Liên hệ: Nguyễn Văn Hùng ĐT:0946734736; Mail:
[email protected]
A- ĐẶT VẤN ĐỀ
Sinh thời, chủ tịch Hồ Chí Minh đã nói: “Một năm bắt đầu từ mùa
xuân, đời người bắt đầu từ tuổi trẻ”. Nhà nước ta xem giáo dục là quốc sách
hàng đầu, là nghề không cho phép tạo ra phế phẩm. Giáo dục trong nhà
trường bắt đầu từ tuổi trẻ, từ thế hệ trẻ. Vì vậy, người giáo viên có vai trò,
chức năng và nhiệm vụ hết sức quan trọng trong việc đào tạo thế hệ trẻ. Bởi
mục đích của giáo dục là đào tạo nên những con người có đủ tài và đức để
phục vụ cho sự tiến bộ xã hội.
Thế kỉ XXI đã và sẽ chứng kiến tốc độ phát triển như vũ bão của khoa
học và công nghệ. Do đó không quá khó hiểu khi giới trẻ hiện nay có xu
hướng tìm đến ngoại ngữ, tin học và các môn khoa học tự nhiên như một sự
bảo đảm cho tương lai. Điều đó đã dẫn đến một thực trạng đáng buồn là một
bộ phận học sinh coi nhẹ môn Ngữ văn và một số môn xã hội nhân văn nói
chung, dẫn đến thiếu đầu tư, yếu kém về năng lực cảm thụ...
Dạy văn trong nhà trường phổ thông đang là một thử thách lớn đối với
giáo viên hiện nay. Dạy như thế nào cho hay, cho hiệu quả cao, tạo được sự
hứng thú, say mê cho học sinh nhằm giảm thiểu số lượng học sinh yếu kém
quả thực là cả một vấn đề lớn. Có nhiều nguyên nhân dẫn tới việc học sinh
học yếu kém môn ngữ văn như: Giáo viên dạy không hay; không cuốn hút;
giáo viên chưa có những phương pháp thích hợp kích thích sự say mê học,
cảm thụ văn học của học sinh…
1
Liên hệ: Nguyễn Văn Hùng ĐT:0946734736; Mail:
[email protected]
Môn ngữ văn có vai trò rất quan trọng trong việc giáo dục đạo đức cho
học sinh . Vậy, là một giáo viên giảng dạy môn ngữ văn thì ta phải làm gì đối
với những học sinh yếu kém? Đó là vấn đề mà tôi rất quan tâm và nó luôn
thôi thúc tôi trong suốt quá trình dạy học.
Thật khó nói phải có một kiến thức như thế nào cho đủ, nhưng dạy văn
phải có một kiến thức chuyên môn vững vàng. Kiến thức ấy thể hiện ở chỗ
nắm vững lịch sử văn học, hệ thống được từng vấn đề cơ bản, chắc chắn ở
từng phân môn. Chẳng hạn, cũng là văn nhưng văn thời trung đại khác thời
hiện đại về quan niệm thẩm mĩ, về thi pháp. Cũng là văn nhưng lối tư duy của
văn học dân gian và văn chương bác học không trùng nhau. Kiến thức của
người thầy mỏng sẽ làm loạn sự tiếp nhận của học trò, không thuyết phục
được đối tượng tiếp nhận, nhất là đối tượng học sinh yếu kém.
Trong quá trình công tác tại trường THPT Trần Phú, tôi luôn được sự
hướng dẫn tận tình của BGH nhà trường, sự hướng dẫn tận tình của tập thể
HĐSP. Đặc biệt là những khó khăn mà tôi gặp phải trong quá trình giảng dạy,
rèn luyện học sinh yếu kém luôn được đồng nghiệp chia sẻ, quan tâm. Chính
sự chia sẻ nhiệt tình đó cộng với lòng yêu nghề, luôn trăn trở trước những học
sinh yếu kém đã giúp tôi đến với đề tài: “Nâng cao chất lượng học tập, khắc
phục tình trạng học sinh học yếu kém môn ngữ văn ở trường THPT”. Đề
tài nhằm đưa ra những biện pháp giúp các em học sinh yếu kém không ngừng
cố gắng học tập, góp phần đưa chất lượng giáo dục dạy và học của nhà trường
ngày một đi lên.
