Tài liệu Những lỗi thường gặp trong quá trình thực hành và tính điểm wisc iv phiên bản việt nam

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC TRẦN ĐĂNG HƢNG NHỮNG LỖI THƢỜNG GẶP TRONG QUÁ TRÌNH THỰC HÀNH VÀ TÍNH ĐIỂM WISC-IV PHIÊN BẢN VIỆT NAM LUẬN VĂN THẠC SĨ TÂM LÝ HỌC HÀ NỘI – 2017 i ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC NHỮNG LỖI THƢỜNG GẶP TRONG QUÁ TRÌNH THỰC HÀNH VÀ TÍNH ĐIỂM WISC-IV PHIÊN BẢN VIỆT NAM LUẬN VĂN THẠC SĨ TÂM LÝ HỌC CHUYÊN NGÀNH: TÂM LÝ HỌC LÂM SÀNG TRẺ EM VÀ VỊ THÀNH NIÊN Mã số: THÍ ĐIỂM Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: TS. Trần Thành Nam HÀ NỘI – 2017 ii LỜI CẢM ƠN Trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu để hoàn thành luận văn thạc sĩ Tâm lý học, tôi đã nhận đƣợc vô vàn sự hỗ trợ và giúp đỡ của các cá nhân và tập thể. Tôi xin gửi lời cảm ơn sâu sắc và chân thành nhất tới TS. Trần Thành Nam - ngƣời thầy đầy trí tuệ và nhiệt huyết đã luôn theo sát chỉ dẫn từng bƣớc và không ngừng khuyến khích, động viên tôi hoàn thành nghiên cứu này. Tôi xin chân thành cảm ơn tất cả các thầy cô trong khoa đào tạo sau đại học đã luôn nhiệt tình giảng dạy, hƣớng dẫn và truyền lại những kiến thức giá trị tới các học viên trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu. Tôi xin chân thành cảm ơn tới những học viên tham gia khóa ”Tập huấn sử dụng trắc nghiệm WISC-IV phiên bản Việt Nam” đã tham gia rất nhiệt tình trong quá trình nghiên cứu của tôi. Cuối cùng, tôi xin gửi lời cảm ơn tới gia đình và bạn bè - những ngƣời đã luôn hỗ trợ và ủng hộ tôi trong suốt 2 năm hoàn thành chƣơng trình thạc sĩ. Xin chân thành cảm ơn! Hà Nội, ngày 27 tháng 11 năm 2017 Tác giả luận văn Trần Đăng Hƣng iii MỤC LỤC DANH MỤC VIẾT TẮT........................................................................................................ vi DANH MỤC BẢNG ............................................................................................................. vii DANH MỤC HÌNH ............................................................................................................... ix MỞ ĐẦU ............................................................................................................................. - 1 1. Lý do chọn đề tài...................................................................................................... - 1 - 2. Mục đích nghiên cứu................................................................................................ - 4 - 3. Câu hỏi nghiên cứu .................................................................................................. - 4 - 4. Giả thuyết nghiên cứu .............................................................................................. - 5 - 5. Nhiệm vụ nghiên cứu ............................................................................................... - 5 - 6. Đối tƣợng nghiên cứu .............................................................................................. - 6 - 7. Khách thể nghiên cứu .............................................................................................. - 6 - 8. Phƣơng pháp nghiên cứu.......................................................................................... - 6 - 9. Cấu trúc của luận văn ............................................................................................... - 