đề tài cũng sẽ tập
trung giới hạn tìm hiểu việc tuyên truyền một số bộ luật liên quan trực tiếp tới
công tác chuyên môn và nghiệp vụ của lực lƣợng CAND nhƣ Luật hình sự, luật
Tố tụng hình sự, luật CAND, luật ANQG, luật Phòng chống tham nhũng; Pháp
lệnh công chức…
5. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài
Ngƣời viết sẽ điểm lại những nét chung nhất về công tác xây dựng lực
lƣợng CAND, trong đó yếu tố giáo dục pháp luật là một trong những nhiệm vụ
trong tâm, qua đó để khẳng định, báo chí có vai trò rất quan trọng để thực hiện
nhiệm vụ đó, nhất là trong bối cảnh hội nhập quốc tế, xuất hiện nhiều dạng tội
phạm mới có trình độ cao
Cụ thể, ngƣời viết đề tài sẽ tìm hiểu vai trò của bốn tờ báo khi thực hiện
tuyên truyền, giáo dục pháp luật cho lực lƣợng; đồng thời muốn tìm hiểu
những hạn chế, nhƣợc điểm khi đăng tải những vấn đề liên quan đến pháp luật
trên các ấn phẩm đƣợc khảo sát. Do từ trƣớc tới nay, ngành công an cũng nhƣ
7
báo chí CAND chƣa có công trình khoa học nào nghiên cứu vấn đề này, tác giả
mong muốn đây là dịp để tìm hiểu tâm tƣ, nguyện vọng của CBCS trong lực
lƣợng khi tiếp cận các vấn đề pháp luật trên báo chí
Từ cơ sở lý luận và thực tiễn, luận văn sẽ mạnh dạn đề xuất một số giải
pháp nhằm nâng cao hiệu quả tuyên truyền, giáo dục pháp luật trên hệ thống
báo chí công an
6. Phƣơng pháp luận nghiên cứu
- Đề tài đƣợc thực hiện trên cơ sở lý luận của chủ nghĩa Mác – Lê nin và
tƣ tƣởng Hồ Chí Minh, dựa trên đƣờng lối, quan điểm của Đảng và Nhà nƣớc
ta về công tác tƣ tƣởng, định hƣớng chiến lƣợc phát triển báo chí, tăng cƣờng
sự lãnh đạo, quản lý, nâng cao chất lƣợng báo chí nói chung và báo chí CAND
nói riêng. Đây cũng là phƣơng pháp luận chung cho cả luận văn.
- Trƣớc khi đi vào hệ thống báo chí CAND, ngƣời viết luận văn sẽ
nghiên cứu chủ trƣơng, chính sách của Đảng và Nhà nƣớc về công tác xây
dựng lực lƣợng CAND, về yêu cầu đổi mới của báo chí CAND, qua đó sẽ đánh
giá công tác tuyên truyền, giáo dục pháp luật trên bốn ấn phẩm báo chí đƣợc
khảo sát.
- Ngƣời viết luận văn sẽ sử dụng một số phƣơng pháp khi nghiên cứu, đó
là phƣơng pháp thống kê, tổng hợp, phân tích, so sánh để lý giải vấn đề, xác
định luận cứ, luận điểm.
- Luận văn sẽ sử dụng các nguồn thông tin sau:
+ Thu thập, sƣu tầm các văn bản, nghị quyết, luật định, một số báo và
tạp chí
+ Kế thừa những kết quả nghiên cứu khoa học có đề cập đến việc tuyên
truyền nhiều lĩnh vực trên báo chí CAND
+ Thảo luận, tham khảo ý kiến của nhiều nhà quản lý, nhà báo giỏi ở một
số Vụ, Cục có liên quan trực tiếp tới công tác báo chí
7. Kết cấu của luận văn
8
Ngoài phần mở đầu, kết luận, tài liệu tham khảo và phụ lục, phần nội
dung gồm có 4 chƣơng:
* Chƣơng I: Quan điểm của Đảng, Đảng uỷ Công an Trung ƣơng và lãnh đạo
Bộ Công an về XDLL CAND thời kỳ CNH, HĐH đất nƣớc
* Chƣơng II: Báo chí CAND với việc giáo dục pháp luật cho lực lƣợng
CAND
* Chƣơng III: Một số kiến nghị, giải pháp nâng cao hiệu quả tuyên truyền,
giáo dục pháp luật cho lực lƣợng CAND trong thời kỳ mới
* Phần kết luận
Nội dung của luận văn sẽ đƣợc trình bày theo thứ tự các chƣơng nói trên.
