Tài liệu Hạch toán CPSX và tính giá thành sản phẩm của phân xưởng II Xí nghiệp may 379-công ty may 3/2

CHUYÊN ĐỀ TỐT NGHIỆP LỜI NÓI ĐẦU Mỗi xã hội không thể tồn tại và phát triển nếu như không có hoạt động sản xuất. Trong qúa trình tái sản xuất xã hội, hoạt động sản xuất được coi là khâu cơ bản nhất, nó tạo ra những sản phẩm để thoả mãn nhu cầu tiêu dùng của xã hội. Nếu như trước đây khi nền kinh tế nước ta còn trong cơ chế tập trung bao cấp, việc xác định sản xuất cái gì? sản xuất như thế nào?sản xuất cho ai?không được chú trọng nhiều lắm, nhất là ở các doanh nghiệp nhà nước nơI chỉ chuyên sản xuất theo kế hoạch của nhà nước giao. Từ sau Đại Hội Đảng lần thứ VII nên kinh tế nước ta đã có nhiều bước chuyển đổi to lớn, sang nên kinh tế hàng hoá nhiều thành phần có sự điều tiết vĩ mô của Nhà nước. Thực tế những năm qua cho thấy, đây là một mô hình kinh tế năng và có hiệu quả trong cơ chế này doanh nghiệp được toàn quyền chủ động về mặt hàng sản xuất kinh doanh (mặt hàng, qui trình sản xuất, thị trường tiêu thụ…),bên cạnh đó doanh nghiệp cũng gặp không ít khó khăn (những biến động của thị trường trong nước và quốc tế,sự cạnh tranh gay gắt,sự hạn hẹp về vốn …) không ít các doanh nghiệp nhất là các doanh nghiệp Nhà nước. Bấy lâu nay được nhà nước bao cấp, vì không đứng vững được trước những khó khăn dẫn đến đình trệ sản xuất và cuối cùng lâm vào tình trạng phá sản .Tình hình trên buộc các doanh nghiệp luôn phảI tính toán làm thế nào để đẩy mạnh sản xuất và kinh doanh có lãi; Mà một trong các phương án quan trọng có ý nghĩa tiến quyết là hợp lý hoá CPSX và hạ giá thành sản phẩm ,điều này đòi hỏi doanh nghiệp phải có biện pháp hợp lý và sử dụng hợp lý vật tư, lao động ,tiền vốn , thiết bị máy móc …Điều này hoàn toàn phù hợp với thực tiễn khi mà các mặt hàng đưa ra thị trường phải đáp ứng không đơn thuần chỉ là chất lượng ,độ tiện dụng …mà còn giá cả nữa ,doanh nghiệp thật không dễ tự tiện tăng giá hàng bán , tất yếu để tăng lợi nhuận cần tiết kiệm chi phí sản xuất ,hạ giá thành sản phẩm .Việc hợp lý chi phí sản xuất tạo điều kiện tính đúng tính đủ giá thành sản phẩm .Chi tiêu giá thành sản phẩm là cơ sở sác định kết quả sản xuất kinh doanh , xác định mức tích luỹ của doanh nghiệp .Tiết kiệm CPSX hạ gía thành sản phẩm có ý nghĩa to lớn đối với việc tăng tích luỹ của doanh nghiệp ,nâng cao đời sống của người lao động củng Phan Huy Quang 1 Lớp K39-21.12 CHUYÊN ĐỀ TỐT NGHIỆP cố thế mạnh và đẩy nhanh sự phát triển của doanh nghiệp ,nhất là đối với các doanh nghiệp ,vưa và nhỏ ngắn vốn . Hiểu biết ý nghĩa của CPSX và giá thành sản phẩm càng thâý việc hoạch toán CPSX và tính giá thành sản phẩm không chỉ còn là cần thiết mà còn cực kỳ quan trọng , đó là cơ sở giúp cho việc đánh giá và phân tích tình hình thực hiện kế hoạch sản xuất kinh doanh giúp cho nhà lãnh đạo doanh nghiệp có biện pháp cải tiến tổ chức quản lý , tổ chức sản xuất nhằm tiết kiệm CPSX hạ giá thành sản phẩm , vừa tăng cường quản trị doanh nghiệp vừa giúp cho việc quản lý vĩ mô của nhà nước . Nhận bíêt được tầm quan trọng cũng như tính bức xúc của vấn đề trong thời gian thực tập tại Xí nghiệp may 379-công ty may 3/2 , vận dụng những kiến thức đã được trang bị trong nhà trường , cùng với sự hướng dẫn tỉ mỉ chu đáo của thầy giáo Nguyễn Vũ Việt , cũng như sự giúp đỡ tận tình của Xí nghiệp may 379-công ty may3/2, em xin được đi sâu tìm hiểu nghiên cứu đề tài “Hạch toán CPSX và tính giá thành sản phẩm của phân xưởng II Xí nghiệp may 379-công ty may3/2”. Chuyên đề này bao gồm: Chương I : Lý luận chung về hạch toán CPSX và tính giá thành sản phẩm ở các doanh nghiệp công nghiệp . Chương II : Thực trạng công tác hạch toán CPSX và tính giá thành sản phẩm tại Xí nghiệp may 379-công ty may3/2. Chương III : Những biện pháp,phương hướng nhằm hoàn thiện công tác hạch toán chi phí sản xuất và tính giá thành tại Xí nghiệp may 379-công ty may 3/2. Do trình độ hiểu biết cũng như thời gian thực tập có hạn nên bài viết không thể tránh khỏi còn nhiều