6 - CHƢƠNG 1: TỔNG QUAN VÀ CƠ SỞ LÝ LUẬN ......................................................... - 7 1.1 Các nghiên cứu đi trƣớc về lỗi tiến hành, tính điểm năng lực nhận thức bằng các trắc nghiệm đánh giá trí tuệ của Wechsler....................................................................... - 7 1.1.1 Các nghiên cứu ở nước ngoài....................................................................... - 7 - 1.1.2 Các nghiên cứu ở Việt Nam ........................................................................ - 12 - 1.2 Về trắc nghiệm Wechsler ................................................................................... - 14 - 1.2.1 Các bộ trắc nghiệm Wechsler ..................................................................... - 14 - 1.2.2 Bộ trắc nghiệm WISC-IV và WISC-IV phiên bản Việt................................ - 15 - 1.3 Quy định về cách tiến hành, tính điểm và diễn giải trắc nghiệm WISC-IV-VN - 23 - 1.3.1 Những nguyên tắc tiến hành WISC-IV-VN: ................................................ - 23 - 1.3.2 Những nguyên tắc tính điểm WISC-IV-VN ................................................. - 32 - 1.4 Khái niệm lỗi tiến hành và tính điểm trắc nghiệm ............................................. - 34 - 1.5 Một số yếu tố ảnh hƣởng đến việc mắc lỗi khi tiến hành và tính điểm WISC-IV-VN ............................................................................................................................ - 35 - CHƢƠNG 2: TỔ CHỨC VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ..................................... - 37 2.1 Tổ chức nghiên cứu ............................................................................................ - 37 - 2.1.1 Giai đoạn 1: Nghiên cứu thảo luận nhóm tập trung .................................. - 38 - 2.1.2 Giai đoạn 2: Nghiên cứu quan sát tham dự ............................................... - 40 - 2.1.3 Giai đoạn 3: Nghiên cứu sản phẩm hoạt động ........................................... - 42 - 2.2 Phƣơng pháp nghiên cứu .................................................................................... - 43 - iv 2.2.1 Nghiên cứu tài liệu ..................................................................................... - 43 - 2.2.2 Thảo luận nhóm tập trung .......................................................................... - 44 - 2.2.3 Nghiên cứu quan sát tham dự ..................................................................... - 44 - 2.2.4 Nghiên cứu sản phẩm hoạt động ................................................................ - 45 - 2.2.5 Thống kê xã hội học .................................................................................... - 45 - 2.2.6 Nghiên cứu trường hợp............................................................................... - 45 - CHƢƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ......................................................................... - 46 3.1 Kết quả nghiên cứu thảo luận nhóm tập trung ................................................... - 46 - 3.1.1 Thực trạng kết quả thảo luận nhóm tập trung ............................................ - 46 - 3.1.2 Kết luận cho phần nghiên cứu thảo luận nhóm tập trung .......................... - 51 - 3.2 Kết quả nghiên cứu quan sát tham dự ................................................................ - 52 - 3.2.1 Thực trạng lỗi mắc phải trong quá trình chuẩn bị bối cảnh trước khi tiến hành trắc nghiệm WISC-IV-VN .......................................................................................... - 52 3.2.2 Thực trạng các lỗi mắc phải trong quá trình tiến hành 10 tiểu trắc nghiệm cơ bản của WISC-IV-VN ................................................................................................. - 53 3.2.3 VN Thực trạng các lỗi mắc phải trong quá trình tính điểm trắc nghiệm WISC-IV.................................................................................................................... - 55 - 3.2.4 Bàn luận về kết quả nghiên cứu sản phẩm quan sát tham dự .................... - 56 - 3.2.5 Kết luận cho phần nghiên cứu sản phẩm quan sát tham dự ....................... - 57 - 3.3 Kết quả nghiên cứu sản phẩm hoạt động ........................................................... - 58 - 3.3.1 Thực trạng các lỗi mắc phải trong quá trình tiến hành và ghi chép kết quả trắc nghiệm WISC-IV-VN .................................................................................................. - 59 3.3.2 Thực trạng các lỗi mắc phải trong quá trình tính điểm kết quả trắc nghiệm WISC-IV-VN............................................................................................................... - 60 3.3.3 Bàn luận về kết quả nghiên cứu sản phẩm hoạt động ................................ - 61 - 3.3.4 Kết luận phần nghiên cứu sản phẩm hoạt động ......................................... - 61 - 3.4 Kết quả nghiên cứu trƣờng hợp.......................................................................... - 62 - 3.4.1. Thực trạng lỗi và một số phương pháp khắc phục ..................................... - 62 - 3.4.2. Kết luận phần nghiên cứu tường hợp ......................................................... - 63 - KẾT LUẬN ....................................................................................................................... - 64 KHUYẾN NGHỊ ............................................................................................................... - 65 HẠN CHẾ ......................................................................................................................... - 69 TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................................................. - 70 - v DANH MỤC VIẾT TẮT CHC Cattell-Horn-Carroll CPI Chỉ số Nhận thức thành thạo Cs Cộng sự ĐTB Điểm trung bình FSIQ Chỉ số Trí tuệ tổng hợp GAI Chỉ số Nhận thức chung IQ Chỉ số Thông minh (Intelligence Quotient) PRI Chỉ số Tƣ duy tri giác PSI Chỉ số Tốc độ xử lý SKTT Sức khỏe tâm thần VCI Chỉ số Hiểu lời nói WMI Chỉ số Trí nhớ công việc WISC-IV Thang đo trí tuệ Wechsler dành cho trẻ em - ấn bản lần thứ 4 WISC-IV-VN Thang đo trí tuệ Wechsler dành cho trẻ em - ấn bản lần thứ 4 - phiên bản Việt vi DANH MỤC BẢNG Bảng 1.1 Tên bảng Trang Tổng hợp kết quả các nghiên cứu đi trƣớc về các lỗi 9 trong tiến hành, tính điểm và diễn giải các trắc nghiệm trí tuệ của Wechsler Bảng 1.2 Tên viết tắt và Mô tả những tiểu trắc nghiệm chính 19 và phụ Bảng 1.3 Tên viết tắt của điểm thành phần 21 Bảng 1.4 Các vật dụng trong thang đo WISC-IV-VN 23 Bảng 1.5 Quy định về điểm bắt đầu, nguyên tắc quay lại, 26 dừng lại cho 10 tiểu trắc nghiệm cơ bản của WISCIV-VN Bảng 3.1 Các lỗi