9
CHƢƠNG I
QUAN ĐIỂM CỦA ĐẢNG, ĐẢNG UỶ CÔNG AN TRUNG
ƢƠNG VÀ LÃNH ĐẠO BỘ CÔNG AN VỀ XDLL CAND THỜI
KỲ CNH, HĐH ĐẤT NƢỚC
1.1 CAND, một lực lƣợng nòng cốt của Đảng, Nhà nƣớc và nhân dân
Việt Nam
Trong bão táp của cuộc Cách mạng Tháng Tám năm 1945, ngày 19-81945 lực lƣợng CAND Việt Nam đƣợc chính thức ra đời với nhiệm vụ cao cả
bảo vệ Đảng, bảo vệ chính quyền của Nhà nƣớc non trẻ thành quả cách mạng
và và cuộc sống của nhân dân. Trải qua hơn 60 năm chiến đấu, công tác và
trƣởng thành trong cuộc đấu tranh, lực lƣợng CAND đã đƣợc Đảng, Nhà nƣớc,
Chủ tịch Hồ Chí Minh lãnh đạo, giáo dục và rèn luyện đã từng bƣớc trƣởng
thành, lập nên những chiến công oanh liệt, hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ đƣợc
Đảng và nhân dân giao phó bảo vệ vững chắc nền an ninh trật tự của Tổ Quốc.
Nhìn lại chặng đƣờng hơn 60 năm qua, có thể nói lực lƣợng CAND đã
công tác, chiến đấu, đã phải đƣơng đầu với những cơ quan tình báo, gián điệp
đế quốc đầu sỏ, trải qua bao gian nan thử thách, vừa chiến đấu vừa xây dựng
từng bƣớc trƣởng thành, góp phần xứng đáng vào sự nghiệp bảo vệ ANQG,
bảo vệ độc lập chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ, bảo vệ chế độ đƣợc nhân dân yêu
mến, tin tƣởng, đƣợc bạn bè quốc tế đánh giá cao.
Ngay từ những năm đầu mới giành đƣợc chính quyền, khi đó chƣa có
một hình mẫu nào về tổ chức bộ máy công an một nƣớc dân chủ nhân dân và
con ngƣời CAND mới, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã khẳng định rõ ràng, dứt khoát
bản chất của lực lƣợng CAND Việt Nam là : “Công an của ta là Công an nhân
dân, vì dân mà phục vụ và dựa vào nhân dân mà làm việc”. (Chủ tịch Hồ Chí
Minh với CAND Việt Nam, Viện Khoa học Công an xuất bản, Hà Nội 1980).
10
Sau đó, Ngƣời xác định tiếp: “Làm công tác chính quyền, ở công an hay ở
quân đội đều là làm đầy tớ cho nhân dân cả, vì chính quyền dân chủ có nghĩa
là chính quyền do người dân làm chủ”.
CAND chẳng những gắn bó mật thiết với nhân dân mà còn biết phối hợp
với các lực lƣợng khác, phát huy truyền thống đại đoàn kết dân tộc, trƣớc hết là
đoàn kết nôị bộ, hoàn thành tốt nhiệm vụ. CAND còn biết vận dụng có chọn
lọc những kinh nghiệm của lƣợc lƣợng an ninh thế giới, đồng thời tăng cƣờng
hợp tác có hiệu quả với các nƣớc anh em trong cuộc đấu tranh phòng chống tội
phạm và khủng bố quốc tế. Đặc biệt, trong sự phối hợp chung tạo nên thế trận
an ninh nhân dân vững chắc, phải kể đến sự hợp đồng chiến đấu đặc biệt giữa
CAND và Quân đội nhân dân, nhân tố quyết định đánh thắng quân thù trong
thời chiến và dẹp tan các thế lực phản động trong thời bình. CAND và Quân
đội nhân dân đã hợp thành sức mạnh vô địch bảo vệ Nhà nƣớc Xã hội chủ
nghĩa. Bác Hồ đã từng nói, Công an và Quân đội là hai cánh tay của nhân dân,
của Đảng, của Chính phủ, của vô sản chuyên chính.