thiếu sót vì vậy em rất mong được sự giúp đỡ các thầy cô giáo cũng như sự góp ý của bạn đọc để bài viết này được hoàn thiện hơn nữa. Em xin chân thành cảm ơn. Sinh viên : Phan huy Quang. Phan Huy Quang 2 Lớp K39-21.12 CHUYÊN ĐỀ TỐT NGHIỆP Chương I LÝ LUẬN CHUNG VỀ KẾ TOÁN TẬP HỢP CHI PHÍ SẢN XUẤT VÀ TÍNH GIÁ THÀNH SẢN PHẨM TRONG CÁC DOANH NGHIỆP SẢN XUẤT. 1.1.SỰ CẦN THIẾT CỦA CÔNG TÁC TỔ CHỨC KẾ TOÁN TẬP HỢP CHI PHÍ SẢN XUẤT VÀ TÍNH GIÁ THÀNH SẢN PHẨM TRONG CÁC DOANH NGHIỆP SẢN XUẤT. Trong nền kinh tế thị trường có sự điều tiết của Nhà nước, các doanh nghiệp với tư cách là chủ thể kinh tế, được tự chủ trong các hoạt động sản xuất kinh doanh. Chính vì thế, doanh nghiệp phải tự quyết định sản xuất cái gì ? sản xuất như thế nào ? sản xuất cho ai ? Từ đó đòi hỏi doanh nghiệp cần phải đưa ra thị trường những sản phẩm có tính cạnh tranh cao về giá cả, chất lượng và phù hợp với thị hiếu người tiêu dùng. Để làm được điều này ngoài việc nắm bắt thị hiếu người tiêu dùng, doanh nghiệp cần phải có biện pháp tiết kiệm chi phí và hạ giá thành sản phẩm. Trong doanh nghiệp sản xuất chi phí sản xuất chiếm tỷ trọng lớn trong tổng chi phí kinh doanh. Chi phí sản xuất kinh doanh quy định đến giá thành sản phẩm đầu ra bởi vậy sử dụng chi phí hiệu quả sẽ hạ được giá thành sản phẩm. Hạ giá thành sản phẩm mang lại nhiều lợi nhuận cho doanh nghiệp, đây chính là mục tiêu mà các doanh nghiệp luôn hướng tới. Bởi vậy công tác kế toán tập hợp chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm là vô cùng quan trọng, đòi hỏi kế toán phải tập hợp đầy đủ, kịp thời và chính xác các khoản chi phí phát sinh để tính đúng, tính đủ giá thành sản phẩm. Việc xác định tổng và chi phí đơn vị cho một sản phẩm giúp nhà quản lý xác định được điểm hoà vốn. Đây là tài liệu quan trọng giúp doanh nghiệp lên kế hoạch sản xuất và tiêu thụ nhằm đạt lợi nhuận mong muốn và đưa ra những quyết định quan trọng khác trong quá trình điều hành doanh nghiệp. Phan Huy Quang 3 Lớp K39-21.12 CHUYÊN ĐỀ TỐT NGHIỆP Mặt khác trên cở sở tập hợp chi phí theo những tiêu thức nhất định giúp doanh nghiệp đi sâu phân tích sự biến động và tìm hiểu nguyên nhân gây biến động đối với từng khoản mục chi phí, từ đó đưa ra các biện pháp nhằm tiết kiệm chi phí, hạ giá thành sản phẩm. Bên cạnh đó số liệu về chi phí sản xuất và giá thành sản phẩm đã được tập hợp từ kỳ trước là tài liệu để lập kế hoạch chi phí sản xuất và giá thành trong kỳ tới. Như vậy, công các kế toán tập hợp chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm là một tất yếu của chế độ hạch toán kinh tế, là khâu trọng tâm của toàn bộ công tác kế toán trong doanh nghiệp sản xuất. 1.1.1. Khái niệm, bản chất chi phí và giá thành sản phẩm.  Khái niệm, bản chất chi phí. Chi phí sản xuất là toàn bộ các hao phí về lao động sống, lao động vật hóa và các chi phí cần thiết khác mà doanh nghiệp phải chi ra trong quá trình hoạt động sản xuất kinh doanh, biểu hiện bằng tiền và tính cho một thời kỳ nhất định. Trong đó chi phí về lao động vật hóa là các chi phí về tư liệu lao động và đối tượng lao động như: chi phí khấu hao tư liệu lao động, chi phí tiêu hao nguyên vật liệu. Còn chi phí về lao động sống chính là chi phí về sức lao động được biểu hiện ra là chi phí về tiền lương phải trả cho người lao động. Chi phí sản xuất của doanh nghiệp phát sinh thường xuyên và gắn liền với quá trình sản xuất sản phẩm nhưng để phục vụ cho quản lý và hạch toán kinh doanh, chi phí sản xuất phải được tính toán và tập hợp theo từng thời kỳ: tháng, quý, năm phù hợp với kỳ báo cáo. Chỉ những chi phí sản xuất mà doanh nghiệp bỏ ra trong kỳ mới được tính vào chi phí sản xuất trong kỳ. Thực chất chi phí sản xuất ở các doanh nghiệp là quá trình chuyển dịch vốn của doanh nghiệp vào đối tượng tính giá nhất định, nó là vốn của doanh nghiệp bỏ vào qúa trình sản xuất kinh doanh.  