tiến hành 10 tiểu trắc nghiệm WISC-IV-VN 46 theo kết quả thảo luận nhóm tập trung Bảng 3.2 Tần suất lỗi mắc phải trong quá trình chuẩn bị bối 52 cảnh trƣớc khi tiến hành trắc nghiệm WISC-IV-VN Bảng 3.3 Tỉ lệ trung bình lỗi mắc phải trong quá trình tiến 53 hành 10 tiểu trắc nghiệm cơ bản của WISC-IV-VN so sánh với tỉ lệ trung bình trong nghiên cứu của Mrazik và cộng sự Bảng 3.4 Tần suất lỗi mắc phải trong quá trình tính điểm trắc 55 nghiệm WISC-IV-VN Bảng 3.5 Tỉ lệ số lỗi mắc phải trong quá trình tiến hành và quá trình tính điểm trắc nghiệm WISC-IV-VN vii 57 Bảng 3.6 Số liệu thống kê lỗi mắc phải trong quá trình tiến 58 hành và ghi chép kết quả trắc nghiệm WISC-IV-VN Bảng 3.7 Số liệu thống kê lỗi mắc phải trong quá trình tính điểm kết quả trắc nghiệm WISC-IV-VN viii 59 DANH MỤC HÌNH Tên hình Hình 1.1 Thành phần cấu trúc trắc nghiệm WISC-IV Hình 1.2 Ví dụ về cách tính tuổi thực khi tiến hành trắc nghiệm ix Trang 22 MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Trắc nghiệm tâm lý đƣợc định nghĩa là một tập hợp các thủ tục/quy trình đƣợc tiêu chuẩn hóa để đo một hoặc một số cấu trúc tâm lý đƣợc quan tâm. Tiêu chuẩn hóa ở đƣợc hiểu là những thủ tục chi tiết cho việc thiết lập bối cảnh làm việc, quy trình thu thập dữ liệu, quy trình tính điểm, quy trình diễn giải phải theo những quy định chuẩn bắt buộc theo từng bộ trắc nghiệm. Nói theo cách khác, tất cả các thủ tục đo lƣờng của trắc nghiệm phải đƣợc tiến hành chính xác theo một quy trình thống nhất để kết quả có thể so sánh với chuẩn điểm đã đƣợc tính toán trên mẫu (Stinnett và cộng sự, 1994). Do đặc thù ngành Tâm lý ở Việt Nam vẫn còn là một ngành mới, chƣa có sự quản lý nghiêm ngặt cũng nhƣ một hệ quy chiếu về tính chính xác và độ hiệu quả trong việc sử dụng các trắc nghiệm để đánh giá, dẫn đến việc sử dụng các trắc nghiệm sao cho phù hợp, chính xác bao gồm từ việc lựa chọn trắc nghiệm, các thao tác tiến hành trắc nghiệm, tổng kết và tính điểm theo đúng hệ thống quy trình lại là một vấn đề khó kiểm soát. Nguyên nhân xuất phát từ việc những bộ trắc nghiệm này không đƣợc xây dựng hoặc chuẩn hóa theo một quy trình đúng tiêu chuẩn khoa học. Bởi vậy, kết quả diễn giải cho một trắc nghiệm chỉ có thể đƣợc sử dụng nhƣ một số liệu tham khảo chứ không thể sử dụng nhƣ một cơ sở cho việc đánh giá. Hiện nay đã có nhiều đơn vị khác nhau tổ chức thực hiện việc chuẩn hóa các bộ trắc nghiệm do nƣớc ngoài thiết kế để có thể sử dụng hợp chuẩn ở Việt Nam. Việc chuẩn hóa các bộ trắc nghiệm giúp cho các nhà tâm lý ở Việt Nam có thêm những công cụ đánh giá lƣợng giá khoa học, từ đó có thể diễn giải những kết quả đánh giá một cách chính xác và khoa học. Những bộ -1- trắc nghiệm đã và đang đƣợc chuẩn hóa tại Việt Nam có thể kể đến nhƣ: bộ trắc nghiệm đánh giá trí tuệ trẻ em Wechsler phiên bản 4 (WISC-IV), bộ trắc nghiệm Bayley đánh giá sự phát triển của trẻ phiên bản 3 (Bayley-III), bộ trắc nghiệm đánh giá trí tuệ trẻ em Wechsler phiên bản 5 (WISC-V)... Trắc nghiệm đánh giá trí tuệ trẻ em Wechsler phiên bản lần thứ 4 (xuất bản năm 2003) là một bộ trắc nghiệm đánh giá năng lực trí tuệ đƣợc sử dụng rất phổ biến trên thế giới. Bộ trắc nghiệm này đã đƣợc giới nghiên cứu và các nhà lâm sàng đánh giá cao vì tính chuẩn hóa, quy trình thực hiện chặt chẽ và đƣa ra thông tin chẩn đoán, dự báo hữu ích. Mục đích sử dụng của trắc nghiệm này cũng khá rộng