2
Liên hệ: Nguyễn Văn Hùng ĐT:0946734736; Mail:
[email protected]
B - GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
I. CƠ SỞ LÍ LUẬN
M. Go - rơ - ki từng nói“Văn học là nhân học”, văn học có vai trò
quan trọng trong đời sống và trong sự phát triển tư duy của con người.Văn
học là nghệ thuật của cuộc sống, là quà tặng tinh thần của con người, có khả
năng khơi nguồn sáng tạo mãnh liệt cho con người và tiếp tục làm phong phú
cho tâm hồn bao thế hệ. Ngữ văn là môn học chính yếu trong nhà trường phổ
3
Liên hệ: Nguyễn Văn Hùng ĐT:0946734736; Mail:
[email protected]
thông nhằm trau dồi kiến thức cũng như rèn luyện kĩ năng nói, viết cho học
sinh. Ngoài ra, môn Ngữ văn còn góp phần hình thành nhân cách đạo đức và
nuôi dưỡng tâm hồn, ý thức dân tộc trong mỗi học sinh. Nó cung cấp những
kiến thức về văn học, tiếng Việt, tập làm văn...Rèn luyện năng lực tư duy cho
học sinh theo hướng rèn luyện nhận thức, lí giải và tự đề ra được những quyết
định, nhằm giải quyết có hiệu quả các tình huống có vấn đề trong học tập và
đời sống. Giúp các em học tập tốt các bộ môn khác, tiếp thu kiến thức ở các
lĩnh vực đời sống khác để học sinh trở thành những người có năng lực thực
hành.
II. THỰC TRẠNG CỦA VẤN ĐỀ
1. Thực trạng
Ở các trường THPT, việc dạy và học văn hiện nay là vấn đề đáng suy
nghĩ. Môn ngữ văn không được đón nhận nồng nhiệt như các môn học khác.
Học sinh thờ ơ với những vấn đề đặt ra trong tác phẩm . Số phận nhân vật,
tiếng nói tâm tình của tác giả ít gây được sự đồng cảm với các em học sinh.
Riêng ở trường THPT Trần Phú, một trường thuộc huyện, xa thành phố,
học sinh đại bộ phận là con em nông dân nghèo khó, chất lượng đầu vào thấp.
Mặt khác học sinh đầu tư nhiều vào các môn tự nhiên, ít có điều kiện đọc sách
báo, thông tin xã hội ít tiếp xúc… Vì vậy môn văn đối với các em như một
cực hình, đa số cá em học để đối phó với kiểm tra thi cử. Thậm chí có rất
nhiều em không chịu học bài. Bài giảng tuần này tuần sau đã quên hoặc
4
Liên hệ: Nguyễn Văn Hùng ĐT:0946734736; Mail:
[email protected]
chỉ nhớ loáng thoáng. Khi cho đề về nhà thì lên mạng chép vào, cho
lập dàn ý thì không biết cách diễn đạt thành bài văn hoàn chỉnh.
Từ những sự việc trên, chúng tôi mạn phép đưa ra một số giải
pháp khắc phục tình trạng học sinh học yếu môn ngữ văn ở trường
THPT Trần Phú.
2. Kết quả của thực trạng trên.
Khi được phân công giảng dạy môn ngữ văn khối 10 ở các lớp 10B,
10I, 10H, tôi từng bước nhận diện học sinh yếu kém, phát hiện các nguyên
nhân dẫn đến tình trạng học sinh yếu kém trước khi tìm các biện pháp giúp đỡ
các em. Ngay từ đầu năm học, sau khi tiến hành khảo sát chất lượng đầu năm,
phân tích, đánh giá kết quả đạt được của học sinh, tôi đưa ra các dự báo về
học sinh yếu kém cho môn ngữ văn của mình. Kết quả của dự báo được cụ thể
hơn khi tôi cho các em đọc bài trên lớp và viết bài văn số 2- sau bài làm văn
số 1 (bài kiểm tra chất lượng đầu năm). Kết quả thu được như sau:
Lớp 10B
HS giỏi: 1
HS khá: 7/44
HS TB: 17/44
HS yếu: 15/44
HS kém: 4/44
Lớp 10I
HS giỏi: 0
5
Liên hệ: Nguyễn Văn Hùng ĐT:0946734736; Mail:
[email protected]
HS khá: 6/43
HS TB: 16/43 hs
HS yếu: 16/43 hs
HS kém: 5/43 hs
Lớp 10H
HS giỏi: 0
HS khá: 5/44 hs
HS TB: 17/44 hs
HS yếu: 16/44 hs
HS kém: 6/ 44 hs
Từ thực trạng trên, tôi mạnh dạn áp dụng một số phương pháp để công tác
dạy và học được tốt hơn, nhằm giảm thiểu số lượng học sinh yếu kém.
III. GIẢI PHÁP VÀ TỔ CHỨC THỰC HIỆN
1. Rèn luyện kĩ năng đọc- hiểu.
Đọc hiểu là hoạt động duy nhất để học sinh tiếp xúc trực tiếp với các
giá trị văn học. Đọc hiểu bắt đầu từ đọc chữ, đọc câu, hiểu nghĩa của từ và sắc
thái biểu cảm, hiểu nghĩa của hình thức câu, hiểu mạch văn, bố cục và nắm
được ý chính cũng như chủ đề của tác phẩm. Lí giải là hiểu đặc sắc về nghệ
thuật và ý nghĩa xã hội nhân văn của tác phẩm trong ngữ cảnh của nó. Trong
quá trình học đọc những học sinh khá giỏi sẽ biết cách đọc để lí giải, đọc để
đánh giá và đọc sáng tạo, phát hiện. Còn học sinh yếu kém không phải hễ
6
Liên hệ: Nguyễn Văn Hùng ĐT:0946734736; Mail:
[email protected]
“đọc” là “hiểu”. Làm sao để biến “cái hiểu của thầy” thành cái “tự hiểu” của
trò. Đọc là cả một núi kiến thức và một núi công việc.