Khái niệm giá thành sản phẩm. Phan Huy Quang 4 Lớp K39-21.12 CHUYÊN ĐỀ TỐT NGHIỆP Giá thành sản phẩm (công việc, lao vụ) là chi phí sản xuất tính cho một khối lượng hoặc một đơn vị sản phẩm (công việc, lao vụ) do doanh nghiệp sản xuất hoàn thành. Giá thành sản phẩm được tính theo từng loại sản phẩm cụ thể hoàn thành (theo từng đối tượng tính giá thành) và chỉ tính cho những sản phẩm đã hoàn thành toàn bộ quy trình sản xuất, tức là thành phẩm hoặc hoàn thành một số giai đoạn công nghệ sản xuất nhất định (bán thành phẩm). Giá thành là sự dịch chuyển giá trị của các yếu tố chi phí vào sản phẩm (công việc, lao vụ) đã hoàn thành. Giá thành sản phẩm có hai chức năng chủ yếu là chức năng thước đo bù đắp chi phí và chức năng lập giá. 1.1.2. Yêu cầu quản lý chi phí và tính giá thành Giá thành là một chỉ tiêu chất lượng chủ yếu phản ánh kết quả hoạt động sản xuất của doanh nghiệp.Trong doanh nghiệp việc hạ giá thành mà vẫn đảm bảo chất lượng mang lại lợi nhuận cao, còn đối với xã hội thì việc hạ giá thành là nguồn tích luỹ chủ yếu của nền kinh tế. Tính đúng là yêu cầu cơ bản của hạch toán chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm. Các doanh nghiệp cần tăng cường công tác quản lý chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm, coi đây là một trong những nhiệm vụ trọng tâm của công tác quản lý ở doanh nghiệp. Như vậy, nhiệm vụ chủ yếu đặt ra cho doanh nghiệp là xác định hợp lý đối tượng tập hợp chi phí sản xuất và đối tượng tính giá thành phù hợp với đặc điểm quy trình công nghệ sản xuất, tổ chức quản lý, thỏa mãn các yêu cầu quản lý đặt ra, vận dụng phương pháp tập hợp chi phí hợp lý nhất, tổ chức hạch toán theo một trình tự logic, tính toán chính xác đầy đủ, kiểm tra các khâu hạch toán khác nhau như : nguyên vật liệu, TSCĐ… Xác định số liệu cần thiết cho việc tập hợp chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm, cụ thể : -Kiểm tra tình hình thực hiện kế hoạch sản xuất ở từng bộ phận sản xuất trong doanh nghiệp. Phan Huy Quang 5 Lớp K39-21.12 CHUYÊN ĐỀ TỐT NGHIỆP -Ghi chép, phản ánh đầy đủ, chính xác kịp thời mọi chi phí phát sinh trong quá trình sản xuất. Phát hiện sự tiết kiệm hay lãng phí ở khâu nào để có biện pháp xử lý phù hợp. -Kiểm tra việc thực hiện các định mức tiêu hao NVL, kỹ thuật dự toán chi phí phục vụ quản lý sản xuất nhằm thúc đẩy việc sử dụng tiết kiệm, hợp lý mọi chi phí cho quá trình sản xuất. -Kiểm tra tình hình thực hiện nhiệm vụ hạ giá thành. 1.1.3.Nhiệm vụ kế toán tập hợp chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm. Để tổ chức tốt công tác kế toán tập hợp chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm, kế toán cần thực hiện các nhiệm vụ sau : -Xác định đối tượng kế toán tập hợp chi phí sản xuất và đối tượng tính giá thành phù hợp với đặc điểm và yêu cầu quản lý doanh nghiệp. -Tổ chức vận dụng các tài khoản kế toán để hạch toán chi phí sản xuất và giá thành sản phẩm phù hợp với phương pháp kế toán hàng tồn kho mà doanh nghiệp đã lựa chọn. -Tổ chức tập hợp, kết chuyển hoặc phân bổ chi phí sản xuất theo đúng đối tượng kế toán tập hợp chi phí sản xuất đã xác định, theo các yếu tố chi phí và khoản mục giá thành. -Lập báo cáo chi phí sản xuất theo yếu tố( trên thuyết minh báo cáo tài chính )định kỳ tổ chức phân tích chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm ở doanh nghiệp. -Tổ chức kiểm kê và đánh giá khôi lượng sản phẩm làm dở khoa học hợp lý, xác định giá thành và hạch toán giá thành sản phẩm hoàn thành sản xuất trong kỳ một các đầy đủ chính xác. 1.2. Phân loại chi phí sản xuất và giá thành. Trong doanh nghiệp sản xuất, chi phí sản xuất bao gồm nhiều loại, mỗi loại có nội dung kinh tế và công dụng khác nhau trong quá trình sản xuất. Để thuận tiện cho công tác quản lý, hạch toán, kiểm tra chi phí cũng như phục vụ Phan Huy Quang 6 Lớp K39-21.12 CHUYÊN ĐỀ TỐT NGHIỆP cho việc ra các quyết định kinh doanh, chi phí sản xuất kinh doanh cần phải được phân loại theo những tiêu thức thích hợp. 1.2.1.Phân loại chi phí sản xuất. 1.2.1.1. Phân loại chi phí sản xuất theo nội dung, tính chất kinh tế của chi phí. Theo cách phân loại này, căn cứ vào tính chất, tính chất