từ giúp hiểu đƣợc năng lực trí tuệ của trẻ nói chung đến hỗ trợ nhà lâm sàng xác định các vấn đề rối loạn học tập, các dạng thiểu năng học tập, nhận diện tài năng để lên kế hoạch học tập mang tính thích ứng cho cá nhân học sinh (Weiss và cộng sự, 2006). WISC-IV đƣợc chuẩn hóa vào năm 2009, là bộ trắc nghiệm đƣợc chuẩn hóa theo quy trình chuẩn quốc tế ở Việt Nam. Do đó WISC-IV phiên bản Việt Nam cũng là bộ trắc nghiệm có chƣơng trình tập huấn sử dụng theo một quy trình hệ thống và khoa học tại Việt Nam. Cho đến thời điểm hiện tại, bộ trắc nghiệm này đã đƣợc thích nghi để sử dụng cho trên 70 nƣớc trên thế giới (Nguyễn Thị Mỹ Lộc, Đặng Hoàng Minh và cộng sự 2011). Tại Việt Nam, trắc nghiệm đánh giá trí tuệ trẻ em Wechsler phiên bản lần thứ IV đã đƣợc Trƣờng Đại học Giáo dục – Đại học Quốc gia Hà Nội thích nghi từ năm 2010 với tên gọi là Bộ trắc nghiệm đánh giá trí tuệ trẻ em Wechsler phiên bản Việt (viết tắt là WISC-IV-VN). Trắc nghiệm này đã đƣợc thích nghi theo quy trình chuẩn quốc tế khi thích nghi một trắc nghiệm nƣớc ngoài vào Việt Nam do Van Widenfelt và cộng sự (2005) đề xuất. Nghiên cứu thích nghi cũng đã đƣa ra bằng chứng khẳng định độ tin cậy và độ hiệu lực của trắc nghiệm WISC-IV-VN khá cao có thể -2- phản ánh chính xác khả năng nhận thức của trẻ em Việt Nam từ 6-16 tuổi. Cụ thể là hệ số Cronbach alpha phản ánh sự thống nhất bên trong của thang Điểm tổng trí tuệ (FSIQ) lớn hơn 0,9; hệ số Cronbach alpha của các hệ số điểm trí tuệ thành phần gồm Tƣ duy ngôn ngữ - VCI, Tƣ duy tri giác - PRI, Trí nhớ công việc-WMI và Tốc độ xử lý -PSI cũng dao động từ 0,88 đến 0,94; độ ổn định bên trong của 10 tiểu trắc nghiệm cơ bản trong WISC-IVVN ở trong giới hạn từ 0,81 đến 0,95. (Nguyễn Thị Mỹ Lộc, Đặng Hoàng Minh và cộng sự 2011). Sau khi đƣợc thích nghi văn hóa và định chuẩn trên mẫu trẻ em Việt Nam, Trƣờng Đại học Giáo dục, Đại học Quốc Gia Hà Nội đã công bố kết quả và triển khai tập huấn cách tiến hành, tính điểm, diễn giải và báo cáo WISC-IV-VN cho hơn 200 chuyên gia đang hoạt động trong lĩnh vực tâm lý học lâm sàng trên cả nƣớc (bắt đầu từ năm 2011 cho đến nay). Cũng nhƣ các trắc nghiệm quy chuẩn khác, để kết quả có hiệu lực diễn giải, việc thực hiện và tính điểm WISC-IV-VN phải tuân thủ những quy trình rất chuẩn xác. Tuy vậy, trong quá trình giám sát, hỗ trợ kỹ thuật cho học viên sau tập huấn, chúng tôi phát hiện ra một số lỗi trong tiến hành và tính điểm mà nhiều học viên hay gặp. Những lỗi tiến hành này chƣa đƣợc bất kỳ một nghiên cứu nào phản ánh. Việc tìm ra những lỗi thƣờng gặp trong quá trình sử dụng không chỉ góp phần đƣa ra những khuyến nghị cho cả đơn vị tổ chức tập huấn lẫn những học viên tham gia tập huấn trắc nghiệm WISC-IV mà còn có thể giúp những đơn vị tổ chức những khóa tập huấn trắc nghiệm khác sử dụng nhƣ một cơ sở tham khảo nhằm xây dựng nên những khóa tập huấn chất lƣợng hơn, hiệu quả hơn. Từ những lí do trên, chúng tôi quyết định thực hiện đề tài “Những lỗi thƣờng gặp trong quá trình thực hành và tính điểm trắc nghiệm WISC-IV phiên bản Việt Nam”. Nghiên cứu đƣợc kỳ vọng sẽ đƣa ra đƣợc kết quả -3- lƣợng giá về (1) Những lỗi thƣờng gặp trong quá trình thực hành trắc nghiệm và (2) Tỉ lệ lỗi mắc phải cũng nhƣ tỉ lệ số lƣợng những nghiệm viên mắc lỗi trong quá trình thực hành trắc nghiệm. Từ đó những ngƣời thực hành trắc nghiệm có thể chú ý hơn, hạn chế tối đa các lỗi phát sinh trong quá trình thực hành trắc nghiệm. 