Có thể nói, một trong những phƣơng châm công tác, chiến đấu điển hình
nhất nằm trong bản chất nghiệp vụ của lực lƣợng CAND, đó là: Phát huy sức
mạnh của cả hệ thống chính trị, của toàn dân, quan hệ mật thiết và dựa vào
nhan dân tạo nên sức mạnh tổng hợp, chủ động phòng ngừa, chủ động và liên
tục tấn công địch, trở thành một nguyên tắc chỉ đạo đấu tranh có tính truyền
thống của CAND.
Nói về bản chất, nguyên tắc và phƣơng châm chiến đấu công tác có tính
chất đặc thù của lực lƣợng CAND nhƣ vậy, để thấy rằng, trong tác nghiệp,
CBCS Công an phải xử lý rất nhiều mối quan hệ chằng chịt trên nền pháp lý và
pháp luật XHCN. Vì thế, có trình độ văn hóa và hiểu biết pháp luật nhằm vận
dụng, hóa giải thành công các mối quan hệ trong công tác...trở thành phẩm chất
đầu tiên vô cùng quan trọng của mỗi CBCS CAND.
11
Nghị quyết Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ X của Đảng năm 2006 tiếp
tục khẳng định: Xây dựng lực lƣợng CAND cách mạng, chính quy, tinh nhuệ,
từng bƣớc hiện đại phục vụ sự nghiệp đổi mới CNH, HĐH đất nƣớc. Luật
CAND (đƣợc Quốc hội nƣớc Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam thông qua
tại kỳ họp thứ 6, QH Khóa XI từ ngày 18-10 đến 29-11-2005, có hiệu lực từ 17- 2006) đã khẳng định vị trí, chức năng của CAND, ở Điều 4 nêu rõ:
―1.CAND là lực lượng nòng cốt của lực lượng vũ trang nhân dân trong sự
nghiệp bảo vệ ANQG và giữ gìn trật tự, an toàn xã hội của Nhà nước Cộng
hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam. CAND gồm lực lượng An ninh nhân dân và
Cảnh sát nhân dân. 2. CAND có chức năng tham mưu cho Đảng, Nhà nước về
bảo vệ ANQG và giữ gìn trật tự, an toàn xã hội; thực hiện thống nhất quản lý
về bảo vệ ANQG và giữ gìn trật tự, an toàn xã hội; đấu tranh phòng chống âm
mưu, hoạt động của các thế lực thù địch, các loại tội phạm và các vi phạm
pháp luật về ANQG, trật tự, an toàn xã hội‖. Đồng thời ở Điều 5 về Nguyên
tắc tổ chức và hoạt động của CAND, Luật CAND xác định rõ: “1.CAND đặt
dưới sự lãnh đạo tuyệt đối, trực tiếp về mọi mặt của Đảng Cộng sản Việt Nam,
dưới sự thống lĩnh của Chủ tịch nước, sự thống nhất quản lý của Chính phủ và
sự chỉ huy, quản lý trực tiếp của Bộ trưởng Bộ Công an. 2. CAND được tổ
chức tập trung, thống nhất và theo cấp hành chính từ trung ương đến cơ sở.3.
Hoạt động của CAND tuân thủ Hiến pháp và pháp luật; cấp dưới phục tùng
cấp trên; dựa vào nhân dân và chịu sự giám sát của nhân dân; bảo vệ lợi ích
của Nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân”.