Đối với học sinh yếu kém trong quá trình nhận thức, đọc hiểu văn bản.
Một, tôi giúp học sinh phát hiện những chỗ không hiểu, đối thoại để bộc lộ
chỗ chưa hiểu. Giúp học sinh phát hiện những chỗ mâu thuẫn, phi lí phi
logich, khó hiểu trong văn bản, phải tìm cái chưa hiểu thì mới kích thích hứng
thú tìm hiểu của học sinh. Hai, những chỗ học sinh đã hiểu mà cũng nêu vấn
đề thì thực vô ích và nhàm chán. Vì thế không đòi hỏi cái gì cũng dạy. Cần
tập trung vào chỗ học sinh khó hiểu hay không hiểu, tô đậm hay “lạ hóa”
những chỗ ấy, tạo thành vấn đề cho học sinh. Ba, vận dụng những điều đã
cung cấp, đã biết để lí giải chỗ không hiểu đó. Không bao giờ cung cấp sẵn
ngay kết quả đọc- hiểu cho học sinh.
Rèn luyện phương pháp đọc - hiểu cho học sinh đây cũng là một trong
những phương pháp đổi mới dạy học, phát huy tính tích cực của học sinh khi
làm việc với văn bản. Đối với học sinh yếu kém, tôi đặc biệt quan tâm nhiều
đến phương pháp dạy các em làm việc nhiều với văn bản văn học từ ba cấp
độ của cấu trúc văn bản: ngôn từ, hình tượng, ý nghĩa. Trước hết học sinh phải
hiểu nghĩa từ và nghĩa câu theo theo ngữ pháp. Thứ hai phải hiểu nghĩa giữa
các câu, tức là nghĩa ngoài lời. Ví dụ nghĩa của câu:“Giật mình mình lại
thương mình xót xa” (đoạn trích Nỗi thương mình – Truyện Kiều của Nguyễn
Du) thì không phải chỉ thể hiện nỗi bàng hoàng, đau xót, cô đơn, thương thân
của Thúy Kiều, mà còn phải nêu được sự thương cảm của nhà thơ đối với
7
Liên hệ: Nguyễn Văn Hùng ĐT:0946734736; Mail:
[email protected]
nhân vật Thúy Kiều. Nghĩa ngoài dòng gắn với ý nghĩa của văn bản, gắn với
ngữ cảnh của văn bản.
2. Rèn chính tả và chữ viết cho học sinh
Nhiều học sinh nói như thế nào thì viết như vậy. Giáo viên cần chú ý
rèn cách phát âm cho học sinh khi các em nói chưa chuẩn. Ở lớp 10B, 10I,
10H trường THPT Trần Phú, tôi tập trung vào uốn nắn học sinh mắc những
lỗi về phát âm như:
Chưa chuẩn “n” và “ l”, “ x” và “s” “ ch” và Tr”
Học sinh ngọng dấu ngã, nói “ gỗ” thành “ gố” “ mỡ” thành “ mớ”…
Có thể đưa ra các từ, các câu có dấu ngã để học sinh luyện.
Chưa chuẩn âm cuối như “ đêm khuya” thành “ đêm khuê”, “ thuyền”
thành “ thuền”…
Giáo viên rèn cho học sinh các phân biệt phụ âm đầu, các âm đệm, âm
chính, âm cuối.
Luyện phát âm:
Muốn học sinh viết đúng chính tả, giáo viên phải chú ý luyện phát âm
cho học sinh để phân biệt các thanh, các âm đầu, âm chính, âm cuối vì chữ
quốc ngữ là chữ ghi âm - âm thế nào, chữ ghi lại thế ấy.
Ghi nhớ mẹo chính tả, giải nghĩa từ.
Giáo viên phải đặc biệt chú ý rèn chữ cho học sinh. Yêu cầu những em
chữ xấu, viết ẩu phải có vở tập viết. Giáo viên thường xuyên giao bài và
kiểm tra. Khen thưởng kịp thời những em có tiến bộ.
8
Liên hệ: Nguyễn Văn Hùng ĐT:0946734736; Mail:
[email protected]
3. Rèn kĩ năng dùng từ cho học sinh
Đây là một kĩ năng khó đòi hỏi người dạy và người học phải kiên trì.