kinh tế của chi phí sản xuất khác nhau để chia ra các yếu tố chi phí, mỗi yếu tố chi phí bao gồm những chi phí có cùng một nội dung kinh tế, không phân biệt chi phí đó phát sinh ở lĩnh vực hoạt động nào. Vì vậy, cách phân loại này còn được gọi là phân loại chi phí sản xuất theo yếu tố. Toàn bộ chi phí sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp được chia thành các yếu tố sau: Chi phí nguyên vật liệu: Bao gồm toàn bộ chi phí về nguyên vật liệu chính, nguyên vật liệu phụ, nhiên liệu, phụ tùng thay thế, công cụ dụng cụ…mà doanh nghiệp sử dụng trong quá trình sản xuất. Chi phí nhân công: Bao gồm toàn bộ số tiền lương phải trả, phụ cấp và các khoản trích theo lương(BHXH, BHYT, KPCĐ) của công nhân hoạt động sản xuất trong doanh nghiệp. Chi phí khấu hao TSCĐ: Bao gồm toàn bộ số tiền khấu hao TSCĐ sử dụng cho hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp. Chi phí dich vụ mua ngoài: Bao gồm toàn bộ số tiền phải trả cho các dịch vụ mua ngoài phục vụ cho các hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp như tiền điện, tiền điện thoại, tiền nước… Chi phí bằng tiền:Bao gồm toàn bộ các chi phí khác dùng cho hoạt động sản xuất ngoài 4 yếu tố chi phí kể trên. Cách phân loại này có ý nghĩa rất quan trọng trong quản trị doanh nghiệp. Thông qua cách phân loại này người ta có thể biết trong quá trình sản xuât doanh nghiệp đã phải chi phí gì, để từ đó xác định tỷ trọng, kết cấu từng yếu tố chi phí. Nó là cơ sở để doanh nghiệp lập kế hoạch cung cấp vật tư, lao động, tiền vốn…cho các kỳ sản xuất tiếp theo. Nó còn là cơ sở để lập thuyết Phan Huy Quang 7 Lớp K39-21.12 CHUYÊN ĐỀ TỐT NGHIỆP minh báo cáo tài chính phục vụ cho việc cung cấp thông tin cho các nhà quản trị. 1.2.1.2.Phân loại chi phí sản xuất theo mục đích, công dụng của chi phí. Mỗi yếu tố chi phí sản xuất phát sinh trong kỳ đều có mục đích, công dụng nhất định đối với hoạt động sản xuất. Theo cách phân loại này người ta căn cứ vào mục đích công dụng của chi phí trong sản xuất để chia ra các khoản mục chi phí sản xuất khác nhau, mỗi khoản mục chỉ bao gồm những chi phí có cùng mục đích, công dụng. Vì vậy cách phân loại này còn gọi là phân loại chi phí sản xuất theo khoản mục. Toàn bộ chi phí sản xuất phát sinh trong kỳ được chia ra các khoản mục sau: -Chi phí nguyên vật liệu trực tiếp: Bao gồm chi phí về các loại nguyên vật liệu chính, vật liệu phụ, nhiên liệu…sử dụng trực tiếp vào sản xuất, chế tạo sản phẩm hay thực hiện công việc, lao vụ. -Chi phí nhân công trực tiếp: Bao gồm chi phí về tiền lương, phụ cấp, các khoản trích theo lương(BHXH, BHYT, KPCĐ) của công nhân trực tiếp sản xuất. -Chi phí sản xuất chung: Là toàn bộ chi phí dùng vào việc quản lý và phục vụ sản xuất tại bộ phận sản xuất( phân xưởng, tổ đội) bao gồm các khoản mục chi phí sau: + Chi phí nhân viên phân xưởng: Bao gồm chi phí về tiền lương, phụ cấp và các khoản trích theo lương của nhân viên quản lý, nhân viên kinh tế…tại phân xưởng sản xuất. + Chi phí vật liệu: Bao gồm vật liệu các loại dùng cho nhu cầu sản xuất chung tại phân xưởng (tổ, đội) sản xuất. + Chi phí dụng cụ sản xuất: Là chi phí về dụng cụ, công cụ dùng cho nhu cầu sản xuất chung tại phân xưởng( tổ, đội) sản xuất. + Chi phí khấu hao TSCĐ: Bao gồm toàn bộ số tiền trích khấu hao của TSCĐ hữu hình, vô hình, TSCĐ thuê tài chính sử dụng ở phân xưởng( tổ, đội) sản xuất. Phan Huy Quang 8 Lớp K39-21.12 CHUYÊN ĐỀ TỐT NGHIỆP + Chi phí dịch vụ mua ngoài: Bao gồm các khoản chi về dịch vụ mua ngoài, thuê ngoài để sử dụng cho nhu cầu sản xuất chung ở phân xưởng( tổ, đội) sản xuất. + Chi phí bằng tiền khác: Bao gồm các khoản chi phí về dịch vụ mua ngoài, thuê ngoài để sử dụng cho nhu cầu sản xuất chung ở phân xưởng( tổ, đội) sản xuất. Phân loại chi phí sản xuất theo cách này có tác dụng cho yêu cầu quản lý chi phí theo định mức, cung cấp số liệu cho công tác tính giá thành sản phẩm, phân tích tình hình thực hiện giá thành, làm tài liệu tham khảo để lập định mức chi phí sản xuất và lập kế hoạch giá thành