2. Mục đích nghiên cứu Đề tài đƣợc tiến hành nhằm phát hiện những lỗi thƣờng gặp trong quá trình thực hành và tính điểm trắc nghiệm WISC-IV phiên bản Việt trên khách thể là những chuyên gia đã trải qua quá trình tập huấn tiến hành tính điểm và diễn giải trắc nghiệm WISC-IV phiên bản Việt. Từ đó nâng cao độ tin cậy và độ hiệu lực của trắc nghiệm WISC-IV cũng nhƣ nâng cao năng lực thực hành đánh giá trí tuệ bằng trắc nghiệm WISC-IV phiên bản Việt cho những nhà thực hành đang sử dụng trắc nghiệm này để cung cấp dịch vụ cho cộng đồng. 3. Câu hỏi nghiên cứu Ngƣời tiến hành trắc nghiệm WISC-IV phiên bản Việt thƣờng gặp lỗi trong giai đoạn nào của quá trình tiến hành, tính điểm trắc nghiệm WISC-IV phiên bản Việt trên khách thể. Những lỗi thƣờng gặp diễn ra trong từng giai đoạn nào của quá trình tiến hành, tính điểm trắc nghiệm WISC-IV phiên bản Việt là gì. Những lỗi thƣờng mắc phải tập trung ở các tiểu trắc nghiệm nào. Ngƣời tiến hành trắc nghiệm WISC-IV phiên bản Việt có mắc lỗi khi tính điểm kết quả không. -4- 4. Giả thuyết nghiên cứu Ngƣời tiến hành trắc nghiệm thƣờng gặp lỗi trong cả ba giai đoạn (i) trƣớc khi tiến hành trắc nghiệm; (ii) trong khi tiến hành trắc nghiệm và (iii) sau khi tiến hành trắc nghiệm WISC-IV phiên bản Việt. Ngƣời tiến hành thƣờng gặp nhiều lỗi hơn trong các tiểu trắc nghiệm đánh giá năng lực Tƣ duy ngôn ngữ. Ngƣời tiến hành cũng thƣờng mắc các lỗi quy trình tiến hành nhƣ vi phạm các nguyên tắc về điểm bắt đầu; điềm dừng lại, quay lại, ghi nguyên văn câu trả lời. Về phần tính điểm, ngƣời tiến hành thƣờng gặp lỗi trong việc tính tổng điểm thô sai hoặc quy đổi từ điểm thô ra điểm chuẩn; từ điểm chuẩn ra điểm thành phần thiếu chính xác do tính toán sai tuổi thực của trẻ. 5. Nhiệm vụ nghiên cứu Để thực hiện đƣợc mục đích nghiên cứu nhƣ trên ngƣời nghiên cứu phải thực hiện các nhiệm vụ cụ thể sau: - Nghiên cứu lý luận để phát hiện các lỗi tiến hành và tính điểm trong các bằng chứng nghiên cứu đi trƣớc. - Tổ chức nghiên cứu khám phá để Khảo sát, phát hiện các lỗi tiến hành, tính điểm trắc nghiệm WISC-IV-VN thể của các chuyên gia, nhà thực hành trong quá trình thực hiện trắc nghiệm. - Tổ chức nghiên cứu sản phẩm hoạt động của những nhà thực hành để có thêm bằng chứng về những lối tiến hành và tính điểm. - Trên cơ sở các lỗi tiến hành, tính điểm thu đƣợc, nghiên cứu phát triển một bộ công cụ hƣớng dẫn các bƣớc chi tiết cho quá trình tiến hành, tính điểm trắc nghiệm WISC-IV-VN để hỗ trợ các chuyên gia, nhà thực hành trong quá trình thực hiện trắc nghiệm. -5- 6. Đối tƣợng nghiên cứu Các lỗi thƣờng gặp trong quá trình tiến hành, tính điểm trắc nghiệm WISC-IV phiên bản Việt. 7. Khách thể nghiên cứu - 70 khách thể cho nghiên cứu thảo luận nhóm tập trung. - 45 khách thể cho nghiên cứu quan sát tham dự. - 33 khách thể trong nghiên cứu sản phẩm hoạt động. 8. Phƣơng pháp nghiên cứu - Nghiên cứu tài liệu. - Thảo luận nhóm tập trung. - Nghiên cứu quan sát tham dự. - Nghiên cứu sản phẩm hoạt động. - Thống kê xã hội học. - Nghiên cứu trƣờng hợp. 9. Cấu trúc của luận văn Ngoài phần Mở đầu, Kết luận và Khuyến nghị, Hạn chế, Phụ lục, luận văn có cấu trúc gồm 3 chƣơng: - Chƣơng 1: Tổng quan và cơ sở lý luận. - Chƣơng 2: Tổ chức và phƣơng pháp nghiên cứu. - Chƣơng 3: Kết quả nghiên cứu. -6- CHƢƠNG 1: TỔNG QUAN VÀ CƠ SỞ LÝ LUẬN 1.1 Các nghiên cứu đi trƣớc về lỗi tiến hành, tính điểm năng lực nhận thức bằng các trắc nghiệm đánh giá trí tuệ của Wechsler 1.1.1 Các nghiên cứu ở nước ngoài Các nghiên cứu đi trƣớc về phân tích lỗi tiến hành, tính điểm và diễn giải trắc nghiệm rất đƣợc chú trọng vì vai trò quan trọng của nó trong việc giúp đƣa ra những kết luận chính xác về định hƣớng giáo dục cũng nhƣ can thiệp cho ngƣời đƣợc đánh giá. Tuy nhiên, với các trắc nghiệm đánh giá trí tuệ nhận thức của Wechsler, không có nhiều bằng nghiên cứu. Sử dụng cơ sở dữ liệu của Psychinfo để tìm kiếm với các từ khóa “administration & scoring errors”; “cognitive assessment” và “Wechsler”, tác giả đã tìm thấy một số bằng chứng nghiên cứu đi trƣớc nhƣ sau. Theo nghiên cứu Thực hành và chấm điểm lỗi của học viên tham gia tập huấn WISC-IV: Các vấn đề và tranh cãi (Martin Mrazik và cộng sự, 2012), thực hiện trên 19 học viên tham gia tập huấn sử dụng trắc nghiệm WISC-IV phiên bản Canada. Có tổng cộng 511 lỗi trên 107 trong số 114 bản ghi điểm, trung bình 4,48 cho mỗi bản ghi điểm. Theo dự đoán, nghiệm viên có số lỗi lớn nhất trong các tiểu trắc nghiệm Từ vựng, Tìm điểm tƣơng đồng và Hiểu biết, chiếm 80,2% tất cả các lỗi. Đối với nghiên cứu này, bất kỳ phản hồi nào mà truy vấn đã bị bỏ lỡ, một truy vấn đƣợc sử dụng không đúng, hoặc đƣợc sử dụng khi nó không đƣợc xác định là lỗi. Dựa vào quy trình này, ngƣời ta phát hiện ra rằng các vấn đề với câu hỏi truy vấn là lỗi phổ biến nhất trong ba tiểu trắc nghiệm này (37,3% của tất cả các lỗi). Theo nghiên cứu về lỗi khi tiến hành, ghi chép và tính điểm WISC-III (Michael S. Belk và cộng sự, 2002) các lỗi của ngƣời thực hành có thể gây ra -7- sự thay đổi về chỉ số IQ trên 11% số lƣợng kết quả đánh giá. Có nhiều nguyên nhân dẫn đến những sai sót trong quá trình tiến hành. Thứ nhất, các nghiệm viên muốn tránh những sai sót có thể gây ảnh hƣởng tiêu cực đến cuộc sống của trẻ. Thứ hai, kết quả của tiểu trắc nghiệm này có thể ảnh hƣởng đến việc đánh giá kết quả của một tiểu trắc nghiệm khác. Thứ ba, việc sai sót có thể dẫn đến sự mất niềm tin từ phía cộng đồng đối với những ngƣời cung cấp dịch vụ tâm lý. Công trình nghiên cứu Những lỗi trong thực hành và tính điểm WISCIV của Scott A. Loe và cộng sự (Tạp chí Đánh giá Tâm lý Giáo dục, 2007), điều tra trên 51 bản đánh giá trắc nghiệm đƣợc thực hiện bởi các học viên đã tham gia tập huấn, để thu đƣợc dữ liệu mô tả tần suất lỗi của nghiệm viên và ảnh hƣởng của những lỗi đó đến kết quả đánh giá. Số lỗi trung bình trên một bản kết quả là 25,8. Các lỗi phổ biến nhất là không đặt truy vấn câu trả lời phù hợp, chấm điểm quá cao cho một câu trả lời và không ghi lại phản ứng của nghiệm thể trong lúc tiến hành trắc nghiệm. Hƣớng nghiên cứu về phân tích lỗi tiến hành, tính điểm và diễn giải trắc nghiệm trên thế giới rất đƣợc chú trọng vì vai trò quan trọng của nó trong việc giúp đƣa ra những kết luận chính xác về định hƣớng giáo dục cũng nhƣ can thiệp cho ngƣời đƣợc đánh giá. Sử dụng cơ sở dữ liệu của Psychinfo và Proquest để tìm kiếm với các từ khóa “administration & scoring errors”; “cognitive assessment” và “Wechsler”, tác giả đã tìm thấy một số bằng chứng nghiên cứu khẳng định (i) lỗi tiến hành và tính điểm khi thực hiện các bộ công cụ đo năng lực trí tuệ, nhận thức là một điều phổ biến (Alfonso et al., 1998; Loe, Kadlubek, & Marks, 