Giáo viên sửa cách dùng từ cho học sinh khi ở trên lớp trả lời bài và sửa trong
bài làm văn của học sinh. Khi chấm bài làm văn của các em, giáo viên đánh
dấu những lỗi dùng từ. Sau đó yêu cầu học sinh sửa lại trong vở sửa lỗi. Có
thể đưa ra những tình huống để học sinh tìm từ phù hợp. Các em cũng có thể
học cách dùng từ của những bạn học tốt.
4. Rèn luyện năng lực viết văn nghị luận.
Nghị luận là một hoạt động phức tạp, phong phú và đa dạng của
tư duy và ngôn ngữ, là một năng lực rất tinh vi của trí tuệ con người. Phải
thông qua rèn luyện lâu dài, bền bỉ mới đạt đến trình độ cao. Ở trường phổ
thông, học sinh phải kiên trì học tập để dần dần có năng lực và trình độ nghị
luận ngày một nâng cao. Nghị luận thường xuất hiện dưới dạng bài văn nghị
luận. Đối với đối tượng học sinh yếu kém trước khi cho các em viết thành bài,
nghị luận cần trải qua bước thành câu và thành đoạn.
4.1 Câu nghị luận
Rèn luyện học sinh yếu kém là cả một quá trình. Với những học sinh
này, mỗi giáo viên cần có phương pháp dạy thích hợp. Để viết được một đoạn
văn nghị luận, khi dạy tôi đưa ra nhiều câu văn để các em so sánh đối chiếu
từ đó nhận biết được đâu là câu nghị luận.
Ví dụ:
Tôi viết các câu:
9
Liên hệ: Nguyễn Văn Hùng ĐT:0946734736; Mail:
[email protected]
Những giọt sương sớm mai đang long lanh trên những chùm lá biếc
(câu 1).
Trên những cành cây đan kết thành một tán rợp, những con chim vừa
nhảy nhót chuyền cành vừa hót líu lo (câu 2).
Tình bạn là một trong những tình cảm tốt đẹp của con người (câu 3).
Những khi chúng ta phải sống trong cảnh vắng vẻ, cô đơn, chúng ta
cảm thấy cần có những người bạn thân để trao đổi, giãi bày tâm sự (câu 4).
Trên đây là 4 câu văn, hai câu trên không phải là văn nghị luận. Câu
thứ nhất là một câu miêu tả. Câu thứ hai là một câu tự sự. Cho nên hai câu
trên có thể gọi là hai câu miêu tả - tự sự. Làm văn miêu tả hay tự sự, chúng ta
thường viết những câu tương tự như vậy. Câu 3 và câu 4 là hai câu văn nghị
luận. Câu thư nhất là một câu phán đoán, đưa ra một nhận xét, một ý kiến về
tình bạn. Câu thứ hai là một câu suy luận, đặt ra một tình huống để làm nổi
bật sự cần thiết của bạn bè, của tình bạn đối với con người.
Câu nghị luận có nhiều dạng khác nhau, song hai dạng nêu trên là
tương đối phổ biến. Trong quá trình giảng dạy học sinh yếu kém, giáo viên có
thể tóm tắt dạng câu nghị luận thành hai công thức cho học sinh dễ hiểu: Câu
phán đoán và câu suy luận.
(1) A là B (Câu phán đoán)
(2) Vì A nên B (Câu suy luận)
Công thức (1) cũng có thể có những dạng phán đoán khác như: Tuy A
nhưng B; A có thể B vv…
10
Liên hệ: Nguyễn Văn Hùng ĐT:0946734736; Mail:
[email protected]
Đối với học sinh khá giỏi, câu nghị luận hay không nhất thiết phải khuôn vào
một công thức có sẵn nào mà phải luôn sáng tạo. Nhưng ở học sinh yếu kém
yêu cầu các em tập viết đúng kiểu câu nghị luận đã là một thành công bước
đầu của người dạy.
4.2. Đoạn nghị luận
Đối với đối tượng học sinh yếu kém, rèn luyện cho các em viết được và
viết đúng một đoạn văn nghị luận là cả một quá trình nỗ lực không ngừng của
thầy và trò.
Có khi một ý nghị luận đòi hỏi nhiều câu hợp thành một đoạn nghị
luận. Trở lại câu nghị luận về tình bạn ở phần trên, về tình bạn, chúng ta có
thể viết thành một đoạn. Ví dụ:
Nhiều người nghĩ rằng sống không có bạn bè, không có tình bạn cũng
không sao. Thực ra, tình bạn là một trong những tình cảm tốt đẹp của con
người. Những lúc chúng ta phải sống trong cảnh vắng vẻ, cô đơn, chúng ta
cảm thấy cần có những người bạn thân để trao đổi, giãi bày tâm sự. Một
người bạn tốt có thể giúp đỡ ta, an ủi ta, khuyến khích ta. Ta cần đến bạn và
ta cũng cần cho bạn nữa.