cho kỳ sau. 1.2.1.3.Phân loại chi phí sản xuất theo phương pháp tập hợp chi phí sản xuất và mối quan hệ với đối tượng tập hợp chi phí. Theo cách phân loại này chi phí sản xuất của doanh nghiệp được chia thành: - Chi phí trực tiếp : Là các chi phí có liên quan trực tiếp đến một đối tượng tập hợp chi phí, loại sản phẩm hoặc một công việc có thể quy nạp trực tiếp cho sản phẩm, đối tượng tập hợp chi phí đó. - Chi phí gián tiếp : Là những chi phí có liên quan đến nhiều sản phẩm, nhiều đối tượng tập hợp chi phí, nhiều công việc, lao vụ khác nhau nên phải tập hợp, quy nạp cho từng đối tượng theo phương pháp phân bổ gián tiếp. Cách phân loại này giúp ích rất nhiều trong kỹ thuật hạch toán. Trong quá trình tập hợp chi phí sản xuất, nếu phát sinh chi phí gián tiếp kế toán phải chú ý lựa chọn tiêu thức phân bổ đúng đắn hợp lý để có được thông tin chân thực, chính xác về chi phí và lợi nhuận của từng loại sản phẩm, từng địa điểm phát sinh chi phí. 1.2.1.4.Phân loại chi phí theo mối quan hệ với khối lượng sản phẩm sản xuất. Theo cách phân loại này chi phí sản xuất được chia thành chi phí khả biến, chi phí bất biến và chi phí hỗn hợp. Phan Huy Quang 9 Lớp K39-21.12 CHUYÊN ĐỀ TỐT NGHIỆP - Chi phí khả biến (chi phí biến đổi) : Là những chi phí thay đổi theo số lượng sản phẩm sản xuất ra. - Chi phí bất biến ( chi phí cố định) :Là những chi phí không thay đổi về tổng số khi số lượng sản phẩm sản xuất thay đổi. - Chi phí hỗn hợp : Là loại chi phí mà bản thân nó bao gồm cả yếu tố của chi phí bất biến và chi phí khả biến. Cách phân loại này có tác dụng lớn đối với nhà quản trị trong việc xây dựng mối quan hệ giữa chi phí- khối lượng- lợi nhuận, là căn cứ để xác định điểm hòa vốn từ đó có những quyết định đúng đắn trong ngắn hạn. Ngoài ra, việc xác định đúng đắn chi phí bất biến, chi phí khả biến trong doanh nghiệp sẽ giúp nhà quản lý sử dụng chi phí hiệu quả hơn. 1.2.2. Phân loại giá thành sản phẩm. Việc phân loại giá thành giúp cho kế toán nghiên cứu và quản lý tốt giá thành sản phẩm. Dựa trên các tiêu thức khác nhau mà ta có thể phân giá thành thành các loại khác nhau. 1.2.2.1.Phân loại giá thành theo phạm vi tính toán. Căn cứ vào phạm vi tính toán, giá thành được chia thành hai loại: - Giá thành sản xuất (còn gọi là giá thành công xưởng): Bao gồm chi phí nguyên vật liệu trực tiếp, chi phí nhân công trực tiếp và chi phí sản xuất chung tính cho công việc hoặc lao vụ đã hoàn thành. Giá thành sản xuất của doanh nghiệp là căn cứ tính giá vốn hàng bán và lãi gộp ở các doanh nghiệp sản xuất. - Giá thành toàn bộ của sản phẩm tiêu thụ: Bao gồm toàn bộ giá thành sản xuất sản phẩm cộng thêm chi phí bán hàng, chi phí quản lý doanh nghiệp phân bổ cho sản phẩm đã tiêu thụ. Giá thành toàn Giá thành sản xuất bộ của sản phẩm của sản phẩm tiêu thụ Phan Huy Quang = tiêu thụ Chi phí BH, chi phí + QLDN phân bổ cho sản phẩm đã tiêu thụ 10Lớp K39-21.12 CHUYÊN ĐỀ TỐT NGHIỆP Giá thành toàn bộ của sản phẩm tiêu thụ chỉ được xác định và tính toán khi sản phẩm đã được xác nhận là đã tiêu thụ. Giá thành toàn bộ của sản phẩm tiêu thụ là căn cứ để tính toán, xác định mức lợi nhuận trước thuế của doanh nghiệp. 1.2.2.2. Phân loại giá thành theo cơ sở số liệu và thời điểm tính giá thành. Theo cách phân loại này giá thành được chia thành 3 loại: - Giá thành kế hoạch : Việc tính toán, xác định giá thành kế hoạch sản phẩm do bộ phận kế hoạch của doanh nghiệp thực hiện và được tiến hành trước khi tiến hành quá trình sản xuất, chế tạo sản phẩm. Giá thành kế hoạch được tính trên cơ sở chi phí sản xuất kế hoạch và sản lượng kế hoạch. Nó được xem như mục tiêu phấn đấu của doanh nghiệp, là cơ sở để phân tích, đánh giá tình hình thực hiện kế hoạch giá thành của doanh nghiệp. - Giá thành định mức : Cũng giống như giá thành kế hoạch, giá thành định mức cũng được xác định trước khi tiến hành sản xuất, chế tạo sản phẩm, dựa trên cơ sở các định mức chi phí hiện hành và chỉ tính cho một đơn vị sản phẩm. Giá thành định mức là công cụ quản lý định mức