Nhƣ vậy, cả về sự lãnh đạo của Đảng, cả về tính pháp lý của Nhà nƣớc
đã xác định rõ về phƣơng hƣớng, phƣơng châm xây dựng lực lƣợng CAND
trong thời kỳ CNH, HĐH đất nƣớc. Một đặc điểm mà luận văn đặc biệt lƣu ý là
ở Điều 5 Luật CAND xác định rất rõ : “Hoạt động của Công an nhân dân tuân
thủ Hiến pháp và pháp luật”, đây cũng là mục tiêu của luận văn hƣớng tới để
12
lý giải khi đề cập đến vai trò của báo chí CAND trong việc giáo dục, hƣớng
dẫn pháp luật cho CBCS CAND.
1.2 Thực trạng lực lƣợng CAND khi bƣớc vào thời kỳ CNH, HĐH đất
nƣớc
1.2.1 Thuận lợi
Trải qua hơn nửa thế kỷ, nhất là trong thời kỳ đổi mới đất nƣớc, trƣớc
những biến động hết sức phức tạp của thế giới, đặc biệt là sự tan rã của hệ
thống Xã hội chủ nghĩa ở Liên Xô và Đông Âu đã tác động mạnh đến tƣ tƣởng
cán bộ, đảng viên và nhân dân, trong đó có lực lƣợng CAND, nhƣng hầu hết
CBCS CAND thể hiện rõ lập trƣờng cách mạng kiên định, bản lĩnh chính trị
vững vàng, tuyệt đối trung thành với Đảng, với Tổ quốc, với nhân dân, có tinh
thần cách mạng tấn công, tận tụy trong công tác, mƣu trí dũng cảm trong chiến
đấu, chấp nhận hi sinh hoàn thành tốt nhiệm vụ, giữ vững ổn định chính trị của
đất nƣớc, đảm bảo trật tự an toàn xã hội, góp phần quan trọng vào những thành
tựu to lớn của sự nghiệp cách mạng, vào thành tựu to lớn của 20 năm đổi mới
đất nƣớc. Đã có hàng vạn gƣơng ngƣời tốt, việc tốt, hàng ngàn chiến sĩ thi đua,
chiến sĩ quyết thắng, hàng trăm đơn vị và cá nhân đƣợc Nhà nƣớc phong tặng
danh hiệu Anh hùng lực lƣợng vũ trang nhân dân và nhiều gƣơng hi sinh oanh
liệt vì sự nghiệp bảo vệ an ninh Tổ quốc.
Trong điều kiện công tác chiến đấu có nhiều khó khăn, môi trƣờng phức
tạp, đời sống còn thiếu thốn, lại bị tác động tiêu cực của cơ chế thị trƣờng, sự
tấn công mua chuộc của các thế lực thù địch và các đối tƣợng phạm tội, nhƣng
đại bộ phận CBCS CAND vẫn giữ đƣợc lối sống trong sạch, lành mạnh, có
phẩm chất đạo đức cách mạng, luôn luôn giữ gìn và phát huy bản chất giai cấp
công nhân và truyền thống tốt đẹp của CAND Việt Nam, thể hiện rõ tinh thần
phục vụ nhân dân, sâu sát quần chúng nhân dân, sát cơ sở, có ý thức trách
13
nhiệm trong công tác, chiến đấu và xây dựng đơn vị. Trong giao tiếp và giải
quyết công việc với nhân dân, đƣợc dân tin, dân yêu, dân ủng hộ nên đã vận
động đƣợc đông đảo quần chúng nhân dân tham gia đấu tranh trong phong trào
bảo vệ An ninh Tổ quốc.
Tại Đại hội Đại biểu Đảng bộ Công an Trung ƣơng lần thứ IV tháng 122005, đã nêu rõ: Những năm qua, bình quân số đảng viên đủ tƣ cách hoàn
thành tốt nhiệm vụ chiếm 86,55%; đảng viên là cấp uỷ, lãnh đạo, quản lý các
cấp đủ tƣ cách hoàn thành tốt nhiệm vụ chiếm 95% trở lên. Từ năm 2001 đến
nay, Đảng bộ Công an TW đã kết nạp 9.690 đảng viên. Các đơn vị trực tiếp
chiến đấu, đại bộ phận CBCS đã có kiến thức nghiệp vụ chung, có năng lực
nghiệp vụ chuyên ngành. Riêng đội ngũ cán bộ, lãnh đạo chỉ huy các cấp công
an, số đông đã đƣợc đào tạo bồi dƣỡng một cách cơ bản có hệ thống, có trình
độ chính trị cao và đồng đều.