Trong quá trình giảng dạy học sinh yếu kém, ở đoạn văn nghị luận về
tình bạn trên, tôi giúp học sinh phân biệt:
1 câu mở đoạn
3 câu thân đoạn (hay phát triển đoạn)
1 câu kết đoạn
11
Liên hệ: Nguyễn Văn Hùng ĐT:0946734736; Mail:
[email protected]
Đồng thời giúp học sinh thấy được một sự nghị luận đầy đủ thường bao
gồm ba khâu chính:
(1) đề xuất vấn đề trong phần mở bài
(2) giải quyết vấn đề trong phần thân bài
(3) kết thúc vấn đề trong phần kết bài
Ba phần trên đây là ba phần chủ yếu chung cho mọi bài văn nghị luận,
dù các dạng của chúng có thể biến hóa vô cùng.
Làm văn là hoạt động tư duy và ngôn ngữ mang tính chủ động và sáng
tạo. Vì là đối tượng học sinh yếu kém nên trong quá trình giảng dạy đối tượng
này tôi đưa ra những đề bài phù hợp với khả năng của các em, để các em
không cảm thấy quá sức khi viết bài. Để học sinh yếu kém viết được và viết
tốt một bài văn nghị luận cần kiên trì rèn luyện cách viết cho học sinh từ mỗi
câu, mỗi đoạn cho đến cả bài
4.3. Bố cục một bài văn nghị luận
Sau khi đã cung cấp kiến thức về bố cục bài văn cho học sinh, giáo viên
cần kiểm tra thường xuyên và yêu cầu các em thực hành. Đối với học sinh ,
yêu cầu các em phải viết đúng: mở bài, các ý phần thân bài và kết bài. Giáo
viên phải giao bài thường xuyên cho học sinh và yêu cầu các em viết bài
nhiều. Khi học sinh viết xong, giáo viên cần chấm kĩ và sửa lỗi, chỉ ra những
điểm đã được và chưa được yêu cầu học sinh phát huy và khắc phục, tránh
viết nhận xét chung chung. Giáo viên cần dành thời gian và tâm huyết cho
việc này
12
Liên hệ: Nguyễn Văn Hùng ĐT:0946734736; Mail:
[email protected]
5. Rèn luyện kĩ năng tự học cho học sinh.
Làm thế nào để giúp học sinh xây dựng được ý thức tự học, phát huy
tính chủ động trong giờ học? Đây là một trong những yêu cầu đối với giáo
viên khi muốn đổi mới phương pháp dạy học. Tự học ở nhà là một trong
những nhiệm vụ chính của học sinh. Tuy nhiên, làm thế nào để tự học có hiệu
quả? Trước hết, học sinh nên có một số sách tham khảo, vì sách tham khảo là
thứ cẩm nang không thể thiếu trong việc mở mang kiến thức. Sách tham khảo
sẽ giúp học sinh thuận lợi hơn trong việc tự học, dễ dàng trả lời được những
câu hỏi khó mà trong SGK không có đáp án. Nếu không có điều kiện thì nên
đến thư viện để tìm và đọc các loại sách tham khảo, tự soạn trước bài mới ở
nhà theo sự hướng dẫn cụ thể của giáo viên.
Ngoài việc học và làm bài, học sinh yếu kém nên dành thời gian để
luyện tập viết đoạn văn, viết bài hoàn chỉnh, hoặc đọc các sách phê bình, sách
văn học để học tập thêm kỹ năng hành văn, diễn đạt… Ngoài ra, các em nên
có một cuốn Sổ tay văn học để ghi chép lời hay ý đẹp, những câu danh ngôn,
những đoạn văn - câu thơ nhằm bổ sung thêm vốn kiến thức hoặc những lỗi
chính tả thường hay mắc phải để ghi nhớ cách viết đúng. Các em nên mua Từ
điển chính tả để tra cứu nghĩa khi gặp những từ khó hiểu và làm giàu thêm
vốn từ vựng tiếng Việt. Trong quá trình giảng dạy, tôi đã hướng dẫn chi tiết,
đặt yêu cầu cụ thể những nội dung tự học cho tiết học sau, tuần sau rồi nâng
dần yêu cầu ngày càng cao hơn để các em có thời gian và kế hoạch học trước
ở nhà. Sau đó hướng dẫn các em soạn bài bằng các câu hỏi đọc hiểu văn bản ở
13
Liên hệ: Nguyễn Văn Hùng ĐT:0946734736; Mail:
[email protected]
SGK Ngữ văn, các câu hỏi tìm hiểu kiến thức hoặc bài tập trong các bài tiếng
Việt hay các bài làm văn. Tôi lựa chọn một số bài đọc hiểu tác phẩm văn học
cho học sinh tự cảm nhận (cá nhân hoặc nhóm) lên lớp trình bày sự cảm nhận
của mình, tập thể lớp và giáo viên nhận xét, góp ý, định hướng, củng cố lại.