của doanh nghiệp, là thước đo chính xác để xác định kết quả sử dụng vật tư, tài sản, lao động trong sản xuất. - Giá thành thực tế : Là giá thành được tính trên cơ sở số liệu chi phí sản xuất thực tế đã phát sinh và tập hợp được trong kỳ cũng như sản lượng sản phẩm thực tế đã sản xuất trong kỳ. Giá thành thực tế chỉ có thể tính được sau khi kết thúc quá trình sản xuất, chế tạo sản phẩm và được tính toán cho cả chỉ tiêu tổng giá thành và giá thành đơn vị. Giá thành thực tế là chỉ tiêu tổng hợp, phản ánh kết quả phấn đấu của doanh nghiệp trong đó việc tổ chức và sử dụng các giải pháp kinh tế- kỹ thuật- tổ chức và công nghệ… để thực hiện quá trình sản xuất sản phẩm, là cơ sở để xác định kết quả hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp và nghĩa vụ của doanh nghiệp đối với Nhà nước cũng như các đối tác liên doanh liên kết. Phan Huy Quang 11Lớp K39-21.12 CHUYÊN ĐỀ TỐT NGHIỆP 1.2.3.Mối quan hệ giữa chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm. Về bản chất, chi phí sản xuất và giá thành sản phẩm là hai khái niệm giống nhau : chúng đều là các hao phí về lao động và các chi phí khác của doanh nghiệp. Tuy vậy, giữa chúng có những điểm khác nhau trên một số phương diện sau ; - Về phạm vi, thời gian : Chi phí sản xuất cấu thành nên giá thành sản phẩm nhưng không phải tất cả các chi phí sản xuất phát sinh trong kỳ đều được tính vào giá thành sản phẩm trong kỳ. Giá thành sản phẩm biểu hiện lượng chi phí mà doanh nghiệp phải chi ra để hoàn thành một đơn vị sản phẩm nhất định, còn chi phí sản xuất thể hiện số chi phí mà doanh nghiệp đã bỏ ra trong kỳ. Như vậy giá thành và chi phí sản xuất là hai mặt của một quá trình hoạt động sản xuất của doanh nghiệp. - Về mặt lượng : Chi phí sản xuất và giá thành sản phẩm có thể khác nhau khi có sản phẩm dở dang đầu kỳ hoặc cuối kỳ. Cụ thể : chi phí sản xuất bao gồm toàn bộ chi phí sản xuất sản phẩm hoàn thành, sản phẩm làm dở còn giá thành sản phẩm chỉ bao gồm những chi phí liên quan đến sản phẩm hoàn thành, nó bao gồm cả chi phí kỳ trước chuyển sang và không bao gồm chi phí của sản phẩm làm dở cuối kỳ Tổng giá thành sản Trị giá sản = phẩm phẩm làm dở Tổng chi phí + phát sinh trong đầu kỳ Trị giá sản - kỳ phẩm làm dở cuối kỳ 1.3. Tổ chức kế toán chi phí sản xuất trong doanh nghiệp. 1.3.1.Đối tượng và phương pháp kế toán tập hợp chi phí sản xuất.  Đối tượng tập hợp chi phí sản xuất. Đối tượng kế toán tập hợp chi phí sản xuất là phạm vi, giới hạn để tập hợp chi phí sản xuất phát sinh nhằm đáp ứng yêu cầu kiểm soát chi phí và tính giá thành sản phẩm. Phan Huy Quang 12Lớp K39-21.12 CHUYÊN ĐỀ TỐT NGHIỆP Giới hạn ( hoặc phạm vi ) để tập hợp chi phí sản xuất có thể là : - Địa điểm phát sinh chi phí : phân xưởng, đội trại sản xuất, bộ phận chức năng… - Đối tượng gánh chịu chi phí : sản phẩm, công việc hoặc lao vụ do doanh nghiệp đang sản xuất, công trình, hạng mục công trình, đơn đặt hàng… Như vậy, thực chất của việc xác định đối tượng tập hợp chi phí sản xuất và đối tượng tính giá thành chính là xác định nơi các chi phí đã phát sinh và các đối tượng gánh chịu chi phí. Do đó, để xác định được đúng đắn đối tượng kế toán tập hợp chi phí sản xuất thì cần phải căn cứ vào : -Đặc điểm và công dụng của chi phí trong quá trình sản xuất. -Đặc điểm cơ cấu tổ chức sản xuất của doanh nghiệp. -Quy trình công nghệ sản xuất, chế tạo sản phẩm. -Đặc điểm của sản phẩm ( đặc điểm kỹ thuật, đặc điểm sử dụng…) của doanh nghiệp. -Yêu cầu tính giá thành theo các đối tượng tính giá thành ...  