2007; Sherrets, Gard, & Langner, 1979; Slate & Chick, 1989; Slate, Jones, Coulter, & Covert, 1992); (ii) lỗi sai có thể rất nhỏ và đơn giản nhƣ cộng sai các hệ số điểm thô lại có hệ lụy to lớn làm thay đổi kết quả và kết luận về các năng lực trí tuệ của -8- nghiệm thể. (Alfonso et al., 1998). Bằng chứng nghiên cứu đi trƣớc cũng khẳng định các lỗi sai thƣờng thấy nhất trong các nghiên cứu khảo sát về lỗi tiến hành và tính điểm bằng các trắc nghiệm đo năng lực nhận thức và trí tuệ của Wechsler là tính sai tổng điểm trí tuệ; tính sai tuổi thực; tiến hành các tiểu trắc nghiệm sai khi chƣa thiết lập đƣợc điểm sàn hoặc dừng tiến hành trắc nghiệm khi chƣa thiết lập đƣợc điểm trần (Ramos, E., Alfonso, V. C., & Schermerhorn, S. M., 2009). Bảng 1.1 dƣới đây trình bày tóm tắt một số bằng chứng nghiên cứu về lỗi trong tiến hành, tính điểm và diễn giải các trắc nghiệm trí tuệ các trắc nghiệm của Wechsler đã tìm đƣợc trên các cơ sở dữ liệu khảo sát. Bảng 1.1. Tổng hợp kết quả các nghiên cứu đi trƣớc về các lỗi trong tiến hành, tính điểm và diễn giải các trắc nghiệm trí tuệ của Wechsler Tên nghiên cứu/ Mẫu nghiên Trắc tác giả cứu nghiệm Sherrets, & (1979) Gard, 39 khách thể WISC Kết quả nghiên cứu 89% nghiệm viên mắc ít Langner là nhà tâm lý nhất 1 lỗi trong quá trình thực hành, học tiến hành. Lỗi phổ biến viên trong quá nhất là lỗi tính điểm (gồm trình thực tập; cả cộng điểm và chuyển nhà tâm lý học điểm). đƣờng. Slate & Chick 14 nghiên cứu WISC-R 100% khách thể đều mắc (1989) một vài lỗi; 66% mắc lỗi sinh. đến mức làm thay đổi hệ số tổng điểm trí tuệ (FSIQ). -9- Slate & Jones 26 nghiên cứu WISC-R Số lƣợng lỗi trung bình (1990) trên mỗi nghiệm thể là 11,3 sinh. lỗi; thƣờng gặp nhất là lỗi không ghi đƣợc nguyên văn chính xác phần trả lời của nghiên thể; cho điểm sai; đặt câu hỏi sai. Alfonso, 15 nghiên cứu Johnson sinh. WISC- Số lƣợng lỗi trung bình III trên mỗi nghiệm thể là 7,8 Patinella, lỗi. Lỗi thƣờng gặp nhất là & Rader (1998) không ghi đƣợc nguyên văn chính xác phần trả lời của nghiên thể; không đƣa ra câu hỏi truy vấn khi cần, báo cáo sai điểm hệ số Tƣ duy ngôn ngữ và hệ tố Tổng điểm trí tuệ; tính cộng sai điểm thô các tiểu trắc nghiệm. LoBello, S. G., 25 nghiên cứu WIPPSI- 100% khách thể đều mắc & Holley, G. sinh. R một vài lỗi; số lỗi trung bình trên 1 trƣờng hợp là (1999) 12,97 nhƣng hầu hết đều không ảnh hƣởng đến mức Tổng điểm trí tuệ. Belk, M. S., 21 nghiên cứu WISC- - 10 - 100% khách thể đều mắc LoBello, S. G., sinh. III một vài lỗi; số lỗi trung Ray, G. E., & bình trên 1 trƣờng hợp là Zachar, 10,9, Có 2/3 mắc lỗi đến P. mức làm thay đổi hệ số (2002) tổng điểm trí tuệ (FSIQ). Các lỗi thƣờng gặp nhất là cho điểm quá thấp và không đặt câu hỏi truy vấn phù hợp đối với các tiểu trắc nghiệm Tƣ duy ngôn ngữ. Loe, Kadlubek, 17 nghiên cứu & Marks (2007) sinh. WISC- Số lỗi trung bình 25,8 trên IV một hồ sơ. Các lỗi thƣờng gặp là cho điểm quá cao và không đặt câu hỏi truy vấn phù hợp; tính điểm, chuyển điểm không chính xác làm ảnh hƣởng đến điểm số Tổng điểm trí tuệ (FSIQ) và Tƣ duy ngôn ngữ (VCI). Mrazik, M., 19 nghiên cứu Janzen, T. M., sinh. WISC- 94% các hồ sơ đều có lỗi. IV Số lỗi tính trung bình trên 1 Dombrowski, S. hồ sơ là 6,28. Các tiểu trắc C., Barford, S. nghiệm Tƣ duy ngôn ngữ W., & gồm Từ vựng, Hiểu biết Krawchuk, L. L. chung và Tìm sự tƣơng (2012) đồng mắc 80% trong tổng - 11 -