Hướng dẫn học sinh sử dụng triệt để SGK bằng cách gạch chân những ý quan
trọng bằng bút chì. Điều này giúp học sinh tiết kiệm được thời gian trên lớp
và có thể ôn lại bài một cách dễ dàng trước các kỳ thi.
Việc tự học không chỉ diễn ra ở nhà mà còn cả trên lớp. Trước giờ học
các em có thể chia ra từng cặp để trao đổi bài vở, ôn luyện và dò bài. Trong
giờ học, giáo viên nên tránh tình trạng “độc diễn” mà nên giao việc cho học
sinh tích cực thảo luận, trao đổi nhóm. Sau nội dung bài học, giáo viên dành ít
thời gian để học sinh hội ý nhóm giải quyết bài tập, những băn khoăn vướng
mắc nếu có, các thành viên còn lại hỗ trợ nhau để trình bày vấn đề. Các cá
nhân khác thống nhất ý kiến hoặc phản bác nếu có sai sót. Sau giờ học, nếu
học sinh còn có thắc mắc thì chủ động trao đổi với bạn bè hoặc thầy, cô giáo
để hiểu và nắm vững kiến thức.
Vấn đề tự học là vô cùng quan trọng. Nếu rèn luyện cho học sinh có
được phương pháp, kĩ năng, thói quen, ý chí tự học thì sẽ tạo cho học sinh
lòng ham học, khơi dậy nội lực vốn có trong mỗi con người, kết quả học tập
sẽ được nhân lên gấp bội. Vì vậy, trong quá trình dạy học, giáo viên cần nhấn
mạnh mặt hoạt động học, nỗ lực tạo ra sự chuyển biến từ học tập thụ động
sang học tập chủ động, người giáo viên không chỉ giúp học sinh yếu kém biết
14
Liên hệ: Nguyễn Văn Hùng ĐT:0946734736; Mail:
[email protected]
cách tự học ở nhà sau bài lên lớp mà cả tự học trong tiết học có sự hướng dẫn
của giáo viên.
6. Xây dựng các “mô hình” học tập
Ở các trường học, chúng ta vẫn thấy có phong trào đôi bạn cùng tiến,
nhóm học tập, câu lạc bộ học tập… Tôi thấy đó chính là những mô hình hay
để giúp đỡ học sinh có học lực yếu kém. Không chỉ giáo viên chủ nhiệm mà
cả giáo viên bộ môn cũng cần phải hiểu rõ học sinh của từng lớp mình dạy về
ưu điểm, nhược điểm, tính cách, sự tiến bộ, suy nghĩ, tình cảm, sự trăn trở của
các em… đặc biệt là những em có học lực yếu kém để có thể xây dựng những
“mô hình học tập” phù hợp trong phạm vi từng lớp mà mình dạy.
Trên lớp, tôi cho học sinh yếu môn của mình ngồi bên cạnh học sinh
khá, giỏi để mỗi khi ra chơi có những chỗ chưa hiểu từ bài giảng của giáo
viên thì học sinh có thể trao đổi, hỏi han lẫn nhau. Học sinh không chỉ giúp
nhau ở lớp mà tôi còn định hướng, trao đổi với bạn học sinh khá, giỏi luôn
dạy kèm và giúp đỡ học sinh yếu kém ở nhà. Tôi tin, sự giúp đỡ tận tình của
không chỉ giáo viên mà của những học sinh khá giỏi của lớp sẽ giúp những
học sinh yếu kém tiến bộ, tất nhiên sự tiến bộ ấy phải là cả một quá trình.
Ở mỗi lớp mình dạy, giáo viên có thể xây dựng 3 dến 4 nhóm học tập,
học sinh yếu kém chia đều cho mỗi nhóm. Sau mỗi buổi học, giáo viên đưa ra
câu hỏi cho các nhóm về nhà tự thảo luận và học sinh yếu kém sẽ đại diện
nhóm trả lời trong buổi học hôm sau. Có như vậy sẽ kích thích được sự trao
15
Liên hệ: Nguyễn Văn Hùng ĐT:0946734736; Mail:
[email protected]
đổi, thảo luận, lòng ham tìm tòi học hỏi ở học sinh, giúp các em xóa bỏ mặc
cảm yếu kém và tự tin hơn trong học tập.
7. Kết hợp phương pháp dạy học hiện đại với dạy học truyền
thống
Bên cạnh các phương pháp truyền thống như thuyết giảng, đàm thoại,
đóng tiểu phẩm, đọc diễn cảm, ngâm thơ… cũng thu hút các em vào bài học.
Khi dạy đoạn trích Trao duyên hay đoạn trích Nỗi thương mình (Trích Truyện
Kiều của Nguyễn Du) tôi gọi một học sinh đọc văn bản, sau đó tôi ngâm cho
các em nghe. Với hình thức ngâm thơ như vậy, đã kích thích được các em vào
bài học, đặc biệt là đối tượng học sinh yếu kém.