1.2.2 Khó khăn và hạn chế
Điều đáng quan tâm nhất là trong những năm vừa qua, lực lƣợng CAND
còn bộc lộ một số yếu kém và hạn chế. Một bộ phận CBCS còn thiếu hụt về
trình độ và kiến thức về pháp luật, pháp lý quốc tế, kinh tế đối ngoại; trình độ
ngoại ngữ, tin học, năng lực tổ chức thực hiện, điều hành chỉ huy cuộc đấu
tranh bảo vệ an ninh, trật tự còn hạn chế. Mặt bằng kiến thức, trình độ văn hóa,
khoa học kỹ thuật, nghiệp vụ của đội ngũ cán bộ, chiến sĩ, kể cả lãnh đạo chỉ
huy còn chƣa đồng đều. Điều đáng lo ngại là trƣớc những diễn biến phức tạp
của tình hình thế giới và sự tác động của những tiêu cực của nền kinh tế thị
trƣờng, một bộ phận cán bộ, đảng viên, chiến sĩ CAND thiếu rèn luyện, tu
dƣỡng đã không kiên định lập trƣờng cách mạng, thiếu vững vàng trƣớc những
khó khăn, thử thách và có biểu hiện suy thoái về phẩm chất đạo đức, một số
đồng chí đã vi phạm pháp luật nghiêm trọng.
Tình hình trên cho thấy thực trạng của lực lƣợng CAND khi bƣớc vào
thời kỳ CNH, HĐH đất nƣớc còn nhiều bất cập và hạn chế, chƣa đáp ứng đƣợc
14
yêu cầu ngày càng cao của thời kỳ mới. Để hoàn thành tốt nhiệm vụ đƣợc giao,
lực lƣợng CAND phải phát huy những ƣu điểm đã có khắc phục những yếu
kém tồn tại nói trên để xây dựng đội ngũ thật sự vững mạnh toàn diện đáp ứng
yêu cầu thời kỳ CNH, HĐH...
Từ những cơ sở trên cho thấy, xây dựng lực lƣợng CAND cách mạng,
chính quy, tinh nhuệ, từng bƣớc hiện đại là yêu cầu khách quan, bức thiết của
thời kỳ đẩy mạnh CNH, HĐH đất nƣớc. Điều đó vừa có ý nghĩa cấp bách của
yêu cầu nhiệm vụ bảo vệ an ninh, trật tự trong thời kỳ cách mạng, vừa có ý
nghĩa cơ bản, lâu dài của công tác xây dựng lực lƣợng CAND: “Một lực lượng
trụ cột của Nhà nước chuyên chính vô sản, của nhân dân dưới sự lãnh đạo của
Đảng” (Chỉ thị số 58/CT-TW của Ban Bí thư TWĐ 1985)
Xét dƣới góc độ kiến thức, sự hiểu biết và ý thức chấp hành pháp luật
của lực lƣợng CAND, theo đánh giá của Vụ Pháp chế, Bộ Công an, nhìn chung
tuyệt đại đa số CBCS Công an có trình độ hiểu biết về pháp luật, có ý thức và
chấp hành tốt pháp luật của Nhà nƣớc, Chỉ thị, Quy định cụ thể hóa pháp luật
của lực lƣợng CAND. Song trên thực tế, công tác phổ biến, hƣớng dẫn, giáo
dục và tuyên truyền pháp luật trong lực lƣợng CAND còn thiếu những giải
pháp cơ bản, có nơi làm còn hời hợt, chiếu lệ, vì thế hiệu quả chƣa cao. Nhiều
vấn đề liên quan đến pháp luật nhƣng đƣợc xác định là ―bí mật nội bộ ngành‖,
nên không thể phổ cập rộng rãi đến toàn thể CBCS trong lực lƣợng.
1.3 Chủ trƣơng xây dựng lực lƣợng CAND cách mạng, chính quy,
tinh nhuệ, từng bƣớc hiện đại
Hiến pháp nƣớc Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam năm 1992, tại điều
47 ghi rõ: “Nhà nước xây dựng CAND cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, từng
bước hiện đại dựa vào nhân dân và làm nòng cốt cho phong trào nhân dân...”.
Đại hội lần thứ X của Đảng (3-2006) cũng xác định rõ: “Xây dựng lực
lượng CAND cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại”
15
Điều 9, Luật CAND cũng xác định rõ : “1. Nhà nước có chính sách đào
tạo bồi dưỡng sỹ quan, hạ sỹ quan, chiến sĩ CAND, xây dựng CAND cách
mạng, chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại. 2. Cơ quan, tổ chức và mọi
công dân có nhiệm vụ tham gia xây dựng CAND trong sạch, vững mạnh”
1.3.1 Xây dựng lực lượng CAND cách mạng
Đây là mục tiêu quan trọng nhất, trong đó nội dung chủ yếu đƣợc xác định
là:
- Xây dựng lƣợc lƣợng CAND tuyệt đối trung thành với Đảng Cộng sản
Việt Nam, với Nhà nƣớc xã hội chủ nghĩa và nhân dân lao động Việt Nam, có
tinh thần yêu nƣớc sâu sắc, kiên định mục tiêu dân tộc và chủ nghĩa xã hội. Sẵn
sàng chiến đấu hi sinh bảo vệ độc lập, chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ của đất
nƣớc, sự nghiệp cách mạng của Đảng, bảo vệ Đảng, bảo vệ chế độ, bảo vệ
nhân dân.
- Đảng lãnh đạo trực tiếp tuyệt đối về mọi mặt với CAND
- Xây dựng CAND là của dân, do dân và vì dân, gắn bó mật thiết và phục
vụ cho lợi ích của nhân dân. Lực lƣợng CAND phải có khả năng tập hợp quần
chúng, thuyết phục và tổ chức nhân dân thực hiện công cuộc bảo vệ An ninh
trật tự của đất nƣớc
- Có giác ngộ sâu sắc về chủ nghĩa Mác - Lênin và tƣ tƣởng Hồ Chí Minh,
về đƣờng lối chính sách của Đảng và Nhà nƣớc...
- Luôn bám sát thực tiễn, tìm tòi, sáng tạo với tinh thần đổi mới
- Có phẩm chất đạo đức cách mạng trong sáng, gƣơng mẫu, có lối sống
trong sạch, lành mạnh, tiến bộ, văn minh, thực hiện nghiêm túc 6 điều Bác Hồ
dạy CAND
1.3.2 Xây dựng lực lượng CAND chính quy
16
Chính quy là xây dựng hoàn chỉnh và thực hiện nghiêm túc những quy định,
nguyên tắc, quy chế và chuẩn mực nhằm tạo nên sự thống nhất về chính trị, tổ
chức và hành động của lực lƣợng CAND, thể hiện ở :
- Tổ chức bộ máy của CAND từ Bộ đến địa phƣơng là một tổ chức lực
lƣợng vũ trang chặt chẽ, khoa học, cơ động và mang tính chiến đấu cao, đảm
bảo tinh gọn, mạnh, tăng cƣờng cho sơ sở, nâng cao hiệu lực và hiệu quả và
hoạt động của bộ máy CAND...
- Chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của từng tổ chức đƣợc quy định rõ ràng,
khoa học, định rõ tiêu chuẩn chức trách cán bộ và nhiệm vụ cụ thể của từng
chức danh...