Phương pháp tập hợp chi phí sản xuất trong doanh nghiệp. Tuỳ thuộc vào khả năng quy nạp chi phí vào các đối tượng kế toán tập hợp chi phí sản xuất, kế toán sẽ áp dụng phương pháp tập hợp chi phí sản xuất một cách thích hợp. + Phương pháp tập hợp trực tiếp : Phương pháp này áp dụng đối với các chi phí có liên quan trực tiếp đến đối tượng kế toán tập hợp chi phí đã xác định, công tác hạch toán, ghi chép ban đầu cho phép quy nạp trực tiếp các chi phí này vào tưng đối tượng kế toán tập hợp chi phí liên quan. + Phương pháp phân bổ gián tiếp : Phương pháp này được áp dụng khi một loại chi phí liên quan đến nhiều đối tượng kế toán tập hợp chi phí sản xuất. Trong trường hợp này phải lựa chọn tiêu chuẩn hợp lý để tiến hành phân bổ chi phí cho các đối tượng liên quan theo công thức : Phan Huy Quang 13Lớp K39-21.12 CHUYÊN ĐỀ TỐT NGHIỆP Ci  C  Ti n x Ti i 1 Trong đó : Ci : chi phí sản xuất phân bổ cho đối tượng thứ i  C : tổng chi phí sản xuất đã tập hợp cần phân bổ n  Ti : tổng đại lượng của tiêu chuẩn dùng để phân bổ i 1 Ti : đại lượng của tiêu chuẩn dùng để phân bổ của đối tượng i 1.3.2.Phương pháp kế toán tập hợp chi phí sản xuất. 1.3.2.1. Tài khoản sử dụng. - TK 154 : “ Chi phí sản xuất kinh doanh dở dang “ được sử dụng để tập hợp toàn bộ chi phí sản xuất trong kỳ liên quan đến chế tạo sản xuất, phục vụ tính giá thành sản phẩm ( trường hợp doanh nghiệp hạch toán hàng tồn kho theo phương pháp kê khai thương xuyên ). - TK 631 : “ Giá thành sản xuất “ được sử dụng để phản ánh tổng hợp chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm dịch vụ ở các đơn vị sản xuất và các đơn vị kinh doanh dịch vụ ( trong trường hợp doanh nghiệp hạch toán hàng tồn kho theo phương pháp kiểm kê định kỳ ). - TK 621 : “ Chi phí nguyên vật liệu trực tiếp “ được sử dụng để tập hợp và kết chuyển toàn bộ chi phí NVL sử dụng trực tiếp cho sản xuất vào TK 154 (phương pháp kê khai thường xuyên) hoặc vào TK 631(phương pháp kiểm kê định kỳ). - TK 622 : “Chi phí nhân công trực tiếp “ được sử dụng để tập hợp và kết chuyển toàn bộ chi phí nhân công sử dụng trực tiếp cho sản xuất vào TK 154 (phương pháp kê khai thường xuyên) hoặc vào TK 631(phương pháp kiểm kê định kỳ). - TK 627 : “Chi phí sản xuất chung” được sử dụng để tập hợp và kết chuyển các chi phí liên quan đến việc phục vụ quản lý sản xuất, chế tạo sản Phan Huy Quang 14Lớp K39-21.12 CHUYÊN ĐỀ TỐT NGHIỆP phẩm ở phân xưởng ( tổ, đội…) sản xuất vào TK 154 (phương pháp kê khai thường xuyên) hoặc vào TK 631(phương pháp kiểm kê định kỳ). Nó bao gồm 6 tiểu khoản sau : + TK 6271 : Chi phí nhân viên phân xưởng + TK 6272 : Chi phí vật liệu + TK 6273 : Chi phí công cụ, dụng cụ sản xuất. + TK 6274 : Chi phí khấu hao TSCĐ + TK 6277 : Chi phí dịch vụ mua ngoài + TK 6278 : Chi phí bằng tiền khác Ngoài ra kế toán còn sử dụng các tài khoản liên quan khác như TK 152, 153, 155, 632… 1.3.2.2. Trình tự kế toán tập hợp chi phí sản xuất. 1.3.2.2.1. Kế toán chi phí nguyên vật liệu trực tiếp. Chi phí nguyên vật liệu trực tiếp bao gồm : Chi phí về các loại nguyên vật liệu chính, vật liệu phụ, công cụ, dụng cụ… dùng trực tiếp cho sản xuất, chế tạo sản phẩm. Trường hợp doanh nghiệp mua nửa thành phẩm để gia công, lắp ráp thêm thì cũng được hạch toán vào chi phí nguyên vật liệu trực tiếp. Việc tập hợp chi phí nguyên vật liệu trực tiếp vào đối tượng có thể tiến hành theo phương pháp trực tiếp hoặc phân bổ gián tiếp. Đối với những nguyên vật liệu khi xuất dùng có liên quan trực tiếp đến từng đối tượng tập hợp chi phí riêng biệt (phân xưởng, sản phẩm, lao vụ…) thì hạch toán trực tiếp cho đối tượng đó. Trường hợp nguyên vật liệu xuất dùng có liên quan đến nhiều đối tượng tập hợp chi phí, không thể tổ chức hạch toán riêng được thì phải phân bổ gián tiếp để phân bổ cho các đối tượng có liên quan. Tiêu thức phân bổ thường được sử dụng là định mức tiêu hao, hệ số, trọng lượng, số lượng sản phẩm… Công thức phân bổ : Chi phí vật liệu phân Phan Huy Quang Tổng chi phí vật 15Lớp K39-21.12 Tỷ lệ (hay hệ số) CHUYÊN ĐỀ TỐT NGHIỆP bổ cho từng đối tượng = liệu cần phân bổ x phân bổ Trong đó : Tỷ lệ ( hay hệ số ) phân bổ = Tổng tiêu thức phân bổ của từng đối tượng Tổng tiêu thức phân bổ của tất cả các đối tượng Chi phí nguyên vật liệu trực tiếp phát sinh trong kỳ được xác định theo công thức sau : Chiphí NVL trực tiếp trong kỳ Trị giá NVL Trị giá = còn lại đầu kỳ + NVL xuất ở địa điểm SX dùng trong kỳ Trị giá Trị giá - NVL còn - phế liệu lại cuối kỳ thu hồi - Trị giá NVL xuất dùng trực