Hiện nay công nghệ thông tin đã rất phát triển và được áp dụng trong
mọi lĩnh vực của cuộc sống, trong đó có giáo dục. Tuy nhiên, qua thử nghiệm
và theo dõi, tôi thấy không phải bài nào cũng có thể áp dụng công nghệ thông
tin thành công. Nên chăng có lẽ chỉ nên áp dụng nó ở phân môn tiếng việt hay
tạp làm văn, còn môn giảng văn… có lẽ nên để cho học sinh thả sức tung
hoành trí tưởng tượng của mình theo những hình tượng văn học dưới sự chỉ
đạo hướng dẫn của thầy. Bản thân tôi cũng đã từng soạn và dạy nhiều bài giáo
án điện tử như: Hoạt động giao tiếp bằng ngôn ngữ, Những yêu cầu về sử
dụng tiếng việt, Lập dàn ý bài văn nghị luận, Hiền tài là nguyên khí quốc gia,
đoạn trích Trao Duyên (Tryện Kiều – Nguyễn Du)… học sinh nghe chăm
chú, thảo luận sôi nổi cũng như ghi chép đầy đủ. Song tôi thấy, nên dạy công
16
Liên hệ: Nguyễn Văn Hùng ĐT:0946734736; Mail:
[email protected]
nghệ thông tin ở những giờ tập làm văn, tiếng việt thì hợp hơn, dễ thành công
hơn
8. Luôn gần gũi và đặc biệt quan tâm tới học sinh yếu kém.
Đối với những đối tượng học sinh yếu kém không có ý thức học tập thì
nhất định các em về nhà sẽ không học bài và làm bài. Vì thế, để khắc phục
tình hình đó, tôi đã đề ra cách giải quyết như: trong học tập tôi thường xuyên
gọi các em này phát biểu ý kiến hay đại diện nhóm của mình trình bày kết quả
thảo luận. Thường xuyên gọi các em đọc bài để các em thấy rằng việc học của
mình luôn được thầy cô quan tâm.
Giáo viên thường xuyên kiểm tra bài cũ học sinh yếu kém và kiểm tra
vở soạn văn, vở luyện viết ở nhà nhiều hơn nhằm nhắc nhở những đối tượng
yếu kém chịu khó khắc phục để vươn lên trong học tập. Việc làm trên có tác
động to lớn đến nhận thức của học sinh, giúp học sinh khắc sâu kiến thức đã
học. Bên cạnh đó, phải thường xuyên gần gũi, động viên và hướng dẫn các
em, kịp thời khen ngợi và tuyên dương trước lớp về sự tiến bộ của các em đó
dù rằng sự tiến bộ là rất ít. Có làm như vậy thì các em cảm thấy tự tin và hứng
thú hơn trong học tập. Thỉnh thoảng, giáo viên cũng gặp riêng những học sinh
yếu kém để tìm hiểu tình hình học tập và hoàn cảnh từng em để hiểu rõ từng
đối tượng mà giảng dạy cho phù hợp. Hơn nữa, người giáo viên cũng phải chú
ý đến việc coi học sinh như người em, người bạn… của mình. Tình cảm thân
tình ấy sẽ giúp cả thầy và trò có được sự gần gũi để sẻ chia cảm xúc, suy nghĩ
của mình.
17
Liên hệ: Nguyễn Văn Hùng ĐT:0946734736; Mail:
[email protected]
Giúp đỡ học sinh yếu kém gắn với cuộc vận động “Xây dựng trường
học thân thiện, học sinh tích cực” và “Mỗi thầy cô giáo là một tấm gương
đạo đức, tự học và sáng tạo”. Bồi dưỡng học sinh yếu kém bằng tâm lí sư
phạm, kiên trì và dài lâu, dùng các biện pháp kích thích, động viên các em là
chính, khơi dậy trong học sinh ý chí vượt khó để tiến bộ vươn lên.
IV. HIỆU QUẢ TRONG VIỆC TRIỂN KHAI SKKN
Qua việc áp dụng một số phương pháp nhằm giảm thiểu học sinh yếu kém cho học
sinh môn ngữ văn khối 10, áp dụng cho các lớp 10B, 10I, 10H, tôi thấy bước đầu đã rèn
luyện cho học sinh phương pháp đọc- hiểu. Học sinh ban đầu đọc chữ, đọc câu đã dần biết
đọc hiểu nghĩa của từ và sắc thái biểu cảm, hiểu nghĩa của hình thức câu, hiểu được mạch
văn, bố cục, nắm được chủ đề tác phẩm. Học sinh yếu kém ít nhiều đã biết cách viết câu
văn, đoạn văn, bài văn nghị luận như thế nào. Học sinh hứng thú trong cách tìm hiểu tác
phẩm, tự giác, chủ động trong học tập, đặc biệt trong học bài cũ và soạn bài ở nhà. Tạo
không khí sôi nổi trong tranh luận tìm hiểu vấn đề, có những phát hiện mới mẻ có tính
sáng tạo trong giờ học. Các em học sinh yếu kém đã tích cực hơn trong học tập như thường
xuyên trao đổi bài với nhau, hỏi bài với thầy cô mỗi khi gặp các bài khó hoặc không hiểu,
tích cực làm việc theo nhóm trong các tiết học trên lớp và trao đổi thảo luận nhóm ở nhà.