- Có hệ thống điều lệnh nội vụ, nội quy kỷ luật, chế độ công tác nghiêm
minh, chặt chẽ, CBCS có ý thức tổ chức kỷ luật, tinh thần tự giác cao, chấp
hành nghiêm chỉnh 5 lời thề, 10 điều kỷ luật và điều lệnh nội vụ, đảm bảo quân
phong, quân kỳ, lễ tiết tác phong, kính trọng lễ phép khi tiếp xúc với nhân
dân...
- Các hoạt động bảo vệ an ninh trật tự của lực lƣợng CAND đƣợc thể chế
hòa bằng các văn bản pháp luật, đảm bảo cho tổ chức và hoạt động của CAND
phát huy hiệu quả, hoàn thành nhiệm vụ đƣợc giao, giữ vững kỷ cƣơng pháp
luật và đƣợc pháp luật bảo vệ.
1.3.3 Xây dựng lực lượng CAND tinh nhuệ
Tinh nhuệ là tính chất tổng hợp, toàn diện của lực lƣợng CAND, tạo nên
sức mạnh và hiệu quả trong chiến đấu, công tác đảm bảo khả năng tấn công kẻ
địch và tội phạm một cách sắc bén, hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ bảo vệ an
ninh trật tự trong mọi điều kiện, hoàn cảnh.
- Muốn tinh nhuệ thì tổ chức phải tinh gọn, có tính cơ động và sức chiến
đấu cao, quán xuyến đƣợc đối tƣợng, địa bàn, tập trung thống nhất, chuyên
sâu...
17
- Đội ngũ cán bộ có trình độ, tri thức toàn diện và chuyên sâu trong lĩnh vực
công tác đƣợc phụ trách, có năng khiếu và bản lĩnh nghề nghiệp; nắm vững
pháp luật, tinh thông về nghiệp vụ, sử dụng thành thạo các biện pháp chủ
trƣơng, đối sách
- Có khả năng vận động, tổ chức quần chúng tham gia tích cực phong trào
quần chúng bảo vệ ANTQ, góp phần xây dựng nền An ninh nhân dân vững
chắc, phát huy sức mạnh tổng hợp của nhân dân trong công cuộc bảo vệ
ANQG và giữ gìn TTATXH
- Có tinh thần cảnh giác cách mạng cao, giữ bí mật, mƣu trí sáng tạo, có khả
năng tổng kết thực tiễn và nâng cao hiệu quả công tác, chiến đấu...
- Ứng dụng có hiệu quả các thành tựu phát triển của các lĩnh vực khoa học
tự nhiên, khoa học xã hội nhân văn, khoa học công nghệ của công an...
- Có lực lƣợng trực tiếp chiến đấu mũi nhọn, đƣợc trang bị hiện đại, cơ
động, có khả năng tác chiến cao; kịp thời, sắc bén, hiệu quả trong công tác
chống các loại tội phạm đặc biệt, giải quyết các tình huống đặc biệt...
1.3.4 Xây dựng lượng CAND từng bước hiện đại
Hiện đại là một trong những mục tiêu không thể thiếu để có thể đáp ứng yêu
câù nhiệm vụ của thời kỳ mới. Lực lƣợng CAND phải đƣợc trí tuệ hóa, trí thức
hóa, không ngừng nâng cao trình độ năng lực đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ mới.
- Ngoài các yêu cầu về trang bị phƣơng tiện hiện đại phục vụ chiến đấu và
công tác, nghiên cứu ứng dụng có chọn lọc những kinh nghiệm, kiến thức tiên
tiến, đội ngũ CBCS trong lực lƣợng CAND phải có trình độ năng lực toàn diện
để đáp ứng yêu cầu xây dựng lƣợc lƣợng CAND từng bƣớc hiện đại; có khả
năng làm chủ và quản lý sử dụng thành thạo, hiệu quả mọi trang bị khoa học kỹ
thuật hiện đại phục vụ cho công tác và chiến đấu.
- Có năng lực tƣ duy sắc sảo, tác phong khoa học theo kịp quá trình phát
triển, đối mới của đất nƣớc, nhanh nhạy nắm bắt và giải quyết những vấn đề
nảy sinh trong thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nƣớc. Có năng lực dự
18
- Xem thêm -