tiếp trong kỳ : được xác định căn cứ vào các chứng từ xuất kho sử dụng trực tiếp cho các đối tượng liên quan. - Trị giá NVL còn lại đầu kỳ, cuối kỳ ở địa điểm sản xuất : được xác định căn cứ vào phiếu báo vật liệu còn lại cuối tháng trước và cuối tháng này. - Trị giá phế liệu thu hồi : được xác định căn cứ vào chứng từ nhập kho phế liệu và đơn giá phế liệu đơn vị sử dụng trong kỳ hạch toán. Để theo dõi các khoản chi phí nguyên vật liệu, kế toán sử dụng TK 621 “Chi phí nguyên vật liệu trực tiếp”. TK 621 không có số dư và được mở chi tiết cho từng đối tượng hạch toán chi phí. Phan Huy Quang 16Lớp K39-21.12 CHUYÊN ĐỀ TỐT NGHIỆP Sơ đồ kế toán chi phí NVL trực tiếp Error: Reference source not found 1.3.2.2.2. Kế toán chi phí nhân công trực tiếp. Chi phí nhân công trực tiếp là các khoản tiền phải trả, phải thanh toán cho công nhân trực tiếp sản xuất sản phẩm bao gồm : lương chính, lương phụ, phụ cấp, các khoản trích theo lương ( BHXH, BHYT, KPCĐ ). Về nguyên tắc, chi phí nhân công trực tiếp cũng được tập hợp giống như đối với chi phí nguyên vật liệu trực tiếp. Trường hợp cần phân bổ gián tiếp thì tiêu thức phân bổ thường được lựa chọn là : Chi phí tiền công định mức (hoặc kế hoạch ), giờ công định mức, giờ công thực tế, khối lượng sản phẩm sản xuất …(Việc phân bổ chủ yếu đối với các khoản như : Tiền lương phụ, các khoản phụ cấp hoặc tiền lương theo thời gian của công trình sản xuất thực hiện nhiều công tác khác nhau trong ngày…). Việc tính toán, phân bổ chi phí nhân công trực tiếp được phản ánh ở Bảng phân bổ tiền lương và các khoản trích theo lương. Để theo dõi chi phí nhân công trực tiếp, kế toán sử dụng TK 622 “Chi phí nhân công trực tiếp”. TK 622 không có số dư và được mở chi tiết theo từng đối tượng hạch toán chi phí. Phan Huy Quang 17Lớp K39-21.12 CHUYÊN ĐỀ TỐT NGHIỆP Sơ đồ kế toán chi phí nhân công trực tiếp Phan Huy Quang 18Lớp K39-21.12 CHUYÊN ĐỀ TỐT NGHIỆP TK 334 TK 622 TK 154 (TK631) Tiền lương, tiền công phải Cuối kỳ kết chuyển phân trả cho công nhân SX chính bổ chi phí NCTT TK 335 Trích trước tiền lương nghỉ phép của công nhân sản xuất TK 338 Các khoản trích BHXH, KPCĐ theo quy định 1.3.2.2.3.Kế toán chi phí sản xuất chung. Chi phí sản xuất chung là các chi phí liên quan đến phục vụ quản lý sản xuất trong phạm vi phân xưởng (tổ, đội,..) sản xuất. Các chi phí sản xuất chung thường được hạch toán chi tiết riêng theo từng địa điểm phát sinh chi phí sau đó mới tiến hành phân bổ cho các đối tượng chịu chi phí liên quan. Theo chuẩn mực kế toán ban hành theo QĐ số 149/2001/QĐ - BTC và thông tư hướng dẫn số 89/2002/TT – BTC về Hàng tồn kho, chi phí sản xuất chung có hai loại : - Chi phí sản xuất chung biến đổi : là những chi phí sản xuất gián tiếp, thường thay đổi trực tiếp hoặc gần như trực tiếp theo số lượng sản phẩm sản xuất, như chi phí nguyên vật liệu gián tiếp, chi phí nhân công gián tiếp. Nó được phân bổ hết cho mỗi đơn vị sản phẩm theo chi phí thực tế phát sinh. - Chi phí sản xuất chung cố định : là những chi phí sản xuất gián tiếp, thường không thay đổi theo số lượng sản phẩm sản xuất như chi phí khấu hao, chi phí bảo dưỡng máy móc thiết bị,…Nó được phân bổ vào chi phí chế biến cho mỗi đơn vị sản phẩm dựa trên công suất bình thường của máy móc sản xuất. + Trường hợp mức sản phẩm thực tế sản xuất ra thấp hơn công suất bình thường thì chi phí sản xuất chung cố định chỉ được phân bổ vào chi phí chế biến cho mỗi đơn vị sản phẩm theo mức công suất bình thường. Khoản chi phí sản xuất chung không được phân bổ được ghi nhận vào giá vốn hàng bán trong kỳ. + Trường hợp mức sản phẩm thực tế sản xuất ra cao hơn công suất bình thường thì chi phí sản xuất chung cố định được phân bổ cho mỗi đơn vị sản phẩm theo chi phí thực tế phát sinh. Phan Huy Quang 19Lớp K39-21.12 CHUYÊN ĐỀ TỐT NGHIỆP Để theo dõi các khoản chi phí sản xuất chung kế toán sử dụng tài khoản 627 “ Chi phí sản xuất chung” Sơ đồ hạch toán chi phí sản xuất chung Error: Reference source not found Phan Huy Quang 20Lớp K39-21.12