Nhờ đó mà số học sinh yếu kém đã giảm rõ rệt.
Kết quả đầu năm ( trước khi áp dụng-
Kết quả cuối học kì I (sau khi
Thông qua khảo sát chất lượng đầu năm)
TS HS Giỏi Khá TB Yếu Kém
10B(44)
1
7
17
15
4
10I(43)
0
6
16
16
5
10H(42) 0
5
17
14
6
áp dụng)
Khá TB Yếu
12
22
7
10
23
6
9
24
6
Giỏi
1
1
1
Kém
2
3
2
Kết quả cả năm
18
Liên hệ: Nguyễn Văn Hùng ĐT:0946734736; Mail:
[email protected]
Kết quả cả năm thông qua điểm TB các điểm bài kiểm tra
Tổng số HS
Giỏi
Khá
Trung bình
Yếu
Kém
10B(44)
10I(43)
10H(42)
3
2
3
15
14
12
24
25
26
2
2
1
0
0
0
C- KẾT LUẬN VÀ ĐỀ XUẤT
* Kết luận:
Trên đây là những kinh nghiệm của bản thân tôi trong quá trình dạy học
đã áp dụng. Tất nhiên, mong muốn bao giờ cũng vượt quá tầm thực tại của
mình nên những gì đạt được tôi thấy còn chưa thể hài lòng được. Bởi vậy, tôi
mong muốn được trao đổi, chia sẻ với các quý vị, các bạn đồng nghiệp nhiều
hơn để cùng nhau rút ra cách thức, phương pháp dạy học tốt nhất, phù hợp và
mang lại hiệu quả lớn nhất. Khi thực hiện và vận dụng SKKN, bản thân tôi đã
rút ra bài học:
Đầu năm học giáo viên phải kiểm tra khả năng tiếp thu bài của học sinh
để phân loại trình độ học sinh. Tìm hiểu và theo dõi tâm lí của từng đối tượng
học sinh. Động viên các em học yếu thông qua các tấm gương phấn đấu trong
học tập của các lớp đàn anh đi trước. Đưa ra phương pháp học nhóm phù hợp
gây hứng thú cho học sinh. Lựa chọn cho các em những bài tập phù hợp từ
đơn giản đến khó dần. Động viên, khuyến khích các em khi có sự chuyển biến
tốt (dù chỉ là rất nhỏ). Trong quá trình rèn luyện cho các em, không nên nóng
vội mà tạo tâm lí thoải mái cho các em.
* Kiến nghị đề xuất:
19
Liên hệ: Nguyễn Văn Hùng ĐT:0946734736; Mail:
[email protected]
Nhà trường cần quan tâm hơn nữa, tìm ra các phương pháp và biện
pháp thiết thực hơn nữa để giúp đỡ học sinh yếu kém, đồng thời cần hướng
dẫn cụ thể công tác phụ đạo học sinh yếu kém đến từng giáo viên.
Cả gia đình, nhà trường và xã hội phải chia sẻ trách nhiệm trong công
tác khắc phục tình trạng học sinh yếu kém (không nên đổ lỗi hoặc giao hẳn
trách nhiệm cho giáo viên).
Thư viện của nhà trường cần có thêm nhiều tranh ảnh về tác giả, tác
phẩm, cả các tác giả và tác phẩm văn học nước ngoài,thêm băng đĩa để giáo
viên trình chiếu, giới thiệu cho học sinh, đặc biệt là các học sinh yếu kém có
điều kiện hiểu hơn về bài học.
Con đường dẫn đến thành công trong việc giảng dạy tạo cho học sinh
hứng thú học tập và học tập tiến bộ môn ngữ văn có lẽ không phải là một con
đường bằng phẳng, nhưng tôi tin các bạn sẽ tìm cho mình một con đường với
những giải pháp hay nhất để vượt qua tất cả và hoàn thành nhiệm vụ quan
trọng nặng nề mà xã hội giao cho. Đó là “sự nghiệp trồng người”.
Nội dung SKKN trên là một phần không thể thiếu góp phần giúp tôi
hoàn thành tốt quá trình dạy học, nâng cao chất lượng dạy học nhằm giảm
thiểu học sinh yếu kém tại trường THPT Trần Phú.
Rất mong sự góp ý chân thành của quý thầy cô, nhằm giúp tôi hoàn
thiện hơn trong công tác.
Tôi xin chân thành cảm ơn!
20